CC BY
13160
ISSN 1683-0377. Труды БГТУ. 2011. № 5. История, философия, филология
УДК 371.335.7
Г. Ф. Швед, выкладчык (БДТУ)
МУЗЕЙНЫЯ ЗАНЯТК1 ЯК АДНА 3 ФОРМ НАВУЧАННЯ I ВЫХАВАННЯ
Музей - гэта культурна-асветнщкая установа, якая з'яуляецца важным кампанентам сютэмы адукацьп. У сённяшшх умовах щзе супрацоунщтва навучальных устаноу i музеяу. Музей вало-дае спецыф1чным1, ушкальныш, уласцшыш тольш яму сродкам1 уздзеяння. My3ei, як i установы адукацьп, фарм1руюць гармашчную асобу з шырошм культурным кругаглядам. Кафедра бела-рускай мовы БДТУ актыуна супрацоушчае з музеям! г. Мшска.
Museum is cultural-educational institution, which is the significant part of educational system. Nowadays cooperation between scientific places and museums is being livened up. Museum has specific, unique, appropriate only for it means of influence. Museums as an educational institution build up harmonic personality and broaden its cultural horizons. Belarusian language department of BSTU is being actively collaborating with Minsk museums.
Уводзшы. У розныя часы на першы план выходзш тыя щ шшыя функцьи музея, у тым лшу адукацыйныя 1 выхаваучыя. У XX ст. зама-цавауся падыход да музея як да культурна-ас-ветнщкай установы, якая з'яуляецца важным кампанентам сютэмы адукацьп. Музейная дзей-насць спрыяе развщцю навую, асветы, мастацтва, разумению прыроды 1 пстарычнай спадчыны, фарм1раванню агульнакультурнага асяроддзя. У абноуленай сютэме музейнай камушкацьп наведвальшк перастае разглядацца як маукл1вы аб'ект уздзеяння, а становщца суб'ектам, рау-напрауным удзельшкам камушкатыунага пра-цэсу. У новых умовах пачынае актыуна распра-цоувацца I выкарыстоувацца паняцце «музейная педагопка». Музе1 выходзяць за межы простага асветнщтва, перад ¿м1 усё больш пау-стаюць заданы выяулення выхаваучага патэн-цыялу музейнай шфармацьи [1].
У сённяшшх умовах щзе супрацоунщтва навучальных устаноу 1 музеяу. Музей становщца часткай сютэмы бесперапыннай адукацьп. Але паняцце «адукацыя» не абмяжоуваецца толь-ю навуковым1 ведами Яно патрабуе больш шы-рокага тлумачэння, бо у якасщ элементау культуры, яюя ствараюць цэласную карцшу свету, выступаюць таксама мастацтва, мараль, патты-ка, рэлшя, побыт, звыча1 1 г. д.
Музей валодае спецыф1чным1, ушкальным1, уласщвым1 толью яму сродкам1 уздзеяння. 3 ¿х дапамогай раскрываецца яго культурна-асвет-нщю патэнцыял. Музей фарм1руе у чалавека асабютыя, эмацыянальна афарбаваныя аднос1-ны да тых щ шшых фактау. Не менш за музей-ны прадмет 1 музейную экспазщыю само музей-нае асяроддзе выступае ютотным сродкам педа-гапчнага уплыву на чалавека. У ¿м ствараецца непауторная эмацыянальна-эстэтычная атмас-фера, якая моцна уздзейшчае на асобу.
Запатрабаванш часу уносяць карэктывы у працу музеяу. Апошшя разам з традыцыйным1 лекцыям1 1 экскурс1ям1 стат выкарыстоуваць у сваёй дзейнасщ наступныя формы - клубы па
штарэсах, музейныя святы, студьи, прэзента-цьп. Але трэба адзначыць, што абавязковай умовай эфектыунасщ гэтых форм 1 захавання музейных функцый з'яуляецца выкарыстанне спецыф1чных музейных сродкау. Прэзентацьп новых выданняу стат ужо традыцыйным1 для беларусюх л1таратурных музеяу, яюя дазваля-юць аутарам сустрэцца з аудыторыяй, а навед-вальшкам - сачыць за падзеям1 у л1таратурным жыцщ. У клубы па штарэсах запрашаюцца зна-кам1тыя гюторыю, лпаратары, навукоуцы, аб-мяркоуваюцца щкавыя для аудыторьп тэмы. У сувяз1 з тым, што да удзелу у масавых мера-прыемствах актыуна далучаецца творчая штэ-л1генцыя, пашыраецца узаемадзеянне музея з шшым1 установам1 культуры 1 навую.
Асноуная частка. Кафедрай беларускай мовы Беларускага дзяржаунага тэхналапчнага ушверсгота аргашзавана наведванне са сту-дэнцюм1 групам1 наступных музеяу: Дзяржау-ны мастацю музей, Беларусю дзяржауны музей гюторьи Вялшай Айчыннай вайны, Дзяржауны л1таратурны музей Я. Купалы, Дзяржауны л1та-ратурна-мемарыяльны музей Я. Коласа, Л1тара-турны музей М. Багданов1ча, Дзяржауны музей гюторьи 1 культуры, Дзяржауны музей прыроды 1 экалогп.
Хацелася б спынщца на апошшм. На кафедры беларускай мовы Беларускага дзяржаунага тэхналапчнага ушверсгота дзейшчае экалапч-ны гурток «Крын1ца», удзельн1кам1 якога з'яу-ляюцца студэнты ЛГФ. Адна з форм работы гуртка - музейныя занятю у Дзяржауным музе1 прыроды 1 экалог11 Рэспублпкп Беларусь.
Музей заснаваны у 1991 г. на базе заалапч-най 1 баташчнай калекцый свайго папярэдн1ка -Дзяржаунага музея БССР. Сёння - гэта паста-янная экспаз1цыя, размешчаная у шасц1 тэма-тычных залах. 1х агульная плошча - усяго 260 м2. Экскурсаводы расказваюць пра карысныя вы-капн1 Беларус1, сезонныя змены у прыродзе, пра рэю, азёры 11х насельн1кау. Дзве залы знаё-мяць з лясным багаццем кра1ны. Пра рэдк1я в1-
Филология
161
ды раслш, жывёл 1 птушак, яюя трэба берагчы 1 ахоуваць, можна даведацца у зале Чырвонай кшп. Кожная экскурс1я мае гукавое суправа-джэнне. Перад наведвальшкам адкрываецца ба-гаты 1 таямшчы свет лясных гукау. Тут можна пачуць, як спяваюць птушю, як завываюць вау-ю 1 рохкаюць дзт.
За год музей наведваюць прыкладна 50 тысяч чалавек. Штодзень праходзщь каля 10 экс-курсш. Яны разл1чаны на людзей рознага уз-росту: школьшкау, студэнтау, ус1х аматарау прыроды. У музе1 вядзецца навуковая работа. 3 ёй спрауляюцца тры аддзелы. Навукова-ас-ветнщю праводзщь экскурсп, у навукова-фон-давым захоуваюць музейныя калекцьп, аддзел таксщэрмп робщь чучалы, папауняе сшс экспа-натау жывой прыроды. Пастаянна пашыраюцца тэмы экскурсш, каб людз1 атрымл1ват дастат-ковы аб'ём экалапчнай шфармацьп.
Вартае асабл1вай увап музейнае багацце. Ёсць самая вялшая у Беларус1 калекцыя пту-шыных яек (аэлапчная). У аршталапчнай са-браны амаль усе вщы птушак, захоуваюцца щкавая энтамалапчная 1 багатая калекцыя млекакормячых. 1х агульны склад 35 тысяч экземплярау.
Калектыу музея складаецца з 41 чалавека, з ¿х 16 - навуковыя супрацоунЫ. Любоу да прыроды I сваёй справы дапамагае калектыву пра-цаваць, папауняць калекцьп, ствараць навуко-вую канцэпцыю музея.
У 2009 г. са студэнтам1 I курса ЛГФ была праведзена экскурс1я у Бярэзшсю б1ясферны запаведшк, якая выклшала защкауленасць у будучых спецыялютау. На тэрыторьи Бярэ-зшскага б1ясфернага запаведшка плошчай 85 тыс. га чалавеку дазволена толью наз1раць за працэсам1, яюя тут адбываюцца. Умешвац-ца у ¿х забаронена.
Крыху больш за 80 гадоу таму галоунай вартасцю мясцш, яюя сёння называюцца пяр-лшай прыроднай спадчыны Еуропы, был1...па-сяленш баброу. Менав1та дзеля захавання гэта-га, рэдкага тады у Беларус1 звярка у 1925 г. быу заснаваны Бярэзшсю запаведшк, адзш з пер-шых у былым СССР. Праз 15 гадоу бабры не толью запаланш1 Бярэз1ну, але 1 рассялшся па усёй Беларусь А запаведшку, яю выканау сваю задачу, зноу жа у лшу першых у Савец-юм Саюзе, у 1978 г. прысвош статус б1ясфер-нага. Тым самым на Бярэзшсю было ускладзена абавязацельства па захаванш усталяванай тут б1ялапчнай разнастайнасщ.
С1мвалам гэтай тэрыторьи стау буры мядз-ведзь, адлюстраваны на фоне сасны 1 зарасшку вярбы уздоуж берагоу. Багаты раслшны 1 жы-вёльны свет запаведшка - не менш прывабл1-вая асабл1васць гэтай тэрыторьи. Аднак для
сусветнай супольнасщ самы вялш штарэс прадстауляюць, безумоуна, рэдюя вщы флоры 1 фауны, занесеныя у Чырвоную кшгу. 1х у запаведшку нал1чваецца каля сотш: 58 вщау птушак, 9 - млекакормячых, 38 - раслш. Ця-пер галоуная задача - дабщца уключэння Бя-рэзшскага запаведшка у Сшс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Крою у гэтым напрамку ужо зроблены. 15 гадоу таму Бярэзшсю першым сярод запаведшкау Беларус1 быу удастоены спецыяльнага дыплома Еуропы.
Леташс прыроды, яю вядзецца у запаведшку ужо 40 гадоу, скрупулёзна фшсуе усе змены, яюя адбываюцца у мясцовай флоры 1 фауне. Сапрауднай скарбнщай шфармацьп з'яуляецца музей прыроды, створаны тут больш за 20 гадоу таму, яю ахвотна наведваюць усе, хто бы-вае у запаведшку. Панарамы, яюя адлюстроува-юць цяжкадаступныя куточю, чучалы жывёл, галасы птушак, зашсаныя на плёнку, робяць не-забыунае уражанне на дзяцей 1 дарослых.
Асабл1васцю адпачынку у Бярэзшсюм запаведшку з'яуляецца адсутнасць м1жсезоння. Ен аднолькава прыгожы 1 у перыяд летняга разнатрауя, кал1 тут усё цвще I духмяна пах-не, 1 у пару залатой восен1, 1 марознай з1мой, кал1 тутэйшыя краявщы нагадваюць казку. Часам, каб трашць сюды, кл1енты бран1руюць нумары за месяц. Але павял1чваць колькасць гасщшчных нумароу тут пакуль не плануюць. Хаця над разв1ццём ¿нфраструктуры працу-юць пастаянна. У бл1жэйшы час, напрыклад, адкрыецца Дом экалаг1чнай асветы у Дамжэ-рыцах, на базе якога плануецца правядзенне канферэнцый I семшарау. Для гэтага тут ёсць усё неабходнае: канферэнц-зала на 200 мес-цау, зала на 40 месцау, б1бл1ятэка, хол для выставак, калекцыйныя залы. Работн1к1 запа-ведшка упэунены, што праца, сумешчаная з адпачынкам на улонн1 прыроды, прынясе макс1мальны эфект. А у тым, што гэта так, яны штогод упэун1ваюцца, прымаючы наву-коуцау, спецыялютау, турыстау, як1я не пер-шы раз прыязджаюць у запаведн1к [2].
Заключэнне. Так1м чынам, можна зрабщь вывад, што музе1 дзейшчаюць у сферы дадатко-вай, нефармальнай адукацы1. Музе1, як I устано-вы адукацы1, фарм1руюць гарман1чную асобу з шырок1м культурным кругаглядам. Гэта су-мяшчэнне ¿нтарэсау дазваляе наладжваць партнёрства, планаваць агульную дзейнасць.
Л1таратура
1. Гужалоуск1, А. А. Нараджэнне беларуска-га музея / А. А. Гужалоусю. - Мшск, 2001.
2. Цвяткова, Л. Некранутая песня / Л. Цвят-кова // Беларусь. - 2007. - № 1.
Паступша 30.05.2011
