CC BY
6NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original peper
MUSIQA TERAPIYASIDA MUSIQANING INSON RUHIYATIGA TA'SIRI
© S.F. Qudratova1^_
1Buxoro davlat pedagogika instituti, Buxoro, O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: mazkur maqolada musiqa terapiyasida musiqaning inson ruhihatiga hamda kompozitorlarning klassik musiqasi orqali inson kamolotiga, balkida jonsiz narsalarga ham o'z ta'sirini ko'rasatishi haqida fikrlar yuritilgan. Sharq olimlarining olib borgan tadqiqotlar natijalari haqida turli mulohaza va fikrlar keltirilgan.
MAQSAD: musiqa terapiyasi - ko'pchilik insonlarning o'zlaridagi psixologik zo'riqishni bartaraf etishda, tinchlanish va fikrlarini jamlashda, hissiy holatlarini yaxshilashda qo'llaniladigan tabiiy usuldir.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot olib borilayotgan fan va texnologiyalarni talabalarda qay darajada o'zlashtira olish va ularni bu fanni o'zlashtirishdagi qulayliklar va qiyinchiliklarni o'rganishdan keyingi ta'sir qilishini tahlil qilish uchun 5 ta ilmiy maqoladan iborat korpus yaratildi. Yig'ilgan maqolalar 2022-2024 yillar oralig'ida xalqaro va milliy akademik jurnallarda chop etilgan. Bu maqolalar tahlil qilindi va qiyosiy tahlil olindi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: musiqaning inson ruhiyatiga ta'siri ilmiy tadqiqotlar va ilmiy dalillar orqali izohlangan. Qadimgi va O'rta asrlarda musiqaning ta'sir darajasi qanchalik o'rganilgani tahlil etilgan va bugungi kunda musiqiy psixoterapiyaning ta'lim tizimidagi roli maxsus terapiya faoliyat orqali aniqlangan.
XULOSA: musiqa va inson psixologiyasi bir-biri bilan uzviy bog'liqdir. musiqa inson ongiga ijobiy ta'sir etib uni turli xil stresslardan, kasalliklardan halos etadi va inson hayotida muhim o'rin egallaydi.
Kalit so'zlar: musiqiy terapiya, musiqa, ruhiyat, klassik musiqa, san'at, musiqa psixologiyasi.
Iqtibos uchun: Qudratova S.F. Musiqa terapiyasida musiqaning inson ruhiyatiga ta'siri // Inter education & global study. 2024. № 3(1). B. 96-101.
ВЛИЯНИЕ МУЗЫКИ НА РАЗУМ ЧЕЛОВЕКА В МУЗЫКАЛЬНОЙ ТЕРАПИИ
© С.Ф. Кудратова1Н
1 Бухарский государственный педагогический институт, Бухара, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в данной статье рассматривается влияние музыки на дух человека в музыкотерапии и совершенствовании человека через классическую музыку
© ¡ntereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 3(1)
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
композиторов, а (также на неодушевленные предметы. Существуют различные комментарии и мнения о результатах исследований, проведенных восточными учеными.
ЦЕЛЬ: музыкальная терапия - это естественный метод, используемый многими людьми для снятия психологического стресса, успокоения и сосредоточения мыслей, а также улучшения эмоционального состояния.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: с целью анализа того, в какой степени студенты могут освоить изучаемую науку, а также влияние легкости и сложности освоения этой науки после обучения, создан корпус из 5 научных статей. Сборник статей 2022-2024 гг., опубликованный в международных и национальных изданиях. академические журналы между годами. Эти статьи были проанализированы и получен сравнительный анализ.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: влияние музыки на психику человека было объяснено с помощью научных исследований и научных данных. Проанализирована степень изучения музыки в древности и средневековье, а также определена роль музыкальной психотерапии в системе образования сегодня посредством специальных терапевтических мероприятий.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: музыка и психология человека неразрывно связаны. Музыка положительно влияет на психику человека, избавляет его от различных стрессов и болезней, занимает важное место в жизни человека.
Ключевые слова: музыкальная терапия, музыка, психология, классическая музыка, искусство, музыкальная психология.
THE INFLUENCE OF MUSIC ON THE HUMAN MIND IN MUSIC THERAPY_
© Sevara F.Kudratova1®
1Bukhara State Pedagogical Institute, Bukhara, Uzbekistan_
Annotation
INTRODUCTION: this article examines the influence of music on the human spirit in music therapy and human improvement through classical music of composers, as well as on inanimate objects. There are various comments and opinions about the results of research conducted by Eastern scientists. The article is revealed through photographs.
AIM: music therapy is a natural method used by many people to relieve psychological stress, calm the mind and focus, and improve emotional well-being.
MATERIALS AND METHODS: in order to analyze the extent to which students can master the science and technology they are studying, as well as the influence of the ease and complexity of mastering this science after training, a corpus of 5 scientific articles was created. A collection of articles 2022-2024, published in international and national
Для цитирования: Кудратова С.Ф. Влияние музыки на разум человека в музыкальной терапии. // Inter education & global study. 2024.№3(1). С.96—101.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
publications. academic journals between years. These articles were analyzed and a comparative analysis was obtained.
DISCUSSION AND RESULTS: the influence of music on the human psyche has been explained through scientific research and scientific evidence. The degree of study of music in antiquity and the Middle Ages is analyzed, and the role of music psychotherapy in the education system today through special therapeutic activities is determined.
CONCLUSION: music and human psychology are inextricably linked. Music has a positive effect on the human psyche, relieves him of various stresses and illnesses, and occupies an important place in a person's life.
Key words: music therapy, music, psychology, classical music, art, music psychology.
For citation: Sevara F. Kudratova (2024) 'The influence of music on the human mind in music therapy', Inter education & global study, (3(1)), pp.96—101. (In Uzbek).
Musiqiy terapiya- bu terapevtik vosita sifatida musiqadan foydalaniladigan psixoterapevtik usul."Musiqa terapiya" atamasi yunon-lotin tilidan kelib chiqqan va tarjimada "Musiqa bilan davolash" degan ma'noni anglatadi. „Musiqa terapiya" tushunchasining ko'plab ta'riflari mavjud. Olimlarning katta qismi musiqa terapiyasini psixoterapiyaning yordamchi vositasi, bemorlarni murakkab terapevtik usullardan foydalanishga maxsus tayyorlash vositasi deb bilishadi.
Musiqaning inson ruhiy va jismoniy holatiga sezilarli ta'sirini tasdiqlagan birinchi odamlardan biri yunon olimi va faylasuf Pifagor edi. Yamblichning "Pifagor hayoti to'g'risida" asaridan ko'rinib turibdiki, agar kimdir chiroyli ritmlar va qo'shiqlarni tinglasa, unda bunday odam musiqiy ta'limni ohang va ritmlardan foydalangan holda, inson axloqi va ehtiroslari davolanadi va aqliy kuchlarning dastlabki uyg'unligi o'rnatiladi. Hindistonda musiqiy terapiya usullari keng qo'llanilgan. Bu raga nazariyasiga mos keladi (har bir raga ma'lum bir kayfiyatga mos keladi, odamning holatidagi o'zgarishlarga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin, shuning uchun depressiya va boshqa kasalliklarni davolash mumkin (hind shifokorlarining fikriga ko'ra). Musiqa terapiyasi Xitoyda ham ma'lum bo'lgan.
Islomiy Sharq tibbiyotining donishmandi Avitsena (Abu Ali ibn Sino, 983 — 1036) "Tib qonunlari" da musiqaning terapevtik vosita sifatida ta'siri haqida yozgan.
Bir nechta ilmiy izlanishlarga ko'ra: Motsartning "D major" sonatasini tinglash bemorlarda epilepsiya xurujlari sonini kamaytirishga yordam bergan. Buni „Motsart effekti" deb ham atashdi. Biroq, ushbu tadqiqot natijalarining ishonchliligi unga qo'yilgan cheklovlar va keyingi tadqiqotlarda natijalarni takrorlay olmaslikka sabab bo'ldi. Ba'zi shifokorlar musiqa mushaklarning bo'shashiga yordam beradi, ayniqsa tez yurish va yugurish paytida va semirib ketgan odamlarning yaxshi jismoniy holatini saqlab qolish uchun qo'shimcha reabilitatsiya terapiyasi sifatida ishlatilishi mumkin deya maslahat berishadi. Bundan tashqari, musiqa kayfiyat va hissiyotlarga rag'batlantiruvchi ta'sir ko'rsatadi, bu esa sport ruhini saqlashga imkon beradi va shu bilan fitnes yutuqlariga uzoq muddatli ta'sir ko'rsatadi.
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 3(1)
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Muayyan turdagi musiqa tinglash yurak urishini sekinlashtirishi va qon bosimini pasaytirishi mumkin. Tadqiqotchilar musiqa va sukunatning turli xil kombinatsiyalarini sinab ko'rishdi va ritmik va sokin kuylar qon oqimi va yurakka eng yaxshi ta'sir ko'rsatishini aniqladilar. Amaliyotchi musiqa terapevt-psixologlarning ta'kidlashicha, to'g'ri tanlangan kuylar, musiqiy asarlar, improvizatsiyalar xotira va ongsizlik bilan ishlash uchun qulay vositadir. Musiqa fikrlash va xotira jarayonlarini yaxshilaydi. Tovushlar assotsiativ tuzilmalarga o'zaro ta'sir qiladi, haqiqiy xotiralar va tajribalarni yuzaga, ongga tortib oladi.
San'at bilan davolashda bir necha turdosh yo'nalishlar mavjud: musiqiy psixologiya; musiqaning hissiy ta'siri; aqs harakati terapiyasi; art terapiyasi; ram terapiyasi; qo'g'irchoq terapiyasi; ertak terapiyasi; logotip ritmi.
Musiqa insonga tez ta'sir etuvchi emottsional hissiyotini aktiv rivojlantiruvchi vositadir. Inson musiqa orqali ona allasi bilan tanishib umrbod musiqadan zavq topadi va madad oladi. Musiqa inson ruxiyatini ajralmas qismi bo'lib, madaniyatli sof qalb egasi, go'zallikni his eta oladigan o'z kasbiga, Ona Vatanga mehr qo'ygan bo'lishi kerak. Shu bois o'quvchilarda inson ma'naviyatining tarkibiy qismi bo'lgan musiqa madaniyatini tarbiyalash musiqa tarbiyasining bosh maqsadi bo'lib turadi. Bu oliy maqsadni amalga oshirish uchun musiqa o'qituvchisining oldiga qo'yilgan vazifalari bir talay. Musiqadagi maqsad va vazifalarni amalga oshirish o'qituvchining professional va axloqiy qiyofasiga bog'liq. Har qanday san'atkor ham maktabda musiqa darsini olib bora olmaydi. Buning uchun musiqa o'qituvchisi o'z kasbiga va bolalarga mehr qo'ygan yuksak madaniyatli, keng qarashga ega bo'lgan shaxs bo'lmog'I lozim.
Musiqa... U insonning ruhini kulidan tiriltirishga, unga aql bovar qilmaydigan his-tuyg'ularni va his-tuyg'ularni boshdan kechirishga qodir. San'at mualliflar o'z fikrlarini insonga yetkazishga, uni go'zallikka ko'niktirishga harakat qiladigan vositadir. Muallif musiqaning hayotimizga ehtiyoji haqida gapirar ekan, "Yuksak musiqani his qilishni o'rganish kerak bo'lganidek, go'zalni ham o'rganish, qadrlash kerak" degan fikrga e'tibor qaratadi. Yuriy Bondarev tinglovchilarga tasavvur qilib bo'lmaydigan darajada ta'sir qiladigan Motsartning "Rekviyem"ini misol qilib keltiradi, "odamlar buyuk bastakorning hayoti tugagan epizodda ochiqchasiga ko'z yoshlarini to'kishdi". Shunday qilib, muallif musiqa inson qalbining nozik torlariga tegishi, uni g'ayrioddiy tuyg'ularni boshdan kechirishi mumkinligini ko'rsatadi. Bondarevning ta'kidlashicha, musiqa insonga katta ta'sir ko'rsatishi mumkin, chunki bu uning hayotidagi eng go'zal narsadir. Musiqa insonni o'zgartirishi mumkin. Bu o'rganish kerak bo'lgan narsa. Darhaqiqat, muallifning fikriga qo'shilmaslik mumkin emas. Ishonamanki, musiqa bizga quvonch va qayg'u, g'amginlik va hayajon, baxt va boshqa ko'plab his-tuyg'ularni uyg'otadi. Demak, I.A. Goncharovning "Oblomov" asarida bosh qahramonning musiqaga munosabati yorqin tasvirlangan. Olga Ilinskayaga tashrif buyurgan Oblomov birinchi bo'lib uning pianino chalishni eshitdi. Muallif bizga musiqa insonning ichki dunyosiga, uning his-tuyg'ulariga qanday ta'sir qilishi mumkinligini ko'rsatadi. Ajoyib o'yinni tinglab, qahramon ko'z yoshlarini zo'rg'a ushlab turdi, unda kuch, yashash va harakat qilish istagi paydo bo'ldi.
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Albatta, musiqa shaxsni shakllantirishning, uning ijobiy fazilatlarining yo'nalishlarini o'z-o'zidan belgilab bermaydi. Tarbiyaviy ta'sirning eng muhim tomonlari musiqiy asarning g'oyaviy mazmuniga bog'liqdir. Ana shu bilan musiqiy-estetik tarbiyaning vazifalari belgilanadi. Mashhur polyak kompozitori K.Shimanovskiy o'zining «Jamiyatda musiqaning tarbiyaviy ahamiyati» nomli maqolasida, musiqaning tabiiy kuchi haqida gapirar ekan, -uning ikki qarama-qarshi yo'nalishda - yaratish va bo'zish uchun ishlatish mumkinligini — «kerakli ishga yo'naltirgan holda, tez oqar daryoning suvlaridan foydalanib, foydali va unumli ishlar uchun, ya'ni tegirmonni aylantirish uchun ishlatgandek, musiqa kuchidan ham unumli foydalanish kerak», - deb aytgan.
Shu o'rinda Asafevning « musiqa - bu ham san'at, ham fan, ham til, ham o'yin» -degan so'zlarini eslash maqsadga muvofiqdir.
Jismoniy va ruhiy salomatlikka ham musiqaning ijobiy ta'sirini ilmiy tomonlama o'rgangan ilk mutaxassislardan biri faylasuf Pifagor bo'lsa, Sharqda esa tibbiyotning yetuk mutafakkir Abu Ali Ibn Sino o'zining "Tib qonunlar "asarida ushbu san'at turini davolovchi vosita sifatida qayt etib, "Kitab ash -shifa" ya'ni "Davolash kitobi" nomli qomusiy asarida to'liq bir bo'limni musiqa va puls o'rtasidagi o'zaro aloqalarga bag'ishlaydi.
Musiqa terapiyasi nafaqat inson kamolotiga ta'siri, balkida jonsiz narsalarga ham o'z ta'sirini ko'rsatadi. Rus olimlari olib borgan tadqiqotlariga ko'ra "Musiqaning suvga ta'siri" ustida izlanishlar olib borishgan. Natijalar shuni ma'lum qilganki.....
Yj. rv
■Т... -
•¿Ui
Бах. aowMQ оруне соль
■ v^uW:
■т
Моцарт симфония 1Ч°40
1- rasm
3-rasm
2-rasm
У
*. Л
шъ
тяжелый рок
4-rasm
To'rt stakan suvni chetel kompozitorlari V.A. Motsart, L.V. Betxoven, I.S. Bax va rok musiqasi bilan birga muzlatishgan va har bir muzlangan stakan dan muz zarrachalarini mikroskopda kuzatishgan. Birinchi stakanda Bax "Ariya na strune sol" (1-rasm) Ikkinchi
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 3(1)
NTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
stakanda Motsart "Simfoniya N40" (2-rasm) Uchinchi stkanda Betxoven "Simfoniya N6" (3-rasm) To'rtinchi stakan da esa "qattiq rok" (4-rasm)
Rasmlardan ko'rinib turibdiki, chet el kompozitorlarining klassik musiqasini tinglab muzlangan zarralarda maftunkor naqsh gul aks ettirilgan. To'rtinchi stakan muz parchasida hech qanday ma'no mantiq yoqligi namoyon bo'lgan.
Xulosa qilib aytganda, musiqa o'zi 7 tovushdan iborat bo'lsa ham, borliqdaki jamiki xoh u jonli bo'lsin, xoh jonsiz uning ta'siri ilohiydir. Musiqiy terapiya bilan bog'liq eng qadimiy masal qadimgi Ahdda keltiriladi - Dovud arfa chalib, Sauln dpressiyadan davolaydi. Aristotel ham musiqani nafaqat davolash, balki ruhni tozalash vositasi deb hisoblagan. Qadimgi arab shifokorlari esa musiqa inson ruhidan o'tib, uning tanasini davolashi mumkinligini ta'kidlagan va buni amaliyotda sinab, ijobiy tomonlama o'zgarishlar guvohi bo'lgan. Musiq va inson psixologiyasi bir-biri bilan uzviy bog'liqdir. Musiqa inson ongiga ijobiy ta'sir etib uni turli xil stresslardan, kasalliklardan halos etadi va inson hayotida muhim o'rin egallaydi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Qodirov R.G'. Musiqa psixologiyasi. "Musiqa" nashriyot Toshkent 2005.
2. Nurullayev B.G. MUSIQA O'QITUVCHILARINING ILMIY SALOHIYATINI YUKSALTIRISH PEDAGOGIK MUAMMO SIFATIDA. INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY (2023, №3) ISSN 2992-9024
3. Nurullayev Y.F. MUSIQA BOLALAR TARBIYASI VOSITASI. INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY (2023, №5) ISSN 2992-9024
4. Rustamov F.T., Nurullayev F.G. O'ZBEK FOLKLOR QO'SHIQLARINING BOLALAR TA'LIM-TARBIYASIDA TUTGAN O'RNI VA TARBIYAVIY AHAMIYATI. INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY (2023, №3) ISSN 2992-9024
5. Nurullayev F.G. МЕТОДИЧЕСКИЕ ОСОБЕННОСТИ ПРЕПОДАВАНИЯ БУХАРСКИХ НАРОДНЫХ ПЕСЕН В МУЗЫКАЛЬНОМ ОБРАЗОВАНИИ\\
6. INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY (2023, №3) ISSN 2992-9024
7. 6. Emilova E.A.,Nurullayev F.G. "O'ZBEK MUSIQASI TARIXI" FANINI O'QITISHDA INNOVATSION YONDASHUVLAR. INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY (2023, №3) ISSN 2992-9024
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
HQudratova Sevara Farxodovna, 1-bosqich magistranti [Кудратова Севара Фарходовна, магистрант 1 ступени],[Sevara F.Kudratova, 1st level master's student], manzil: Buxoro viloyat, Buxoro tuman , GalaOsiyo shahar, Do'stlik MFY, Ibn Sino ko'cha 13-uy, [Бухарская область, Бухарский район, город Гала Асиё, Дустлик, улица Ибн Сина 13], [Bukhara region, Bukhara district, GalaAsiyo city, Dostlik, Ibn Sina street 13]
