Научная статья на тему 'МУШКИЛОТҲОИ ТАКМИЛИ ИДОРАКУНӢ ВА ТАНЗИМИ САРМОЯГУЗОРИИ МУСТАҚИМИ ХОРИҶӢ ДАР ПЕШРАФТИ ИҚТИСОДИЁТИ МИЛЛӢ'

МУШКИЛОТҲОИ ТАКМИЛИ ИДОРАКУНӢ ВА ТАНЗИМИ САРМОЯГУЗОРИИ МУСТАҚИМИ ХОРИҶӢ ДАР ПЕШРАФТИ ИҚТИСОДИЁТИ МИЛЛӢ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
68
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
: проблемы совершенствования управления / социальная / производственная / иностранные инвестиции / эффективность / привлечение капитала / управление / капитал

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Зувайдуллоева Ганҷина Холмуродовна, Шодиев Бурҳониддин Саидалиевич, Толибов Д.А.

В научной статье авторы отмечают, что привлечение иностранного капитала в Республику Таджикистан является одним из важнейших вопросов, требующих решения. А в условиях изменений и перехода к новой структуре рыночной экономики приток иностранного капитала является фактором экономического прогресса. Иностранный капитал может входить в различные отрасли экономики республики и восполнять внутренний финансовый дефицит. В статье также делается вывод о том, что, наряду с иностранным капиталом, решающее значение в экономике республики имеют новые технологии, производственный и управленческий опыт, технические знания, высококвалифицированная рабочая сила.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МУШКИЛОТҲОИ ТАКМИЛИ ИДОРАКУНӢ ВА ТАНЗИМИ САРМОЯГУЗОРИИ МУСТАҚИМИ ХОРИҶӢ ДАР ПЕШРАФТИ ИҚТИСОДИЁТИ МИЛЛӢ»

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

МУШКИЛОТХОИ ТАКМИЛИ ИДОРАКУНЙ ВА ТАНЗИМИ САРМОЯГУЗОРИИ МУСТА^ИМИ ХОРИЧ.Й ДАР ПЕШРАФТИ И^ТИСОДИЁТИ МИЛЛЙ

ЗУВАЙДУЛЛОЕВА ГАНШИНА ХОЛМУРОДОВНА

Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав, дотсенти кафедраи тахлили

ик;тисодй ва аудит.

ШОДИЕВ БУРХОНИДДИН САИДАЛИЕВИЧ

Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носир Хусрав, дотсенти кафедраи тахлили

ик;тисодй ва аудит.

ТОЛИБОВ Д.А.

Муассисаи давлатии таълимии Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав

В научной статье авторы отмечают, что привлечение иностранного капитала в Республику Таджикистан является одним из важнейших вопросов, требующих решения. А в условиях изменений и перехода к новой структуре рыночной экономики приток иностранного капитала является фактором экономического прогресса. Иностранный капитал может входить в различные отрасли экономики республики и восполнять внутренний финансовый дефицит. В статье также делается вывод о том, что, наряду с иностранным капиталом, решающее значение в экономике республики имеют новые технологии, производственный и управленческий опыт, технические знания, высококвалифицированная рабочая сила.

Ключевые слова: проблемы совершенствования управления, социальная, производственная, иностранные инвестиции, эффективность, привлечение капитала, управление, капитал

In a scientific article, the authors note that attracting foreign capital to the Republic of Tajikistan is one of the most important issues that need to be addressed. And in the conditions of changes and transition to a new structure of a market economy, the influx of foreign capital is a factor in economic progress. Foreign capital can enter various sectors of the republic's economy and make up for the internal financial deficit. The article also concludes that, along with foreign capital, new technologies, production and management experience, technical knowledge, and a highly skilled workforce are of decisive importance in the economy of the republic.

Key words: problems of management improvement, social, industrial, foreign investments, efficiency, attraction of capital, management, capital

Дар мацолаи илмй муаллифон цайд менамоянд, ки -алби сармояи хори-й дар Цущурии То-икистон яке аз масъалаи муими цалталаб мебошад. Ва дар шароити дигаргунщо ва гузариш ба сохтори нави ицтисоди бозорй -оришавии сармояи хори-й як омили пешравии ицтисодй баромад мекунад. Сармояи хори-й ба со^а^ои гуногуни хо-агии халци -ущурй ворид гашта, норасоии моддии дохилиро пур карда метавонад. Дар мацола инчунин, баробари сармояихори-й технологияинав та-рибаиистех,солй ва идора, дониши техникй, цувваикории баландихтисосдархо-агидории-ущурй ацамияти х,алкунанда дорад, пешнщод гардидааст.

калид вожацо: мушкилощои такмили идоракунй, и-тимой, истех,солот, сармояи хори-й, самаранокй, -алби сармоя, идоракунй, сармоя,

Шарти асоси таракдиёти и;тисодиёт фаъолнокии босуботи инвестсионй х,исоб меёбад, ;и бо рох,и восеъ кардани х,ач,ми манобеи сармоявии азхудшуда ва истифодаи

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science" PF "International Research Center "Endless Light in Science"

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

самараноки он дар сохторхои пешбари истехсолоти моддй ва сохаи ичтимой дастрас карда мешавад.

Сармоягузори цобилияти истехсолиро пурзур намуда, чои рацабатноки мамлакатро дар бозори чахон муайян мекунад, мавцеи асосиро чалби сармояи хоричй дар шаклхои гуногуни он дорад. Агар мамлакатхои тараццикардаро ба назар гирем, онхо дар мархилахои сабзиши ицтисодй фаъолияти сармоягузорй ва чалби онро аз бозорхои Чах,онй тезониданд. Махсусан, солхои 60-ум дар давраи «тиллои» фаъолнокии сармоягузорй байни мамлацатхои тараццикарда, аз чумла ШМА, Авропои Гарбй, Чопон афзуд. Дар Чопон солхои 1966-70 дучанд гаштани сармоягузорй мачмуи махсулоти миёна 70% зиед гардид. Дар ин солхо ШМА, Олмон, Фаронса инчунин мачмуи махсулоти миёнаашон 25-30% афзуд. Яъне чалби сармояи хоричй ва умуман, тезонидани фаъолияти сармоягузорй барои пешравии ицтисодй сахми бузурге мегузорад.

Дар Чумхурии Точикистон чалби сармояи хоричй яке аз масъалаи мухими халталаб мебошад. Ва дар шароити дигаргунихо ва гузариш ба сохтори нави ицтисоди бозорй чоришавии сармояи хоричй як омили пешравии ицтисодй баромад мекунад. Сармояи хоричй ба сох,ах,ои гуногуни хочагии халци чумхурй ворид гашта, норасоии моддии дохилиро пур карда метавонад. Инчунин, баробари сармояи хоричй технологияи нав тачрибаи истехсолй ва идора, дониши техникй, цувваи кории баландихтисос ворид гашта метавонад, ки дар хочагидории чумхурй ахамияти халкунанда дорад.

Чумхурии Точикистон давлати ру ба тараццй хисоб меёбад ва ба цатори давлатхое дохил мешавад, ки мухточи сармояи хоричй буда, сиёсати чалби онро пеш мебарад. Дар бозори чахонии сармоя рацобати шадид байни давлатхои ру ба тараццй оид ба чалби сармоя аз ин бозор вучуд дорад. Азбаски шумораи давлатхои сармоягузор нисбат ба давлатхои ру ба тараццй кам аст чунин рацобат амал мецунад. Инчунин сармоягузорони хоричй сармояи худро ба давлатхои аз нигохи ицтисодй устувор содир намуданро интихоб менамояд. Дар давлатхои ру ба тараццй низоми муайяни хоси сармоягузорй ба вучуд омада, мавцеи хар яки онро дар бозори чахонии сармоя муайян месозад [1,281].

Дар чунин шароити сармоягузорй ва вазни умумии чалби сармояи хоричй дар чахон барои давлатхои ру ба тараццй хочате хам нест, то ки сармояи самаранок ва фоидаоварро ба ицтисодиёти худ чалб намояд. Аз ин ру, чорй намудани сиёсати босамари чалби сармояи хоричй дар ин давлатхо вазифаи мухим ва мушкили хукумати онхо буда, вацт ва цувваю ицтидори бузургро талаб мекунад.

Як тарафи чалбкунандаи давлатхои ру ба тараццй барои сармоягузарон - ин захираи нисбатан зиёди манобеи гуногуни азхуднашудаи арзон ва цувваи кории нисбатан арзон дар ин давлатхо буда, бисёр чойхои холигй ва истифоданашуда дар бозори дохилии онхо дида мешавад. Ва хамин тарафи чалбкунанда ба сармоягузорон мацсади забт намудани ин сохахоро пешбинй мекунад. Аз ин ру, давлатхои ру ба тараццй имконияти пурраи интихоб намудани шакли намуди сармояи воридшавандаро надоранд ва баръацс нисбати онхо имтиёзхои гуногунро чорй менамоянд.

Дар давлатхои тараццикарда бошад, шароит дигаргун аст. Сармоягузорон мацсади фоиданок гузаштани воситахои озоди худро доранд, то ки фоидаи муътадили худро гирифта тавонанд.

Кабулкунандагони сармоя бошанд, харакат мекунанд, ки сармояро арзонтар, дар шароитхои имтиёзнок ва хатто бебозгашт цабул намоянд. Гуфтан чоиз аст, ки дар ин давлатхо чалбкунандагони сармоя сармояи воридшавандаро интихоб менамоянд. Чунин вазият танхо дар давлатхои ру ба тараццй дар холатхои муайян ба назар мерасад.

Агар пеш сармояи мустацими хоричй бештар ба сохаи аввалин (саноати истихроч ва хочагии цишлоц) ва инчунин дувумин мерафт, хозир бисёртар ба сохаи сеюм, яъне

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

хизматрасонй равона мешавад. Аввал ва охири солхои 90-ум цариб 60% сармояи давлатхои тараццицарда ба сохаи хизматрасонй гузошта шуд. Барои мамлакатхои собиц сотсиалистй ин нишондиханда гувохи он аст, ки сохаи камтараццй кардани хизматрасонй пеш бурда шавад.

Гуфтахои боло гувохи он, ки сармоя бештар ба мамлакатхои аз нигохи ицтисодй устувор, яъне мамлакатхои тараццикарда харакат дорад. Дигар давлатхои пасмонда бошанд, бо роххои гуногун сармояи нисбатан сифаташ паст ва тезхаракатро чалб намуда, истифода мебаранд. Умуман, дар давлатхои сершумори ру ба тараццй чалби сармояи хоричй масъалаи халталаб мебошад.

Мамлакате, ки аз руйи нишондихандахои ицтисодй дар дарачаи нисбатан паст хастанд, оид ба сармояи хоричй хочати фикр нест. Ин давлатхо аз руйи назарияи «доираи ночорй» дар доираи камсармоягй чойгир шудаанд ва баромадан аз чунин доира, аз руйи ин назария, цариб гайриимкон аст. Ин масъаларо дар мисоли давлатхои Казоцистон, Ливия, Конго, Чумхурии Африкои Марказй мушохида намудан мумкин аст.

Тачрибаи амалии чахонй нишон медихад, ки кишвархое, ки ицтисодиёташон дар зинаи гузариш царор доранд, аз бухрони ицтисодй бе чалби сармоя ва истифодаи самараноки сармояи мустацими хоричй баромада наметавонанд.

Чддвалй 1.

МАМЛАКАТХРЕ, КИ АЗ ЛИХ.ОЗИ ЧАЛБИ САРМОЯИ МУСТАЦИМИ

ХОРИЧЙ ДАР СОЛИ 2019 ДАР ДАРАЧДИ НИСБАТАН ПАСТ ЦАРОР ДОРАНД

Киргизистон 46,599,800

Гамбия 29,146,667

Чумхурии Африкои Марказй 17,994,744

Гвинея-Бисау 17,339,630

Тонга 15,047,474

Бутан 2,649,713

Бурунди 983,747

Кирибати 591,000

Тувалу 298,862

Ливия 0

Тахияи муаллифон дар доираи маълумотхои сомонаи интернетии https://gtmarket.ru/research/foreign-direct-investment-index/info (санаи мурочиат 6.04.2020) Чалби сармояи мустацими хоричй дар шароити ицтисодиёти кушода аз як цатор нишондихандахои ичтимой- ицтисодй дошта вобаста мебошад. Бо мацсади таъсир расондан ба ин нишондиханда бахри бехтаршавй ва чалби сармояи мустацими хоричй яке вазифахои мухими давлат ва хукумат мебошад. Инчунин бо рохи ташкили самараноки сиёсати давлатй истифодаи ба мацсад мувофици маблаг дар хамаи сохахои чумхурй, ки ба истехсоли махсулоти рацобатпазир афзалият доранд, хеле мухим мебошад [2,208-214].

Чалби сармоя (чи сармояи хоричй ва чи сармояи дохилй) ба ицтисодиёти Точикистон дар шароити бухрони минтацавй ва чахонй яке аз воситаи хаётан мухимми паст кардани сатхи камбизоатй ба хисоб меравад. Махз хамин масъалахои чалби сармоягузории мустацими хоричиро дар Чумхурии Точикистонро тахлил намуда, дар мачмуъ мушкилоти зеринро ошкор кардан мумкин аст:

Чддвалй 2.

МУШКИЛОТХ,ОИ АСОСИИ САРМОЯГУЗОРИИ МУСТАКИМИ ХОРИЧЙ ДАР

ЧУМХ.УРИИ ТОЧИКИСТОН

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

1 Номукаммал будани ;онунгузории чумхуриявй дар бораи сармоягузорй

2 Яке аз мушкилоти мухими дигар, ин дар дасти аксар ширкатхои калоне, ки асосан ба содир кардани захирахои табий машгуланд, мавчуд будани маблагхои калони пулй мебошад, ки онхо на ба рушди и;тисодиёти Точикистон, балки ба хорича равона шудаанд.

3 Фаъолияти сусти сармоягузории бонкхои Чумхурии Точикистон.

4 Коркарди номукаммали механизмхои сугуртаи сармоягузорй, махсусан сармоягузорихои хоричй

5 Рушди нокифояи таъмини инфрасохтории фаъолияти сармоягузории минта;ахои дар шароити бухрон ;арордошта

6 Бозори дохилии нисбатан хурд ва хамгироии сусти тичоратию и;тисодй бо кишвархои хоричй;

7 Рушди нокифояи инфрасохтори во;ей дар баъзе минта;ахои чумхурй;

8 Шароити ками ра;обатпазирй чихати чалби сармоягузорихо (низомхои гумрук, андоз, ва раводид);

9 Инкишоф наёфтани инфрасохтори сармоягузорй (сугуртавй, бонкй, консалтингй (машваратй),иттилоотию тахлилй ва гайра);

10 Дар чумхурй ба ;адри кофй мавчуд набудани кадрхои идоракунанда ва коргарии дорои донишу малакаи муосир, баланд будани сатхи мухочирати берунй.

1. Номукаммал будани ;онунгузории чумхуриявй дар бораи сармоягузорй. Крнунхое, ки регламенти фаъолияти сармоягузориро муайян месозанд дорои камбудихои чиддй мебошанд. Аксар ;онунхо байни хам ало;амандй надошта, якдигарро инкор мекунанд. Мавчуд набудани пойгохи ;авии ;онунгузории муносибати байни минта;ах,о ва марказро танзимкунанда, коркарди нокомили механизмхои сугуртаи сармояхои хоричй, мавчуд будани санадхои ;увваи баръаксдошта омили асосии вайронкунандаи танзими рушд ва чалби сармоя ба и;тисодиёти мамлакат махсуб мешавад. Дар шароити имруза санадхои асосии ;онунгузорй ;абул гардидаанд, ки сармоягузории ватаниро ба танзим медароранд. Холати ;онунгузорй оид ба таъмини сармоягузории хоричй дар вазъияти бад ;арор дошта бошад хам, вале дар асоси на танхо ;онунхо, балки санадхои меъёрии хук;ук;й, хукуматй ва сохавй имкон пайдо гардид, ки як ;атор мушкилоти ба воридшавии сармояи хоричй монеъшаванда хал карда шавад. Ба ин ба хорича баровардани ;исмати муайяни фоида ва ха;;и сах,ми сохибмулкони хоричй мисол шуда метавонад.

2. Яке аз мушкилоти мухими дигар, ин дар дасти аксар ширкатхои калоне, ки асосан ба содир кардани захирахои табий машгуланд, мавчуд будани маблагх,ои калони пулй мебошад, ки онх,о на ба рушди и;тисодиёти Точикистон, балки ба хорича равона шудаанд.

Бояд ;айд кард, ки мухити хозираи кории Чумхурии Точикистон самти венчурй дорад, ки ин, албатта, ба чалби сармоя дар и;тисодиёти х,а;ик;й таъсири манфй мерасонад. И;тисодиёти чумхурй бо вучуди дар ихтиёр доштани неруи сармоягузорй ва захирахои мувофи; ба сармоягузорони хоричй барои сармояи гузоштаашон кафолат дода наметавонад. Илова бар ин, захирахои сармоягузорй дар байни минта;ах,о номутаносиб та;сим гардида, он асосан дар шахрхои нисбатан калонтар ва минта;ах,ои аз захирахои табий бойбуда ба хам оварда шудаанд минта;ах,ои бо;имонда ва ;исмати

А

ECONOMIC SCIENCES

бештари сохахои коркард имконият надоранд, ки ин неруи сармоягузориро истифода намоянд.

Хамин тариц, нобаробарии тацсимоти сармоягузорихоихоричй дар минтацахои чумхурй аён аст. Яке аз сабабхои чунин нобаробарй-суст будани сиёсати минтацавии оид ба чалби сармояи хоричй, пеш аз хама, дар самти кафолати бехатарии сармоя ва сармоягузорон, инфрасохтори нацлиётй ва бозорй, гаравгонй, сугурта таъмини онхо бо иттилоот оид ба лоихахои сармоягузорй ба хисоб меравад. Ба андешаи мо бояд сармоягузорихои хоричй бояд ба нохияхои сусттараццикардаи чумхурй равона карда шаванд.

3. Фаъолияти сусти сармоягузории бонкхои Чумхурии Точикистон дар сохаи царздихии дарозмуддати сармоягузорй. Мувофици маълумоти дастрасгардида агар бонкхои тичоратй дар соли 2013 ба рушди ицтисодиёти чумхурй 204 млн. сомонй сармоягузорй карда бошанд, хамин нишондиханда дар 10 мохи соли 2019 ба 2,539 млн. сомонй ё худ 12,4 маротиба зиёд шудааст Хамин нишондихандаро дар муцоиса ба доллари ИМА хисоб намоем, баробар ба 241,8 млн. доллари ИМА дар соли 2019 аз чониби бонкхои Чумхурии Точикистон сармоягузорй карда шудааст, ки ин нисбат сармоягузории мустацими хоричй 104,0 млн. доллари ИМА камтар мебошад.

Расми 1. Сармоягузории бонкхои тич,оратй дар сол;ои 2013-2019.

Шартхои имконпазири фаъолгардонии ин чихати фаъолияти онхо инхо буда метавонанд:

- пасткунии минбаъдаи меъёри бозтахвили Бонки миллии Точикистон;

- кам кардани даромаднокии когазхои циматноки давлатй; васеъ гардонидани пойгохи захирахои дарозмуддати бонкхои тичоратй аз хисоби ба гардиши хочагидорй чалб намудани пасандозхои шахсони воцей; танзим кардани вазъият дар бозори царзи байнибонкй; мустахкам намудани устувории молиявй ва цобилияти пардохтпазирии бонкхои тичоратй;

- коркард ва чорй намудани низоми самараноки идоракунии царздихии сармоягузорй дар бонкхо; рушди низоми лизингии тархи царзии пешниходи тачхизот, хамчун яке аз усулхои халли мушкилоти гаравгузорй, яъне таъмини царздихй; васеъ кардани царздихии байнибонкй дар бобати маблаггузории лоихахои калони сармоягузорй; рушди низоми гаравгузорй дар бобати царздихии сармоягузорй бо назардошти такмили механизми пешниходи гарави давлатй ба бонкхои тичоратие, ки ба царздихии лоихахо ва барномахои барои давлат мухим машгуланд [4,124].

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

4. Коркарди номукаммали механизмх,ои сугуртаи сармоягузорй, махсусан сармоягузорих,ои хоричй.

Низоми сугуртаи сармоягузорй, сугуртаи хавфи сиёсии сармоягузорон, хавфх,ои молиявй, хатарх,ои сохтмонй ва объектх,ои гайриман;ул, хатари ичро накардани шартнома ва гайраро дар бар мегирад. Бинобар ин, сугурта яке аз усулх,ои асосии кох,иш додан ва безарарсозии таъсири хавфх,ост. Бо дарназардошти ин ва омузиши эх,тиёчоти сармоягузорон ва корхонах,ои гуногун, ширкатх,ои сугурта дар бозори молиявй як ;атор мах,сулотх,оро пешних,од мекунанд, ки ин имкон медих,анд, ки лоих,аро амалй созанд. Бояд ;айд кард, ки дар шароити нави и;тисодй, бо ма;сади ;онеъ гардонидани талаботи х,амаи субъектх,ои хочагидорй, аз чумла корхонах,о дар бахшх,ои гуногуни и;тисодиёти чумхурй, барои пешгирй намудани хатарх,ои сармоягузорй агентх,ои сугуртавй на;ши мух,им доранд.

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

Чадвали 3.

мушкилотхои бозори СУFУРТАИ чумхурии ТОЧИКИСТОН_

№ МУШКИЛОТХО МАЪЛУМОТИ МУХТАССАР

1 Сатхи баланди марказонидашуда будани бозори сугуртаи мамлакат ва рушди номукаммали рацобат Рацобати номукаммал дар бозори сугурта яке сабабхои асосии рушди нокифояи бахши сугурта дар мамлакат мебошад, ки имконияти ширкатхои хусусии сугуртавиро дар баробари ширкатхои давлатй барои расонидани хамаи хизматрасонихои сугуртавй, аз чумла хизматрасонихои сугуртаи хатмй махдуд менамояд.

2 Сатхи пасти пардохтпазирии ширкатхои сугуртавии ватанй Дар шароити васеъ гардидани шаклхои гуногуни хочагидорй, рушди сохибкории хурду миёна, татбици лоихахои гуногунхачми сармоягузорй дар сохахои мухталифи ицтисоди миллй, масъалаи сугуртакунонии фаъолият, хаёт, молу мулк ва гайрахо ногузир гардонида, аз ширкатхои сугуртавй устувории молиявй ва кафолати пардохти саривацтии холатхои сугуртавиро дар хачмхои гуногун тацозо менамояд.

3 Набудани ширкатхои азнавсугуртакунй Айни замон набудани ширкатхои азнавсугуртакунй дар ЧТ ширкатхои ватании сугуртавиро мачбур месозад, ки барои азнасугуртакунй ба ширкатхои хоричй мурочиат кунанд, ки ин харочоти зиёдро талаб мекунад ва хам кафолати пурра надорад. Бо мацсади нигох доштани маблагхои азнавсугурташаванда дар цаламрави чумхурй, бояд ширкатхои азнавсугуртакунй таъсис дода шуда, тачрибаи бехтарини ташкили пулхои азнавсугуртакунй дар мамлакат чорй карда шавад.

4 Норасоии мутахассисони баландихтисоси сугуртавй Сарфи назар аз он, ки дар донишгоххо ва донишкадахои чумхурй мутахассисони сохаи сугурта омода мешаванд, дар мачмуъ норасоии мутахассисони баландихтисоси сугуртавй хамчун яке аз мушкилоти халталаби бахши сугурта боцй мемонад. Хусусан норасоии актуарийхои сугуртавй, ки вобаста ба амалигардонии хисобхои ицтисодии математикии тарифи сугуртавй ва хачми захирахои сугуртавй тибци шартномахои сугурта ва азнавсугуртакунй бо мацсади таъмин намудани сатхи зарурии пардохтпазирй ва устувории молиявии ширкати сугуртавй фаъолият менамоянд, ба назар мерасад.

5 Сатхи пасти талаботи ахолй ба хизматрасонихои сугурта Дигар чанбаи мушкилоти рушди бахши сугуртаро сатхи пасти талаботи ахолй ба хизматрасонихои сугурта ташкил медихад, ки аз таъсири омилхои гуногун вобаста мебошад. Бояд цайд намуд, ки ахолии мамлакат дар мачмуъ оид ба сугурта ва зарурияти он маълумоти кофй надорад. Бо назардошти он ки тацрибан 70%-и ахолии мамлакат дар дехот зиндагй намуда, бо махдудияти дастрасй ба иттилоот ру ба ру мебошанд, ин масъала боз хам мураккаб мегардад. Саводнокии пасти ахолии ин минтацахо онхоро аз дарки мохият ва ахамияти сугурта хамчун воситаи таъмини манфиатхои молу мулкй махрум менамояд.

6 Эътимоди пасти ахолй ба бахши сугурта Эътимоди пасти ахолй ба бахши сугурта, пеш аз хама, бо нокифоягии тачрибаи бомуваффацияти хамкорй бо ширкатхои сугуртавй вобаста мебошад. Чунки имруз фаъолияти аксарияти ширкатхои сугуртавй асосан бо амалигардонии хизматрасонихои сугуртаи хатмй махдуд гардонида мешавад, ки ба чамъоварии маблаги хацци сугуртавй равона карда мешаванд.

д

ECONOMIC SCIENCES

Сабаби бехабарии ахолй нисбати фаъолияти ширкатхои сугуртавй

Дигар сабаби бехабарии ахолй нисбати фаъолияти ширкатхои сугуртавй дар Чумхурии Точикистон нобаробар ба рох монда шудани хизматрасонихои сугуртавй дар хамаи маноти;и чумхурй мебошад, ки масъалаи дастрасии хизматрасонихои сугуртавиро барои хамаи таба;ахои ахолй ба миён меорад

7

Тахияи муаллияф дар доираи мацолаи Султонов М., Саидмуродов Ш.М// Мушкилотх,ои бозори сугурта ва рохдои бартараф намудани он дар Чумхурии Точикистон// Паёми ДМТ бахши илмх,ои ич,тимой-ицтисодй ва чамъиятй// 2019 №2. С. 127-131

ЭКОНОМИЧЕСКИЕ НАУКИ ECONOMIC SCIENCES

Хулоса, сугурта яке аз усулхои самаранок паст кардани хавфу хатари корхона хангоми татби;и лоихахои сармоягузорй дар бахши во;еии и;тисодиёт (корхои сохтмонй ва насбкунй, хифзи арзишхои моддй, хавфу хатари хангоми сар задани сухтор, офатхои табий ва амалхои гайри;онунии шахсони сеюм), инчунин паст кардани таъсири офатхои табий ба мухити зист ва гайра мебошад. Ба ин намуди хатархо инчунин хатархои ало;аманд бо фаро расидани ухдадории сугурта барои чуброни зарари ба шахсони сеюм дар рафти корхои сохтмону монтажкунй, супоридани санчишхои тачхизот, инчунин хавфи молиявии худи сугурташаванда, ки пайдоиши он метавонад ба ;атъ гардидани корхои сохтмонй ва насбкунй, масалан, дар натичаи сухтор ва дигар холатхои фав;улодда ё тахвили тачхизот ба макони сохтмон дар ва;ти сарива;тй ва сабабхои дигари гайримоддида ало;аманд мебошад [6,39-43].

5. Рушди нокифояи таъмини инфрасохтории фаъолияти сармоягузории минта;ахои дар шароити бухрон ;арордошта. Рушди инфрасохтори фаъолияти сармоягузории Чумхурии Точикистон бояд бо бахисобгирии хусусияти шароитхои гарбй, хавфхои калон, ки ба шароитхои сахти табий-и;лимй, харочоти нисбатан баландтари аксар секторхои и;тисодиёт, аз мав;еи ояндабинй стратегияи рушди Точикистон мухим будани худудхои гарбй, махсусан Вилояти Мухтори Кухистони Бадахшон ало;аманданд, дида баромада шавад. Асоси и;тисодиёти Точикистонро корхонахои захирахои табииро истифодабаранда, ки бо маблаггузории сармояи давлатй кор мекунанд, ташкил медихад, ки онхо ба сармояи дарозмуддати калонхачм ниёз доранд ва дар шароити бухрони молиявй чалб намудани онхо мушкилот ба миён меорад. Дар робита бо ин, бояд ба масъалахои такмили идоракунии корпоративй, хамчун яке аз ;исматхои инфрасохтори институтсионалй, таъмини бехатарии и;тисодй ва истифодаи абзори бозори асосй бахри паст намудани хавф ва чалби сармояи муста;ими хоричй ди;;ати чиддй дода шавад.

6. Бозори дохилии нисбатан хурд ва хамгироии сусти тичоратию и;тисодй бо кишвархои хоричй;

7. Рушди нокифояи инфрасохтори во;ей дар баъзе минта;ахои чумхурй;

8. Шароити ками ра;обатпазирй чихати чалби сармоягузорихо (низомхои гумрук, андоз, ва раводид);

9. Инкишоф наёфтани инфрасохтори сармоягузорй (сугуртавй, бонкй, консалтингй (машваратй),иттилоотию тахлилй ва гайра);

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

10. Дар чумхурй ба ;адри кофй мавчуд набудани кадрхои идоракунанда ва коргарии дорои донишу малакаи муосир, баланд будани сатхи мухочирати берунй.

Мушкилотхои мавчударо тахлил намуда, метавон ба хулосае омад, ки дар чумхурй барои барпо кардан ва рушд додани инфрасохтори дастгирии фаъолияти сармоягузорй зарур буда, фаъолгардонии таъсири хокимияти давлатй, илм ва тичоратро дар аснои ташаккулдихии низоми сармоягузории Чумхурии Точикистонро та;озо менамояд.

Бо ма;сади бехбуд бахшидани мухити сармоягузории Чумхурии Точикистон зарур аст, ки дар бобати барпо намудани инфрасохтори таъмини бехатарии и;тисодии субъектхои хочагидорй, ки чорабинихои такмили идоракунии сармоягузорй ва химояи ху;у;и сохибмулконро химоя мекунад, (пешгирй ва бартараф сохтани истифодаи гайри;онунии иттилооти инсайдерй ва ;аллобии бозор, таъмини шафофияти иттилоотии бозор, баланд бардоштани масъулияти аъзои ма;омоти идоракунии корхона) ;адамхои устувор гузошта шавад. Бо ма;сади рушди бозори молиявй зарур аст механизмхои таъмини хамкорй дар хусуси боварию эътимоди ахолй ба абзори бозори когазхои ;иматнок ва фарохам овардани шароитхо бахри чалби сармояи ахолй ба сифати захирахои сармоягузорй коркард шаванд; бехатарии иттилоотй ва шафофияти бозори когазхои ;иматнок барои мустахкам кардани боварии сармоягузорони эхтимолй;

А

ECONOMIC SCIENCES

дастгирии иттилоотии давлатии равандхои сармоягузорй дар чумхурй таъмин карда

1. Мирсаидов, А.Б. Музаффаров Б.С. Совершенствование механизма привлечения иностранных инвестиций в экономику республики Таджикистан // Паёми ДМТ. Бахши илмх,ои ичтимой-и;тисодй ва чамъиятй 2015. - №2/3 (165). - С. 281.

2. Музаффаров, Б.С. Проблемы проводимой инвестиционной политики развития агропромышленного комплекса Таджикистана / «Пути повышения эффективности занятости трудовых ресурсов Таджикистана в условиях рыночной экономики». Материалы республиканской научно - практической конференции (2-3 ноября 2012г.).

- С. 208 - 214.

3. Обидов, Ф.Ф. Необходимость совершенствования инвестиционных проектов в современных условиях // Паёми ДМТ. Бахши илмх,ои ичтимой-и;тисодй ва чамъиятй, 2017. - №2/3. - С. 37-40.

4. Рахимов, З. Инвестиционная деятельность банковской системы в условиях рынка. -Душанбе: «ИРФОН», 2002. - 124 с.

5. Сафаров, А.А. Ч,абх,ах,ои назариявии ташаккулёбии сармоягузорй х,амчун омили рушди и;тисодй // Паёми ДМТ. Бахши илмх,ои ичтимой-и;тисодй ва чамъиятй, 2018.

- №11. - Душанбе, 2018. - С.26.

6. Саидмуродов, Ш.М. Баъзе мушкилотх,ои рушди бозори сугурта дар Чумхурии Точикистон // Паёми Донишгохи миллии Точикистон (мачаллаи илмй), силсилаи илмх,ои и;тисодй, 2014. -№. 2/5 (141). - С. 39-43.

7.Зувайдуллоева Г.Х., Баротзода Ш.М.,Толибов Д.А. Асосноккунии механизми идоракунии хвфу хатарх,ои сармоягузорй дар корхонах,ои саноатии вилояти Хатлон// Паёми ДДБ ба номи Носири Хусрав № 1/3(102) Бохтар- 2022,С.140-148.

шавад.

НОМГУИ АДАБИЁТИ ИСТИФОДАШУДА

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.