CC BY
5
Цосимова Фируза Хабибовна, докторанти соли сеюми ихтисоси педагогика ва методикаи таълими МДТ "ДДХ ба номи акад.Б. Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд )
Касымова Фируза Хабибовна, докторант третьего курса специальности педагогики и методики обучения ГОУ "ХГУ имени акад.Б. Гафурова» (Таджикистан, Худжанд)
Kasymova Firuza Khabibovna, PhD student of pedagogy and teaching methods speciality of the Faculty of Primary Education and Special Pedagogy, SEI "KSU named after acad. B. Gafurov" (Tajikistan, Khujand), E-mail: firuza. kasymova-83@mail.ru Вожа^ои калидй: фаъолият, фаъолсозй, фаъолияти фикрй,омузиш, усул^ои таълим, шавци маърифатй, щвасмандгардонй
Мацола ба баррасии муаммои фаъолсозии хонандагон дар цараёни дарс тарици истифодаи усул^ои наву фаъоли таълим бахшида шудааст. Мавзуи интихобгардида дар замони муосир актуали ба уисоб меравад, зеро сол^ои охир диццати омузгоронро муаммои фаъолсозии хонандагон дар цараёни дарс беш аз пеш цалб месозад ва имконияти тагйирот дар раванди таълимро омузгорон мах,з дар татбици оцилонаву самараноки усул^ои наву фаъоли таълим мебинанд. Идоракунии фаъолияти хонандагон раванди фаъолгардонй номида мешавад. Фаъолиятро метавон %амчун раванди доимии давомдори щвасмандгардонии хонандагон ба омузиши пурцувват, мацсаднок, бартараф кардани фаъолиятцои гайрифаъол ва цолабй, таназзул ва пешравй дар кори ацлй муайян намуд. Хадафи асосии фаъолсозии хонандагон ташаккули мустацилнокии хонандагон ва баланд бардоштани сифати таълим мебошад. Муаллиф бар он ацидааст, ки низоми раванди фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон барои таълим ба нукта^ои асосй асос ёфтааст: назарияи фаъолият, назарияи инкишофи шавци маърифатй, назарияи фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонанда, фаъолияти ицтимоии коллективй.Дар мацола тадцицоти олимон оид ба масъалаи фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон оварда шуда, цайд карда мешавад, ки фаъолияти цустуцуи эцодй агар пеш аз он фаъолияти мустащамкунй ва дигаргунсозанда бошад, самараноктар мешавад, ки дар рафти он хонандагон усулхои таълимро меомузанд.
Ключевые слова: деятельность, активизация, мыслительная деятельность, обучение, методы обучения, познавательный интерес, мотивация
Статья посвящена проблеме активизации школьников на уроках с использованием новых активных методов обучения. Выбранная тема считается актуальной в современное время, так как в последние годы проблема активизации учащихся на уроке как никогда привлекает внимание учителей, а преподаватели видят возможность изменений в образовательном процессе именно в рациональном и эффективном применении новых и активных методов обучения. Управление активностью учащихся называется процессом активации. Активность можно определить как непрерывный процесс побуждения учащихся к активному, целенаправленному обучению, устранению пассивной и стереотипной деятельности, деградации и прогресса в умственном труде. Основной целью студенческой активизации является развитие самостоятельности учащихся и повышение качества образования. Автор считает, что система процесса активизации познавательной деятельности учащихся для обучения базируется на основных положениях: теории деятельности, теории развития познавательного интереса, теории активизации познавательной деятельности учащихся, коллективная социальная активность. В статье представлены исследования ученых касательно вопросов активизации познавательной деятельности студентов, отмечается, что значение творческого поиска становится более эффективным, если ему предшествует укрепляющая и преобразующая деятельность, в ходе которой студенты осваивают методы обучения.
Key words: activity, revitalization, mental activity, learning, teaching methods, cognitive interest, motivation
Education and training is the most important and reliable way to get a regular education. Education reflects all the main features of the pedagogical process and at the same time has a specific qualitative
DOI:10.51844-2077-4990-2023-2-116-122
МУАММОИ ФАЪОЛСОЗИИ ХОНАНДАГОН ДАР ДАРС БО ИСТИФОДАИ УСУЛХОИ НАВУ ФАЪОЛИ ТАЪЛИМ
ПРОБЛЕМА АКТИВИЗАЦИИ ШКОЛЬНИКОВ НА УРОКАХ С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ НОВЫХ АКТИВНЫХ МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ
THE PROBLEM OF ACTIVA TION OF SCHOOLCHILDREN IN THE LESSONS USING NEW ACTIVE TEACHING METHODS
difference.Learning is a complex and multifacetedprocess, especially an organized reflection of reality in the mind of the student, and is nothing more than a specific cognitive process controlled by the teacher. It is the guiding role of the teacher that ensures the assimilation of knowledge, skills and abilities, the development of their mental strength and creative abilities.The chosen topic is considered relevant in modern times, since in recent years the problem of activating students in the classroom has attracted the attention of teachers more than ever, and teachers see the possibility of changes in the educational process precisely in the rational and effective application of new and active teaching methods.Managing student activity is called the activation process. Activity can be defined as a continuous process of encouraging students to active, purposeful learning, eliminating passive and stereotypical activities, degradation and progress in mental work. The main goal of student activation is to develop students' independence and improve the quality of education.The author believes that the system of the process of activating the cognitive activity of students for learning is based on the main provisions: the theory of activity, the theory of the development of cognitive interest, the theory of activating the cognitive activity of students, collective social activity.This article presents the research of scientists on the issue of enhancing the cognitive activity of students, and notes that the value of creative search becomes more effective if it is preceded by strengthening and transformative activities, during which students master teaching methods.
Маълумот ва тахсилот мухимтарин ва боэътимодтарин рохи гирифтани омузиши муназзам аст. Омузиш тамоми хосиятхои асосии раванди педагогиро инъикос намуда, дар айни замон тафовути хоси сифатй дорад.
Омузиш як раванди мураккаб ва бисёрчанба, махсусан муташаккили инъикоси воцеият дар тафаккури хонанда буда, чуз як раванди мушаххаси шинохте нест, ки аз чониби омузгор идора мешавад. Мах,з накши рохдамоии омузгор аст, ки азхудкунии дониш, мах,орат ва малака, инкишофи неруи рух,й ва кобилияти эчодии онх,оро таъмин менамояд.
Фаъолияти маърифатй ягонагии дарки хиссиёт, тафаккури назариявй ва фаъолияти амалй мебошад. Он дар хар як цадами хаёт, дар хама намуди фаъолият ва муносибати ичтимоии хонандагон (мехнати фоиданоки чамъиятй, фаъолияти арзишнок ва бадеию эстетикй, муошират), инчунин тавассути ичрои амалхои гуногуни фаннй-амалии дар раванди таълим (тачриба, тархрезй, халли масъалахои тадцицотй ва f.) инъикос мегардад. Аммо факат дар чараёни таълим дониш дар фаъолияти махсуси тарбиявию маърифатй ё таълим шакли равшан пайдо мекунад, ки танхо ба инсон хос аст.
Омузиш хамеша дар муошират сурат мегирад ва ба равиши шифохй- асос меёбад. Омузиш мисли хама раванди дигар бо харакат алоцаманд аст. Он мисли як раванди ягонаи педагогй дорои сохтори вазифавй мебошад ва аз ин ру, харакат дар раванди таълим аз халли як масъалаи таълимй ба масъалаи дигар мегузарад, хонандаро бо рохи шинохти аз ноогохй ба дониш, сипас дониши нопурра ба бештар пурра ва дациц ба пеш мебарад. Таълим бо "механиконидани» дониш, махорат ва малака махдуд намешавад, зеро омузиш раванди дучонибаест, ки дар он омузгорон ва донишчуён хамкорй мекунанд.
Муносибати талабагон ба таълими муаллим одатан бо фаъолият хос аст. Фаъолият (таълим, азхуд кардан, мазмун ва гайра) дарачаи (шиддат, цувва) алоцаи хонандаро бо воситаи фаъолияти вай муайян мекунад.
Хусусияти инсон дар он аст, ки у хангоми ба нацша гирифтани ягон фаъолият натичаи корашро пешакй дида, мацсад мегузорад ва воситахои ба даст овардани онро чустучу мекунад. Яъне фаъолияти инсон аз чузъхои мухталифе иборат аст, ки сохтори онро ташкил медиханд.
Фаъолияти таълимй, ки чузъе аз фаъолиятхо ба хисоб меравад, сохтори ба худ хос дорад. Мафхуми «фаъолияти таълимй», ки онро Д.Б.Элконин ворид кардааст, фаъолияти махсуси хонандаро ифода мекунад, ки аз чониби у бошуурона ба амалй намудани хадафхои таълиму тарбия равона карда шуда, аз чониби талаба хамчун хадафхои шахсй цабул карда мешавад. Вай нишон дод, ки «фаъолияти таълимй, пеш аз хама, чунин фаъолиятест, ки дар натичаи он дар худи талаба тагйирот ба амал меояд. Ин фаъолияти худдигарй, махсули он дигаргунихое мебошад, ки дар рафти он дар худи субъекти фаъолият ба амал омадаанд[9, c.77-4]
Сохтори фаъолият чузъхои зерин фарц карда мешаванд:
Расми №1. Сохтори фаъолият
Чанбаи дигари мухими хавасмандгардонии хонандагон ба таълим, ки бевосита ба кушиш алоцаманд аст, сохибихтиёрй аст, ки бо муайян кардани объект, воситаи фаъолият, амалй намудани он аз чониби худи хонанда бе ёрии калонсолон ва омузгоронро дар назар дорад. Фаъолияти маърифатй ва озодона аз хамдигар чудонашавандаанд: хонандагони кушо, чун коида, мустакилтаранд; фаъолияти нокифояи худи талаба уро ба дигарон вобаста карда, аз сохибихтиёрй махрум месозад.
Идоракунии кушиши хонандагон раванди фаъолгардонй номида мешавад. Фаъолиятро метавон хамчун раванди доимии давомдори хавасмандгардонии хонандагон ба омузиши пурцувват, мацсаднок, бартараф кардани фаъолиятхои гайрифаъол ва цолабй, таназзул ва пешравй дар кори ацлй муайян намуд. Хддафи асосии фаъолсозии хонандагон ташаккули сохибихтиёрии хонандагон ва баланд бардоштани сифати таълим мебошад.
Дар амалияи педагогй усулхои гуногуни фаъолсозии фаъолияти маърифатй истифода мешаванд, ки дар байни онхо шаклхо, усулхо, воситахои таълимй, интихоби чунин мачмуи онхо, ки дар холатхои ба вучуд омада фаъолият ва сохибихтиёрии хонандагонро хавасманд мекунанд, истифода мешаванд [5,с.366].
Метавон гуфт, ки технологияи нави мустацилонаомузй, пеш аз хама, баланд бардоштани фаъолияти хонандагонро дар назар дорад: хацицате, ки бо кушиши худи онхо ба даст омадааст, арзиши бузурги маърифатй дорад.
Аз ин хулоса баровардан мумкин аст, ки муваффацият дар таълим дар нихояти кор аз муносибати хонандагон ба таълим, майлу хохиши онхо ба донишандузй, бошуурона ва мустацилона азхуд намудани дониш, малака ва махорат муайян карда мешавад.
Муаммои фаъолсозии хонандагон яке аз масъалахои мухимтарини назария ва амалияи педагогикаи муосир ба шумор мераванд[1,с. 2]. Татбици принсипи фаъолнокй дар таълим дар синфхои ибтидой ахамияти калон дорад, зеро натичаи таълим, инкишоф ва тарбияи хонандагон ба сифати таълим хамчун фаъолият вобаста аст. Донише, ки дар шакли тайёр гирифта шудааст, чун коида, барои хонандагон дар татбики онхо дар шарх додани ходисахои мушохидашуда ва халли масъалахои мушаххас душворй ба миён меорад. Яке аз камбудихои чиддии дониши хонандагон - доштани цолаби ягонаву расмиятпарастй мебошад, ки он дар чудо кардани мавкеъхои назариявии азхуднамудаи хонандагон аз цобилияти дар амал татбиц намудани онхо зохир мегардад.
Фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон яке аз муаммохои илми педагогика буд ва мемонад. Махорати муошират, цобилияти намунавии вазъият, андухтани тачриба дар муколама, мубохиса ва чалб ба фаъолияти эчодй дар хаёт ахамияти бештар пайдо мекунанд. Дар баробари ин, камшавии шавцу рагбат ба омузиш, камфаъолии зехнй мушохида мешавад. Аз ин ру, таваччухи хоси омузгор ба истифодаи усулхое, ки фаъолияти рухиро такозо мекунад,
шарх дода мешавад, ки бо ёрии онхо малакахои мукоиса, умумй, дидани масъала, ташаккули фарзия, чустучуи рохдои дарёфт ва ислох намудани ходисахои и^тимой ба вучуд меояд.
Низоми раванди фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон барои таълим ба нуктахои асосй асос ёфтааст: назарияи фаъолият, назарияи инкишофи шавки маърифатй, назарияи фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонанда, фаъолияти интимоии коллективй.
Орзуи хар як муаллим аз он иборат аст, ки нисбат ба фанни худ мехру мухаббат ва шавку хавас парварад. Шаклхо, воситахо ва усулхои фаъолтарини таълим ба бехтар азхуд намудани фан, инкишофи шавку хаваси илмй, фаъол гардидани фаъолияти таълимии талабагон, баланд гардидани даранаи тамошобинии амалй мусоидат мекунанд. Фаъолшавии фаъолияти маърифатй ба инкишофи шавку завки маърифатй мусоидат менамояд.
Чанбахои методологияи таваннухи маърифатй се нуктаро дар бар мегирад:
Ч,алби хонандагон ба хддаф ва вазифахои дарс
Бедор кардани шавк ба мундаричаи маводи такрори
ва нав омухташуда
Дохил намудани талабагон ба шакли коре, ки барои
онх,о шавковар аст
Расми 2. Цанбахри методологии таваццухи маърифатй
«Таълиме, ки бе ягон шавк ва танхо манбурй дода мешавад, - гуфта буд К.Д.Ушинский, -хохиши хонандаро нисбати донишандузй аз байн мебарад, зеро дар таълим хама чиз нолиб аст ва он бояд бо зури ирода ва шавки маърифатй кабул карда шавад» [6,с.405].
Шартхои зухуроти фаъолияти маърифатй инхоанд:
и фарохдм овардани фазой хдмкорй ва хайрхох,й дар синф; ш ба вучуд овардани «вазъияти муваффакиятнок» барои хар як талаба; ш ба кори фаъолона, шаклхои коллективии мехнат налб намудани хонанда; ш истифодаи унсурхои фарогатй, гайристандартй дар омузиши мавод; и истифодаи вазъиятхои муаммовй; и бо амалия пайванд намудани маводи омухташуда.
Усулхои фаъоли таълим имкон медиханд, ки тамоми сатххои азхудкунии дониш истифода шаванд: аз мустахкамкунй тавассути фаъолияти табдилдиханда то хадафи асосй - фаъолияти чустучуии энодй. Фаъолияти нустунуи энодй агар пеш аз он фаъолияти мустахкамкунй ва дигаргунсозанда бошад, самараноктар мешавад, ки дар рафти он хонандагон усулхои таълимро меомузанд.
Дар амалияи педагогй усулхои гуногуни фаъолсозии фаъолияти маърифатй истифода мешаванд, ки дар байни онхо шаклхо, усулхо, воситахои таълимй, интихоби чунин манмуи онхо, ки дар холатхои ба вунуд омада фаъолият ва мустакилияти хонандагонро ташаккул медиханд, маъмултарин хастанд:
Эцодкории омузгор. Муаллими энодкор даранаи касбияти худро тавассути худташкилкунии энодй, инкишофи касбй, худомузй, махорати педагогй сайкал медихад.
Се самти фаъолияти эч,одии муаллим фарц карда мешавад:
и Эч,одкории методй: тахлили холатхои педагогй, интихоби дурусти шакли таълим, тахияи модели раванди яклухти педагогй, омузиши тачрибаи омузгорон ва педагогони пешцадам ва татбици самараноки он дар фаъолияти педагогй бо назардошти хусусиятхои фардии хонандагон.
0 Эч,одкории коммуникативй: муошират бо хонандагон, муошират бо хамкасбон, волидон, маъмурияти мактаб, цобилияти худидоракунй.
0 Худтарбиякунии эч,одй: дарки худ хамчун шахсияти эч,одкор, муайян сохтани сифатхои шахсиву касбй, тахияи нацшаи дурнамои худомузй.
Усущои таълим.
Ч,устучуи муста^илонаи иттилооти зарурй
Усулхои лоиха ва озмоиш
Фаъолияти эчодй дар раванди таълим: мух,окима, мустакилона офаридани чизе
Хдлли масъалаи эчодй бо ёрии усули тахлилу таркиб
Усули омузиши
муаммо ва пешних,оди гоях,о
Расми №3. Усулу шаклцои муайяни фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон дар дарс
Дар мархилаи омодагй омузгорони мактабхо дарсхо ва порчахои дарсхоро нишон доданд, ки дар онхо усулу шаклхои муайяни фаъолсозии фаъолияти маърифатии хонандагон дар дарс нишон дода шудаанд.
Шакл^ои ташкили фаъолияти хонандагон.
Фардй
Гурухй
Расми №4. Шаклцои ташкили фаъолияти хонандагон.
Барои мактаббачагони хурдсол мухимтарин ангезае, ки онхоро барои бо хушнудй ба мактаб рафтан водор месозад, шахсияти омузгор аст. Муаллим бояд кушиш намояд, ки хонандагонаш кунч,кобу хушёр ба воя расанду шавцу рагбати донишандузй дошта бошанд.
Пушида нест, ки мутолиаи китоб хамчун раванд асоси омузиши хама гуна дониш мебошад. Цобилияти кор кардан бо китоб ва дуст доштани китоб ба омухтани чизхои нав мусоидат мекунад. Мутаасифона, солхои охир мушохида менамоем, ки кудакон китобхониро дуст намедоранд, ба китоб шавц надоранд, аз хдчми зиёди хондаашон «метарсанд» ва хдтто дар синни наврасй китобро бо хичо мехонанд. Дар натич,а, онхо чизеро, ки хондаанд, намефахманд,
бо китоб кор кaрдaнро нaмедонaнд, хондaнро xaмчyн як мaxфил ё фaроFaт не, бaлки xaM4yn нaзо кдбул мекутанд.
Сaбaбxои зерини кохиши тaвaннУx бa китобхонй вунуд дорaнд:
- зиёд шyдaни тaъсири воситaхои aхбори оммaвй (шaбaкaxои интимой);
- хондaни китобро нишaстaни соaтxои зиёд дaр тазди телевизор, компютер ё телефон ивaз мекyнaд;
- зиёд шyдaни шyморaи оилaxои номусоид, ки пaдaрy модaрон бa тaрбияи фaрзaнд чaндон шaвкy xaBac нaдорaнд;
- тaгйир додaни мaвк,еи кaлонсолон бa фaъолияти мyштaрaки мyтолиaи китоб бо кyдaконе, ки бa синфи якум дохил мешaвaнд (хониши кaлонсолон бa кyдaк якборa кaм мешaвaд Ba бо ин Bacraa мyоширaти мyнтaзaм Ba пyррa бо китобх,ои гуногун дaр солх,ои aввaли тax,cил хaлaлдор мешaвaд).
Бa кУдaкон омyзонидaни китобхонй бешyбxa мушкил acт, aммо дaр онхо бедор cохтaни мyxaббaти китобхонй боз xaм мyшкилтaр мебошaд. Дaр aввaл бa кУдaкон рaвaнди aзхyдкyнии хондaн мaъкyл acт. Онхо бa дидaни он ки чй тaвр кaлимaxои мaърyф aз xaрфxо пaйдо мешaвaнд, шaв; дорaнд. Аммо вaк;те cyхaн дaр борaи бaлaнд бaрдоштaни cyръaти хониш мерaвaд, вaк;те мyaллим дaр синф acry волидaйн дaр хонa кyдaкро бa хондaн мaчбyр кaрдaн мехохднд, то техникaи хониш aфзоиш ёбaд, бисёрих,о мaйли нишacтaнро aз дacт медихднд. Бaрои кyдaк тaмошои филми тacвирй ё бозй кaрдaн тaвaccyти телефон шaв;овaртaр менaмояд.
Kyдaкон холо хеле кaм мехонaнд Ba бa ин вacилa худро aз имкони гаме xaм дaр aфcонa зиндaгй кaрдaн, дидaни мaнзaрaxои нодyгaрй, шyнидaни ;axрaмонxои aфcонaвй, xaмдaрдй бa ;axрaмонони acоcие, ки дучори мушкилй мешaвaнд Ba дaр бaробaри меxрyбононa мехaндaнд, мaxрyм мекyнaнд.
Мyвофи;и тaд;и;оти Н.Н.Светловcкaя[7,c.8] дaрaнaи тaшaккyли мaлaкaxои хонишро дaр хонaндaгони синфхои ибтидой aз руи нaдвaли зерин метaвон мyaйян тамуд:
Паст Миёна Баланд Них,оят баланд
Бa китобхонй мaйлy рaFбaт нaдорaд Бa китобхонaи мaктaбй обyнa acт, aммо нaмерaвaд Шaв;и китобхонй Дорaд Бa китобхота мерaвaд.Шaв;и китобхонй шaкл гирифтaacт
Бa китобхонa нaмерaвaд Дaр мaвридxои зaрyрй китоб мехотад Kитобxои дaрcиaшро бо шaв; мyтолиa менaмояд Адaбиёти иловaгиро бисёр мехонaд, фaр; мекутад. Берун aз бaрномa мехонaд.
Kитобро хеле кaм мехонaд Аз дохили китоб aхбори зaрyриро бaрои худ нудо кaрдa метaвонaд
Цадвали №1. Дарацаи ташаккули малакацои хoниш дар хoнaндaгoни синф^ои ибтидой
Пaрвaриши тасли нaвон aз мaктaби ибтидой огоз мегирaд. Ин aйёми решaпaйвaндй acт, бa он чй гута зaминa гузорем, дaрaхти умеди мо бa xaмон мyноcибaт бaровaр хоxaд шуд. Ин мaънй aз нониби Президенти кишвaр, Эмомaлй Paxмон дaр Пaёми бa Мaнлиcи Олии Чумхурй бори дигaр тaъкид гашт: "Мо миллaти фaрxaнгй, тaмaддyнcоз Ba aз нacли ориёй бyдa, бояд бa тaърихи гyзaштaaмон xaрчи бештaр ру овaрем Ba дaр кдлби фaрзaндонaмон мехри китобхонй Ba нустунуи илму донишро ной кунем. Х,ифз Ba рушди фaрxaнги миллй бо дaрнaзaрдошти зaв;и нacлxои имрyзa aз мyxимтaрин вaзифaxои мо дaр зaмони муосир бa хисоб мерaвaд. Яъне мо бояд фaрxaнгй бyдaни миллaти худро бa нaxониён бештaр мyaррифй гамоем"[10].
Бa омyхтaн, тaшвикy тaрFиби тaнрибaи xaмдигaр дaр нaбxaи нaлб нaмyдaни кУдaконy нaврacон, оилa бa китобу китобхонй дик^ти ниддй диxaнд. Агaр омузгорону волидон дaр xaмдacтй, xaмкорй кУдaконy нaврacонро бa китобу китобхонй имруз н&лб нaкyнaнд, фaрдо дер мешaвaд. Нacли нaвонро aз чунин мaшъaли фурузон, ки нодaи зиндaгии мaрдyмро бaрои имрузу фaрдо мyнaввaр Ba xaмaро бо рохи рост хидоят нaмyдaaнд, дур гyзоштaн мумкин нест. Kитоб дaр кдтори дигaр мaвод бояд бaрои ороиши невонy рaфxои китобмонй хизмaт нaкaрдa, мaвриди иcтифодaбaрии нa тaнxо axли хонaводa, бояд xaмcолонy рaфи;они фaрзaндонy
волидони онхо бошанд, китобу китобхонй бояд мацоми телевизор, бозихои компютерй, сайтхои интернетиро махдуд намуда, мисли пештара ч,ойи худро дар илму адабомузй ишгол намоянд. Набояд фаромуш кард, ки фарханги миллат ва хонавода махз аз китобу китобхона сарчашма мегирад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Активизация познавательной деятельности младших школьников. Под ред. Осиповой М. П. -Минск, 2007.-230 с.
2. Алиев, Н. У. Фаъолгардонии маърифати мустацилонаи хонандагон ва омилхои таъсиррасонии он дар раванди таълим / Н. У. Алиев, С. Холназаров // Паёми Донишгохи миллии Точ,икистон. - 2019. - №9. - С. 303-307.
3. Бабанский, Ю. К. Проблемное обучение школьников как средство повышения эффективности обучения/Ю. К.Бабанский.-Ростов-на-Дону, 2010.-180 с.
4. Особенности психического развития детей 6-7-летнего возраста. Под ред. Д.Б. Эльконина, А.Л.Венгера. - М.: Педагогика, 2008. - 135 с.
5. Педагогика. Под общей ред. Г. Нойнера, Ю. К. Бабанского. - М.: Педагогика, 2008. - 366 с.
6. Педагогика. Учебное пособие для студентов педагогических вузов. Под ред. Пидкасистого П.И. - М.: Российское педагогическое агентство, 1996. - 405 с.
7. Светловская Н.Н. Основы науки о читателе: теория формирования типа правильной читательской деятельности. М.: Магистр, 1993. - 175 с.
8. Светловская, Н.Н. Обучение чтению и законы формирования читателя. // Начальная школа.-2003.- № 1.- С. 11-18
9. Эльконин Д. Б. Психологические условия развивающего обучения // Обучение и развитие младших школьников [Текст]: Материалы Межресп. симпозиума / Под ред. Г. С. Костюка ; Ин-т общей и пед. психологии АПН СССР. Ин-т психологии УССР. О-во психологов СССР. - Киев : [б. и.], 1970. - 407 с.
10.Паёми Президенти Чумхурии Точ,икистон, Пешвои миллат, мухтарам Эмомалй Рахмон ба Мач,лиси Олй аз 26.12.2019 //president.tj/node/21975
REFERENCES:
1. Activation of the cognitive activity of younger students. Ed. Osipova M. P. - Minsk, 2007.-230 p.
2. Aliyev, N. U. Activation of students' independent knowledge and its influencing factors in the educational process / N. U. Aliyev, S. Kholnazarov // Message from the National University of Tajikistan. - 2019. - No. 9. - Р. 303-307.
3. Babansky, Yu.K. K.Babansky.-Rostov-on-Don, 2010.-180 p.
4. Features of the mental development of children 6-7 years of age. Ed. D.B. Elkonin, A.L. Venger. -M.: Pedagogy, 2008. - 135 p.
5. Pedagogy.Under the general editorship. G.Neuner, Yu. K.Babansky. - M.: Pedagogy, 2008. - 366 p.
6. Pedagogy. Textbook for students of pedagogical universities. Ed. Pidkasistogo P.I. - M.: Russian Pedagogical Agency, 1996. - 405 p.
7. Svetlovskaya N.N. Fundamentals of the science of the reader: the theory of the formation of the type of correct reading activity. M.: Master, 1993. - 175 p.
8. Svetlovskaya, N.N. Learning to read and the laws of reader formation. // Primary school. - 2003. -No. 1. - P. 11-18
9. Elkonin D. B. Psychological conditions for developmental education // Education and development of younger schoolchildren [Text]: Materials of the Interresp. Symposium / Ed. G. S. Kostyuk; Institute of general and ped. psychology APN USSR. Institute of Psychology of the Ukrainian SSR. Society of Psychologists of the USSR. - Kyiv: [b. and.], 1970. - 407 p.
10.Address by the President of the Republic of Tajikistan, Leader of the Nation Emomali Rahmon to the Parliament of the Republic of Tajikistan 26.12.2019 //president.tj/node/21975
