MONITORING OF THE EPIDEMIOLOGICAL SITUATION OF CANCER IN SOUTH KAZAKHSTAN REGION Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

Медицинские науки

ЭОЖ 616-036(574.5)

ОЦТYСТIК ЦАЗАЦСТАН ОБЛЫСЫНДА ОНКОЛОГИЯЛЫЦ АУРУЛАРДЫЦ ЕЦБЕККЕ ЦАБЛЕТТ1 ТУРГЫНДАР АРАСЫНДАГЫ

ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЬЩ ЖАГДАЙЫ

К.Н. Тажибаева1, Р. Керимов2, Н.С. Жанабаев3

ТYШндеме

ОнтYCтiк Казахстан облысында енбекке каблетп т^ргындар арасында катерлi iсiктен пайда болган аурушандык; жэне влiм кврсеткiшi скринингтiк тексеру тэсышнщ казiрri тандагы жагдайы кел^рыген. Материалдар мен зерттеу эдктерк зерттеу материалдары ретiнде ОнтYCтiк Казахстан облыстык; онкологиялык; диспансерiнiн ОКО бойынша аурушандык, влiм-жiтiм деректерiн, статистикалык; жылдык; есебш жэне КР статистика агенттiгi мен ОцтYCтiк Казахстан облысынын денсаулык; сактау баскармасынын кортынды жылдык; есептерiн, материалдарын колдандык. Бiз сонгы 5 жылдык; жыл сайынгы кортынды есептердi талдап, зерделу жасадык.

Медико-статистикалык, акпараттык-талдау, ретроспектив^,

салыстырмалы, логикалык; талдау эдiстерiн пайдаландык. Сонгы 5 жылда катерлi гак сыркатына ^шыраган жэне кайтыс болган эр^р наукас бакылау нысандары болып табылады.

Аудандык; емханалар арасында онкологиялык; аурушандыкпен влiм кврсетгашшщ жогаргы вариабелдiлiгi кврсетiлдi. Аурушандык; мына аралыкта 58,4 -94,1 100 мын адамга шавданда, влiм 36,3 -48,1,0 100 мын адамга шавданда аныкталды.

ТYШндi свздер: Катерлi iсiк, енбекке каблетп т^ргындар,аурушандык, влiм кврсеткiштерi, скрининг.

взектЫЫ: Онкологиялык; аурулардын казiргi танда всуi басты медико-социальдi мэселе болып отыр [1]. ДYHие ЖYзi бойынша катерлi iсiктiн таралуы 143 жагдай 100 мын адамга шавданда [2.3]. Сонгы бес жылда Казахстан Республикасында катерлi iсiктiн абсалюттi кврсеткМ вскен, 2009 жылы катерлi гакке шалдывдан наукастардын негiзгi iсiк TYрлерiмен аурушандыгы 29071 абсалюттi кврсеткiш, 182,6 100мын адамга шавданда, ал 2010 жылдын сонында 29574 абсалюттi кврсетгаш, 181,2 100 мын адамга шавданда саны кдоады. 2013 жылы 33029 абсалютп кврсеткiш, 193,9 100мын адамга шавданда всiп отыр. Жыл сайын аурушандыктын 0,8-1,0% всуде. Ал ОКО - да 2009 жылы аурушандык; 2328 абсалютп кврсеткiш, 96,8 100мын адамга шавданда кездесiп отыр. 2010ж. 2390 абсалюттi кврсеткiш, 94,1 100мын адамга шавданда кездесiп отыр. 2012ж. 2473 абсалюттi кврсеткiш, 93,3 100мын адамга шавданда, 2013ж. 2668 абсалютп кврсеткiш, 98,6 100мын адамга шавданда к^рады, алдынгы жылмен салыстырганда 5,7% всуде. КР катерлi iсiктiн непзп TYрлерiнен болган влiм-жетiм 2010 жылы 17100 абсалюттж саны, 107,4 100мын адамга шавданда. 2011 жылы 16960 абсалюттж саны, 103,9 100мын адамга шавданда. 2013ж.

!Тажибаев Карлыгаш Нартбаевна - докторант медицинского факультета, Международный КазахскоТурецкий университет имени Х.А. Ясави, Казахстан.

2Керимов Расим - докторант медицинского факультета, Международный Казах-скоТурецкий университет имени Х.А. Ясави, Казахстан.

3Жанабаев Нурлан Смадиярович - докторант медицинского факультета, Международный КазахскоТурецкий университет имени Х.А. Ясави, Казахстан.

30,8% оскен. ^îmhîh к¥рлымы кезектыт бойынша: 1-орын eKneHÎH рагы -17,0%, 2-орын асказанныц рагы -12,8%, 3-орын cyt бeзi рагы- 8,4%6 4- ецештщ рагы -6,3,% 5-орын ток шектщ рагы- 4,7%, 6-орын бауыр рагы - 4,6%, 7-орын тiк шек рагы -4,4%, 8-орын гемобластоздар-4,3%, 9-орын жатыр мойны рагы-3,7% к¥рады[3,4].

Зерттеу мацсаты: ОнтYCтiк казакстан облысындагы т^ргындардыц онын iшiндe ецбекке каблетп т^ргындар арасында катeрлi iсiктeн туындаган аурушацдыкпен eлiм дeнгeйiн жэне скринингтж тексеру тэсiлiннiн казiрri тацдагы жагдайын аныктау.

Материалдар мен зерттеу adicmepi: зерттеу материалдары рeтiндe ОнтYCтiк Казакстан облыстык онкологиялык диспансeрiнiн ОКО бойынша аурушацдык, eлiм-жiтiм дeрeктeрiн, статистикалык жылдык ece6iH жэне КР статистика агентпп мен ОнтYCтiк Казакстан облысынын денсаулык сактау баскармасынын кортынды жылдык есептерш, материалдарын колдандык. Бiз соцгы 5 жылдык жыл сайынгы кортынды eсeптeрдi талдап, зерделу жасадык.

Медико-статистикалык, акпараттык-талдау, рeтроспeктивтi,

салыстырмалы, логикалык талдау эдктерш пайдаландык. Соцгы 5 жылда катeрлi iсiк сыркатына ^шыраган жэне кайтыс болган эр-бiр наукас бакылау нысандары болып табылады.

Нэmижeлepi жэне оларды талцылау

ОКО соцгы 5 жылда онкологиялык аурулардьщ динамикалык кeрсeткiшi. 2010 жылы аурушацдык 2390 абс. керсетгаш, 99,3 100мын адамга шакканда. 9лiм кeрсeткiшi 1300 абс. керсетгаш, 53,8 100мыц адамга шакканда. 2014жылы аурушацдык 2684 абс. ^рсетгаш, 99,2100мыц адамга шакканда. 9лiм ^рсеткМ 1458 абс. кeрсeткiш, 55,9 100мыц адамга шакканда к¥рап отыр. Аурушацдыктыц eсу каркыны 0,1%

120

100

80

60

40

20

0

2010 2011 2012 2013 2014

□ Аурушацдык; □ влiм Kepceircimi

Сурет 1. ОКО соцгы 5 жылдагы катeрлi iсiктiц аурушацдык жэне eлiм кeрсeткiшi (100мыц халык санына шакканда)

Б^л кeрсeтiлгeн мэлiмeттeрдeн бiз соцгы 5 жылда аурушацдыктыц аныкталынуы бiр децгейде аныкталынып келе жатканын байкаймыз, ал eлiм кeрсeткiшiнiц жылдан жылга дeцгeйiнiц жогарлаганын кeрiп отырмыз.

Ецбекке каблетп жастагы т^ргындардыц катeрлi гактен кайтыс болган соцгы 5 жылдык ^рсетгаште талдау жасайтын болсак: 2010жылы ОКО катeрлi iсiктeн жалпы 1300 т^ргын кайтыс болган, ал оныц iшiндe 695 ецбекке каблeттi т^ргындар. 2011жылы катeрлi iсiктeн жалпы 1337 ал оныц шшде 756 ецбекке каблетп т^ргындар. 2012 жылы жалпы 1407 наукас кайтыс болса, ал ецбекке каблетп жастагы тургындар саны 775. 2013 жылы 1437 жалпы катeрлi гактен кайтыс болгандар, оныц шшде 666 ецбекке каблeттi т^ргын. 2014 жылы 1458 наукас кайтыс болган оныц шшде ецбек жасындагылар 656.

ОКО сощы 5 жылдагы катерл1 южтщ аурушацдык жэне eлiм кeрсeткiшi (100мыц халык санына шакканда)

99,3

100,9

95,3

100,6

99,2

¡^=71

53,8

/—71

54,2

54,2

54,2

55,9 t

ОКО ецбекке каблетт жастагы т^ргындардыц сощы 5 жылдагы к;атерл1 ¡с1к себебшен вл1м кврсетк1ш1 ( %)

53,4 56 5 55,0 46,3 44,9

2010 2011 2012 2013 2014

Сурет 2. ОКО енбекке каблетт жастагы т^ргындардын катерл1 iсiктен кайтыс болган сонгы 5 жылдык кврсеткМ

Жогарыда кврсетiлген суретте сонгы 5 жылда жалпы катерлi iсiктен кайтыс болган наукастардын iшiнде 50% енбек жасындагы т^ргындар екенiн негiзделiнiп отыр.

■ ток жэне тiк шек рагы

Жяткт ллпмык! пигк! 8% Бауыр,еткабы рагы

19%

Сурет 3. ОКО енбекке каблетт жастагы т^ргындардын катерлi кж TYрлерiне байланысты влiм-жетiмi (100 мын. Халык шакканда).

Енбекке каблетт жастагы т^ргындар арасында вкпе катерлi гагшен кайтыс болган кврсеткiш 13,5% ен жогаргы рангта т^р. 2-шi кезекте асказан рагы, 3- CYT безi катерлi iсiгi, 4-шi жатыр мойны катерлi iсiгi, 5-шi ток жэне тж iшек катерлi iсiктерi к¥рап отыр.

Наукастанушылыкпен влiмнiн денгейi твмендеп кврсетiлген катерлi iсiктiн мына TYрлерiнен жогарлагандыгы аныкталды.Сататистикалык мэлiметтердi анализдей отырып, ОКО 2014 жылыгы катерлi кжке шалдыккан халыктын арушандыгы рангтiк катар бойынша орналасуы: кенiрдек, вкепенiн рагы (31,6), тершщ катерлi iсiктерi (31,4), CYT безiнiн iсiгi (29,8), асказаннын iсiгi (22,5), ток iшектiн гап (13,3), тiк iшек iсiгi( 12,3), жатыр денесшщ iсiгi (11,7), жатыр мойны рагы (11,5), аналык жыныс безiнiн рагы (8,6), внештiн гап (8,2). Аурушандыктын жэне влiмнiн жогары денгейi сайрам, ТYЛкiбас, Твлеби, Ордабасы, ТYркiстан аудандарында тiркелiп отыр. Твмендеп 1 кестеде ОКО аурушандыкпен влiмнiн жогаргы денгейдегi аныкталынган аудандар кврсетыдь Б^л кврсеткiштердiн жогарлау себебiн аудандык онколог мамандарынын тапшылыгы ягни маман жеткпеушыт, жас мамандардын бiлiктiлiгiнiн томендт, шетелдердiн ЖYЙесiмен,YЗдiксiз бiлiм жетiлдiрудiн, эаресе аудан онкологтарына кол тиiмдiлiгiнiн киындыгы.

Сонымен катар тургындар арасында, катерл1 iciKKe карсы агарту-ic шараларынын ете томен децгейде ЖYPуi. Тургындардыц ез денсаулыгына немкурайлы карауы сонымен катар экологиялык факторлардыц эсер eтуiмeн байланыстырамыз. Емханаларда скринингтж тексеру барысында онкологиялык аурудыц аныкталуы темен пайызды керсeтiп отыр 7 аудандык емханалардыц керсeткiшi бойынша: Сайрам -59,8%, ТYЛкiбас - 17,18%, ТYркiстан -17,18%, Мактарал -16,02% аудандарында скрининг ЖYЙeсi бойынша, аурудыц ерте кезецде аныкталу дeцгeйi калыптыптыдан темен, ал Телеби -3,21%, Ордабасы -2,8%, Сарагаш -7,71% аудан емханаларында ете темен децгейде. Катерл1 iсiктiц I - II сатысында аныкталуы: Сайрама уданы -15,7%, Сарыагаш -18,0%, ТYркiстан -13,8%, Махтарал -19,5%, Телеби -20,5%, ТYЛкiбас -21,6%, Ордабасы -22,6%. Рак ауруыныц III-IV сатыды аныкталуы: Сайрама уданы -49,3%, Сарыагаш -47,9%, ТYркiстан -46,6%, Махтарал - 44,2%, Телеби -60,6%, ТYЛкiбас -50,5%, Ордабасы -44,0%. Кестеде керсетыген мэлемет бойынша катeрлi гактщ аудан емханаларында скрининг тексеру эдга бойынша аурудыц III сатысына караганда III-IV сатыда аныкталуы жшрек кездесуде. Бул керсeткiштeр скрининг ЖYЙeсi аркылы катeрлi iсiктi ерте кезецде аныктау аледе болса темен дэрежеде ЖYргYзiлуiн керсeтeдi.

Цортынды. 9ткiзiлгeн зерттеу нэтижелерш кортындылай айтканда, аурушацдыктыц жэне елiмнiц жогары дeцгeйi Сайрам, ТYЛкiбас, Телеби, Ордабасы, ТYркiстан аудандарында ^ркелш отыр. Наукастанушылыкпен елiмнiц дeцгeйi темендеп керсeтiлгeн катeрлi iсiктiц мына турлершен жогарлагандыгы аныкталды. рангтiк катар бойынша орналасуы: кeцiрдeк, екeпeнiц рагы (31,6), тершщ катeрлi iсiктeрi (31,4), CYT бeзiнiц iсiгi (29,8), асказанныц iriri (22,5), ток iшeктiц iсiгi (13,3), тж iшeк iсiгi( 12,3), жатыр дeнeсiнiц iсiгi (11,7), жатыр мойны рагы (11,5), аналык жыныс безшщ рагы (8,6), ецeштiц iсiгi (8,2). Ал ецбекке каблетп тургындар арасында соцгы 5 жылда жалпы катeрлi iсiктeн кайтыс болган наукастардыц шшде 50% ецбек жасындагы тургындар екенш нeгiздeлiнiп отыр. Ецбекке каблeттi жастагы тургындар арасында екпе катeрлi гагшен кайтыс болган керсeткiш 13,5% ец жогаргы рангта тур. 2-шi кезекте асказан рагы, 3- CYT бeзi катeрлi iсiгi, 4-шi жатыр мойны катeрлi iсiгi, 5-шi ток жэне тж iшeк катeрлi iсiктeрi курап отыр.Емханаларда скринингтiк тексеру барысында онкологиялык аурудыц аныкталуы темен пайызды керсетш. Сайрам -59,8%, ТYЛкiбас - 17,18%, ТYркiстан -17,18%, Мактарал -16,02% аудандарында скрининг ЖYЙeсi бойынша, аурудыц ерте кезецде аныкталу децгеш калыптыптыдан темен, ал Телеби -3,21%, Ордабасы -2,8%, Сарагаш -7,71% аудан емханаларында ете темен децгейде. Скрининг тексеру эдш бойынша аурудыц I-II сатысына караганда III-IV сатыда аныкталуы жшрек кездесуде.

¥сыныс:

1.Жогарыда зерттелген мэлiмeттeргe CYЙeнe отырып ецбекке каблетп жастагы тургындар арасында катeрлi гактщ ерте аныкталудыц ягни I-II сатыларында темен децгейде ЖYрып жатканын байкауга болады жэне кайтыс болган наукастар iшiндe ецбекке каблeттi жастагы тургындар 50% курап отыр. Бул мэлiмeттeр осы салада катeрлi iсiктi ерте аныкталудыц заманауй тургыда зерттеу кажет eтeтiндiгiн айкындап отыр.

Эдебиеттер mi3iMi

1. 1.Нургазиева К.Ш., Сейтказина Е.Ж., Эжмагамбетова Э.Е., Сейсенбаева Г.Т. Казакстан Республикасы онкологиялык кызметшщ 2010 жылдык корсетк1штер1 (статистикалык мэл1меттер). Казактыц онкология жэне радиология гылыми-зерттеу институты - Алматы: 2011. - 19- 30 -38 беттер. 2. Bond, J.H. Colon Polyps and Cancer // Endoscopy. - 2001. -Vol. 33, N1. - P. 46-54.

2. Bernard Levin, David A. Lieberman, Beth McFarland et al, Screening and Surveillance for the Early Detection of Colorectal Cancer and Adenomatous Polyps, 2008: A Joint Guideline from the American Cancer Society, the US MultiSociety Task Force on Colorectal Cancer, and the American College of Radiology CA Cancer J Clin.- 2008. -58. - P. 130-160.

3. М.А. Булешов, Орманов Н.К., Б.Б.Дауренов, А.М. Талгатбек., А.М.Жаксыбергенов Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия, г.Шымкент:

2015г. Тенденция смертности населения Южно-Казахстанской облости от огкологических заболеваний - Онкология радиология Казахстана Алматы: №2 (32) 2014.-7-10с.

© К.Н. Тажибаева, Р. Керимов, Н.С. Жанабаев, 2015.

УДК 616-036(574.5)

КОНТРОЛЬ ЭПИДЕМИОЛОГИЧЕСКОЙ СИТУАЦИИ ЗАБОЛЕВАЕМОСТИ РАКОМ В ЮЖНО-КАЗАХСТАНСКОЙ ОБЛАСТИ

К.Н. Тажибаева, Р. Керимов, Н.С. Жанабаев

Аннотация Статья посвящена проблеме лечения и профилактики онкологических заболевание. Основное внимание уделено решению данной проблемы в Казахстане.

Ключевые слова: рак, трудоспособное население, заболеваемость, смертность и скрининг.

© К.Н. Тажибаева, Р. Керимов, Н.С. Жанабаев, 2015.

УДК 616-036(574.5)

MONITORING OF THE EPIDEMIOLOGICAL SITUATION OF CANCER

IN SOUTH KAZAKHSTAN REGION

K.N. Tajïbaeva, R. Kerïmov, N.S. Janabaev

Abstract. Article is devoted to a problem of treatment and prevention oncological a disease. The main attention is paid to the solution of this problem in Kazakhstan.

Keywords: cancer, able-bodied population, incidence, mortality and screening.

© K.N. Tajïbaeva, R. Kerïmov, N.S. Janabaev, 2015.