Научная статья на тему 'МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТЛАР ЁРДАМИДА ТАҲЛИЛЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ'

МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТЛАР ЁРДАМИДА ТАҲЛИЛЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
112
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
рентабиллик / вертикал таҳлил / горизонтал таҳлил / молиявий маълумотлар / қарорлар қабул қилиш жараёни / молиявий ҳисобот / коэффицентлар. / profitability / vertical analysis / horizontal analysis / financial data / decision making process / financial reporting / ratios.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — A. Abdullaev

Қарор қабул қилишда ва иқтисодиётни такомиллаштиришда муҳим омиллардан бири сифатли маълумотларнинг мавжудлиги. Ушбу маълумотларнинг катта қисми бухгалтерия ҳисоби ахборот тизимлари ва молиявий ҳисоботлардан олинади. Молиявий ҳисоботлар маълум бир компания бизнесининг хақиқий ҳолатининг реал ва объектив кўринишини бериши керак. Бошқача қилиб айтадиган бўлсак, молиявий ҳисоботларни қарор қабул қилиш функцияси сифатида кўриб чиқиш контекстида шуни такидлаш керакки, турли фойдаланувчилар ушбу ҳисоботларни қандай “ўқишни” билишлари керак. Молиявий ҳисоботларнинг мазмунини “ўқиш” бизнесни тушуниш учун турли хил воситалар ва таҳлил процедураларини тақдим этади. Лекин бухгалтерия ҳисоботлари ва молиявий маълумотларга асосланган соддалаштирилган бошқарув жараёни бизнес сифати учун энг муҳим шартлардан биридир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CONDUCTING ANALYZES USING FINANCIAL STATEMENT

One of important assumptions in decision making process and improvement economy is existence of quality information. Significant number of this information comes from accounting information systems and from financial statements. Financial statements have to provide realistic and objective picture of realistic business condition of certain company. In other words, auditing of financial statements is understandable, by which accuracy is ensured. In context of consideration of financial statements as a function of decision making it is important to emphasize that different users must know how to “read” those statements. “Reading” contents of financial statements provide whole number of different instruments and analyses procedures for understanding business. A well-established process of management on the basis of the financial statements and financial information is one of the most significant presumptions of the quality business.

Текст научной работы на тему «МОЛИЯВИЙ ҲИСОБОТЛАР ЁРДАМИДА ТАҲЛИЛЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

МОЛИЯВИЙ ХДСОБОТЛАР ЁРДАМИДА ТА^ЛИЛЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ

Абдуллаев Ад^амжон Асрорович

Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаб тингловчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7162283 Аннотация. Карор цабул цилишда ва щтисодиётни такомиллаштиришда му%им омиллардан бири сифатли маълумотларнинг мавжудлиги. Ушбу маълумотларнинг катта цисми бухгалтерия %исоби ахборот тизимлари ва молиявий %исоботлардан олинади. Молиявий %исоботлар маълум бир компания бизнесининг хациций %олатининг реал ва объектив куринишини бериши керак. Бошцача цилиб айтадиган булсак, молиявий %исоботларни царор цабул цилиш функцияси сифатида куриб чициш контекстида шуни такидлаш керакки, турли фойдаланувчилар ушбу %исоботларни цандай "уцишни" билишлари керак. Молиявий %исоботларнинг мазмунини "уциш " бизнесни тушуниш учун турли хил воситалар ва та%лил процедураларини тацдим этади. Лекин бухгалтерия %исоботлари ва молиявий маълумотларга асосланган соддалаштирилган бошцарув жараёни бизнес сифати учун энг му%им шартлардан биридир.

Калит сузлар: рентабиллик, вертикал та%лил, горизонтал та%лил, молиявий маълумотлар, царорлар цабул цилиш жараёни, молиявий %исобот, коэффицентлар.

ПРОВЕДЕНИЕ АНАЛИЗА С ИСПОЛЬЗОВАНИЕМ ФИНАНСОВЫХ ОТЧЕТОВ Аннотация. Одним из важных допущений в процессе принятия решений и экономике совершенствования является наличие качественной информации. Значительное количество этой информации поступает из информационных систем бухгалтерского учета и из финансовой отчетности. Финансовая отчетность должна давать реалистичную и объективную картину реального состояния бизнеса определенной компании. Другими словами, аудит финансовой заявления понятны, за счет чего обеспечивается точность. В контексте рассмотрения финансовых отчетов как функции принятия решений важно подчеркнуть, что разные пользователи должны знать, как «читать» эти отчеты. «Чтение» содержания финансовой отчетности предоставляет целый ряд различных инструментов и процедур анализа для понимания бизнеса. А отлаженный процесс управления на основе бухгалтерской отчетности и финансовой информации является одной из важнейших предпосылок качества бизнеса.

Ключевые слова: прибыльность, вертикальный анализ, горизонтальный анализ, финансовые данные, процесс принятия решений, финансовая отчетность, коэффициенты.

CONDUCTING ANALYZES USING FINANCIAL STATEMENT Abstract. One of important assumptions in decision making process and improvement economy is existence of quality information. Significant number of this information comes from accounting information systems and from financial statements. Financial statements have to provide realistic and objective picture of realistic business condition of certain company. In other words, auditing of financial statements is understandable, by which accuracy is ensured. In context of consideration of financial statements as a function of decision making it is important to emphasize that different users must know how to "read" those statements. "Reading" contents of financial statements provide whole number of different instruments and analyses procedures for understanding business. A well-established process of management on

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

the basis of the financial statements and financial information is one of the most significant presumptions of the quality business.

Keywords: profitability, vertical analysis, horizontal analysis, financial data, decision making process, financial reporting, ratios.

КИРИШ

Иктисодиётни модернизация килиш шароитида мамлакатда хакикий мулкдорлар синфини шакллантириш иктисодий ислохотларнинг устувор йуналишларидан хисобланади. Бу жараён мулкни давлат тасарруфидан чикариш, хусусийлаштириш ва акциядорлаштириш каби иктисодий ислохотларнинг амалдаги натижаси билан бевосита богликдир. Акциядорлик жамиятлари уз хужалик фаолиятнинг натижаси фойда ёки зарардир. Барча корхона ва ташкилотлар уз олдига куйилган асосий максади фойда олишдир. Корхона ва ташкилотлар хамда тадбиркорлар кайси тармок ва фаолият фойдани купрок келтирадиган булса сармояни шу ерга жалб килиб ва барча имкониятларини ишга солиб шу фаолиятни ривожлантириш, рентабеллик даражасини оширишга, купрок фойда олишга интиладилар. Корхонада самарадорликка эришишда энг мухим омиллардан бири уз вактида тугри карор кабул кила олишдир.

ТАДЦЩОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Молиявий натижаларни молиявий хисоботдан акс эттириш масаласи энг мухим масала хисобланади. Бунда куйидаги талабларга амал килинади.

Активларнинг купайиши ва мажбуриятларнинг камайиши билан боглик булган булгуси иктисодий фойданинг улчанган купайиши пайдо булганда-даромад молиявий натижалар тугрисидаги хисоботда акс этади. Даромадларни тан олиш активларнинг купайиши ва мажбуриятларнинг камайишини акс эттириш билан бир вактда юзага келиши лозим.

Харажат-активларнинг камайиши ва мажбуриятларнинг купайиши билан боглик булган булгуси иктисодий фойданинг улчанган камайиши пайдо булганда молиявий натижалар тугрисидаги хисоботда акс этади. Харажатларни тан олиш мажбуриятлардаги купайиш ёки активларнинг камайишини акс эттириш билан бир вактда юзага келиши лозим.

Молиявий хисобот - бу бизнес тугрисида учта хисоботнинг бирлаштирилиши. Уларда пул окимлари тугрисидаги хисобот, даромадлар тугрисидаги хисобот ва компания баланси мавжуд. Учаласи хам биргаликда бизнеснинг соглиги тугрисида умумий тасаввур хосил килади.

ТАД^И^ОТ НАТИЖАЛАРИ

Харажатларни белгилаш мулкни, ишлаб чикаришни бошкариш билан хдмда махсулот сотиш, ишларни бажариш, хизматлар курсатиш ва зарарлар билан боглик. Улар одатда пул маблаглари, моддий захиралар, иншоотлар, ускуналар ва бошка активларнинг чикиб кетиши ёки улардан фойдаланилиш, ишлатиш шаклида булиши мумкин.

Молиявий натижалар тугрисидаги хисоботни укишда унинг сатрлар буйича курсаткичлар таркибланишига, молиявий натижавийликни характерловчи умумий каторларнинг киймат ифодасига, хисобот даври ва утган йилнинг шу даври буйича маълумотларга умумий изох берилади.

Вертикал тахлилда молиявий натижаларнинг шаклланишини бир каторли ва куп каторли усулларида узаро фаркланишларга ва нисбий узгаришларига бахо берилади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Бунда асосий жихат якуний яъни жамланган молиявий натижалар каторида таркиб буйича фойда ва зарарларнинг салмогига бахо берилади.

Горизонтал тахлилда эса молиявий натижаларнинг шаклланиш каторлари, курсаткичлари буйича даврий узгаришларига узгаришларига мутлак ва нисбий ифодаларда бахо берилади.

Асосли ёки тренд тахлилида молиявий натижалар ва улар таркибининг йиллар буйича узгаришларига ва динамик узгаришларига бахо берилади. Энг мухим жихат асос йилига нисбатан узгаришларига бахо беришга каратилади.

Молиявий натижалар тахлил ташки ва ички субъектлар томонидан олиб борилади. Ички субъектлар томонидан олиб бориладиган тахлил ички молиявий тахлил каторига киритилиб факат шу корхонанинг ходимлари томонидан олиб борилади. МУ^ОКАМА

Бозор иктисодиёти шароитида хар бир фирма ва компания узининг ишлаб чикариш тижорат фаолиятидан купрок даромад олишдан манфаатдор. Фаолият юритишнинг хозирги тизим шароитида фойда курсаткичи фирма ва компаниянинг асосий ва ахборот маблагларидан самарали фойдаланишни талаб ва эхтиёжга караб ишлаб чикаришни мувофиклаштириши, яъни ишлаб чикарилаётган махсулот истеъмолчи талабига жавоб бера оладиган булиши, ишлаб чикариш харидор учун хизмат килиши лозим.

Молиявий натижаларнинг микдорига жуда куп омиллар таъсир килади. Масалан, инфляция, валютанинг узгариб туриши, кредит сиёсати ва бошкалар. Ишлаб чикариш ва муомала жараёнидаги юкорида санаб утилган омиллар таъсири хисобга олинган холда молиявий натижаларни аниклаш лозим. Аникланган молия натижаси хакикатни тугри ва аник акс эттириши лозим. Шунинг учун хам корхоналарда бухгалтерия хисобини тугри юритиш ва олинган фойда микдорини тугри аниклаш зарур. Фойда микдорининг камайиши давлат бюджетига туланиши лозим булган маблаг микдорининг камайишига ва бу, уз навбатида, бюджет хисобидан амалга ошириладиган харажатлар микдорининг камайишига олиб келади. Зарарга ишлайдиган корхоналар эса охир-окибатда "синади", яъни инкирозга учрайди. Шунинг учун хам зарарга ишлайдиган корхоналар уз харажатларини узлари коплашлари, бунинг учун коплаш йулларини ишлаб чикишлари керак.

Бизнес фаолиятида махсулот ишлаб чикариш рентабеллиги курсаткичи муайян махсулотнинг самарасини, аникроги, унинг нечоглик фойдалилик даражасини курсатиб беради. Яъни, махсулот ишлаб чикаришга сарфланган бир сумлик харажат канча фоиз фойда келтиради ёки келтирди деган саволга жавоб беради. Демак, махсулот ишлаб чикариш рентабеллигини тобора ошира боришга эришиш хар бир хужалик субъекти олдида турган мухим тадбирлардан бири экан. ХУЛОСА

Бухгалтерия хисоби ахборот тизими турли хил маълумотларнинг бутун мажмуасини хар хил фойдаланувчилар учун тайёрлайди. Биз бутун компаниянинг бизнес сифатини улчашимиз ва текширишимиз мумкин бухгалтерия хисоби ва молиявий маълумотлар оркали. Шу нуктаи назардан биз молиявий холат, бизнес самарадорлиги ва пул окимининг тугри ва адолатли такдим етилишини текширамиз. Муваффакиятли бизнес - бу бизнес фаолиятини узок вакт давомида тегишли даражадаги хавфсизлик ва бизнес самарадорлигига олиб келади. Бизнес хавфсизлиги, биринчи навбатда, баланс ва унинг самарадорлиги асосида текширилади фойда ва

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

зарар х,исобининг асоси х,исобланади. Бирок, бизнес сифати хдкида туликрок билиш учун биз бошка х,исоботлардаги маълумотларни куриб чикишимиз керак, масалан, пул окими тугрисидаги х,исобот. Бизнеснинг хавфсизлиги ва самарадорлиги тугрисидаги ихчам баёнот молиявий курсаткичлар буйича руйхатга олинади. Шунга кура, молиявий курсаткичлар бизнес сифатини улчаш контекстида текширилиши мумкин. Турли нисбат кийматлари бизнес сифатининг турли даражаларини белгилайди. Хозирги бизнес сифатини аниклаш оркали компаниянинг ривожланиши ва мавжудлиги учун баъзи мух,им тахминлар бах,оланади. Шу нуктаи назардан, молиявий маълумотлар х,озирги бизнес сифатини бах,олашда ва янада муваффакиятли бизнес учун тахминларни яратишда жуда фойдали булиши мумкин деган хулосага келишимиз мумкин.

REFERENCES

1. "Молиявий тах,лил" Вох,обов А.В, Ибрагимов А.Т. Дарслик. Тошкент молия институти. 2002 йил.

2. "Молиявий ва бошкарув тах,лили". Хакимов Б.Ж ва бошкалар. Тошкент молия институти. 2013 йил.

3. Балабанов И.Т. Практикум по финансовому менеджменту. 2-изд. -М.: Финанси и статистика, 2000

4. Ван Хорн ДЖ. Вахович М. Основы финансового менежмента. М.,Финансы и статистики.2002

5. Besley & Brigham, 2009, pp. 124-135.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.