CC BY
0MOLIYAVIY HISOBOT XALQARO STANDARTIGA O'TISH DAVR TALABI VA JORIY ETISH ASOSLARI
Eshpulatova Zaynab Baratovna
SamISI "Buxgalteriya hisobi" kafedra dotsenti, PhD Turabekov Bekli Shavkat o'g'li TDIU SF BH-223 guruh talabasi Baxodirov Azizjon Baxodirovich
SamISI BH-222 guruh talabasi
Annotatsiya: Maqolada O'zbekiston Respublikasi mustaqillika erishgan yillaridan boshlab, buxgalteriya sohada yangi uyg'onish davri va Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS) standartiga o'tish davr talabi va joriy etish asoslari, bosqich qadamlari ochib berilgan. Mavzuga doir xulosa va takliflar berilgan.
Kalit so'zlar: Strategiya, Farmon, Qaror, Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari, investor, ta'sischi, manfaatdor tomonlar, axborot foydalanuvchiar, soliq organlari, iqtisodiy sub'ektlar.
O'zbekiston Respublikasi mustaqillika erishgan yillaridan boshlab, barcha sohada yangi uyg'onish davri boshlandi. Buxgalteriya sohasida ham bosqichma-bosqich uchunchi renesans davriga etib keldi. O'zbekiston Respublikasi Prezidentning "O'zbekiston - 2030" satrategiyasi to'g'risida"gi1 Farmonining muhim vazifalardan biri - bu barqaror iqtisodiy o'sish orqali daromadi o'rtachadan yuqori bo'lgan davlatlar qatoridan o'rin olish, aholi talablariga va xalqaro standartlarga to'liq javob beradigan ta'lim, tibbiyot va ijtimoiy himoya tizimini tashkil qilishdan iborat. Strategiayda belgilangan vazifalarga erishishda, aholi daromadlarini oshirish, iqtisodiy sub'ektlarni oshirish, ushbu sub'ektlarda aholi talablariga va xalqaro standartlarga to'liq javob beradigan daromadlar hisobi xalqaro standandartlar asosida yuritish, bugungi kunda dolzarb masalalardan biri bo'lib hisoblanadi. Mazkur strategiya ijrosini ta'minlash yuzasidan qabul qilingan qator farmon va qarorlar, shuningdek davlat dasturlarida moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish ustuvor vazifalar hamda aniq chora-tadbirlar belgilangan.
Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS) asosida tuzilgan moliyaviy hisobotdan axborot foydalanuvchilari asosan xalqaro investorlar, soliq organlari va ta'sischilar foydalanishadi. Sababi ular faoliyat yuritayotgan iqtisodiy sub'ektning manfaatdor tomonlari bo'lib, moliyaviy hisobotdagi ko'rsatkichlar natijasida, ular kopmaniy uchun to'g'ri iqtisodiy qarorlarni qabul qilishda, muhim omil bo'lib hisoblanadi.
Umuman olganda, dastlabki mustaqillakka erishginimizdan beri buxgalteriya sohasi, bosqichma-bosqich shakillanib quyidagi qadamlarda, asta-sekinlik balan
1 11.09.2023 yildagi PF-158-son "O'zbekiston - 2030" satrategiyasi to'g'risida O'zbekiston Respublikasi Prezidentning Farmoni
moliyaviy hisobotning xalqaro standartlar asosida yuritiladigan hisob tizimiga kirib bormoqda (1-rasm).
1 qadam O'zbekiston Respublikasining 09.12.1992 y. 734-XII-son "Auditorlik faoliyati to'g'risida"gi Qonuni (Yangi tahriri) va O'zbekiston Respublikasining 30.08.1996 y. 279-I-son "Buxgalteriya hisobi to'g'risida"gi Qonuni (Yangi tahriri) qabul qilindi
2 qadam 1993 yildan boshlab schyotlar rejasi 21-son Buxgalteriya hisobi milliy standartlari va barcha BHMSlar 2009 yilgacha shakillandi
3 qadam 13.04.2016 y. 0'RQ-404-son Qonuni bilan "Buxgalteriya hisobi to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining Qonuni (yangi tahriri) va 25.02.2021 yilda O'RQ-677-son "Auditorlik faoliyati to'g'risida"gi O'zbekiston Respublikasining Qonuni (yangi tahriri) qayta ishlab chiqildi va tasdiqlandi
4 qadam O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son «2022-2026 yillarga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to'g'risida»gi Farmoni, O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 11.09.2023 yildagi PF-158-son "O'zbekiston -2030" strategiyasi to'g'risidagi Farmoni, 2019 yil 19 sentyabrdagi PQ-3946-son «O'zbekiston Respublikasida auditorlik faoliyatini rivojlantirish chora-tadbirlari to'g'risida»gi, 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611-son «Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlari to'g'risida»gi, 2021 yil 4 avgustdagi PQ-5210-son «Auditorlarni sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarorlari qabul qilindi
1-rasm. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarga o'tish bosqich qadamlari
O'zbekiston Respublikasi Prezidentining 24.02.2020 yildagi PQ-4611-son "Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish bo'yicha qo'shimcha chora tadbirlar to'g'risida"gi qarorlari 2021 yil 1 yanvardan boshlab, moliyaviy hisobotlarini moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS) printsiplari asosida taqdim etilishi belgilab berilgan. Ushbu qonun xujjatning tasdiqlanishi buhgalteriya sohasida va moliyaviy hisobot taqdim etish talablari tubdan o'zgarishiga tutki bo'ldi desak bo'ladi. Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS) printsiplari moliyaviy hisobot elementlarini baholash, tan olish va hisobotda aks ettirishning o'ziga xos yondashuvni talab qiladi.
1-rasimdan ko'rinib turibdiki o'zimizning mukamal, xalqaro darajada hisob tizimiga erishishimiz uchun 1991 yildan boshlab bugingi kunga qadar shakillantirib bormoqdamiz. Yillar kesimida hisoblaydigan bo'lsak, 33 yil davrni o'z ichiga olgan
jarayon hisoblanadi. Demak, yuqoridagilarni inobatga olgan holda, quyidagi xulosa va takliflarni keltiraman:
Bugungi kunda moliyaviy hisobotlarimizni zamon talab etadigan Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlari (MHXS) asosida to'liq yondashishimizga erishish uchun, qyidagi maqsad va vazifalami o'z oldimizga qo'yishimiz lozim:
• Moliyaviy hisobotning xalqaro standaгtlaгini qo'llash mohiyati va ahamiyati, shuningdek ularning hisob ob'ektlari sifatidagi xususiyatlaгini asoslash va tasnifiy asoslarini ishlab chiqish;
• Iqtisodiy sub'ektlaMa Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlarini qo'llash maqsadi, vazifalari, tamoyillari va usullarini belgilash;
• Iqtisodiy ko^satuvchi sub^toto faoliyatini Moliyaviy hisobotning xalqara standartlarini qo'llash tashkiliy asoslarini ochib berishdan iborat.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yhati
1. 11.09.2023 yildagi PF-158-son "O'zbekiston - 2030" satrategiyasi to'g'risida O'zbekiston Respublikasi Prozidentning Faimoni;
2. 2022 yil 28 yanvardagi PF-60-son «2022-2026 yiltoga mo'ljallangan yangi O'zbekistonning taraqqiyot stгategiyasi to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentning Farmoni;
3. 2019 yil 19 sentyabrdagi PQ-3946-son «O'zbekiston Respublikasida auditoriik faoliyatini rivojlantirish chora-tadbiгlaгi to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori;
4. 2020 yil 24 fevraldagi PQ-4611-son «Moliyaviy hisobotning xalqaro standartlariga o'tish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbiriari to'g'risida»gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori;
5. 2021 yil 4 avgustdagi PQ-5210-son «Auditoriami sertifikatlashtirish tizimini takomillashtirish bo'yicha qo'shimcha choгa-tadbiгlar to'g'гisida»gi O'zbekiston Respublikasi Prezidentining Qarori
