CC BY
2
□ывжаы
INTERNA'nONALJOURNAL OF LANGUAGE, LITERATURE AND CULTURE RESEARCHES МЕЖДУНАРОДНЫЙ ЖУРНАЛ JIИ II I ВИСТИЧ EC KU X. ЛИТЕРАТУРОВЕДЧЕСКИХ И КУЛЬТУРОЛОГИЧЕСКИХ ИССЛЕДОВАНИЙ
E-1SSN: 2667-4262
Atif/Citation: Cantürk, I. & Ababaikere, H. (2024). Modern Çince dilbilim çaliçmalannin dönüm noktasi: Ma Shi Wentong. Uluslararasi Dil, Edebiyat ve Kültür Arapirmalan Dergisi (UDEKAD), 7 (3), 455-466. DOI: https://doi.org/10.37999/udekad.1491742
ismigül CANTÜRK* Hikmet AB AB AÎKERE
MODERN ÇiNCE DÎLBÎLÏM ÇALI§MALARININ DÖNÜM NOKTASI: MA SHi WENTONG_
ÖZET
Dil incelemeleri tarihin her döneminde farkli toplumlarda farkli §ekilde yer almi^tir. Modern dilbilim, 20. yüzyilin ilk yarisinda îsviçreli dilbilimci Ferdinand de Saussure ile ba§lami§ kabul edilir. 20 yüzyilin ikinci yarisinda ise Chomsky görü^leri ve fikirleri ile dilbilim çali^malarina yön vermi^tir. 19. yüzyilda dillerin degi^imi ve dillerin gruplandirilmasi dikkat çekerken 20. yüzyila gelindiginde dillerin sistematik yapisi, kurallari ve dili olu^turan ilkeler dikkat çekmeye ba§lami§tir. Batida ya^anan geli^meler dünya dillerini etkileyerek çaliçmalarin yönlerini, boyutlarini degi^tirmeye dilbilim alanindaki ba§lami§tir. Böylece dilbilim alani çok sayida yan dallara ayrilmi§ ve çaliçmalar derinlemesine yapilmaya ba§lanmi§tir. Dilbilim çaliçmalari Batida hizla geli^irken Çin'de gelenekselden kopmadan sürdürülmü^tür. Ancak 19. yüzyilin ba^larinda Çince dilbilimi Batidan etkilenerek degi^ime mecbur kalmi^tir. Dilbilgisi çaliçmalari Batinin etkisi ile yeniden tanimlanmaya ve çaliçmalar çekillenmeye ba§lanmi§tir. Ma Shi Wentong (^ft^M)1 bu dönemde yazilmiç ve Çince modern dilbilimin ilk dilbilgisi kitabi kabul edilmiçtir. Bu çaliçmada, Çince modern dilbilgisi çaliçmalarinin öncüsü kabul edilen eserin Bati dilleri ile etkileçim ve içerigi incelenmiçtir. Çaliçmada eser incelemesi, betimsel araçtirma yöntemleriyle yapilmiçtir. Eserin yazari Ma, hem klasik Çince dil geleneklerinden de yararlanmiç hem de Bati dilbilgisi tanimlamalarini kullanarak Çince dilbilgisinin sistematikleçmesini saglamiçtir.
Anahtar kelimeler: Çince, dilbilim, Çince dilbilgisi, Ma Shi Wentong.
A MILESTONE OF MODERN CHINESE LINGUISTIC STUDIES: MA SHI WENTONG
ABSTRACT
Language studies have been conducted throughout history in various societies. In the early 20th century, the Swiss linguist F. Saussure is credited with founding modern linguistics. In the latter half of the 20th century, Chomsky guided linguistic studies with his ideas. Language change attracted attention in the 19th century; language structure, rules, and principles in the 20th century Western linguistic studies have changed the direction and scope of global language studies. Linguistics was divided into many sub-branches, and extensive research was conducted. While language studies were expanding quickly in the West, they were carried out in China without deviating from customs. By the early 19th century, Chinese Linguistics was influenced by the West and had to adapt. Studies began to be redefined and shaped under the influence of the West. Wentong was written in this period and is considered the first modern Chinese grammar book. In this study, the interaction and content of the work, which is considered to be the pioneer of modern Chinese grammar studies, with Western languages were examined. Ma, both benefited from classical Chinese language traditions and provided the systematization of Chinese grammar by using Western grammar definitions.
Keywords: Chinese, grammar, Modern Chinese linguistics, Ma Shi Wentong.
* Sorumlu Yazar, Dr. Ögr. Üyesi, Düzce Üniversitesi, Fen Edebiyat Fakültesi, Mütercim ve Tercümanlik Bölümü, Düzce/Türkiye. E-posta: ismigulavci@duzce.edu.tr / Corresponding Author, Assist. Prof. Dr., Duzce University, Faculty of Arts and Sciences, Department of Translation and Interpreting, Duzce/Türkiye. E-mail: ismigulavci@duzce.edu.tr
** Dr. Ögr. Gör., istanbul Medeniyet Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Dogu Dilleri ve Edebiyatlari, Qin Dili ve Edebiyati, istanbul/Türkiye. E-posta: hikmet.ababaikere@medeniyet.edu.tr / Lecturer, PhD., Istanbul Medeniyet University, Faculty of Arts and Humanities, Estern Languages and Literatures, Chinese Language and Literature, Istanbul/Türkiye. E-mail: hikmet.ababaikere@medeniyet.edu.tr
1 Ma Shi Wentong (^R^ffi): Ma soyad, Shi ise klasik dönemde soyaddan sonra kullanilan bir tamamlayici ifadedir, Wentong ise dilbilgisi sistemi olarak tercüme edilebilir.
Makale Bilgisi (Article Info): Arajtirma makalesi / Research Article, Makale Gelij Tarihi (Received): 29.05.2024, Makale Kabul Tarihi (Accepted): 27.09.2024
Giri§
Klasik gincenin tek heceli (monosyllabic) ozelligi gunumuze kadar degi§memi§ ve gincenin tek heceli dil mi yoksa 90k heceli (poly-(di) sylabic) dil mi oldugu tarti§malari son bulmami§tir (Feng, 2017). Dilin bile§enleri im yazi sistemi ile olu§ur ve yazi sistemi tum dil gali§malarini etkiler. Qinli dilbilimciler Bati dilbilgisi gali§malarini anlamadan once "sozcuk" ifadesini hi9 kullanmami§tir. Dilin en kuguk birimi im ( ^zi) olarak gorulmu§; daha sonra imler sozcuk, hece ve im olarak par9alara ayrilmi§tir. Bugun bile sozcuk ve im kavramlari arasinda ayrim yapmak olduk9a gugtur (Peverelli, 2015, s. 5).
gince yazili dil, uzun bir tarihi gegmi§e sahiptir. Gegmi§ten gunumuze gegirdigi degi§imler nedeniyle yazili dile ili§kin 9e§itli siniflandirmalar yapilmi§ fakat bu siniflandirmalar birbirinden net bir §ekilde ayrilmami§tir. Siniflandirma §u §ekildedir: Klasik gince, yerel agiz, edebi dil, sade dil, yazinsal dil, Modern gince ve leh9eler. gince dil ara§tirmalari klasik filoloji esas
olarak klasik eserlerin derlenmesi, klasik gin edebiyati ve felsefesi klasiklerinin gozumlenmesi, ara§tirilmasi ve tarti§ilmasi daha sonra modern yayilimini i9erir.
gin'de dil uzerine yapilan gali§malar Sava§an Devletler Donemi'ne (MO 480-221) kadar uzanir. Dilin dogasina ili§kin bazi onemli gozlemler Xunzi )2 (MO 3. yy.) eserlerinde
bulunabilir. Daha sonra, gin tarihinin her doneminde, sesbilim, diyalektoloji, burunbilim prozodi (kafiyeler) uzerine yapilan gali§malarin yani sira ayrintili sozlukler ortaya gikmi§tir: Erya^^ (MO 3.yy), Fangyan^g(MS 1. yy.), Shuowenjiezitet^(MS 2. yy), Shiming#^(MS 200), Yupiani§^(547-549), Qieyunt^ (601), Guangyunr^ (1008), Zhongyuan Yinyun^W^ (1324), Kangxi Zidian^^^A(i7i6). (Lackner vd., 2001, s. 341) Yapilan gali§malar yazili ve sozlu dili ele alarak farkli sistemlerle yurutulmu§tur. Sozlu dil ve sesbilgisi gali§malari 9ok sayida etnik grubun ve 9e§itli halklarin bulunmasi nedeniyle daha yava§ ilerlemi§ ve daha sinirli sayida kalmi§tir. Erken donemde gozlenen dil gali§malari 19. Yuzyila kadar bilginler tarafindan gereken ilgiyi gormemi§tir. Bu durumun nedeni klasik gincenin yapisal ozellikleri ve dilsel yapinin sozcukler ve imlerle §ekillenmi§ olmasi ile agiklanabildigi gibi geleneksel du§unce sistemi ile de a9iklanabilir. gince imlerin dogrudan ses baglantisi bulunmadigi i9in ses ve im ara§tirmalari olduk9a erken donemde ba§lamak durumunda kalmi§tir (Peverelli, 2015, 13). gin'in uzun bir sozlukbilim ve sesbilimsel gali§ma gelenegi olmasina ragmen, betimleyici veya kuralci bir dilbilgisi gelenegi yoktur (Norman, 1988). Klasik gince, gin'de ug bin yildan fazla bir suredir yazili bir dil olarak egemen olmu§tur. Bu nedenle, gin'in geni§ edebi hazinesini anlamak klasik ginceyi anlamaya ve gozumlemeye dayanmaktadir.
gin dilbilgisi geleneginde 19. yuzyila kadar devam eden bir bo§luk her zaman olmu§tur; dilbilgisi gali§malari uygulamada nadir gorulmu§tur. Bunlar, sadece a§agidaki gali§malarda bulunabilecek bazi sistematik olmayan incelemelerle sinirlidir: Chen Kui (1^^/1128-1203) tarafindan Wenze (#№J/1170), Lu Yiwei tarafindan Yuzhu (ig^/1311), Zhuzi bianlue
(^^M^/1711) Liu Qi (kesin tarih bilinmiyor), Xuzi shuo (^^i^/171 0) Yuan Renlin
2 Mengzi Uguncu yuzyilda ya§ami§ Konfugyus ve Mengzi'dan sonra gin'in uguncu en buyuk du§unurdur. gin
imparatorluk tarihinde Xunzi, Mengzi'nin goruijlerine kar§i gikarak gin'in buyuk du§unurlerinden biri olarak geni§ gapta taninir hale geldi.
(kesin tarih bilinmiyor) ve Jingzhuan shici (^##Я/1798) Wang Yinzhi /1766-1834) (Lackner vd., 2001, s. 341).
Çin'in son hanedani Qing (1644-1911) dönemine gelindiginde ise yapilan modern dilbilgisi çaliçmalari, Çin dillerinin incelenmesinde bir dönüm noktasi kabul edilmektedir. Dilbilgisi çaliçmalarinin geliçimi, öncelikle çok sayida dilbilgisi ögretimi ve dil ögretimi ders kitabi yazan Batili misyonerlerin etkisiyle gerçekle§mi§tir. Çin dillerinin dilbilgisi ve sözlügüne iliçkin ilk eserlerin çogu, Filipinler'de ve ispanyolca dilinde, on altinci yüzyilin sonlarinda öncelikle Manila ve Cebu'ya, daha sonra da Güney Çin'e gönderilen misyonerler tarafindan yazilmi§tir (Chappell & Peyraub, 2014, s. 11).
Qing Hanedani döneminde ya§ami§ olan Ma Jianzhong (-^ШШ), Batida egitim almi§ ve Batidaki çaliçmalari yakindan takip etmi§ dönem dilbilimcilerindendir. Yayinladigi eseri Ma Shi Wentong ilk sistematik ve modern dilbilgisi kitabi olarak kabul edilmiç ve Çince ögretimi alaninda da kullanilmiçtir. Wentong'dan önce Çince dil araçtirmalari Konfûçyûs klasiklerinin incelenmesi3, büyük egitim4 geleneksel ilk egitim5 olarak adlandirilmiçtir. Geleneksel yazi çaliçmalarinin temel araçtirma konusu im, sesletim ve tefsir olarak ûç açidan sürdürülürken dilbilgisi nerdeyse hiç görülmemi§tir. Dilbilgisi olarak kabul edilebilecek sadece içlevsel sözcükler6 araçtirmalari bulunur (Victor, 1997).
Ma Jianzhong'un Hayati
Ma, 1845-1900 yillari arasinda ya§ami§, Qing Hanedaninin son dönemlerinde baçlayan batililaçma hareketlerinin önemli bir ismi olarak anilan dü§ünür, diplomat ve dilbilimcidir. 1845 yilinda bugünkü Jiangsu eyaleti Zhenjiang §ehri Dantu bölgesinde dogmuçtur (Yan, 2012). Ailesi Katoliktir. Çok k^ükken Çin klasik eserlerini ögrenmeye ba§lami§, be§ yaçinda imparatorluk sinavlarina girmesinin ardindan ailesi Shanghai'a ta§inmi§tir. 1853'ten 1860'a kadar Shanghai'da ilkögretimini tamamlamiçtir. Ögrenimi sirasinda Fransizca, Latince, ingilizce ve Yunanca dersleri almi§, on yili açkin bir çaliçmanin ardindan hem Çin hem de Bati ilimlerini ögrenen egitimli biri haline gelmiçtir (Chen, 1971, s.543).
ikinci Afyon savaçlarindan (1856-1860) sonra bati hakkinda incelemeler yapmaya ba§lami§tir. 1870 yilinda Ma, Qing Hanedaninin son dönemlerinde politikaci, general ve diplomat olan, ayrica batililaçma hareketinin baçlica öncülerinden olan Li Hongzhang'in (^Ä|^1823-1901)7 kadrosuna dâhil olmu§ ve di§ içlerinde görev almiçtir. Bati bilimi ve teknolojisini incelerken ayni zamanda politika ve ekonomi alanindaki görü§leri de özümsemeyi savunmuçtur. Yabanci g^lerin içgaline karçi çikmi§, ulusal bagimsizlik ve ulusal egemenligin korunmasini savunmu§, ayrica ulusal sanayi ve ticaretin geliçtirilmesi dü§üncelerini desteklemiçtir.
3 Jingxue Konfûçyûs klasikleri, klasik metin çaliçmalan veya klasik metin bilimi olarak ifade edilir.
4 Daxue (^^):"Büyük Ögreti" Konfüçyüsçülerin kendini geliçtirme, aile düzenleme, ülkeyi yönetme ve dünyaya banç getirme düijüncelerini tartiçir. Baçlangiçta "Xiaodai Ayinleri Kitabi"nrn 42. bölümüydü. ilkbahar ve Sonbahar Dönemi ile Savaçan Devletler Dönemi'nde Zengzi tarafindan yazildigi söylenen bu eser aslinda Qin ve Han Hanedanlarina ait Konfüçyüsçü bir eserdir. Antik Çin'deki egitim anlayiçini tartiçan önemli bir eserdir.
5 Daxue Günümüzde ilkokul anlamina gelen bu sözcük eski dönemde daha özel bir egitim anlami taçir. Ahlaki ve kültürel ögretilerin ögrenilmeye baçlandigi egitim seviyesidir. Daxue'den önceki egitim kademesidir.
6 Xuci (ЙМ): Çince dilbilgisindeki içlevsel sözcüklerdir.
7Li Hongzhang 1823-1901 yillari arasinda yaçamiç bir devlet adami, diplomat ve general.
1876 yilinda Li^tarafindan nitelikli insan yetiçtirme kapsaminda uluslararasi hukuk okumasi için Fransa'ya Paris Siyasi Bilimler Akademisi'ne (Sciences Po) gönderilmi§tir. Burada Latince, Yunanca, Îngilizce ve Fransizca dillerini de ôgrenmiçtir (Jia, 1997, s.78). Fransa'daki egitimi sirasinda birçok Avrupa ülkesini gezme firsati bulmuç ve gittigi yerlerde gözlem yapip her alanda Çin'in eksiklerinin giderilmesi konusunda araçtirma yapmi§tir. Ma, eski Çin klasik eserlerine ilgi duymasinin yani sira bati araçtirmalari alaninda da kendini geli§tirmi§tir. 1880 yilinda mezun olup ülkesine döndügünde kendisini destekleyen Li ^ile çaliçmaya devam etmi§ ve ölümüne kadar birçok önemli görev üstlenmi§tir. Diplomatik içleri yürütmek için Hindistan ve Kuzey Kore'ye gitmi§tir (Zhao & Wang, 2008)
Ma, 1898 yilinda Wentong'u yayinlami§tir. Bu eser, bir Çinli tarafindan yazilmi§ ilk kapsamli ve sistematik Çince dilbilgisi çaliçmasidir (Shao, 2008, s.279). Bu eserde Çin klasik metinlerinin dil yapisi Latin dilbilgisi kullanilarak incelenmi§tir. Kitap, Bati dillerinin dilbilgisine dayanarak klasik eserlerden seçilmiç örnek cümleleri kar§ila§tirmi§ ve klasik Çincenin dilbilgisi kurallarini inceleyerek bir dizi Çince dilbilgisi sistemi olu§turmu§tur. Çince dilbilgisinin temellerini oluçturan baçyapit bir eserdir. 1900 yilinda 55 yaçinda vefat eden Ma, Wentong'u yazarak Çince dilbilgisinin temellerini atmiçtir (Li, 2019, s.2).
içerik incelemesi
Ma yurtdiçinda egitim görerek birçok yabanci dil ögrenmi§tir. Çin'e döndükten sonra di§ iliçkilerde çali§mi§ ve 1893 yilinda resmi görevinden ayrilarak alaninda önemli bir eser olan Wentong'u yazmaya ba§lami§tir. Günümüzden 125 yil önce yayinlanan eser için Ma uzun yillar harcami§tir.
Ma'nin bu eseri yazmasindaki temel amaçlar arasinda öncelikle "Halki refahi oldugunda ülke gûçlû olur"8 dü§üncesi gelmektedir (Tan, 2015, s.103). O zamanlar kullanilan Çincede belirli bir kuralin olmayiçi okulda ögrenim gören çocuklar için büyük problem yaratiyordu. Çocuklar eserleri anlayamiyor, ögrenmek için çok fazla zaman ve enerji harciyorlardi. Ma bu durumun farkina varmiçti. Ona göre Çince çok zor veya Bati dilleri çok kolay diye bir dü§ünce söz konusu degildi. Sadece Bati dillerinde bulunan belirli kurallari Çincede görmek mümkün degildi, Çincede çogunlukla sözcükte gizli biçimde yer aliyordu. (Shao, 2008). Ma, eger Çincedeki o gizli kurallari gün yüzüne çikarip netleçtirirse okullardaki çocuklara büyük kolaylik saglayacagini ve baçari hizinin da Batililardan az olmayacagini dü§ünmü§tür (Lü, 2005).
Eserin önsöz, son söz ve açiklama kisimlari incelendiginde bir diger amacin ögretime hizmet etmek oldugu görülmektedir. Bunun için Çin geleneksel egitim ögretim yöntemlerinin degiçtirilmesi gerektigini savunmuçtur. Baçka bir deyiçle yeni ögretim kaynaklariyla ve yeni ögretim yöntemleriyle egitim verilmesi gerekliligi ortaya çikmiçtir.
Yazar, eserin ögretim amacini göz önünde bulundurarak ders kitabi niteligini taçimasi amaciyla kitapta çok sayida açiklamaya da yer vermiçtir. Her konunun altinda daha anlaçilir olmasini saglayan örnekler bulunmaktadir. Zhang'in (1984) istatistiklerine göre, kitapta çe§itli klasik metinlerden 7326'dan fazla örnek yer almaktadir. §u ana kadar hiçbir Çince eser bu sayiyi geçememiçtir.
Eser içerik açisindan oldukça zengindir. Iki cilt ve toplam 10 bölümden oluçur. Ilk cilt 6
8 Çincede "Halkin refahi ülkenin gücü" anlaminda bir deyimdir.
bölüm ikinci cilt ise 4 bölümden olu§ur. Birinci bölümde kitap ismi ve kitapta gecen ana terimler tanitilmi§tir. ikiden dokuza kadar olan bölümler sirasiyla çeçitli içerik sözcüklerini ve içlevsel sözcükleri tartiçmaktadir. 10. Bölüm sözdiziminin özeti §eklindedir ve cümle okumayi tartiçmaktadir. Kitapta Çince sözcük türleri dokuz kategoriye ayrilir. Bunlar: isimler, zamirler, fiiller, sifatlar, zarflar, edatlar, baglaçlar, yardimci fiil ve ünlem belirten sözcüklerdir. Ayrica özne, yüklem, nesne, belirteç, geçiçli fiil ve lakap (epitet) olmak üzere yedi tür cümle bileçenini de tanimlar. Wentong detayli bir §ekilde incelendiginde yazarin araçtirma çaliçmalarinin üç noktada yogunlaçtigi görülmektedir. Bunlar içerik sözcükleri, i§levsel sözcükler ve cümle okumadir. içerik, Qing Hanedaninin son zamanlarindan 1980'lerin sonlarina kadar Çin anakarasi, Hong Kong, Makao, Tayvan bölgeleri ve yurtdiçindaki Çinli akademisyenlerin orijinal akademik baçyapitlari (yabanci dildeki çaliçmalar dâhil) ile birlikte, insan ve toplum bilimleri ba§ta olmak üzere edebiyat, tarih, felsefe, siyaset, ekonomi, hukuk ve sosyoloji gibi birçok disiplini de ele almaktadir.
Açagida birkaç dilbilgisi kitabinin sözcük türü açisindan kar§ila§tirilmasi yer almaktadir. Tablo incelendiginde aralarinda çok fazla benzerlik oldugu görülmektedir.
Tablo 1: Ma Shi Wentong'dan sonrayazilan 12 Dilbilgisi kitabinin sözcük çcsitlcri (Han, 1999, s.5)
C-H-•4M ГШ §îr Ш ПЕ* да t>> «H T* :*} ж êH- ж SS Ж 15É ** =fS m % m H-rfir api m txr ^^ //
-fi- ЗЙ -И- sa 3 m да S* 5K D+ PS >ZJ да ■w OCJ m 5=3 2Ы sw да sv. ЯЗ 2&Í S&î Efr Зй -B-Ш m да a* 4» ŒHl ><+ да ВЯ1 S&Í да 1И! >4- да «Ф HB- ТРП >4-» J3 PB gf dt // ^ / / Ász/ S3 /sm/ Ш/ s/
1955.5 !5 un oo Í3 s Ш Ю vjS Í-Л о-ч S з <=> i i i s oo
öir Si tKr Si ûïr Si ¿Kr Si tKr Si àij-Si Sj Si iKr Sí ûîï Si û«r 40 -
PS Si Si PS Si ^ Su PS-Si mAPS Si Sj PS tèb Si PS ¿ir Si öir ¿Kr Si ^ 40 Ю
S Si SSi s Si Si Ш Si s Si Sj Si Si-Si via mSi S- SSi S-40 Ы
Su Ф2-Si I» Si Si ^ I» Si m Si Ш TSP iXr Sj ^ 4a-Si ^ Фа-Si « 40
Ш S3 mi Si Bgl Si si s Si ra S3 ВД Si sa Si да Si да s 40 Ol
s fis* Si ÎSP Si ^ Si 5S$ Si Si s Si-Si Si ^ S3 40 ^ S3 40 «У»
m Si ä&i Si M* Si ЙН Si ЙН Si m Si ■ЙЙ Si ЙК Si m •sr. ЙН SÎS S3 m 40 —J
s Si Si 5Ы Si & Si ЙК Si Si SP Si •ÎW Si Si Si 40 s S3 40 oo
Si МИ ¿Kr Si Si Si Si SW Si >a Sú Si ÍA 40 >a Si >3 40 VO
m Si S3 ш Si » M" Si » Si » M« Si » Si
Mu S » Si M» Si Si
Ai- -VÙJ î3
Tablonun Türkge tercümesi a§agidaki gibidir:
Zhang Zhigong ve digerleri t-1 C/3 f I Zhang Shilu M era £ era 1 Ö M CO 41 'Jtz w 1? M era gi era 1 (ra PI Yang Shuda El! Chen Chengze gl s OCI & O 0 era > & -c >•8 /
§ W S: « s. S 0 S- ä e & g w «3. i g-1 * E S a w sf p W. ■S B. B O: 5 | 0 Is B s •lis B. <s I" " 1' S3 -o « i B' CO a |—| tu era f" s? s | ^ era 0s ei. 1 | f g 1 la 3. a. B -0 !' g a! ■0 bd 1 ■#. g ß S tra -O B' ES g E 3. s 1 /a s- / / tf g
£ /
ja VO to pj a S pj vO •0 ¡5 ö s ß VO I—I ■—1 g si / a w 1
ET' a S"' a B"' B w- 5 i' W' B ET' B' i' ¡V' i' i' g" B' -
1 1 1 1 1 t>J ,_,. § ^ s: & tvi I 1 t g & S, -S2. Ef w 1 I-J
"rrj Ei •Tl Ei >-n Ei >-n Ei •"Tl Ei •-Tl Ei •n •"Tl Ei •-rl Ei •-rl Ei •-ri Ei •Tl Ei
1 1 1 1 1 1 S' hH 1 3 R qT 3. 1 yi K? C/3 & li &
E e E E e E EL E E M,
tn & td tjq< gi 3. tn & i 11 3. tn & » i B | tn & m & M & l-ri & l-ri &
to SB; Ol J^1 1 s. gl r-i 1-1. g qs. to cra< tu traf to era< tu (JQf to SB: to (JQf td (JQf 1 s? ei ^ to tjq; -
3 t 1 | 1 1 3. e 1 'S' 3 rg 1 £ 3 i i | 1! ^ i I „ g S I i 1 « -<! O: E? 1 | « -<3 O: E? 1 | « -c 11 « -<! 11
g 1 gl f-, tjQ S 'S 3. g § Sl Mi 1 i S § g l S: —.. 1 f 1 & g: 1 g: g g g g: S g s VO
| 1 3. E B. 3 3. | 1 3. B. 1 3. gi 0 05 1 ^ 3. S
t « p. W S. ¡6: o CjD E t « 3. S | =
e |
3
Wentong'da sözcükler dokuz bölüme ayrilmi§tir. Klasik £incenin o zamanki kullanim durumunu yansitmaktadir. Wentong'dan sonra yayinlanan her kitap az ya da 9ok bu eserden etkilenmi§tir.
Eserin i9erigini sayfa sayisina göre ayirdigimizda kar§imiza §u sayilar 9ikmaktadir:
1. Fiiller (107 sayfa)
2. Yardimci kelimeler (78 sayfa)
3. Zamirler (70 sayfa)
4. Cümle okuma (69 sayfa)
5. Bagla9lar (58 sayfa)
6. Edatlar (41 sayfa)
7. Rütbe, konum kelimeleri (34 sayfa)
8. Sifatlar ve isim düzeltme (23 sayfa)
9. Ad kökenli sözcükler (19 sayfa)
10. Kar§ila§tirma (12 sayfa)
11. isimler (11 sayfa)
12. Niteleme sözcükleri (10 sayfa).
Siralamadan da anla§ilacagi üzere Ma, eserinde fillere ayri bir önem ve yer vermi§tir. Fiilleri ge9i§li fiiller, ge9i§siz fiiller, edilgen fiiller, ettirgen fiiller gibi birka9 türe ayirmi§tir.
Eser i9erik olarak incelendiginde dört temel özellik dikkat 9eker:
1- Dil yapisini incelemede kolaylik saglayan "karakter/im (^)" (sözcük, isim gibi) ve "sözcük (ii)" gibi dilbilgisel 9özümleme birimleri olu§turmu§tur.
2- Dilbilgisi 9er9evesi olu§tururken, £incenin dil özelliklerini dikkate alarak uyarlama yapmi§tir. Örnegin zhuzi yardimci sözcükleri ayni bir sözcük türü ) olarak siniflandirmi§tir. £ince edat ve bati dillerindeki edat (^ü) yapilarinin ayrimini fark etmi§tir.
3- Bilimsel ara§tirma yöntemi olarak kar§ila§tirmali yöntem kullanmi§tir. E§zamanli kar§ila§tirma, artzamanli kar§ila§tirma ile £ince ve yabanci dil kar§ila§tirmasi yapilmi§tir.
4- Ma "sözcük belirsizdirii^^^" tezini öne sürmü§tür. Ma'nin asil amaci, dilbilgisi ve retorigin birle§imine önem vermektir. Anlam bakimdan agir sözcüklerin i§levsel anlami, sözlük anlamindan daha fazladir ve bu nedenle "ii^ßßü " teorisi ortaya atilmi§tir. Kullanildigi duruma göre anlam kaymasi veya anlam ödün9 alma olarak da a9iklanabilen bu teori, imlerin asil anlaminin di§inda bir anlamda kullanilmasini a9iklar (Zhu, 2018). Klasik £ince metinlerde ses ve anlam ödün9 alma, imlerin ve sözcüklerin zamanla nasil degi§tigini anlamada önemli bir göstergedir.
Wentong'daki bir9ok dilbilgisi teorisi Ma tarafindan geli§tirilmi§tir. £ince ve Bati dilbilgisinin ortak ve kendine has özelliklerini incelemi§tir. Bunu yaparken de kar§ila§tirma yöntemi, analitik hiyerar§i yöntemi, özel örnek gösterme, cümle i9erisindeki ögelerin yerlerini degi§tirme gibi yöntemler kullanarak sistematik bir £ince dilbilgisi sistemi ortaya 9ikarmaya 9ali§mi§tir.
Eser Hakkinda Ele^tiriler
Wentong basildiktan sonra kitap hakkindaki ilk degerlendirmeler de yapilmaya ba§lanmi§tir. 1920'lerde Batinin dilbilgisini taklit ettigi gerek9esiyle 9ok9a ele§tiri almi§tir. 1920 yilinda Liu Bannong tarafindan yazilan (^H^iffiii» adli eser buna örnek olarak
gösterilebilir. Ardindan 1930'lu yillardaki dilbilgisi yenilikleri sirasinda ise ele§tiriler artik had safhalara ula§mi§ ve eserin direkt tercüme oldugunu savunup su9layanlar olmu§tu. Bu tarti§ma 1943 yilinda C^IS^i^^ÜÄ» (£ince Dilbilgisi Yenilik Serisi) adli eserin yayinlanmasina
9 Liu Biannong 1891-1934 yillan arasinda ya§ami§, Qin'in Yeni Kültür Hareketi'nin öncüsü, yazar, dilbilimci ve egitimcidir.
kadar devam etmi§tir. Genç bir araçtirmaci olan Liao Shuqian tartiçmalarin sonucunda
henüz eski dilbilgisi sisteminin zenginligine ulaçilamadigini söylemesi Ma'nin oluçturdugu dilbilgisi sisteminin ne kadar istikrarli oldugunu destekler niteliktedir (Han, 1999).
Wang Li (1900-1986) Ï^Zhongguo yuyan xueshi (^Hi^i® isimli kitabinda
(2006) Wentong'un direkt tercüme veya taklit olmadigini, sadece batinin dilbilgisini model alarak Çince dilbilgisini araçtiran zengin ve yenilikçi bir eser oldugunu, bu eseri eleçtirenlerin detayli ve dikkatli okumadiklarini savunur. Nitekim Ma, kitabin son söz kisminda, Ma shi Wentong'un Çincenin bati dilleri ile olan benzerlik ve farki dikkate alinarak kaleme alindigini belirtmi§tir.
Kitabin önsöz kisminda ifadesi yer almaktadir (Ma, 1983, s.7); bu,
kitabin dogrudan cümlelere odaklandigi anlamina gelmektedir. Yazar cümle incelemelerinde sözcüklerin sözdizimsel içlevini de incelemi§tir. Kitapta ele alinan dilbilgisi günümüz Modern Çincesinin degil klasik Çincenin dilbilgisidir.
Wentong model olarak Hint-Avrupa dilleri üzerine eçdeger eserler kullanilarak yazilmi§tir. Bati dilbilgisi çaliçmalarindan esinlenmesi ve benzerlikler tartiçma konusu olmaya devam etmi§ ve çeçitli kar§ila§tirmalar yapilmi§tir. Bunlardan en bilineni 1660 tarihli Grammaire Generale et Raisonnee'den (daha çok Grammaire de Port-Royal adiyla bilinir)10 ilham aldigi iddia edilmi§tir. Aslinda, 1898'den önce Çincenin dilbilgisini yazan bir Çinli bilgin olmamasina ragmen, erken Batili misyonerler veya Sinologlar on altinci yüzyildan itibaren birkaç kitap derlemi§lerdir. Bunlardan bazilari Melchior de Mançano'nun 1620'de kaleme aldigi Arte de la lengua Chiö Chiu, Francisco Varo'nun 1703'te yayinlanan Arte de la lengua mandarina, Robert Morrison'un 1815'de yazdigi A grammar of the Chinese language ve 1831'de yayinlanan Joseph Prémare'ye ait Notitiae Linguae Sinicae'dir (Chappell & Peyraube, 2023, s.6). Henüz kapsamli bir listesi bulunmayan bu eserler, son yüzyillarin Çin dilleri (Mandarin ve lehçeler) hakkinda her türlü degerli bilginin gerçek kaynaklaridir. Aslinda bahsi geçen eserlerin bazilari yaygin olmamalari nedeniyle Ma için ula§ilabilir degildir.
Tartiçmaya konu olan diger eser ise Premare'dir. Perevelli (2015), The Notitia Linguae Sinicae Premare adli eserin Wentong'u etkiledigini eserin düzenleni§inin ayni oldugunu ifade eder. Çûnkû, Premare isimli eser, Ma Shanghai'da Saint Ignace kolejinde ögrenci iken okutulmuçtur.
Wentong'un Çince dilbilgisine büyük katki yaptigina §üphe yoktur. Ama ayni zamanda Çince dilbilgisi araçtirmalarinin dogal geliçim sürecini de kesintiye ugratip degiçime neden olmuçtur. Wentong, Çince dilbilgisi sistemi kurmak için Bati dilinin kurallarini kar§ila§tirmi§, taklit egilimine yol açan Çincenin özelliklerini göz ardi ettigi durumlar ortaya çikmiçtir. O dönemdeki taklit egilimi, esas olarak, yüklem olarak sadece fiillerin kullanilabilecegi inancinda kendini göstermi§tir. Klasik Çincede özne yüklem belirsizligi nedeniyle özne yok ise okurun uydurma veya metne göre çikarim yapmasi gerekmektedir. Klasik Çincenin özne yüklem belirsizligine çözüm olabilecek sistem oluçturmadigi tarti§ilmi§ ve birçok yönden eksik bulunmuçtur. Eksikliklerden en belirgin olanlari açagida verilmiçtir:
10 Port-Royal Grammar, dilin analizi ve felsefesinde kult eserdir. 1660 yilinda Antoine Arnauld ve Claude Lancelot tarafindan yayinlanan bu kitap, her ikisi de yazarlarinin çaliçtigi Port-Royal-des-Champs'teki Jansenist manastirindan adini alan Port-Royal Logic'in dilsel karçiligidir.
1. Kavram kari§ikligi. Bir yandan eski isim kullanilir, diger yandan yeni bir anlam verilir, ancak kesin olarak tanimlanmaz, yeni ve eski kavramlarin kari§tirilmasina neden olur ve okuyucular eski ve yeni arasinda kalir.
2. Ma, Çince dilbilgisini tanimlamak için Latince dilbilgisi kullandigini ifade etmi§tir, bu nedenle sik sik Çince ile Latinceyi kar§ila§tirmi§tir. Bu dönem Ma'nin eseri yayinlamasindan 1890-1978 Li Jinxi (^^Ш/1890-1978) Ulusal Dil Yeni Dilbilgisi (Xinzhu Guoyu Wenfa New Grammar of the National Language) yazilana kadar taklit dönemi olarak kabul edilir. Bu dönemde aksini iddia eden görü§ler olsa da hem yeni yazarlar Ma'dan etkilenmi§ hem de Bati ve Japonca ile dilbilgisi etkileçimi olmuçtur (Kaske, 2008, s. 340).
3. Cümle yapisinin anlaçilmamasi. Wentong, Çincedeki ifadelerin önemini anlamada yeterli degildir. "Okuma" kapsamini uygunsuz bir çekilde geni§letir ve analiz için "okuma" ve "cümleleri" ayni düzleme koyar, bu da cümleleri anlamayi imkânsiz hale getirir. Pek çok karmaçik cümle gibi içsel yapisal hiyerar§ik iliçkiler de "cümle okuma" yapisinin içine doldurulmuçtur (Wang & Chun, 1992, s. 54-55).
Sonuç
Wentong, Çince dilbilgisel yapilari açiklamak ve sistematik olarak siniflandirmak amaciyla Bati dilbilimi yöntemlerinden etkilenerek yazilmiçtir. Bati dillerindeki dilbilgisel terimler kullanilmiç ve Çince ile bati dilbilimi arasinda bir baglanti kurulmuçtur. Böylelikle modern dilbilimin temelleri atilmiçtir. Yeni yöntem ve yaklaçimlarin geliçmesine ve dilin modernleçme katki saglamiçtir.
Wentong Çince dilbilgisinin daha anlaçilir olmasi ve sistematikleçtirilmesini saglamiçtir. Daha önceki dil çaliçmalari klasik metinlerin yorumu ve incelenmesi ile sinirli kalirken Wentong dilin yapisini ve kurallarini modern dilbilim baki§ açisina ta§imi§tir. Hem klasik hem modern dilbilim yaklaçimlari birleçtirilerek Çince dilbilgisinin bilimsel olarak incelenmesine olanak tanimiçtir.
Eserin yayinlanmasindan sonraki yillarda, Bati dilbilgisini taklit eden bir dizi dilbilgisi kitabi yayinlanmiçtir; bunlardan bazilari Ma örnegini takip etmi§, bazilari ingilizce okul dilbilgisinden yola çikarak yazilmiçtir. Bu durum, Bati'nin etkisinin arttigini açikça göstermi§tir. Bu çaliçmalardan birkaçi Mandarin örneklerini kullanmiçtir. Son hanedaninin yikiliçindan sonra, ulusal dil (Hip) olarak anilan Mandarin, yava§ yava§ ulusal standart olarak tanitilmiçtir. Bu da o dili anlatan dilbilgisi kitaplarina ihtiyaç yaratmiçtir.
Ma, eseri daha önce tam bir dilbilgisi çaliçmasi olmadigi için Bati'yi taklit etmesi nedeniyle ele§tirilmi§ olsa da bugün konuçulan Çincenin dilbilgisi terimleri Ma sayesinde olu§turulmu§ ve tanimlanmiçtir. Üstelik Çinli ve yabanci ögrencilerin ögrenmesini de kolayla§tirmi§tir.
Extended Abstract
Language research has been done in many societies throughout history. Language structure, rules, and principles gained interest in the 20th century; language change garnered attention in the 19th. The focus and direction of studies of global languages have been altered by Western linguistics. There was a great deal of research done, and linguistics was split up into numerous subfields. While language studies were rapidly growing in the West, they continued to be conducted in China according to traditional practices. Chinese linguistics had to change at the
beginning of the 19th century due to Western influence. The West had a significant impact on the definition and shaping of studies. Wentong, which is regarded as the earliest modern Chinese grammar book, was written at this time.
This study briefly examines the significance of the work Wentong, its content, its interactions with earlier and later linguistic sources, and the complaints leveled against it.
In this study, Wentong was examined in a multifaceted way by scanning many sources written in different languages. Wentong, being the first and systematic grammar source of China written by a Chinese, has had a great impact both in China and in the West. Wentong has made a significant contribution to the field of linguistics, despite early criticisms to the contrary. There are no further studies on Ma Shi Wentong available in Turkey in this discipline. It is certain that it will contribute to future research with this feature.
This study looked at how the work, which is regarded as the forerunner of contemporary Chinese grammar studies, interacted with Western languages. In the study, descriptive research methodologies were used to analyze the work.
Wentong was written with the influence of Western linguistic methods in order to explain and systematically classify Chinese grammatical structures. Grammatical terms from Western languages were used and a connection was established between Chinese and Western linguistics. Thus, the foundations of modern linguistics were laid. It contributed to the development of new methods and approaches and the modernization of the language.
Wentong made Chinese grammar more understandable and systematized. While previous language studies were limited to the interpretation and examination of classical texts, Wentong brought the structure and rules of the language to the perspective of modern linguistics. It enabled the scientific study of Chinese grammar by combining both classical and modern linguistic approaches.
Although Ma's work was previously criticized for imitating the West because it was not a complete grammar study, the grammatical terms of today's spoken Chinese were created and defined thanks to Ma. Moreover, he made it easier for Chinese and foreign students to learn. Many grammar theories in Wentong were developed by Ma. He examined the common and unique features of Chinese and Western grammar. While doing this, he tried to create a systematic Chinese grammar system by using methods such as the comparison method, the analytical hierarchy method, the special example showing, and the changing of the places of the elements in the sentence.
Kaynak^a
Chappell, H., & Peyraube, A. (2014). The History of Chinese Grammars in Chinese and Western Scholarly Traditions. Language and History, 57 (2), 113-42.
Chen, S. (1971). Luelun Ma Jianzhong de Xueshu Sixiang. Zhongyang Yanjiuyuan Jindaishi Yanjisuo Jikan. (2) 3, 543-555.
Feng, S. (2018). Prosodic Morphology in Mandarin Chinese. Routledge.
Cilt / Volume: 7, / Issue: 3, 2024
Han, C. (1999). Ma Shi Wentong yu Zhongguo Yuyan Xue Yi Chu, Gaoxiao Jiaoyu Guanli, (1), 33-47.
Jin, S. (1997). Liu HongzhangyuMa JianzhongXiongdi. Qingshi Yanjiu. 3, 77-84.
Kaske, E. (2008). The Politics of Language in Chinese Education. Brill.
Lackner, M., Amelung, I. & Kurtz, J. (2001). New Terms for New Ideas: Western Knowledge and Lexical Change in Late Imperial. Some Reflection on the Sources of the Mashi Wentong, Brill.
Li, Y. (1993). Ma Shi Wentong Xin Ping. Gu Hanyu Yanjiu. (4) 33.
Lü, S. & Wang, H. (2005). Ma Shi Wentong Du Ben. Shanghai Jiaoyu Chubanshe.
Ma, J. (1983). Ma Shi Wentong. Shangwu Yinshuguan.
Norman, J. (1988). Chinese. Cambridge University Press.
Pan, W. (2000). Hanyu Yanjiu: Shiji Zhijiao de Sikao. Yuyan Yanjiu. (1) 38, 1-27.
Peverelli, P. (2015). The history of modern chinese grammer studies. Springer.
Qin, X. (2005). 1998-2003 nian (Ma Shi Wentong» Yanjiu Zongshu. Hebei Keji Shifan Xueyuan Xuebao (Shehui Kexueban). (2) 4, 84-87.
Shao, A. (2008). Hanyu Jiaoxue Yuwen Tansuo. Zhongguo Shuji Chubanshe.
Tan, J. (2015). Chonggu (Ma Shi Wentong» dui Yufa Jiaoxue de Jiazhi. San Xia Luntan. (6) 292, 103-106.
Victor, H. M. (1997). Ma Jianzhong and The Invention of Chinese Grammar. Journal of Chinese Linguistics Monograph Series, 10: 5-26.
Wang, L. (2006). Zhongguo Yuyan Xueshi. Fudan Daxue Chubanshe.
Wang, F. & Chun, Y. (1992). Ma Shi Wentong Jufaguan. ShaoxingShizhuanXuebao. (4), 53-55.
Yan, S. (2012). Ma Shi Wentong Qianlun. Beifang Wenxue. (5) 29, 117-118.
Yang, J. (2019). Ma Shi Wentong de Neirong jiqi Zhongyao Gongxian. Beifang Wenxue. http://www.qikan.com.cn Eri§im tarihi: 20.01.2014
Zhang, W. (1984). Ma Shi Wentong Yong Li Xiaoji. Yuwen Yanjiu. 2 (11), 57-63.
Zhao, Z. & Wang, D. (2008). Hanyu Yufa Dianjiren - Ma Jianzhong. Hebei Keji Shifan Xueyuan Xuebao. (262) 456, 63-64.
Zhu, Yinggui (2018). Yuyan de Aomi (10): Hanyu Yufa de Dansheng yu Chengzheng (zhong).
https://wenku.baidu.com/view/3078f00daaea998fcc220ed6.html?_wkts_=1724526899268&bdQ uery=%E9%A9%AC%E6%B0%8F%E6%96%87%E9%80%9A%E4%B8%8E%E6%B1%8 9%E8%AF%AD%E8%AF%AD%E6%B3%95&needWelcomeRecommand=1 Eri§im tarihi: 18.05.2023
Etik Beyan/Ethical Statement: Bu çaliçmanin hazirlanma surecinde bilimsel ve etik ilkelere uyuldugu ve yararlanilan tum çaliçmalarin kaynakçada belirtildigi beyan olunur. / It is declared that scientific and ethical principles have been followed while carrying out and writing this study and that all the sources used have been properly cited.
Çatiçma Beyani/Declaration of Conflict: Çaliçmada kiçi ya da kurumlar arasi çikar çatiçmasinin olmadigi beyan olunur. / It is declared that there is no conflict of interest between individuals or institutions in the study. Araçtirmacilarin Katki Orani Beyani / Contribution Rate Declaration of Researchers: Bu araçtirmada 1. yazar katkisi %50, 2. yazar katkisi %50'dir. / In this research, the first author's contribution is 50% and the second author's contribution is 50%.
Telif Hakki&Lisans/Copyright&License: Yazarlar dergide yayinlanan çaliçmalarinin telif hakkina sahiptirler ve çaliçmalari CC BY-NC 4.0 lisansi altinda yayimlanmaktadir. / Authors publishing with the journal retain the copyright to their work licensed under the CC BY-NC 4.0
