CC BY
7and its synonyms in the written and spoken works, compilation, publication, research, the relationship of song and music, poetry of poets and singers, etc. should be studied in detail. Meanwhile, the author mentioned that the role of «folk poets» in the spreading of song is also valuable, and till today these issues have not been studied in detail in a separate treatise.
Keywords: Song, folk songs, folklore, collection, publication, research, classification, researcher.
Сведение об авторе:
Косимое Саади Абдулкадирович - кандидат филологических наук, доцент кафедры теории и истории литературы факультета таджикской филологии Таджикского государственного педагогического университета им. Садриддина Айни.
About the author:
Kosimov Saadi Abdulkadirovich - candidate of philology, associate professor of the Department of Theory and History of Literature of the Faculty of Tajik Philology, Tajik State Pedagogical University. Sadriddin Aini.
АМСИЛАХРИ ШЕЪРИ САФЕДИ ГУЛНАЗАР Хрмроее Р.З.
Донишгохц давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Шеъри сафед пас аз шеъри озод ба адабиёти муосири точик рох ёфт. ^аблан шеъри озод (нимой) барои вуруди он ба фазой фархангии мо заминахо фарохам оварда буд. Шоирони точик Лоик Шералй, Гулназар Келдй, Бозор Собир ва Гулрухсор аллакай дар эчоди шеъри озод даст рост карда буданд.
Шеъри сафед дар адабиёти форсй бо унвони шеъри шомлуй низ маъруф аст. Ба он маънй, ки бунёдгузори он Ахмади Шомлу (1304- 1379) мебошад. У бо тахаллуси Бомдод низ шеър гуфтааст. Шафеии Кадканй рочеъ ба хусусиятхои куллии шеърхои Шомлу чунин менависад: «Шомлу ба муносибати озоде, ки дар киболи вазн дорад, дар ин замина бо вусъати бештаре ба кор пардохт ва дар хакикат, дарвозахои шеърашро бар руи тамоми имконоти расонагй дар забон гушуд. Ба хамин далел аст, ки дар шеъри у монанди хар шеъри хубе, агар алфозро ба мутародифот ё шабехи мутародифоти онхо табдил кунем, низоми он ба хам мехурад ва табдил ба насри мубтазал мешавад» [7, с.213].
Аз шоирони пешоханги мо танхо Гулназар ва Доро Начот ба гуфтани шеъри сафед ху гирифта муваффак хам шудаанд. Аммо амсилахои сохтаи Гулназарро шоири дигаре хануз пайгирй накардааст. Як идда шоирони камтачриба ва чавон низ ба ин чода по ниходанд, вале комёб нашуданд. Зеро аглаби онхо гумон карданд, ки шеъри сафед танхо даст кашидан аз вазну кофияхост. Мутаассифона, имруз низ баъзе каламкашон хазафпорахоеро бо унвони шеъри сафед ба тавассути нашриёту матбуот пешкаши хонандагон менамоянд. Онхо гофил аз онанд, ки шеъри сафед вижагихо ва конуниятхои хоси худро дорад. Ба кавли Кадканй: «Аммо истилохи шеъри сапед, ки имруз дар Эрон бар шеъри мансур (шеъри бевазну кофия) итлок мешавад, дар забонхои фарангй мафхуми дигаре дорад ва бар шеъре итлок мешавад, ки фокиди кофия бошад, аммо вазн аз лавозими он аст. Шуюъи ин гуна шеър дар адабиёти англисй ба хаддест, ки мегуянд хафтоду панч дарсади шеърхо шеъри сапед аст ва барои намоишномахои манзум сохтори бисёр муносиб аст» (E. A. Bloomand ... The Order of Poetry, 1961, P. 143) [9, с.279].
Тавре ки дидем, дар адабиёти фаранг шеъри сафед аз кофия махрум бошад хам, вазни муайян доштани он хатмй будааст. Шеъри сафеди муосири Эрон сараввал аз адабиёти Аврупо сарчашма гирифтааст. Мутарчимон ашъори англисиву фаронсавиро тибки хусусиятхои зохириашон ба забони форсй тарчума кардаанд. Он шоироне, ки дар пояи тарчумахо шеъри форсй гуфтаанд, албатта муваффак нашудаанд. Баъдан Ахмади Шомлу онро такмил ва густариш дода, ба холу хавои забони форсй мутобик кардааст. Акнун бештар аз сад сол сипарй шудааст, ки шеъри сафед дар Эрон макоми худро то рафт мустахкамтар карда истодааст. Дар бораи шеъри сафед доктор Шафеии Кадканй накли ачибе дорад: «Дар Эрон ва адаби форсй ба як маънй, ки бисёр хам маъкул ва мантикй аст, шеъри сапед пешинае хазору дувистсола дорад. Дар шатхиёти Боязид ва дигар орифони бузург, гарчи кадре ситам аст бар он бузургон, ки мо корхои ононро шеъри сапед биномем» [9, с.280].
Ин чо лозим медонем, ки аз «Меърочи шайх Боязид каддасаллоху рухаху- л- азиз» порае иктибос орем: «Гуфтам: «Агар дидам, ба Ту дидам ва агар шунидам, ба Ту шунидам. Нахуст Ту
шунидй, боз ман шyнидам ва бар вай cанoдo гyфтам . Лочарам аз кибриё маро пар дод, то дар майодини иззи У мепаридам ва ачоиби cyнъи У медидам. Чун заъфи ман бидонист ва ниёзи ман бишнoxт, маро ба куввати xyд кавй гардонид ва ба зиннати xyд биёрост ва точи каромат бар cари ман нидод ва дари cарoйи тавдид бар ман гушод» [2, c.174].
Агар чунин чумладоро шеъри манcyр номидан чоиз бошад, rnc ондо шеъри олии манcyранд. Зеро ондо на тандо кофияву мушкй доранд, балки ба зевари отифаву таxайюл oрocгаанд. Адмади Шомлу дар бостонгуна кардани забони шеъри cафедаш аз китобдои «Тазкират- ул- авлиё» ва «Таъриxи Табарй» бадрачуй кардааст.
Пеш аз он ки рочеъ ба вижагидои дигари шеъри cафед (шомлуй) cyдбат кунем, оид ба шеърдои cафеди Гулназар OFOЗ кардани cyxанрo вочиб мешуморем. Устод Гулназар тарзи cyрyдани шеъри cафедрo бештар аз Адмади Шомлу oмyxтааcт. Таъшри Акавони Сoлиc низ ба y раcидааcт. Аммо y ба деч кадоме аз шуаро таклиди мадз накардааст. Танаввуи нигоди Гулназар дар дар шеъри cафедаш мушодида мешавад. Бедтарин шеърдои cафеди Гулназар дар китобдои ашъораш «Туву xyбивy раъной'' (2010) ва ''Лоладо дар ёладо ''(2017) фародам омадаанд. Гулназар cилcилаи шеърдои cафеди xyдрo ''хусравонй» номидааст. Aдабиëтшинocoни точику фoрc низ cyрyдадoи Борбади Марвазиро бо унвони xycравoнй муаррифй кардаанд, ки ондо шеърдои кадимаи моянд. «Хycравoнидo дар забони форши миёна ва бар даcби номи ондо бояд дар оттекши подшодон гуфта мешуд. Гуё Борбад бедтарин cарoяндаи cyрyддoи xycравoн будааст ва одангдое мутобики cyрyддoи мазкур таcниф мекард» [6, 76]. Силcилаи шеърдои «Дафтари xycравoнй «- и Гулназар дар китоби «Туву xyбивy раъной» 71 ададанд. Дар китоби «Лоладо дар ёладо», ки ашъори cyннативy озод ва cафедрo фародам овардааст, шумораи ондо камтар буда, акcарияти он шеърдои cафед аз як то чор мтеравро ташкил мекунанд. Шеърдои хусравонй ба арабдо, ки бо вазни аруз xy гирифта буданд, xyш наомаданд. Зеро ондо нозукидои вазни ин гуна ашъорро амик эдcoc намекарданд ва cyxаншинocoнашoн xycравoнидoрo шеъри манcyр арзёбй мекарданд. Тадричан шоирони порогу аз гуфтани xycравoнидo ичтиноб варзида ру ба вазни аруз оварданд.
Гулназар дар гуфтани шеъри cафед cараввал тачрибадо кардааcт ва он тачрибадо ташаккул ёфта cабки шаxcии уро таъcиc додаанд. Дар ин чода шоир эдcocи xатар намекунад, зеро чуръату чаcoрати адабиаш ба y неру мебаxшанд. Мyшаxxаcбаëнй аз вижагидои xoot шеърдои cафеди y буда, баёни интизой дар ин гуна ашъор ба нудрат вoмеxyрад: 06u py як цаmpa бошад зрм, ба он qcpгю нaмeгapдaд бapoбap o6u дapёбop [5, с. 54].
Ришлати шеъри имруз, агар xатo накунам, «бахрро дар куза FyHHOH^H» аcт. Дар биcëр мавриддо оданги танз дар шеърдои cафеди Гулназар танин меандозад. Маcалан, дар ин шеърдои якмжраиву дyмиcраии y:
Нoнu сафед гуфтавуpyHm cuë макун [5, с.57].
***
Зuндaгupo ншо% бояд кapд, Вapнa зояд ^apoмuu бuсёp [5, с. öS].
Аз дам таште додани шеърдои озод ва cафеде, ки дар мачмуаи «Лоладо дар ёладо» фародам омадаанд, душвор аст. Гулназар баъзан вазни шеъри cафедрo чунон cyфта мекунад, ки агар дарунмояи xyди шеърро ба диcoб нагиред, гумон мекунед, ки он ё шеъри озод аст, ё шеъри cyннатй. Маcалан, дар ин шеъри cемиcрай, ки радиф бидуни кофия oмадааcг: Ман omrnu мyйu дapoзaм, Ман moлuбu yмpu дapoзaм, Ман душманы ^apфu дapoзaм! [5, с. 139].
Вокеан, Гулназар дар шеър пургу нест ва дамин ки матлаби xyдрo баён намуд, ба шеър зуд нуктаи таммат мегузорад. Ин уалуби эчодии y дар шеърдои озод ва cафедаш равшантар ба мушодида мераcад. Зеро кутохбаёниро модари истеъдод гуфтаанд. Мавзуъдои шеърдои cафеди Гулназар мyxталифанд. Дар ондо чанбадои ичтимоиву фалcафй ва ганой мавчуд буда, отифаи шоирона мударрики ин чанбадост. Таcвирдoи мармузи шоир дар ин гуна ашъор чолибанд. Шоир парокандагии маънавии мycлиминрo, ки имруз мучиби фочиаву нокомй ва бадбаxтии ондост, дар cyрати донадои таcбед таcвир кардааcт, ки вокеъбинона ифода ёфтааст: Донацт maсбe^, гapчu дap пащм щм
бастаи як торанд, Лек дар асл чудоянд зи хам, Лек дар асл зи хам бегона, Ту дар ин рамз бубин
Сурати равшани дунёи мусулмонии ман [5, с. 150].
Дар як катор шеърхои caфеди Гyлнaзaр бaëни интизой ба назар мерacaд, ки ин гуна шеърхо чанбаи фaлcaфй доранд. Ин кабил шеърхоро шоир барои тоифаи мaxcyc эчод кардааст, ки мyртaбит ба оммаи Baccb, яъне мардуми кучаву бозор нестанд. Бар ин шеър мутаваччех мешавем: Бар Худо р)зи таваллуд нест, Аммо
Зодрyзи мову мащо Зодрyзи Уст [5, с. 151].
Ин шеър мазмунан ба шaтхиëти орифон шабохат дорад, аммо бaëни мудернгунаи он, ки бо вожаи «зодруз» ва ибораи «рузи таваллуд» ифода ëфтaacг, онро аз шaт^иëти орифон тaшxиc додaacг.
Дар китоби «Ч,aрaëншиноcии шеъри мyоcир» рочеъ ба шеъри caфед (шомлуй) чунин акида матрах шyдaacт: «Гох наккошй аст, аммо наметавон ба мадади наккошй бaëн кард. Гох рак£ аст, бе он ки хеч харакате бад-он тахкик тавонад бакшид. Гох шеър аст ва аз он гузашта вазну кофияе низ дaрxоcг мекунад. Талоше мекунад, ки назме ба xyд бигирад. Гох фaлcaфa аст ва гох аккош, кудаки бахоначуе acт, ки ба хар чиз чанг меандозад». (Ба накл аз: Пошойй, 13В2) [В, c.220].
Aгaр аз хамин равзана ба шеърхои caфеди Гулназар, ки дар «Дафтари xycрaвонй «- аш мавчуданд, назар кунем, бидуни иштибох, xyдоca мебарорем, ки y дар ин чода аз тачриба ба тавфик даст ëфтaacг. Мacaдaн, дар ин шеъри беунвон, ки пурра шохид овардани онро зарур мехиcобем: Mан ин шеърро щнуэ нагуфтаам, Дyсташ дорам, Ки сурати туро дорад. Mисраъхо мелахри мушкбори туанд, Ки печ дар печу хам дар хам Печидаанд ба даври гардани ман, Баъд аз ин таноби доре маро нахохад кушт, Баъд аз ин гардани ман хам нахохад xyрд.
Харфхо харфхои туанд, Ки бо лабони туам сухан гyянд. rymn ман аз садои ту пур аст, Хуши ман аз навои ту саршор.
Р^йи ту ру ба ру падид ояд Аз сафои вожахои субхандуд. Дар чахонам дигар сиехруе нест,
Дар луготи хастиам «шаб» ба «сахар» мешавад табдил.
Mан аз тапиши баланду пасти хицо Бонги похои туро бишнавам равшан. Mан нидо дардихам: «Дуруд, эй васл! В-эй гами фироци ман, падруд!» Дар чуяхои сатри ман ба тугён аст Номи ту хамчу чашмаоби булур. Номи ту гираму сурог кунам, Номи ман гириву сурог кунй. То сурог хаст, нест танхой, Ташнагй нест, то саробе хаст. Mан ин шеърро щнуз нагуфтаам, Аммо
Хамеша дар шарёниман цорист [4, с. 127-128].
Тавре ки мycaллaм аст, ин шеъри caфед аз кофия мубаррост. Aммо вазни мaxcyc дорад, ки албатта , ба аруз шабех нест. Зохиран, вазни ин шеър саялони ё чуйборона аст, ки ин навъи вазнро
Адмади Шомлу ва пайравонаш аз шоирони Фарожа oмyxтаанд. Агар бовар накунед, онро бо оданги маxcyc бжонед, cадoи оби равони чуйбор ба ёдатон меояд. Дар дар мжраъ вазн бо ладн oмеxта ин cадoрo пасту баланд мекунад. Такрори вожадо чо-чо мушкии шеърро нарму форам ва шуниданитар кардаанд:
rymu ман аз сaдou my nyp œm, Xymu ман аз нaвou my сapшаp.
Албатта, пасту баландии м^рак^о чун шеъри озод ба назар мераcанд, аммо шеъри озод дар колабдои вазни арузй гуфта мешавад. Дар чунин равиш шеър гуфтан мушкил аcг. Зеро xавфи идора карда натавoниcгани вазн ба шоир таддид мекунад. Ин гуна xавф дар шеърдои озод ва cyннатй мавчуд неcг. Дар шеъри cафед агар шоир вазн ва ладнро cаришта карда натавонад, шеъраш ба наcри маъмулй табдил меёбад. Аз дамин чост, ки шеърдои cафеди а^арияти шоирони мо наcрзадаанд. Баъд аз вазн вазифаи мушкиле, ки пешоруи шоир карор мегирад, дар дудуди шеърият нигод доштани ми^а^ост. Дарунмояи шеъри cафед бардошти пургуй надорад. Шоир ба миcраъпyркyнй дам муваззаф неcт. Аммо баъзе имкониятдое, ки дар офариниши дарунмояи шеъри cафед даcт, дар шеъри cyннатй неcг. Дар шеъри cyннатй шоири камгачриба акcар вакт даcг ба корбурди иcтиoравy таcвирдoи мурда ва колабдои умумй мезанад, беиxтиëр шеъраш ба умумигуй мепечад. Лекин барои навчуиву тозагуй имкониятдои шеъри cафед бештар аcг. Маcалан, Гулназар дар ин шеъри cафеди xyд чанд таcвири шоирона дорад: «сафои вожаи субхдндуд», «луFOти х,астй», «тапиши баланду пасти х,ичо», «бонги похои ту», «чуях,ои сатр», ва «чашмаоби булур».
Аз тарафи адабиëтшинocoни Эрон , аз он чумла , Мафтун Аминй дар шеърдои cафеди Шомлу чор навъи вазн кашф карда шудааст. Бар замми навъи саялонй ё чуйборона, ки мо мишлашро дар шеъри Гулназар дидем, инчунин «ладну оданги фаропечанда ё фyрyчарxанда , ладни мактаъ, ки аFлаб чанбаи омирона ё тунду талx дорад ва ладну оданги фолклорй ё омиёна, ки ба вазни дичой наздик аcт» [В, c.221-222].
Ладну оданги фаропечанда ё фyрyчарxанда дар ин шеъри Гулназар ба чашм мераcад, ки вожадо пасту баланд мешаванд:
Дap бщopoн хама зeбoсm,
Лeк «гул»-po
кaнopы «хазон»
нaмemaвoн
бшшонд...
Ту ^aмeшa бaхppй -
nyp аз шyкyфmaн,
nyp аз mapoeam,
nyp аз pyшaнй
Ва.
nyp аз бopoн.
Maн ба бopoщаы my чu сон нaaндeшaм? Ту më^uu сaфonapвapы mmw^oHmpo куцо бyбapй? Розн мe^pyбoнuu нuгo^ampo куцо бyбapй? Ha^^amu сaдбapгu чeypaampo куцо бyбapй? Maн ба бopoщаы my чu сон нaaндeшaм?
Fyœau дuлpo, Номадо^х^ дылpo 06u бopoн нaмemaвoнaд шусш, 06U бopoн нaмemaвoнaд бypд...
Эй щмeшa баyop,
Maн ба бopoщаы my чu сон нaaндeшaм?! [4, с.128-129]
Забони шеъри Гулназар табиатан нарм аст. У шоири тундгуву тундау нест. Аммо адёнан дар мудтавои баъзе шеърдояш ладни тунду талxе дам ба мушодида мераcад. Албатта, мудтаво ва дарунмояи ин гуна шеърдо такозо мекунанд, ки чунин ладн ба кор гирифта шавад. Дар шеъри «Навбат» чанбаи омирона мавчуд нест, аммо ладни тунду талx, ки ношй аз дакикат аст, ба гуш мераcад. Гулназар гуфтадои Умари Хайём ва Соиби Табрезй барин бузургонро дар колаби дигар шодид оварда бо cанъати тачодули ориф шеърро чамъбаст кардааст:
Яке гуфт:
- Ояндагонро зи холи мо агар хабар будй, Наомадандй зи адам ба олами мавчуд. Дигар гуфт:
- Зи руэы хашр ман аз он тарсам, Ки руы мардум дубора мебинам. Саввум гуфт:
- Зи кррон хасад барам, к-онхо Pyu мардум намебинанд. Чахорум гуфт:
- Кош, кар будам,
Ки нашнидаме харфи арзони эшонро. Mан чй гyям,
Ки навбатимост?! [4, с. 150-151]
Баъзан лахну охангхои фолклорй дар xycрaвонихои Гулназар ба назар мерacaнд, аммо онхо аз вазни хичой дида ба вазни аруз наздиктаранд: Шаб дилсиях буд-Mоро набигзошт Шабро бубинем [5, с. 170].
Ногуфта намонад, ки як идда шеърхои caфеди Гулназар дар cracraas^ «Пур^ш^» ва «Гулбаргафшон» низ фарохам омадаанд. Онхо acоcaн шеърхои xyрдaнд ва хар кадоме аз як-ду байт иборатанд. Сидcидaи «Пyрcишх,о» замимаи китоби «^адахи шабнам» буда, cидcидaи «Гудбаргафшон» дар хафтаномаи «Aдaбиëт ва caнъaт» ба нашр рacидaacг. Пургащ^и устод Гулназар бо cacara тачохуди ориф офарида шудаанд ва aкcaри онхо тобишхои фaлcaфй ва чанбаи ичтимой доранд:
РУхы мардонаи мардони Ватанро накушед, Гар замини ману ту ларза кунад, Кй нигах хохад дошт ? [3, с. 43]
Х,айратпардозй аз вижагихои поэтикаи Бедил буда, ба ашъори caфеди Гулназар низ acaри муайяне гузоштааст. Оханги тахайюр дар баъзе шеърхо танинандоз гaштaacт: Muёнu сабзаву гул гарц дидам хоки гуристон, Худои ман!
Барои мурдагон хам навбахоре хаст? [3, с.44]
Баъзан пур^ш^и Гулназар танзомез caдо медиханд ва хамин танзхо мтеравхоро аз кодаби cyxaни маъмудй ба caрхaди шеър мекашонанд. Мacaлaн, дар ин ду пyрcиш: Бехуда шабехи кулча гуфтам махро, Аз хони фалакрабуда бозаш наxyранд?
***
Mагар сер шуд аз гами мо Худо, Ки гамхорагй дар бисоташ намонд? [3, с.45]
Дар таркиби иддае аз пурж^ои Гулназар тacвирхои интизой ва мyшaxxac бо хам омезиш ëфтaaнд. Мacaлaн, дар ин пуршш,ки миcрaи аввал тacвири интизой буда, миcрaи дуюм тacвири мyшaxxacгaр аст:
Нагмаи садранги мургон атласы «Шому сахар» мебофт,
Наъраи тиры кадомин нохалаф баст ин дуконимехрубониро? [3, с.44]
Тaxaйюл бо бaëни интизой хамнишинй карда баъзе пyрcишхоро аз фахми xонaндa дуртар мебарад ва хамин аз вижагихои пyрcишх,ои Гудназар аог. Иддае аз чунин пyрcишхо таъвиднопазиранд. Оxирин пyрcиши Гудназар ин acт: Гар хаёли дури шоирхо набудй, Осмон дар он баландихо чй кардй?
Дар эчоди пyрcишхо Гудназар аз Пабдо Неруда илхом гирифтаааг, ки дар пешонии онхо байги зерини уро иктибоcaн дарч кардаааг:
Аз китоби хеш оё метавонам бозпурсид: Mан туро бинвиштаам ё на? [3, с. 40]
Дар силсилаи «Гулбаргафшон»- и Гулназар дар катори байтной суннатй ва дубайтиву рубоиёт шеьрдои сафеди хурд низ мавчуданд. Баъзе аз ин шеьрдо дорои кофияанд: Дауанат чун дащни дарвоза Воз аст:
Он якеро битавон осон баст,
Аз туролек ба сад чорагари натвон баст [1, с.8].
Акидадои ичтимоию фалсафй чавдари ин гуна шеьрдо буда, шоир дар ин асно аз баёни интизой ичтиноб меварзад:
Одамизод мисоли чой аст,
Ки щма бую щма таъми варо нуш кунанд,
Баъд... чун шамма бурун андозанд [1, с.8].
Бояд мунсифона иброз дошт, ки Гулназар дар сурудани шеьри сафед монанди баъзе шоирони дамзабони мо чадвалгарой намекунад. У такаллуфро канор нидода дамеша эдсосу отифаи худро руи когаз меорад. Аз дамин лидоз, шеьрдои сафеди у табиианд. Чадвалгароидои Судроби Сипедрй дар Эрон мавриди таклиддои мадзи чавоншоирон гардида буд. Ба ин намунаи шеъри у «То тулуи ангур чанд фарсах рох аст» мутаассифона, дар Точикистон низ шоирони чавони бетачриба пайравй мекунанд. Ин чо иктибос овардани маслидати бегаразонаи мунтакиди забардаст Шафеии Кадканиро зарур мешуморем: «Ба акидаи ман бунбасти шеъри муосир ба дасти касоне ходад шикаст, ки ё фурми тозае ибдоъ кунанд - коре, ки Нимо кард ва шогирдонаш онро камол бахшиданд - ё яке аз фурмдои тачрибашудаи кадим ё чадидро бо долу давои инсони асри мо унсу улфат диданд ва дар фазои он фурмдо тачрибадои инсони асри моро шакл диданд» [9, с.674].
Боиси каноатмандист, ки имруз шеьри сафед дар эчодиёти Гулназар ру ба рушду инкишоф нидодааст. Аз ин равиш метавон дилпур шуд, ки тачрибадои Гулназарро дар ин чабда шогирдонаш такмил медиданд ва ин навъи шеьр дар радифи шеьрдои озоду суннатй тадричан ба кулладои баландтар ходад расид.
АДАБИЁТ
1. Адабиёт ва саньат, 23. 02. 2017 - 7 с.
2. Аттори Нишопурй, Шайх Фаридуддин. Тазкират-ул-авлиё.- Техрон: Интишороти Сафй Алишод. Чопи чадорум, соли 1380. -740 с.
3. Гулназар К. Кадади шабнам. К. Гулназар - Душанбе: Сурушан, 2000.- 82 с.
4. Гулназар К. Туву хубиву раьной. / К. Гулназар - Душанбе: Адиб, 2010.- 408 с.
5. Гулназар. Лоладо дар ёладо.- Душанбе: Бухоро, 2017.- 160 с.
6. Кавим, Абдукайюм. Шеьр чист? - Кобул: Интишороти Саьид. Чопи дуввум, соли 1389- и хуршедй.- 268 с.
7. Муваддид Зиё. Дируз ва имрузи шеьри форсй. / З. Муваддид - Тедрон: Интишороти Х,ермиз. Чопи саввум, 1394.288 с.
8. Олй Аббособод Юсуф. Чараёншиносии шеьри муосир.- Тедрон: Сухан, 1390.- 440 с.
9. Шафеии Кадканй, Мудаммадризо. Бо чарог ва оина. - Тедрон: Сухан, 1390.- 768 с.
МОДЕЛИ БЕЛОГО СТИХА ГУЛНАЗАРА КЕЛДИ
После свободного стиха, белый стих вошёл в современную таджикскую литературу. Прежде для его входа в нашей литературе создавались объективные предпосылки. Белый стих в нынешней литературе Ирана известен также под названием «стих шомлу». Так как основателем белого стиха считается Ахмад Шомлу (Бомдод). В литературе Запада белый стих лишен рифмы, но имеет ритм и определенной стихотворной системы. Образцы стихотворной прозы видны в нашей классической литературе. Песни БарбадаМарвази тоже были сходны с нынешним белым стихом.
Устод Гулназар научился сочинять белый стих в основном от Ахмада Шомлу. Его белые стихи собрались в «Книге хусравони», «Расспросы» и «Гулбаргафшон», а также в книге «Тюльпаны в холмах». Поэт в сфере создания белого стиха приобрел много опыта и эти испытания, постепенно усовершенствуя, стали поводом для творения лучших его стихов. Темы белых стихов Гулназара являются музыкальными и социально - философскими. Так как этот вид стиха не выдержит многословия, поэт больше склонен к краткости. Естественно, что белого стиха не все одобряют и воспринимают, поэтому он сочиняется специальной группе любителей. По внешнему виду система белого стиха является текучей или ручейной, повторы слов обеспечивают его музыкальность. Вьющая интонация в таких стихах имеет специальное место. Мы уверены, что творческие опыты устод Гулназара в белом стихе впредь также распространяется со стороны его последователей и воспитанников.
Ключевые слова: белый стих, нынешняя таджикская и персоязычная литература, литература Запада, стихи шомлу, рифма и система, «Книга хусравони», музыкальные социально -философские темы, вьющая интонация, творческие опыты.
EXAMPLES OF GULNAZARS WHITE POETRY
In this article the authr researched the problem of the examples of gulnazar's white poetry. After the free poetry, white poetry entered to the modern Tajik literature. Previously, for the inference to our literature there were objective reasons. White poetry in modern Iranian literature is also well known as «poetry of the night». Therefore its founder is Ahmadi Shomuli (Bomdod). In the Western literature, the white poetry is devoid ofrhyme, but it has a certain weight and tone. Examples of Mansur's poetry in our classical literature can be found. The songs ofBorbad Marwazi's poems are similar to modern white poetry.
It should be noted, that Ustad Gulnazar learned to sing the white poetry mainly from Ahmadi Shamlu. His white poems published in «Daftari khusravoni, Pursisho and Gulbergafshon» and in the book «Tulips in Barely». The poet in creating white poetry has a lot of experience, and those experience gradually improved, which led to the creation of his good poems. The themes of Ustad Gulnazar's white poems are social, philosophical, and criminal. Because this type of poem is not carry out, the poet is more short-sighted.
Naturally, the white poetry is not accepted and understood by everyone, so that it is created for a special category of fans. Apparently, the weight of the white poem is small or unintelligible, and the repetition of the words gives its music. A special place in such poems is occupied by a common or memorable tone. We are confident that Ustad Gulnazar's creative experience in white poetry will continue to be developed by her followers and students.
Keywords: white poetry, modern Tajik and Persian literature, Western literature, poetry, rhyme and weight, «The Book of Khusravoni», social, philosophical and criminal themes, extensive and touching melodies, experiences.
Сведение об авторе:
Хамроев Равшанкул Замонович — кандидат филологических наук, старший преподаватель кафедры таджикского языка и литературы факультета дошкольного и начального обучения Таджикского государственного педагогического университета имени Садриддина Айни. Адрес: Республика Таджикистан, проспект Рудаки 121. Email: ravshan 60@mail.ru. Тел.:(+992) 927692017.
About the autor:
Hamroev Ravshanqul Zamonovich - Tajik state pedagogical University named after Sadriddin Aini, candidate of philological Sciences, senior lecturer of the Department of language and literature. Address: Republic of Tajikistan, Dushanbe, Dushanbe, Rudaki Avenue, 121. E-mail: ravshan60@mail.ru. Phone: (+ 992) 927692017.
УДК: 070. 1 (575. 3)
ОТВЕТ САЙИДА АХМАД-ХАНА НА РАБОТУ СЭРА УИЛЬЯМА МЬЮРА «ЖИЗНЬ МУХАММАДА»
Гоибова Ф.М.
Таджикский национальный университет
Зарождение просветительской идеологии в Индии в значительной степени связано с именем Сайида Ахмад-хана, который занимает почётное место в истории общественно-политической мысли Индии.
Сэр Сайид Ахмад-хан (1817-1898) был одним из самых выдающихся мыслителей, реформаторов и государственных деятелей XIX века мусульманского Востока. Он является идеологом реформы образования и одним из основоположников исламского модернизма в Индии. Наибольшую известность ему принесла общественная и просветительская деятельность, основным результатом которой было открытие в 1878 году Мусульманского колледжа в Алигархе. Для обеспечения будущего благополучия индийских мусульман необходимыми являются два фактора, считал Сайид Ахмад-хан: во - первых, расширение западного образования среди мусульман, во -вторых необходимо достичь тесного взаимодействия, сотрудничества и взаимопонимания между мусульманами и британцами.
