Научная статья на тему 'МОБИЛЬ ИЛОВАЛАР АСОСИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ БИЛИМЛАРНИ ЎЗЛАШТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ'

МОБИЛЬ ИЛОВАЛАР АСОСИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ БИЛИМЛАРНИ ЎЗЛАШТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
78
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мобиль илова / ижтимоий тармоқ / ахборот коммуникация технологиялари / платформа / автоматлаштириш / масофавий таълим. / мобильное приложение / социальная сеть / информационнокоммуникационные технологии / платформа / автоматизация / дистанционное обучение.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Суропов Баходир Майдонович

Ушбу мақолада олий таълим профессор-ўқитувчилари томонидан талабаларни касбий фаолиятга тайёрлашда мобиль иловалардан фойдаланишнинг имкониятлари ёритиб берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

МЕХАНИЗМЫ ПОЛУЧЕНИЯ СОВРЕМЕННЫХ ЗНАНИЙ СТУДЕНТАМИ НА ОСНОВЕ МОБИЛЬНЫХ ПРИЛОЖЕНИЙ

В данной статье освещаются возможности использования мобильных приложений профессорами и преподавателями высшей школы при подготовке студентов к профессиональной деятельности.

Текст научной работы на тему «МОБИЛЬ ИЛОВАЛАР АСОСИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ БИЛИМЛАРНИ ЎЗЛАШТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ»

Суропов Баходир Майдонович,

Карши мух,андислик иктисодиёт институти "Ахборот технологиялари" кафедраси доценти, педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD)

МОБИЛЬИЛОВАЛАРАСОСИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ БИЛИМЛАРНИ УЗЛАШТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

УДК: 378.147.88 DOI: 10.34920/SO/VOL_2023_ISSUE_5_2

СУРОПОВ Б.М. МОБИЛЬ ИЛОВАЛАР АСОСИДА ТАЛАБАЛАРНИНГ ЗАМОНАВИЙ БИЛИМЛАРНИ УЗЛАШТИРИШ МЕХАНИЗМЛАРИ

Ушбу маколада олий таълим профессор-укитувчилари томонидан талабаларни касбий фао-лиятга тайёрлашда мобиль иловалардан фойдаланишнинг имкониятлари ёритиб берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мобиль илова, ижтимоий тармок, ахборот коммуникация технологиялари, платформа, автоматлаштириш, масофавий таълим.

СУРОПОВ Б.М. МЕХАНИЗМЫ ПОЛУЧЕНИЯ СОВРЕМЕННЫХ ЗНАНИЙ СТУДЕНТАМИ НА ОСНОВЕ МОБИЛЬНЫХ ПРИЛОЖЕНИЙ

В данной статье освещаются возможности использования мобильных приложений профессорами и преподавателями высшей школы при подготовке студентов к профессиональной деятельности.

Ключевые слова и понятия: мобильное приложение, социальная сеть, информационно-коммуникационные технологии, платформа, автоматизация, дистанционное обучение.

SUROPOV B.M. MECHANISMS OF OBTAINING MODERN KNOWLEDGE BY STUDENTS ON THE BASIS OF MOBILE APPLICATIONS

This article highlights the possibilities of using mobile applications by professors and teachers of higher education in preparing students for professional activities.

Key words and concepts: mobile application, social network, information and communication technologies, platform, automation, distance learning.

с

11

Кириш.

Юкори технологиялар асрида масофавий таъ-лим аллакачон одатий холга айланиб, технологиялар ривожланишининг замонавий давридан бери маълумот олишнинг оддий ва арзон усул-ларини такдим этди. Ахборот алмашинуви энди хар бир инсон хаётининг ажралмас кисмига айланиб, телефонлар, планшетлар, смартфонлар каби курилмалар эса ракамли хаётнинг асосига айланиб улгурди. Технологиянинг ривожланиши билан электрон курилмалар тобора тобора мураккаб вазифаларни бажариши, шунинг-дек, купрок маълумот окимини кайта ишлашга имкон яратилиши кузатилмокда.

Технологияларнинг ривожланиши барча томонидан кулланилган мобиль курилмалар ва улардаги иловаларни доимо янгиланиб, замонавий куринишга эга булишини талаб этади. Укув жараёнига мобиль курилмалардан фойдалан-ган х,олда замонавий ахборот технологияларнинг жорий этилиши кушимча таълим марказла-рининг тузилиши укув мухитини сезиларли дара-жада узгартирмокда. Эътибор берадиган булсак, бугунги укувчи ва талабалар уз смартфонла-ридан турли ижтимоий тармоклар^асеЬоок, Instagram, Telegram, TikTok ва бошка.)да ишлаш, матн териш, электрон почтани текшириш ёки KунFирок килиш учун фойдаланмокдалар.

Ижтимоий тармок - бу бир хил кизикишларга эга булган одамларнинг бирлашиши ва маълу-мотлар, фотосуратлар ва видеолар алмашишига имкон берувчи Интернет платформасидир1. Шунга кура, таълим муассасаларининг коммуникация стратегиялари укув жараёнига мобиль иловалар ва анъанавий таълим технологияла-рини интеграциялашга йуналтирилмокда.

Мобиль илова - бу smartfonlar, planshetlar ва бошка мобиль курилмалар учун яратилган ва маълум платформа(iOS, Android, Windows) га мослаштирилган дастурий таъминотдир. Веб-ресурслардан фаркли равишда, у тармокка киришсиз ишлайди2.

1 Karen Goulart. Social network. https://www.techtarget. com/searchcio/definition/social-network. Электрон манба. 2023 йил 10 июлда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

2 Что такое мобильное приложение. https://punicapp. com/blog/pages/893/web-prilozhenie-ili-mobilnoe-

prilozhenie-chto-vybrat. Электрон манба. 2023 йил 11 июлда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

Тадцицот мавзусининг долзарблиги.

Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги "«Ракамли Узбекистан — 2030» стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПФ-6079-сонли Фармонинг 2.2. Электрон хукуматни ривожлантиришнинг устувор йуналишлари бандида "таълим жараёнига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини куллаган холда таълимни бошкаришни авто-матлаштириш ва хар томонлама тах,лил килиб бориш тизимини яратиш" белгилаб берилган3. Шунингдек, Карши мухандислик иктисодиёт институти томонидан 60310100 - Иктисодиёт (тармоклар ва сохалар буйича) ва 60411200 -Менежмент (тармоклар ва сохалар буйича) таълим йуналишлари учун "Иктисодиётда ахборот коммуникацион технологиялар ва тизим-лар" фанининг фан дастури 2021 йил 30 августда тасдикланган. Тасдикланган фан дастури асосида олий таълим иктисодиёт йуналишлари талаба-ларига фанларни укитиш жараёнида замонавий технологиялардан фойдаланиш ва уларни бозор иктисодиёти талабларига мос етук мутахассис килиб тайёрлаш долзарб масала хисобланади.

Муаммони цуйилиши.

Юкоридагиларлардан келиб чикиб биз ушбу маколада, олий таълим профессор-укитувчилари томонидан талабаларни келгуси касбий фаоли-ятга тайёрлашда мобиль иловалардан фойдала-ниб, замонавий билимларни узлаштириш дол-зарблигини куриб чакамиз.

Мавзу буйича бошка олимларнинг илмий асарлари кискача тахлили.

Хорижлик олимлардан N.Prokofyeva ва бошкаларнинг "Укув жараёнида мобиль технологиялардан фойдаланиш" номли маколасида Латвиядаги куплаб таълим муассасалари укув жараёнида фойдаланиладиган таъли-мий сайтларига тезкор киришни таъминлаш максадида таълим олувчилар томонидан мультимедиа технологиялари ва веб-ресурслардан хамда укитувчилар ва талабалар уртасидаги мулокотни ташкил килиш учун мобиль техноло-

3 Мирзиёев Ш.М. «Ракамли Узбекистон — 2030» стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари туFрисида. ПФ-6079-сонли Фармон. https://lex.uz/uz/docs/5030957

г

12

гиялардан фойдаланишлари курсатиб утилган1. Maria Gratiela IANOS ва бошкаларнинг "Таълим жараёнида m-learning (мобиль таълим)" номли тадкикотида мобиль курилмалардан таълим максадларида мобиль таълимдан фойда-ланиш натижасида таълим олувчиларнинг фан-ларни узлаштиришда кизикишларни ортишига ва мобиль курилмалар ёрдамида таълимий веб-сайтларга киришни таъминланиши укув жараё-нини яхшилашга имкон бериши кайд килинган2.

Россиялик олимлардан И.Г.Атрощенко ва бошкаларнинг "Укув жараёнида мобиль ило-валар ва уларнинг фойдаланиш" номли маколасида мобиль таълимнинг афзалликлари ва улардан фойдаланиш муаммолари ёритилиб, тиббиёт, математика, чет тили ва бошка фан-ларни укитишда кулланиладиган амалий дастур-ларга мисоллар келтирилган3. Ч.Т.Доскажанов ва бошкаларнинг "Мобиль иловаларнинг таълим тизимидаги урни" номли илмий маколасида таълим тизимидаги мобиль иловалар сохасини тахлил килиш максад килиб олиниб, таълим тизимидаги мобиль иловалар сохаси тахлил килиниб, унинг афзалликлари ва камчиликлари, шунингдек, электрон таълимни бошкариш техно-логияси куриб чикилган4. В.А.Куклевнинг "Очик масофавий таълимда мобиль таълим тизимини шакллантириш" номли докторлик диссертация-сида, тадкикот максади интеграл тизим сифатида очик масофавий таълимда мобиль таълим жара-ёнини назарий, услубий ва технологик асослаш-дан иборат булиб, унда фанлараро ёндашув асо-сида мобиль таълимнинг мухим, таркибий ва функционал хусусиятлари туFрисида замонавий тушунчани шакллантириш зарурлиги, "Мобиль

1 Prokofyeva N., Boltunova V. The Use of Mobile Technologies in the Educational Process. https://ceur-ws. org/Vol-2218/paper34.pdf. Э^ектрон MaH6a. 2023 mm^ 15 uro.nga Mypo^aaT этм.пгaн. Tap^MMa Mya.MM$ TOMOHMgaH 6a*apu.nraH.

2 Ianos M., Oproiu C. M-learning in the teaching process. https://www.researchgate.net/publication/316787600_m-learning_in_the_teaching_process. Э^ектpон MaH6a. 2023 mm^ 11 uro.nga Mypo^aaT этм.пгaн. Tap^MMa Mya.mM$ TOMOHugaH 6a*apu.nraH.

3 ATpo^eHKO l/l.T, KoBa.neHKO A.C., Zle6egeBa T.B. Mo6u.nbHbie npM^o^eHMA m mx ucno.nb3OBaHMe b yne6HOM пpоцессе. https://core.ac.uk/download/pdf/287724272. pdf. Э^ектpон MaH6a. 2023 mm^ 11 uro.nga Mypo^aaT этм^-raH. Tap^MMa Mya^^u^ TOMOHugaH 6a^apu^raH.

4 flocKa^aHOB H.T., flaHeHOBa T.T., kokko3 M.M. Po^b

Mo6u^bHwx npu^o^eHMM b cucTeMe o6pa3OBaHMA. https:// expeducation.ru/ru/article/view?id = 11790. Э^eктpoн

MaH6a. 2023 mm^ 11 uro.nga Mypo^aaT этм^гaн. Tap^MMa

Mya^^u^ TOMOHugaH 6a^apu^raH.

дарслик" тушунчасини аникланганлиги, мобиль таълимнинг етакчи тенденциялари, тамойил-лари ва усуллари ёритилганлиги, очик масофавий таълимда мобиль таълим тизимининг педа-гогик асослари ишлаб чикилганлиги билан бошка тадкикотлардан фаркланади. Шунингдек, тадкикотда фанлараро ва модулли ёнда-шувлар хисобга олиниб, замонавий шароитда мобиль таълим мухитида укитувчи ва талабалар-нинг узаро муносабатлари, мобиль таълимнинг услубий асослари, унинг тамойиллари, усуллари, воситаларини илмий ва амалий жихатдан ишлаб чикилган5.

Мамлакатимиз олимларидан А.Н.Уришовнинг "Мобил иловалар технологияси ва улардан таълим тизимида фойдаланиш тамойиллари" номли маколасида мобиль иловаларнинг тахлиллари, мобиль технологиялар тахлиллари, мобиль иловалар яратувчи дастурлар тахлиллари келтириб утилган6. Ф.М.Закирова ва М.М.Нафасовларнинг "Таълим жараёнида мобиль иловалардан фой-даланишнинг педагогик асослари" номли илмий маколасида мобиль иловалардан таълим жараёнида фойдаланишнинг педагогик жихатлари тадкик килиниб, касбий ва педагогик фаолият асосларини хисобга олган холда укув жараё-нининг классик таркибий кисмларини ажра-тиб курсатилган. Шунингдек маколада, мобиль иловалардан фойдаланиб ташкил этилган таълим жараёнининг педагогик характери ва унинг боскичлари хамда аспектлари хакида суз юритилган7.

Тадцицотнинг илмий янгилиги.

Android Studio дастури ёрдамида "ИТ асосида фойдаланувчиларнинг замонавий иктисодий билимларни узлаштириш механизмларини ишлаб чикиш ва жорий килиш" номли мобиль илова яратилган.

5 Куклев В.А. Становление системы мобильного обучения в открытом дистанционном образовании. дис.док. пед.наук. 13.00.01. - Ульяновск, 2010. -515 с. https://www. dissercat.com/content/stanovlenie-sistemy-mobilnogo-obucheniya-v-otkrytom-distantsionnom-obrazovanii/read

6 Уришов А.Н. Мобил иловалар технологияси ва улардан таълим тизимида фойдаланиш тамойиллари. https:// cyberleninka.ru/article/n/mobil-ilovalar-tehnologiyasi-va-ulardan-talim-tizimida-foydalanish-tamoyillari/viewer

7 Закирова Ф.М., Нафасов М.М. Таълим жараёнида мобиль иловалардан фойдаланишнинг педагогик асослари. https://cyberleninka.ru/article/n/ta-lim-jarayonida-mobil-ilovalardan-foydalanishning-pedagogik-asoslari

с

13

Асосий цисм.

Сунгги йилларда компьютер техникаси-нинг ривожланиши инсон фаолиятининг куплаб сохаларини, жумладан, олий таълимни автомат-лаштиришга олиб келмокда. Таълим жараёнла-рини компьютер дастурларини ёрдамида авто-матлаштириш олий таълим укитувчилари, тала-балари ва бошка ходимларининг маълумотлар базалари юритилишида, кундузги ва сиртки таълим шакллари учун электрон жадваллар такдим этилишида, электрон укув тизимларини ярати-лишида, лаборатория ишлари моделлари яра-тилишига замин яратди. Маълумки, мамлака-тимиз олий укув юртларида таълимнинг кундузги, сиртки ва масофавий таълим шакли мав-жуд. Кундузги таълимда укитувчи ва талабалар уртасидаги узаро муносабатларни ташкил этиш, аудиторияда утказиладиган маърузалар, амалий машFулотлар ва лаборатория машFулотларидан иборат. Сиртки таълимда укитувчининг талабалар билан аудиторияда узаро муносабати йилига атиги 2 марта - машFулотлар вактида содир булиб, колган вактда улар мустакил таълим оладилар. Шунингдек, бу узаро таъсир, коида тарикасида, талабалар турли фанлар маз-мунидаги маълумотлар билан хаддан ташкари юкланган булади. Масофавий таълим шаклида укитувчининг талабалар билан узаро алокаси асосан компьютер технологиялари оркали амалга оширилади. Умуман олганда, таълим жараёнининг учта шаклида хам талабаларни мустакил таълим олишларини самарали таъмин-лаш максадида турли фанлар учун иктидорли укитувчилар томонидан яратилган таълимий контентлардан1 ёки мобиль иловалардан фойда-ланиш максадга мувофик хисобланади.

Юкоридагилардан келиб чикиб, биз ушбу маколада, мобиль иловаларнинг турлари, уларни яратувчи онлайн платформалар ва компьютер дастурлари, уларнинг функционал имко-ниятлари ва уларга куйилган талаблар билан танишиб чикамиз. Барча мобиль иловалар шартли равишда куйилган иш максадларидан келиб чикиб, ижтимоий тармоклар (Facebook, Instagram, Telegram ва бошка), болалар ва катта-лар учун кунгилочар уйин дастурлари, реклама дастурлари ва таълимий контент хизматларини олиб бориш каби турларга булинади. Шунингдек,

1 Суропов Б.М. Олий таълимда ахборот-таълим мух,итини яратиш ва ундан фойдаланишнинг имко-ниятлари. https://cyberleninka.ru/artide/n/oliy-talimda-ahborot-talim-mu-itini-yaratish-va-undan-foydalanishning-imkoniyatlari

дастурчи томонидан хар бир яратилган мобиль илованинг узига яраша афзалликлари ва камчи-ликлари мавжуд булиб, улар вакт утиши билан замон талабларига мослаштирилиши талаб эти-лади2.

Кейинги уринда биз, Android va IOS опера-цион тизимларида ишловчи курилмалар учун иловаларни яратувчи баъзи онлайн платфор-малар ва компьютер дастурлари билан кискача танишиб чикамиз.

Android Studio. Бу дастур Google компанияси томонидан 2013 йилда ишлаб чикарилган булиб, фойдаланувчиларга Android операцион тизими платформасида мобиль иловаларни яратиш воситаларини такдим этадиган интеграциялаш-ган дастур хисобланади. Android Studio дасту-рини Windows, Mac ва Linux операцион тизим-ларига урнатиш ва ундан Java ёки С/С++ дастур-лаш тилини билган холда фойдаланиш мумкин. Шунингдек, Android Studio дастурида Android операцион тизимининг энг сунги версияси учун мобиль иловалар яратиш, яратилган илова хато-лари текшириш, дастурнинг барча элементла-рини турли гаджетлар ёрдамида синаб куриш ва унинг ишидаги барча мумкин булган камчили-кларни олдиндан аниклаш ва бошка бир канча имкониятлари мавжуд3.

Zoho Creator. Бу веб ва мобиль иловаларни тезкорлик билан ишлаб чикиш ва онлайн етка-зиб бериш имконини яратувчи паст кодли онлайн платформадир. Фойдаланувчи мобиль иловаларни яратиши учун чексиз дастурлаш кодларини ёзиши шарт булмай, ундан факат инглиз тилини ва компьютер саводхонликни билиши талаб этилада. Шунингдек, ушбу онлайн платформа, мобиль иловаларни яратиш жара-ёнида, сунъий интеллект, JavaScript, булутли технологиялар, куп тилли куллаб-кувватлаш, мобиль курилмадан офлайн фойдаланиш, тулов тизимлари билан интеграциялаш ва бошка хусу-сиятларни такдим этади4.

Quixy. Бу булутли технологияга асосланган булиб, Windows, Mac, Android ва IOS тизимлари

2 Мобильные приложения: разновидности и особенности. https://otus.ru/journal/mobilnye-prilozheniya-raznovidnosti-i-osobennosti/. Электрон манба. 2023 йил 17 июлда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томони-дан бажарилган.

3 Android Studio. https://www.javatpoint.com/android-studio. Электрон манба. 2023 йил 17 июлда мурожаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

4 Zoho Creator. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https://www.zoho.com/ creator/?src=top-header&ireft=flow

г

14

учун мобиль иловаларни яратувчи платформа-дир. Фойдаланувчилар ушбу платформадан уз бизнес хизматларини таклиф килувчи ва уларни юритиш жараёнларини автоматлаштирувчи, оддий хамда мураккаб корпоратив даражадаги иловаларни яратишлари мумкин. Шунингдек, фойдаланувчилар уз Fояларини визуал тарзда иловаларга айлантириш жараёнида платформа таклиф киладиган тайёр шаблонлардан фой-даланишлари хамда уларни созлаш имкония-тига эга. Бу платформа фойдаланувчидан дастур-лаш тили кодларини ёзишни талаб килмай, улар-дан инглиз тилини ва компьютер саводхонликни билишни талаб этади1.

AppMySite. AppMySite платформаси фойдала-нувчиларга бир неча дакикада кодлашсиз корпоратив даражадаги махаллий Android ва IOS иловаларини яратишга имкон берувчи, хамда дастур томонидан таклиф килинадиган кушимча (чат, электрон почта, QR-сканер ва бошка) имко-ниятларни камраб олувчи онлайн платформа хисобланади. Фойдаланувчи платформа ёрда-мида узидаги ахборотларни киска вакт ичида лойихалаш, куриш ва жойлаштириш оркали таъ-лимий ва бизнес жараёнлар учун иловалар яра-тиши мумкин. Шунингдек, фойдаланувчи томонидан яратилган иловалар онлайн тарзда Google Play ва Apple App Store тизимларига юкланиш имкониятига эга2.

iBuildApp. Бу платформа iPhone, Android ва Planshet курилмалари учун иловалар ишлаб чикишга мулжалланган булиб, фойдаланувчи-ларга сохалар(таълим, кликни саклаш, ишлаб чикариш ва курилиш, чакана савдо, омма-вий ахборот воситалари, молиявий хизмат-лар, бизнес)га асосан иловаларни яртишда 1000 дан ортик тайёр шаблонларни таклиф килади. Шунингдек, платформада исталган вактда ило-вани тахрирлаш ва янгилаш имконияти мав-жуд. Фойдаланувчиларга платформа ёрдамида яратилган иловаларга интеграция асосида кон-тентни бошкариш учун Google Xaritalar илова-

1 Quixy. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яра-тувси платформа. https://quixy.com/our-platform7utm_ source=STH&utm_medium=cpc&utm_campaign = STH_ appdevelopemnt

2 AppMySite. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https://www.appmysite. com/?utm_source=SoftwareTestingHelp&utm_ medium = sponsored&utm_campaign=top-app-dev-software

ларини, Audio pleyer ва бошка хусусиятларни такдим этади3.

Мобиль иловаларни яратувчи дастур-ларни, укув-меъёрий хужжатлар, дарслик ва укув-методик адабиётларни киёсий урганиш ва тахлил килиш натижасида хар хил сохалар буйича яратиладиган мобиль иловалар, педа-гогик, ижтимоий-маданий, иктисодий ва техник талаблар асосида яратилиши зарурлиги аникланди.

Педагогик талаблар. Педагогик талаблар: мобиль иловани таълим назарияларига асос-ланганлиги, таълимни лойихалаштириш модел-лари, контентни сифатли булиши, контентнинг тушунарлилиги ва туликлиги, таълим олувчини куллаб кувватлаш хамда таълим олувчиларни бошкаришнинг мавжудлиги кабиларни узида акс эттиради.

Ижтимоий-маданий талаблар. Ижтимоий-маданий талабларга укитувчи ва талабаларнинг ижтимоий узаро таъсир усулларидан фойдала-ниши, мувофиклик, муносабат, куринувчанлик ва кузатувчанлик, махфийлик ва интеллектуал-лик хамда кургазмалилик кабилар киради.

Иктисодий талаблар. Иктисодий талабларга иловаларни яратишда хосил буладиган хар хил харажатлар ва иктисодий максадга мувофиклик, иктисодий самарадорлик хамда хизмат курсатиш даражаси буйича келишувларни уз ичига олади.

Техник талаблар. Техник талаблар учун дастурий таъминот сифати ISO/IEC 9126 стандар-тига асосан булиши зарур. Ушбу стандарт яра-тилаётган мобиль илова дастурий таъминотнинг функционаллиги, ишончлилиги, фойдаланиш имконияти, самарадорлиги, хизмат курсатиши ва мослашувчанлиги узида акс эттиради4.

Тадцицотнинг объекти.

Мобиль иловалардан фойдаланиб, иктисодиёт таълим йуналишлари талабаларини касбий тайёрлашда ахборот-коммуникацион технологияларни куллаш, тахлил килиш, карорлар кабул килиш, амалиётга татбик килиш буйича билим, куникма ва малакаларни шак-ллантириш жараёни.

3 iBuildApp. мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https://ibuildapp.com/

4 Economides, A. A. (2008). Requirements of mobile learning applications. International Journal of Innovation and Learning. Vol. 5, No. 5, pp. 457-479. https://www. academia.edu/1076195/Requirements_of_mobile_learning_ applications. Электрон манба. 2023 йил 18 июлда муро-жаат этилган. Таржима муаллиф томонидан бажарилган.

1-расм. Яратилган мобиль илованинг куриниши.

"Iqtisodiyotda axborot

kommunikatsion texnologiyalar" fani mobil ilovasi

Ma'ruzalar

Amaliy mavzular

Taqdimotlar

Laboratoriya

12:52'® О

<r Video darslar

Korxonalarda elektron raqamli imzodan foydalanishni o'rganish

Xalq banki hisobotini taqdim qilish 1 qism

Xalq banki hisobotini taqdim qilish

2 qism

Xalq banki hisobotini taqdim qilish

3 qism

Elektron soliq xizmatlari

............................................. .......................... r

Intraktiv xizmatlardan foydalanish

1 qism

Intraktiv xizmatlardan foydalanish

2 qism

Intraktiv xizmatlardan foydalanish

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3 qism

Тад^и^от методлари.

Тадк,ик,от жараёнида мавзуга оид педаго-гик, методик, дидактик адабиётлар, укув режа ва дастурлар, укув-меъёрий хужжатлар, укув-методик адабиётларни киёсий урганиш ва тахлил килиш, ижтимоий-педагогик (кузатиш, сухбат, ташхислаш) методларидан фойдала-нилди.

Натижалар ва амалий мисоллар.

Android Studio дастури ёрдамида "ИТ асосида фойдаланувчиларнинг замонавий иктисодий билимларни узлаштириш механизмларини ишлаб чикиш ва жорий килиш" номли мобиль иловани яратишга муваффак булдик (1-расм)1.

Ушбу мобиль илова таълим жараёнини сама-рали ташкил килишда ва олий таълим тала-баларининг мустакил таълим олишларини рахбатлантиришда хамда уларга "Иктисодиётда ахборот коммуникацион технологиялар ва тизимлар" фанини укитишда амалий ёрдам беради. Унинг тузилмавий модели куйидагича (2-расм).

1 "ИТ асосида фойдаланувчиларнинг замонавий иктисодий билимларни узлаштириш механизмларини ишлаб чикиш ва жорий килиш" номли мобиль илова. DGU 20564 17.11.2022 й.

Ушбу яратилган мобиль илова интернет тармоFи ёрдамида талабаларга ва кизикувчиларга .apk форматида таркатилганидан сунг улар ушбу иловани уз телефонларига урнатишлари керак. Таълим олувчилар мобиль илова таркибига киритилган фаннинг маълумот-лари билан танишишлари, таълим олиш жараёнида улардан самарали фойдаланишлари мум-кин. Мобиль илова таркиби куйидагича:

Маърузалар матни. Бу булимда "Иктисодиётда ахборот коммуникацион технологиялар ва тизимлар" фани учун фан дастури асосида укитиладиган маърузалар алох,ида .pdf кенгайтмасида киритилган;

Такдимотлар. Талабалар ва кизикувчилар бу булимдан фаннинг маъруза машFулотлари учун тузилган такдимотлар билан танишишлари ва улардан фойдаланишлари мумкин;

Амалий ва лаборатория топшириклари. Фойдаланувчилар ушбу булим ёрдамида фан топширикларини бажариш буйича курсатмалар олиб, мустакил равишда уларни бажариш имко-ниятига эга буладилар;

Интерфаол хизматлар. Бу булимда иктисодиёт сох,асига оид айланмадан олинади-ган солик ва даромад солиFини ечишни авто-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 5 (126)

с

16

2-расм. Яратилган мобиль илова структураси.

матлаштирадиган кичик дастурлар киритилган булиб, фойдаланувчилар бу кичик дастурлардан ихтиёрий вактда фойдаланиш имкониятига эга.

YouTube видео дарслар. Фойдаланувчилар бу булимда киритилган х,аволалар оркали тайёр-ланган видео дарсларни куришлари ва дастур-ларни мустакил урганишлари мумкин.

Керакли сацифалар. Бу булимда фойдаланувчилар иктисодиёт сох,асига тегишли булган таш-килотларнинг интернет сах,ифаларга утишлари ва сах,ифаларни кузатиб бориш имкониятига эга буладилар;

Назорат саволлари. Бу булимда фойдаланувчилар х,ар бир мавзуга оид назорат саволлари билан танишишлари ва уз билимларини синаб куришлари мумкин.

Уз-узини бацолашда Фойдаланувчилар-лар мавзулар юзасидан тузилган тестлар билан танишиб, уларни ечиши, ва узларини автоматик бах,олашга эришадилар.

Иктидорли укитувчилар томонидан таълим жараёнини самарали ташкил килиш ва талабаларнинг мустакил таълим олишларини рах,батлантириш х,амда уларни касбий фаоли-ятга тайёрлашда таълимий мобиль иловалар-дан фойдаланиш самарали натижалар бериши аникланди.

Аник, хулоса ва таклифлар.

Хулоса килиб айтадиган булсак, олий таълим-нинг профессор-укитувчилари томонидан фан-ларни укитиш жараёнида мобиль иловалардан фойдаланиш у^итувчиларга куйидаги вазифа-ларни юклайди:

• фан учун керакли ахборотларни излаш, саралаш ва уларни тизимлаштириш;

• сараланган ахборотлардан маърузалар матнини ва кургазмали такдимотларни тайёр-лаш;

• маърузалар матнига асосан кизикарли ва касбга йуналтирувчи амалий ва лаборатория топширикларни ишлаб чикиш ва жорий килиш;

• талабаларнинг касбий куникмаларини шакллантиришга оид булган масалаларни ечишни автоматлаштиришда кичик дастурларни ишлаб чикиш ва иловага киритиш;

• талабаларни келгуси касбий фаолиятга тайёрловчи кушимча видео дарсларни яратиш ва таълим жараёнида улардан самарали фойда-ланиш;

• талабалар томонидан узлаштирилган билимларни назорат килиш ва уларни бах,олашда фан юзасидан назорат саволларини ва тестларни ишлаб чикиш ва мобиль иловага жойлаштириш.

Талабаларга эса:

- иктидорли укитувчилар томонидан ишлаб чикилган мобиль иловани уз вактида юклаб олиш;

- дарс машFулотларидан ташкарида мобиль иловага киритилган ахборотлар билан танишиш;

- дарс машFулотларида берилган топширикларни дарсдан ташкари вактда укиб урганиш ва машfулотларга фаол катнашиш;

- иктидорли укитувчилар томонидан ишлаб чикилган кичик дастурлар имкониятини ва видео дарсларни куриб урганиш ва узларида билим, малака х,амда куникмаларни шаклланти-риш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 5 октябрдаги «Ракамли Узбекистан — 2030» стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПФ-6079-сонли Фармони. - https://lex.uz/uz/docs/5030957

2. Karen Goulart. Social network. https://www.techtarget.com/searchcio/ definition/ social-network.

3. Что такое мобильное приложение. https://punicapp.com/blog/ pages/893/web-prilozhenie-ili-mobilnoe-prilozhenie-chto-vybrat.

4. Prokofyeva. N., Boltunova V. The Use of Mobile Technologies in the Educational Process. https://ceur-ws.org/Vol-2218/paper34.pdf.

5. Ianos М., Oproiu С. M-learning in the teaching process. https://www.researchgate. net/publication/316787600_m-learning_in_the_teaching_process.

6. Атрощенко И.Г., Коваленко А.С., Лебедева Т.В. Мобильные приложения и их использование в учебном процессе. https://core.ac.uk/download/pdf/287724272.pdf.

7. Доскажанов Ч.Т., Даненова Г.Т., Коккоз М.М. Роль мобильных приложений в системе образования. https://expeducation.ru/ ru/article/view?id = 11790.

8. Куклев В.А. Становление системы мобильного обучения в открытом дистанционном образовании. дис.док.пед.наук. 13.00.01. - Ульяновск, 2010. -515 с. https:// www.dissercat.com/content/stanovlenie-sistemy-mobilnogo-obucheniya-v-otkrytom-distantsionnom-obrazovanii/read

9. Уришов А.Н. Мобил иловалар технологияси ва улардан таълим тизимида фойда-ланиш тамойиллари. https://cyberleninka.ru/article /n/mobil-ilovalar-tehnologiyasi-va-ulardan-talim-tizimida-foydalanish-tamoyillari/viewer

10. Закирова Ф.М., Нафасов М.М. Таълим жараёнида мобиль иловалардан фойдала-нишнинг педагогик асослари. https://cyberleninka.ru/article/n/ta-lim-jarayonida-mobil-ilovalardan-foydalanishning-pedagogik-asoslari

11. Суропов Б.М. Олий таълимда ахборот-таълим мух,итини яратиш ва ундан фойда-ланишнинг имкониятлари. https://cyberleninka.ru/ article/n/oliy-talimda-ahborot-talim-mu-itini-yaratish-va-undan-foydalanishning-imkoniyatlari

12. Мобильные приложения: разновидности и особенности. https://otus.ru/journal/ mobilnye-prilozheniya-raznovidnosti-i-osobennosti/.

13. Android Studio. https://www.javatpoint.com/android-studio.

14. Zoho Creator. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https:// www.zoho.com/creator/?src=top-eader&ireft=flow

15. Quixy. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https://quixy.com/ our-platform?utm_source=STH&utm_ medium=cpc&utm_campaign=STH_appdevelopemnt

16. AppMySite. Веб ва мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https:// www.appmysite.com/?utm_source=SoftwareTestingHelp&utm_medium = sponsored&utm_ campaign=top-app-dev-software

17. iBuildApp. мобиль иловаларни онлайн яратувси платформа. https://ibuildapp. com/

18. Economides, A. A. (2008). Requirements of mobile learning applications. International Journal of Innovation and Learning. Vol. 5, No. 5, pp. 457-479. https://www. academia.edu/1076195/ Requirements_of_mobile_learning_applications.

19. "ИТ асосида фойдаланувчиларнинг замонавий иктисодий билимларни узлаштириш механизмларини ишлаб чикиш ва жорий килиш" номли мобиль илова. DGU 20564 17.11.2022 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.