Научная статья на тему 'МОҲИЯТИ МИНТАҚАИ ОЗОДИ ИҚТИСОДӢ ВА ЗАРУРАТИ ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ ОН (ДАР МИСОЛИ МОИ “СУҒД”)'

МОҲИЯТИ МИНТАҚАИ ОЗОДИ ИҚТИСОДӢ ВА ЗАРУРАТИ ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ ОН (ДАР МИСОЛИ МОИ “СУҒД”) Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
102
21
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
минтақаи озоди иқтисодӣ / захираҳои молиявӣ / низоми давлатӣ / ташкилотҳои молиявӣ / қарздиҳӣ / сармоягузорӣ / диверсификатсияи сохтори содирот / рушди равобити тиҷоратӣ / entrepreneurial sector / socio-economic system / region / innovation enterprise / business development / sustainability / free economic zone / entrepreneurial activity

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Бобоева Шаҳло Ғаниевна

Зарурати дастгирии давлатии корхонаҳои бизнеси хурду миёна дар минтақаи озоди иқтисодӣ баррасӣ шудааст. Мақомоти давлатӣ ва ташкилотҳои ҷамъиятӣ бо мақсади дастгирии соҳибкорӣ, фаъолият бурда барои васеъ намудани иштироки ҳамаи шаклҳои соҳибкорӣ дар муомилоти содиротию воридотӣ, намоишу ярмаркаҳои байналмилалӣ, татбиқи барномаҳо ва лоиҳаҳҳои фаъолияти иқтисодии хориҷӣ чораҳо меандешанд. Бо истифода аз усули ҳисобкард ва таҳлили иқтисодӣ исбот мешавад, ки чи тавр роҳи бо дастгирии корхонаҳои бизнеси хурду миёна рушди устувории иқтисодиро таъмин кардан мумкин аст. Мудаллал сохта шудааст, ки бидуни рушди корхонаҳои хурду миёна ноил гаштан ба пешравии иқтисодиёт ғайриимкон мебошад. Ташкил карда шудани минтақаҳои озоди иқтисодӣ аз нуқтаи назари рушди бизнеси хурду миёна, соҳаи хизматрасонӣ дар иқтисодиёти минтақавӣ, ки дар инкишофи минбаъдаи иқтисодиёт саҳми назаррас мегузаранд, ба риштаи кашида таҳлил шудааст. Азхудкунии заминҳои нав, рушди ҳунарҳои дастӣ ва баланд бардоштани маърифати ҳуқуқии шаҳрвандон самтҳои афзалиятноки низоми давлатии дастгирии бизнеси хурд дар иқтисодиёти минтақа ба ҳисоб мераванд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE BASIS OF STATE SUPPORT FOR THE DEVELOPMENT OF INDUSTRIAL ENTERPRISES IN THE FREE ECONOMIC ZONE (ON THE MATERIALS OF THE FEZ «SUGHD»)

The article examines the essence of innovative entrepreneurship and methodological approaches to its assessment, as well as a study of foreign experience in the development of innovations in business. Separate theoretical and practical provisions on the formation of tools for the innovative development of small and medium-sized businesses in the regional economy have been developed and improved. activity of the FEZ "Sughd" as a locomotive of innovative entrepreneurship. It has been established that the activity of innovative activity in business sector of Sughd region of Tajikistan is unstable, since this process is still in its infancy and is not widespread. It has been researched that the majority of business structures in Sughd region work mainly in low-tech industries, including the production of food products, drinks, textiles, leather goods and footwear. In general, the problems of improving the process of intensifying innovative entrepreneurship and enhancing entrepreneurial activity are disclosed in the region, and methods of state regulation of innovative activity in the entrepreneurial sector are reviewed.

Текст научной работы на тему «МОҲИЯТИ МИНТАҚАИ ОЗОДИ ИҚТИСОДӢ ВА ЗАРУРАТИ ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ ОН (ДАР МИСОЛИ МОИ “СУҒД”)»

УДК 334

Бобоева Шахло Fаниевна, муаллимаи калони кафедраи математикаи олй ва технологиями инноватсионии ДИС ДДТТ дар ш.Хуцанд (Хуцанд, Тоцикистон)

Бобоева Шахло Ганиевна, старший преподаватель кафедры высшей математики и инновационных технологий ИЭТ ТГУК в г. Худжанде (Худжанд, Таджикистан)

Boboeva Shahlo Ganievna, senior teacher of higher mathematics and innovative technologies department of the Institute of Economy and Trade of Tajik State University of Commerce Khujand (Khujand, Tajikistan) E-MAIL: boboeva_90@inbox.ru

Зарурати дастгирии давлатии корхонауои бизнеси хурду миёна дар минтацаи озоди ицтисодй баррасй шудааст. Мацомоти давлатй ва ташкилотуои цамъиятй бо мацсади дастгирии соуибкорй, фаъолият бурда барои васеъ намудани иштироки уамаи шаклуои соуибкорй дар муомилоти содиротию воридотй, намоишу ярмарками байналмилалй, татбици барномауо ва лоиуаууои фаъолияти ицтисодии хорицй чорауо меандешанд. Бо истифода аз усули уисобкард ва тащили ицтисодй исбот мешавад, ки чи тавр роуи бо дастгирии корхонауои бизнеси хурду миёна рушди устувории ицтисодиро таъмин кардан мумкин аст. Мудаллал сохта шудааст, ки бидуни рушди корхонауои хурду миёна ноил гаштан ба пешравии ицтисодиёт гайриимкон мебошад. Ташкил карда шудани минтацауои озоди ицтисодй аз нуцтаи назари рушди бизнеси хурду миёна, соуаи хизматрасонй дар ицтисодиёти минтацавй, ки дар инкишофи минбаъдаи ицтисодиёт сауми назаррас мегузаранд, бариштаи кашида таулил шудааст. Азхудкунии заминуои нав, рушди уунаруои дастй ва баланд бардоштани маърифати ууцуции шаурвандон самтуои афзалиятноки низоми давлатии дастгирии бизнеси хурд дар ицтисодиёти минтаца ба уисоб мераванд.

Калидвожахо: минтацаи озоди ицтисодй, захирауои молиявй, низоми давлатй, ташкилотуои молиявй, царздиуй, сармоягузорй, диверсификатсияи сохтори содирот, рушди равобити тицоратй

В основном рассматривается необходимость государственной поддержки субъектов малого и среднего бизнеса в свободной экономической зоне. Отмечено, что государственные органы и общественные организации работают с целью поддержки предпринимательства, принимая меры по расширению всех его форм в экспортно-импортных кругах, на международных выставках и ярмарках, в реализации программ и проектов внешнеэкономической деятельности. С использованием методологии математического учета и экономического анализа доказано, как обеспечить устойчивый экономический рост в результате поддержки малого и среднего бизнеса. Обосновано, что без развития малых и средних предприятий невозможно добиться экономического роста. Создание свободных экономических зон проанализировано с с точки зрения развития малого и среднего бизнеса, оказания услуг в региональной экономике, которые вносят значительный вклад в развитие национальной экономики. Освоение новых земель, развитие ремесел и повышение правовых знаний

DOI 10.24412/2411-1945-2023-1-46-53

МОХДЯТИ МИНТАКАИ ОЗОДИ ИЩТИСОДИВА ЗАРУРАТИ ДАСТГИРИИ ДАВЛАТИИ ОН (ДАР МИСОЛИ МОИ "СУFД")

СУЩНОСТЬ СВОБОДНОЙ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ЗОНЫ И НЕОБХОДИМОСТЬ ЕЁ ГОСУДАРСТВЕННОЙ ПОДДЕРЖКИ (НА МАТЕРИАЛАХ СЭЗ «СУГД»)

THE BASIS OF STATE SUPPORT FOR THE DEVELOPMENT OF IND USTRIAL ENTERPRISES IN THE FREE ECONOMIC ZONE (ON THE MATERIALS OF THE FEZ «SUGHD»)

граждан представлены как приоритетные направления государственной системы развития малого предпринимательства в регионе.

Ключевые слова: свободная экономическая зона, финансовые ресурсы, государственная система, финансовые институты, кредитование, инвестиции, диверсификация структуры экспорта, развитие торговых отношений

The article examines the essence of innovative entrepreneurship and methodological approaches to its assessment, as well as a study of foreign experience in the development of innovations in business. Separate theoretical and practical provisions on the formation of tools for the innovative development of small and medium-sized businesses in the regional economy have been developed and improved. activity of the FEZ "Sughd" as a locomotive of innovative entrepreneurship. It has been established that the activity of innovative activity in business sector of Sughd region of Tajikistan is unstable, since this process is still in its infancy and is not widespread. It has been researched that the majority of business structures in Sughd region work mainly in low-tech industries, including the production of food products, drinks, textiles, leather goods and footwear. In general, the problems of improving the process of intensifying innovative entrepreneurship and enhancing entrepreneurial activity are disclosed in the region, and methods of state regulation of innovative activity in the entrepreneurial sector are reviewed.

Key words: entrepreneurial sector, socio-economic system, region, innovation enterprise, business development, sustainability, free economic zone, entrepreneurial activity

Дар рушди и;тисодиёти хар як кишвар сохаи саноат ва тичорат яке аз омилхои асосй ба хисоб меравад. Ма;сад аз ташкили минта;ахои озоди и;тисодй дар кишварамон вусъат додани и;тисодиёти кишвар ва чалби сармояи хоричй ба сохахои гуногуни хочагии миллй ва баланд бардоштани и^гидори содиротии Точикистон мебошад.

Минта;ахои озоди щтисодй, хамзамон бо ма;сади таъмини шароити мусоид тезонидани рушди и;тисодиёти Чумхурии Точикистон, аз чумла бо ма;садхои таъмини ахолй бо чои кор. рушди бомароми щтисодиёт дар асоси технологияи инноватсионй, истифодаи тачрибаи пеш;адами хоричй ва истифодаи мачмуи сармояи давлатй, тичоратй ва хоричй, санчиши усулхои нави хочагидорй, дар и;тисодиёт чорй намудани ихтироот ва коркарди илмию техникии дохиливу хоричй бо истифодаи минбаъдаи онхо дар дигар ташкилотхои чумхуриявй: афзоиши истехсоли молхои истеъмолй ва хизматрасонихо, зиёд намудани содироти махсулот ва халли дигар вазифахои щтисодиву ичтимой такшкил шудаанд.

Дар шароити бозоргонй аксарияти кишвархо дар та;симоти байналхал;ии мехнат бо тарщи гуногун иштирок менамоянд. Дар кишвархое, ки дар назди худ ма;сади чалби сармояхои хоричиро бо рохи хавасмандгардонии сармоягузор мегузоранд, минта;ахои озоди и;тисодй ташкил карда мешавад. Дар байни сохтори хамкорихои щтисодии байналмилалй дар рушди минта;ахо дар кишвархои алохида МОИ яке аз чойхои намоёнро ишгол мекунад.

Яке аз шартхои асосии мавчудияти минта;аи озоди и;тисодй (аз чумла озоди тичоратй) ин салохияти минта;а ва ризоияти ахолии он аст. Хдмчунин, мавчуд будани шароити хуби чугрофй ва и;тисодй, хамсархад будан бо давлату кишвархои хорича, мавчудияти бандар ва роххои на;лиётй (хавой, обй, рохи охан ва автомобилй) ахамияти калон дорад. Вазъи во;ей ва шароити дар оянда тара;;й додани инфрасохтори истехсолй низ на;ши мухим мебозад.

Дар замони муосир ба раванди ташкили МОИ чи кишвархои тара;;икарда ва чи мамлакатхои ру ба инкишоф хамрох шудаанд. Дар тара;иёти щтисодии ин кишвархо МОИ хиссаи намоёнро дорад, ки он аз рушди щтисодиёт барои сармояи хоричй, зиёд гаштани щтидори содиротии минта;ахо, чойхои нави корй ва хоказо шаходат медихад. Барои хар чи бештар чалби

capмояхои xоpичй Ba pyщци щтжодиёт, aкcapияти кишвapхо имтиёзхои aroхидa нишон медихинд. Дap чихон ин гуни минтякзхо бa худ номи мити^ии озоди и^^од^о гиpифтaaнд. Мaxcycaн, шли 1973 Конвенcияи бaйнaлxaдкии Киото бо чунин xycycиятхо; имтиёзхои индозй, бочу х^очи пacт Ba дигap xизмaтpacонихо МОИ-pо номгyзоpй нaмyдaacт.

Дap aдaбиёти илмй то 30 нимуди гуногуни МОИ-pо фap; кapдaн мумкин ист, би монинди:

- caвдои бaйнaлмилaлй (пacт кapдaн Ba ё тимомин бapхaм додини бочхои гyмpyкй Ba индозхои ААИ, тapтиби cодaкapдaи имиджт^и caвдои беpyнa);

- дapомaдхои дивлитй, вобacтaгии индоз из хaвacмaндгapдонии нимуди фиъолият;

- молиявй, нимудхои гуногуни ёpдaмпyлй из хиотби бучет ви имтиёз дap ;apзи бонкй, нapxи пacти иcтифодaи xизмaтpacонихо, пacт кapдaни нapxи ичоpaпyлии иcтифодaи зимин ви хокизо.

Ми^иди дacтгиpии дивлитии минти^ии озоди и;тдаодй дap xap як дивлит, вобacтa из caтхи тapa;;иёти ичтимоию и;тдаодй ви бapномaхои cтpaтегй гуногун мебошид. Дap кишвapхои тapaк;к;икapдa, би монинди ИМА, Бpитониёи Киб^ ви Фapонca МОИ би фиъолияти и;тдаодии xоpичй ви из нив бap;apоp нимудини caвдои xypд дap минтa;aхои ^ифомонди paвонa кapдa шудиист.

Хдмин тaвp, дap тишкили МОИ фap;ияти мимликитхои тapa;;икapдa ниcбaти мимликитхои тapa;;икyнaндa, ин чилби capмоягyзоpихои xоpичй, билинд бapдощтaни тaxacycнокии ;уввии коpй ви техникиву технологияхои зимонивй мебошид. Тaчpибaи кишвapхои чихон ви мaxcycгapдонии МОИ из он гувохй медихинд, ки онхо би xaмpох нимудини мимликит би paвaнди тapa;;иёти ти^имоти бaйнaдxaл;ии мехнит paвонa кapдa шудиянд. Ми^иди дигapи тишкили МОИ тиъмини бозоpи дохили бо мaхcyлоти бaлaндcифaт мебошид. Бapои би дacт овapдaни ин ми^ид, иcтехcолоти мaхcyлоти воpидотивaзкyнaндapо бо ёpии capмояии xоpичй би pох мондин лозим acт. Тилибот би кaдpхои бaлaндиxтиcоc, яъне инкишофи caтхи дониши ;уввии коpй дap хочигии миллии кищвap ми^иди дигapи тишкили МОИ бapои мимликитхои дap холи тapa;;й мебошид. Бояд ;ийд нимуд, ки дap тишкили МОИ мя^ядхо бояд ди;и; муийян кapдa шуди бошинд. Ин тилибот дap интихоби имтиёзхо бapои фиъолияти cyбъектони xочaгдоpй низ мухим мебошид. Аз pyи иломитхои тacнифй МОИ-pо метивон би ду шикл чудо кapд:

1. Шикли экcтpaвеpтивй - мaхcyлоти он acоcaн би бозоpи беpyнa paвонa кapдa шyдaacт. Субъектхои дap ин гуни минти^и чойгиpшyдa, из 75 то 95 фоизи мaхcyлоти иcтехcол кapдaaшонpо cодиp мекунинд. Субъектхои мaзкyp, ки дap ин гуни минти^ихо чойгиp шудиинд, коpкapди мaхcyлоти нимтaйёppо дap ухди доpaнд.

2. Шикли инвентapитивй - он acоcaн шикли acоcии техникй дap и^^од^ти миллй минти^ивй мебошид. Яке из бомувиффи;ияти шикли инвентapитивй минти^ии истехтолии cодиpотии «^arayo» (дap Бpaзилия) мебошид.

Аз pyи xycycият ви тохт МОИ-pо би нимудхои дивлитй, xycyrä ви омехти ти^им кapдaн мумкин ист. Нимуди xycycй нимуди пaхншyдaи МОИ мебошид. Вобacтa из фиъолияту ми^ид МОИ-pо би нимудхои дигap низ чудо нимудин мумкин ист:

- минти^ихои мичмуии доpои xycyc^ra иcтехcолй;

- caвдои xоpичй (минти^ихои озоди гyмpyкй, инчунин минти^ии ^д^оти иcтехcолию тpaнзитй);

- cохaвй ё ин ки мaxcycгapдонидa (технолологй, бонкй, caйёхй).[1]

Тaчpибaи чихонй нишон медихид, ки мaxcycгapдонии ини; вучуд доpaд, мacaлaн минти^ии иcтехcолию cодиpотй, ки из якчинд тишкилотхои cохaвй ибоpaт мебошид (дap Коpеяи Чднубй минти^ии caноaтй дap шaхpи Кумй би иcтехcоли мaхcyлоти электpотеxникй, дap шaхpи Чхинвон би иcтехcоли мaхcyлоти мошижозй ви дap шaхpи Ечхон бо истехтоли мaхcyлоти тафту кимиёй мaxcyc гapдонидa шудиинд).

Меъёpхои мaxcycгapдонии МОИ из pyи шикли фиъолият ви ё мa;caдхои

равонакардашуда ба чауор намуди асосй чудо карда мешавад: -минтацауои озоди савдо; -минтацауои содироти истеусолй; -паркуои илмй - саноатй; -марказуои офшорй (6, с.276).

Дар уацицат, вобаста ба шароити кунунии Точикистон имруз барои аз буурони ицтисодй берун овардани ноуияуои махсуси чумууриамон ва барои беубудии шароити зиндагии сокинон ва уам рушди ицтисодёти миллй дастгирии давлатии минтацаи озоди ицтисодй манфиатнок аст. Дастгирии давлатии минтацаи озоди ицтисодй мацсадуои зеринро пойгирй мекунад:

- чалби технологияуои уозиразамон дар сатуи байналмилалй;

- рушди ицтисодиёт бо роууои чалби сармояуои хоричй;

- зиёд намудани захирауо бо роуи воридоти активуои молиявй;

- цонеъгардонидани талаботи бозори дохилй;

- мууайё намудани чойуои нави корй ва гайра.

Лозим ба таъкид аст, ки дастгирии давлатии рушди корхонауои саноатии минтацаи озоди ицтисодй ба беутар намудани беусозии фазои сармоягузорй, чалби сармояи мустацими хоричй ва муаррифии лоиуауои сармоягузорй мусоидат мекунад.

Ба мацсади чалби уарчи бештари сармояи ватаниву хоричй дар Чумуурии Точикистон чауор минтацаи озоди ицтисодй таъсис дода шудааст; МОИ "Сугд", МОИ "Дангара", МОИ "Панч" ва МОИ "Ишкошим" [3]

Дар минтацауои озоди ицтисодии чумуурй зиёда аз 75 ширкати ватанию хоричй уамчун субъект ба цайд гирифта шудааст, Аз чумла дар МОИ "Сугд"-30 адад, МОИ "Дангара"- 25 адад, МОИ "Панч"-16 адад ва "Ишкошим"-5адад. Аз онуо, дар айни замон - 23 ширкат, аз чумла дар МОИ "Сугд"- 18 ва дар МОИ "Дангара"- 3 ва дар МОИ "Панч"- 2 ширкат фаъолияти истеусолй, хизматрасонй ва содиротию воридотиро ба роу мондаанд.

Шумораи умумии чойуои кории ташкил гардида дар минтацауои озоди ицтисодй ба зиёда аз 1072 нафар расидааст. Аз он чумла, дар МОИ «Сугд» - 599 нафар дар МОИ «Дангара» - 407нафар, дар МОИ «Панч» - 120 нафар ва дар МОИ «Ишкошим» - 14 нафар бо чои кор таъмин карда шудаанд.[4]

Дар МОИ-и кишвар то ин давра ба маблаги беш аз 200 млн сомонй истеусоли маусулоти саноатй, хизматрасонй ва фаъолияти содиротию воридотй анчом дода шудааст (нигар ба чадвали 1).

Цадвали 1

Фаъолияти минтацауои озоди ицтисодй дар Цумуурии Тоцикистон

дар соли 2020

Шумораи субъектуо Цои корй Хацми маусулоти истеусолшуда Хацми инвеститсия

воуид бо % нафар бо % млн. сом. бо % млн.сом. бо %

МОИ "Дангара" 25 33,3 407 37,9 36,8 18,3 129,2 88,3

МОИ "Сугд" 29 38,7 599 55,8 163,2 81,3 9,5 6,5

МОИ "Панц" 16 21,3 52 4,9 0,8 0,4 3,9 2,7

МОИ "Ишкошим " 5 6,7 14 1,3 0,03 0,01 3,7 2,5

Хрмагй 75 100 1072 100 200,83 100 146,3 100

Сарчашма: http://fezsughd.tj/[Санаи муроциат 23.03.2020]

Дар мачмуъ, заминуои ба минтацауои озоди ицтисодии дахлдор 1447 гектар. (МОИ

'^д"- 320 re^ap, МОИ '^a^apa"^! re^ap, МОИ "Пинч"- 401,6 re^ap ви МОИ "Ишкошим"-200 гектap, МОИ" Пинч"-!! ги. ви МОИ "Ишкошим"-0 гa)-pо тишкил мекунинд. Аз OFOЗи фиъолият то ин дaвpa мacохaти зиминхои изхудшуди би 178 re^ap pacидaacт: МОИ "СyFд"-24 ги, МОИ "ДaнFapa"-143 ги.

Хдчми capмояи мустикими изхудшуди дap минтикихои озоди иктжодии Ч,yмхypии Точикиcтон дap cолхои ох^ чунин acт: (нигap би чидвили 2)

Цадвали 2

Х,ацми сармояи мустацим дар МОИ Цумхурии Тоцикистон

т/р Мпнтак;ах,о11 очодн иктисоди Х,ачмн сармоягучорнн мустакнм, im.ih.com

1. МОИ "Сугд" 50,3

2. МОИ "Дангара" 619,4

3. МОИ "Панч" 1,8

Хамагп 671,5

Сарчашма: Муаллиф аз руи уисоботи солонаи фаъолияти МОИ кишвар тауия кардааст.

Симти иот^и фиъолияти мaъмypияти минтики дap мapхилaи иввил бунёди инфpacоxтоpи он буд. Аз OFOЗи тaъcиcёбии минтикихои озоди иктиcодй то имpyз бapои cоxтмони инфpacоxтоpи aввaдиндapaчa ви нигaхдоpии он из чониби Х^укумити Ч,yмхypии Точикиcтон беш из 32,0 млн. cомонй, из чумли би МОИ «СyFд» - 4,8 млн. томонй. МОИ «^a^apa» - 12,8 млн. томонй, МОИ «Пинч» - 6,8 млн. cомонй, ви МОИ «Ишкошим» -7,6 млн. томонй чудо гapдидaacт. Ин мaблaF acоcaн бapои тихияи лоихихои cметaвй, гyзapонидaни хити куввии бapк, кyбypхои обгyзapонй, cоxтмони бинохои мaъмypй ви Faйpa capф шyдaacт.

Воpидоти пapдоxтхо из чониби МОИ «СyFд» би бучети дивлит дap cолхои 2015-2021 чунин ист: (нигap би чядвяли 3)

Цадвали 3

Воридоти пардохт\о аз цониби МОИ «Сугд» ба буцети давлат дар солхри 2015-2021

(щз.сом.)

Намуди андозуо 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 Хамаги

Андоз из дapомaд 528,7 658,3 843,6 880,0 1219,4 2184,6 2293,7 8606,3

Андози ичтимой 1039,1 1269,1 1305,1 1747,8 1980,2 2244,2 2998,1 12583,6

Бочхои ryмpyкй ви индозхои ААИ 8249,7 10717 10310,9 15947,6 20 417,7 21011,3 31844,4 118498,6

Сарчашма: Муаллиф аз руи щсоботи солонаи фаъолияти МОИ "Сугд" тщия кардааст.

Тихлил нишон дод, ки воpидоти пapдоxти МОИ «СyFд» би бучети дивлит, из чумли, из индоз из дapомaд дap cоли 2021 би 2293,7хaзоp томонй бapобap гapдидa, ниcбaт би шли 2015 мyтaноcибaн 4,34 мapотибa ви из индози ичтимой дap шли 2021 би 2998,1 бapобap гapдидa, ниcбaт би cоли 2015 би микдоpи 2,9 мapотибa зиёд шyдaacт.[2]

Молхои xоpичй ви витинй би минтикии озоди иктиcодй бо nyppa озод будин из пapдоxти

бочуои гумрукй, андозуо зери назорати мацомоти гумрук бо шартуои муайян намудаи низоми гумрукии минтацауои озоди ицтисодй ворид карда мешаванд.

Субъектуои МОИ дар доираи фаъолияти худ дар МОИ бо дастгирии давлат аз пардохти уамаи намудуои андози муцарранамудаи Кодекси мазкур ва дигар санадуои меъёрии ууцуции Чумуурии Тоцикистон, ба истиснои андозуои дар цисмуои 2 ва 3-и уамин модда пешбинигардида озод карда шудаанд.[5, c.314]

Ширкатуои азими МОИ "Сугд" дар чадвали 4 нишон дода шудаанд, ки асосан аз уисоби онуо воридоти пардохтуо ба бучети давлат ва содироти молу маусулот берун аз кишвар ба роу монда шудааст (ниг. ба чадвали 4)

Цадвали 4

Хацми истеусоли маусулоти саноати МОИ вилояти «Сугд" дар солуои 2020-2021

(цазор сомони)

№ п/п Номгуи корхона^о Х,ачми истеусоли маусулот

2020 2021 Бо фоиз нисбат ба соли гузашта

Х,амагй: 184274,6 295409,1 160,3

аз он чумла:

1 ЧДММ «Реал» 10154,4 14513,8 142,9

2 ЧДММ«Равзана Пластик» 1193,0 891,0 74,7

3 ЧММ КМ«Силкоат Бойя» 7755,2 8654,7 111,6

4 ^ДММ КМ «Стар-Пласт» 7918,6 6594,0 83,3

5 ЧДММ КМ ТТ«Тачпроф» 113112,9 197182,9 174,3

6 ЧДММ КФ «Фортуна Ко» 5534,6 6417,9 115,9

7 ЧДММ «Точикполиэтилен» 3799,5 3353,8 88,3

8 ЧДММ «Чауони нав ММ» 50,8 - -

9 ЧДММ КМ ТТ «Арча мебел» 5374,7 8343,4 155,2

10 ЧСК «Ариана метал пласт» 17319,7 19980,0 115,3

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

11 ЧДММ КМ ТТ «Афранг пластик» 12061,2 19685,9 163,2

12 ЧДММ «ДонаиАлмос» - 3442,0 -

13 ЧДММ «Покзарф» - 36,0 -

14 ЧДММ «Сугдиёна Агро» - 4526,2 -

15 Филиали «Хантана Канада ИНК» - 1787,5 -

Сарчашма: уисоботи солонаи фаъолияти субъектной МОИ «Сугд» дар солуои 2021 - 2022 ва Омори солонаи вилояти Сугд - Хуцанд, Омори солонаи шаури Хуцанд.

Цадвали 5

Хацми хизматрасонй МОИ вилояти «Сугд"дар давоми солуои 2020-2021

№ п/п Номгуи корхона^о Х,ачми хизматрасонй дазор сомонй)

2020 2021 Бо фоиз нисбати соли гузашта

Х,амагй 3932,0 3908,1 99,4

аз он чумла:

1. МТГ Коллеги тиббй- техникй 2838,2 2724,4 96,0

2. ЧДММ КФ «Дусти Амирхон» 1070,0 1144,8 106,9

3. МДМ Минтакаи озоди иктисодии вилояти СуFД 23,8 38,9 163,4

Сарчашма: уисоботи солонаи фаъолияти субъектуои МОИ «Сугд» дар солуои 2021 -2022 ва Омори солонаи вилояти Сугд - Хуцанд, Омори солонаи шаури Хуцанд.

Аз додоуои чадвалуои 4 ва чадвали 5 чунин бармеояд, ки дар соли 2021 дар субъектуои МОИ «Сугд» ба маблаги 295409,1 уаз. сом. маусулот истеусол гардида коруои сохтмонй ва хизматрасонй ичро шудааст. Ин нишондиуанда шоуиди самаранокии дастгирии давлатй мебошад. Соли 2021 дар муцоиса бо соли 2020 ба маблаги 281134,5 уаз. сомонй зиёд маусулот истеусол кардашуда аст. Хамчунин, уачми хизматрасонй, савдо ва дигар намуди хизматрасонй 163,4% ичро гардидааст. Афзоиш 160,3%-ро ташкил мекунад.

Имруз барномауои ицтисодии инкишофи МОИ дар доираи Стратегияи милли рушди Чумуурии Точикистон то соли 2030 чиуати мууайё намудани мууити мусоиди инкишоф ва ташкилй тауия шуда истодаанд. Бо вучуди аз сабабуои номаълум дар МОИ "Сугд" аз 30 субъекти ба цайд гирифта, 15 субъект фаъолият надоранд, ки онуо дар амалй намудани фаъолият ба ёрии молиявй ниёз доранд. [6,с.276]

Яке аз роууои баланд бардоштани самарабахшии рушди МОИ ин вусъатдиуии мицёси МОИ "СУГД" ва минбаъд чорй намудани имтиёзуо барои сармоягузорони хоричй ва дохилй бо мацсади бунёди кластери ягонаи содирот меувар мебошад, ки метавонад ба мутавозин сохтани савдои хоричй мусоидат намояд.[7,с.45]

Храмин тавр, роууои дастгирии давлатии рушди МОИ, пеш аз уама, дастгирии молиявй, яъне маблаггузориуо аз уисоби барномауои давлатии дастгирй ва рушди соуибкории хурду миёна, пешниуод намудани андозуои имтиёзнок ба корхонауои хурд; царзуои имтиёзнок ва сугуртакунии субъектуои соуибкории хурд; дар асоси озмун ба корхонауои хурд пешниуод намудани фармоишоти давлатй доир ба истеусол ва коркарди навъуои гуногуни маусулот ва кору хизматрасониуо ва гайра ба уисоб меравад.

Дар тавсеаи фаъолнокии инноватсионии соуибкорй дар вилояти Сугд фаъолияти МОИ "Сугд" ауамияти калон дорад, ки тибци санадуои меъёрии ууцуцй минтацаи типи саноатию инноватсионй мебошад. Мацсади асосии он чалби сармоягузорони ватанию хоричй тавассути фароуам овардани мууити мусоид мебошад. Дар байни минтацауои озоди ицтисодии чумуурй аз руйи уамаи параметруо, аз чумла уачми барориши маусулот, шумораи кормандон, теъдоди субъектуои амалкунанда МОИ "Сугд" мавцеи пешсафро ишгол мекунад.

Дар натичаи самаранокии дастгирии давлатй дар МОИ "Сугд" саросар чорй намудани технологияуои инноватсионй идома дорад. Аз байни субъектуои он дар ин самт ЧДММ "Равзана - пластик" ба комёбиуои назаррас ноил гардидааст. Аз уисоби чорй намудани натичауои илмию инноватсионй дар ЧДММ "Равзана - пластик" ба бештар аз панч баробар афзудани ашёи хоми мауаллй; цариб сеяк сарфа кардани неруйи барц; бештар аз панчяк паст

кардани арзиши аслии махсулоти истехсолшуда ва хоказо мусоидат кардааст.

Хулоса, дар оянда барои бомуваффа^ият фаъолият намудани субъектхои мавчудаи МОИ ва чалби сармоягузорони хоричй таъминоти иттилоотй яке аз омилхои кори бомуваффа^ияти дастгирии давлатй ба шумор рафта, дар ин робита рушди минбаъдаи технологияхои иттилоотй, чихати пешниходи хизматрасонии машваратй ба истифодабарандагони Интернет васеъ истифода бурда мешавад.

Рушди корхонахои саноатй дар минта^аи озоди и^тисодй, бехтар намудани фазои сармоягузорй, чалби сармояи муста^ими хоричй ва муаррифии лоихахои сармоягузорй дастгирии давлатиро тай^озо мекунад.

Храмин тарщ, чалби сармоягузорихо ба МОИ кишвар омили асосии таъмини рушди устувори и^тисодй ба хисоб меравад. Барои он зарур аст, ки ичрои хадафи чоруми миллии стратегии Чумхурии Точикистонро, доир ба саноатикунонии босуръати кишвар татби^ када шавад ва рушди минбаъдаи саноатро тавассути баланд бардоштани самаранокии сохаи коркарди ашёи хом ва зиёд намудани истехсоли махсулоти ватанй, тачдиди воситахои асосй, воридоти технологияхои инноватсионй ва ба ин васила та^вияти ра^обатпазирии махсулот таъмин карда шавад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Цонуни Цумуурии Тоцикистон «Дар бораи минтацауои озоди ицтисодй дар Цумуурии Тоцикистон таути №700 аз 25.03.2011 //http://www.majmilli.tj

2. Цароруои Мацлиси намояндагони Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон №1146 ва №1147 аз 29.10.08 //http://www.minjust.ww.tj

3. К,арори Хукумати Цумуурии Тоцикистон «Дар бораи таъсиси минтацауои озоди ицтисодии «Ишкошим» ва «Дангара» таути №74 аз 6.02.2009 // http://www. sadoimardum.tj

4. К,арори Хукумати Цумуурии Тоцикистон «Дар бораи таъсиси минтацауои озоди ицтисодии «Панц» ва «Сугд» аз 02.05.2008, №227//http://www.jumhuriyat.tj

5. Кодекси андози Цумуурии Тоцикистон-Душанбе: Шарци озод, 2017. -334с.

6. Хакимов А.Х.,Каримова М.Т.,Цодиров Д.Б.,ШодиеваТТ. Ицтисод ва идоракунии минтаца. Китоби дарсй,-Душанбе: Деваштич,2002. - 276 с.

7. Барномаи миёнамуулати рушди ицтимоию ицтисодии вилояти Сугд барои солуои 2016 - 2020 //http://www. sadoimardum.tj

REFERENCES:

1. Law of the Republic of Tajikistan " On Free Economic Zones in the Republic of Tajikistan No. 700 dated25.03.2011 http://www.majmilli.tj ;

2. Resolutions of the Majlisi Namoyandagon Majlisi Oli of the Republic of Tajikistan No. 1146 and No. 1147 of29.10.08 //http://www.minjust.ww. tj;

3. Resolution of the Government of the Republic of Tajikistan "On the creation offree economic zones "Ishkashim" and "Dangara"No. 74 dated 6.02.2009 //http://www.sadoimardum.tj;

4. Resolution of the Government of the Republic of Tajikistan "On the establishment of free economic zones "Panj" and "Sughd" dated 02.05.2008, No. 227//http://www.jumhuriyat.tj;

5. Tax Code of the Republic of Tajikistan-Dushanbe: Free East, 2017. - 334c.

6. Khakimov A.H., Karimova M.T.Kadyrov D.B., Shodievat T. D. Regional economy and Management. Textbook, - Dushanbe: Devashtich, 2002. - 276P.

7. Medium-term program ofsocio-economic development of Sughd region for years 2016 - 2020 // http://www.sadoimardum.tj.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.