Научная статья на тему 'МИРЗАЧЎЛ ВОҲА АҲОЛИСИГА ДОИР МАНБАЛАР (ҚЎЛЁЗМА АСАРЛАР, САЙЁҲ ВА ЭЛЧИЛАР ҚАЙДЛАРИ, ЭТНОГРАФИК МАЪЛУМОТЛАР, ДАЛА МАТЕРИАЛЛАРИ)'

МИРЗАЧЎЛ ВОҲА АҲОЛИСИГА ДОИР МАНБАЛАР (ҚЎЛЁЗМА АСАРЛАР, САЙЁҲ ВА ЭЛЧИЛАР ҚАЙДЛАРИ, ЭТНОГРАФИК МАЪЛУМОТЛАР, ДАЛА МАТЕРИАЛЛАРИ) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
98
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Мирзачўл / Жиззах / Нурота / Бухоро амирлиги / Қўқон хонлиги / Самарқанд / Шаҳрисабз / Ургут / форс / ўзбек / тожик / қирғиз / қозоқ / Ховос / Баёвут / Дахмаи шоҳон / Ахмад Дониш. / Mirzachol / Jizzakh / Nurota / Emirate of Bukhara / Kokan Khanate / Samarkand / Shakhrisabz / Urgut / Persian / Uzbek / Tajik / Kyrgyz / Kazakh / Khovos / Bayovut / Dahmaishakhon / Ahmad Donish.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — I. Juraev

Ушбу мақолада муаллиф Мирзачўл воҳаси ахолисининг этник таркибига доир манбаларни тахлил қилиб бир қанча янги фикрларини бериб ўтади.Муаллифнинг фикрлари асосида шуни хулоса қилиш мумкинки воҳада аҳоли асосан ўтган асрнинг биринчи ярмида республиканинг турли ҳудудларидан кўчиб келиб ўзларининг манзилгохларини барпо этганлиги англашилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SOURCES ON THE POPULATION OF THE MIRZACHOL OASIS (MANUSCRIPTS, NOTES OF TRAVELERS AND AMBASSADORS, ETHNOGRAPHIC DATA, FIELD MATERIALS)

In this article, the author analyzes the sources on the ethnic composition of the population of the Mirzachel oasis and gives some new ideas. Based on the opinion of the author, it can be concluded that the population of the oasis migrated from different regions of the republic and established their settlements in the first half of the last century.

Текст научной работы на тему «МИРЗАЧЎЛ ВОҲА АҲОЛИСИГА ДОИР МАНБАЛАР (ҚЎЛЁЗМА АСАРЛАР, САЙЁҲ ВА ЭЛЧИЛАР ҚАЙДЛАРИ, ЭТНОГРАФИК МАЪЛУМОТЛАР, ДАЛА МАТЕРИАЛЛАРИ)»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

МИРЗАЧУЛ ВОХД А^ОЛИСИГА ДОИР МАНБАЛАР (ЦУЛЁЗМА АСАРЛАР, САЙЁ^ ВА ЭЛЧИЛАР ЦАЙДЛАРИ, ЭТНОГРАФИК МАЪЛУМОТЛАР, ДАЛА

МАТЕРИАЛЛАРИ) Жураев Илхом Бахриддин ^ли

ГулДУ, Тарих кафедраси укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.7434340

Аннотация.Ушбу мацолада муаллиф Мирзачул во^аси ахолисининг этник таркибига доир манбаларни тахлил цилиб бир цанча янги фикрларини бериб утади.Муаллифнинг фикрлари асосида шуни хулоса цилиш мумкинки воуада а^оли асосан утган асрнинг биринчи ярмида республиканинг турли уудудларидан кучиб келиб узларининг манзилгохларини барпо этганлиги англашилади.

Калит сузлар: Мирзачул, Жиззах, Нурота, Бухоро амирлиги, Куцон хонлиги, Самарцанд, Ша^рисабз, Ургут,форс, узбек,тожик,циргиз, цозоц,Ховос,Баёвут, Дахмаи шоуон, Ахмад Дониш.

ИСТОЧНИКИ ПО НАСЕЛЕНИЮ МИРЗАЧОЛЬСКОГО ОАЗИСА (РУКОПИСИ, ЗАПИСКИ ПУТЕШЕСТВЕННИКОВ И ПОСЛОВ, ЭТНОГРАФИЧЕСКИЕ ДАННЫЕ, ПОЛЕВЫЕ МАТЕРИАЛЫ)

Аннотация.В данной статье автор анализирует источники по этническому составу населения Мирзачельского оазиса и дает некоторые новые представления.Основываясь на мнении автора, можно сделать вывод о том, что население оазиса мигрировало из разных районов республики и установило свои поселений первой половины прошлого века.

Ключевые слова: Мирзачол, Джизак, Нурота, Бухарский эмират, Коканское ханство, Самарканд, Шахрисабз, Ургут, персидский, узбекский, таджикский, киргизский, казахский, Ховос, Байовут, Дахмайшахон, Ахмад Дониш.

SOURCES ON THE POPULATION OF THE MIRZACHOL OASIS (MANUSCRIPTS,

NOTES OF TRAVELERS AND AMBASSADORS, ETHNOGRAPHIC DATA, FIELD

MATERIALS)

Abstract. In this article, the author analyzes the sources on the ethnic composition of the population of the Mirzachel oasis and gives some new ideas. Based on the opinion of the author, it can be concluded that the population of the oasis migrated from different regions of the republic and established their settlements in the first half of the last century.

Keywords: Mirzachol, Jizzakh, Nurota, Emirate of Bukhara, Kokan Khanate, Samarkand, Shakhrisabz, Urgut, Persian, Uzbek, Tajik, Kyrgyz, Kazakh, Khovos, Bayovut, Dahmaishakhon, Ahmad Donish.

Сунгги урта асрларда, яъни я;ин тарихда Мирзачул вохаси ва унинг атрофларидаги худудлар бир катор фаркли сиёсий жараёнларга сахна булди. Аввало, воха жануб ва жануби-гарбдан Жиззах ва Нурота вохаларига кушнилиги туфайли Бухоро амирлиги (1753-1920) сиёсий таъсирида колган булса, кейинчалик маълум бир муддат бу худудда ^укон хонлиги (1709-1876) таъсири кучаяди. Бу худудларнинг гох Бухоро, гох ^укон хонлиги тасъирида булиши воха ахолиси ижтимоий ва маданий хаётида узига хос из колдирди. XIX асрнинг сунгги чорагига келиб эса Мирзачул вохасининг Россия империяси томонидан босиб олиниши ва вохада империя бошкарувининг урнатилиши бу ер тарихида янгича жараёнларни бошлаб берди.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мирзачул вохаси тарихининг бу даврлари тарихи асосан Бухоро ва ^укон тарихнавислигига оид куплаб кулёзма асарлар, элчи, дипломат, сайёх, харбий, шаркшунос ва хоказо каби рус муаллифларининг кайдлари хамда XIX аср охири - ХХ асрда йигилган этнографик маълумотлар ва дала материалларида уз ифодасини топган.

Ушбу манба ва материаллар орасида аввало Бухоро амирлиги тарихнавислигига хос айрим асарларга тухталиб утсак. Амирлик тарихига оид кулёзма асарлар асосан форс тилида ёзилган булиб, минтака тарихи билан боглик адабиётларнинг бир кисми Бухоро амирлигининг махаллий мухитига тегишлидир. Бухоро амирлигининг Бухоро, Самарканд, Шахрисабз, Ургут каби йирик шахарларида ёзилган форсий тилли асарлардаги тарихий маълумотлар асосан Бухоро амирлигининг марказий худудларидаги сиёсий вокеликларни камраб олган булса-да, айрим уринларда Нурота, Жиззах, Тошкент, Уратепа, Хужанд билан боглик вокеликлар ёритилиши жараёнида Мирзачул вохасига тегишли айрим маълумотларга хам дуч келиш мумкин. Шу уринда айтиб утиш керак, XIX асрнинг катта бир кисмида Бухоро - ^укон орасида юз берган вокеликлар баён килинар экан ушбу вохадаги айрим ахоли масканларида булиб утган вокеликлар хам тилга олингани кузга ташланади. Жумладан, Мулло Ибодулланинг "Тарихи амир Х,айдар", Мухаммад Шарифнинг "Достони амирони мангит", Мир Олим Бухорийнинг "Фатхномаи султоний", Мухаммад Шариф ибн Мухаммад Накининг "Тожу таворих", Ахмад Донишнинг "Мангитлар хонадони хукумдорлари тарихидан кискача рисола", Мирзо Содик Муншийнинг "Мангит хукмдорлари тарихи", Мирзо Сомийнинг (1838-1907) "Дахмаи шохон" (Шохлар дахмаси), "Тухфат-ул шохий" (Шохга совга), "Тарихи салотини мангития" (Мангит султонлари тарихи) номли асарлари Бухоро амирлиги ва унга кушни худудлар тарихини ёришда мухим асарлар хисобланади[1].

Шунингдек, Мирзачул вохаси ва унга кушни худудларнинг якин тарихи буйича мухим манбалар сифатида ^укон хонлиги мухитига хос асарларни келтириш мумкин. ^укон тарихчилари мактаби намояндалари асарларидан саналмиш Мухаммад Х,акимхоннинг «Мунтахаб ут-таворих» асари, Тожир Хужандийнинг «Гаройиби сипох», Мирзо Олим Махдум хожининг «Тарихи Туркистон»[2], Мирзо Олим Мушрифнинг «Ансоб ус-салотин ва таворих ал-хавокин» («^укон хонлиги тарихи» номи билан нашр этилган)[3], Мухаммад Юнус Тоибнинг «Тарихи Аликули амирлашкар" ва «Тухфайи Тоиб» (), Мухаммад Азиз Маргилонийнинг «Тарихи Азизий»[4] номли асарлар чоп килинган. ^укон тарихчилари асарларининг турли тил ва жанрда яратилишига хонликнинг куйидаги тарихий-сиёсий жараёнлари туртки булган. ^укон тарихнависларининг асарларини тадкик килган А. Уринбоев ва О. Буриев, Т. К. Бейсембиев, Э. Хуршут, Ш. Вохидов ва Д. Сангирова, У. Султонов, Б. Турсунов, Ш. Махмудов ва С. Йулдошевлар ^укон хонлиги тарихи буйича тадкикотлар олиб борган булиб, ушбу тадкикотчиларнинг бир кисми мазкур асарларнинг бир кисмини нашр килганлар[6]. Бирок шуни хам таъкидлаб утиш керакки, ушбу асарларнинг купчилигидаги маълумотлар ^укон хонлигининг марказий худудлари - Фаргона водийсида булиб утган вокеликларни уз ичига олган булиб, куконлик кушинларнинг Хужанд, Тошкент, Чимкент, Дашти ^ипчок худудларига ёки жануби-гарбга - Жиззах вохасига юришлари жараёнида чул худуддан (Мирзачул вохасидан) утганликларига доир маъулмотларни учратиш мумкин. Афсуски, ^укон хонлиги мухитида ёзилган форсий ва туркий тилли асарларда

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Мирзачул вохаси ахоли масканларига доир жуда киска маълумотлар урин олган булиб, улар асосида воханинг якин утмиши буйича муайян тасаввурларга эга булиш кийин.

^укон хонлиги мухитига хос кулёзма асарларнинг бир кисми чигатой туркийси (эски узбек тили)да ёзилган булиб, уларда хам Мирзачул вохасидаги айрим ахоли масканлари хакида кискача маълумотларни учратиш мумкин. Жумладан, Мирзо Олим Махдум хожининг "Тарихи Туркистон" асарида ^укон хонларининг Фаргона водийси, Хужанд ва Уратепа вилоятлари, Тошкент вохаси, Жиззах вохаси, Туркистон шахри, Чимкенд ва Сайрам шахарларидаги фаолиятлари хакида суз борганда куконлик кушинларнинг ушбу шахар ва вилоятларга йул олганда Сирдарё хавзаларидан утганликларига бирмунча тухталганига гувох буламиз. Масалан, асарда ^укон хони амир Умархон (1787-1822) Жиззахга кушин тортганда куконликлик кушинларнинг бир муддат Ховосда булиб, ундан кейин Ём оркали Жиззахга йул олганликлари куйидагича тилга олинади: "Бул миёнада цорацалпоц ва хитой-ципчоц а^волотидин воциф ва ого% булуб, аларга шафцат ва мархамат курсатиб, а^волпурслик цилмоц лозимдур, деганда %амма би-л-иттифоц бир масла^атга царор бериб, эртаси Куштегирмондин кучуб, Хавос устига бориб цунуб, эртаси Хавосдин жунаб, эртаси Ём мавзейига цунуб, эртаси андин жунаб, Диззах устига етиб цунубдур. Бир кеча ул мавзеда ётгандин кейин эртаси чоповул цушунни то Самацканд тобиотигача буюруб, цолган цушун илан Диззах му^осарасига машгул булубдурлар"[7].

Мирзачул вохаси махаллий ахолисининг якин утмишдаги урф-одатлари, кадимий анъаналари, фольклори ва хоказоларни тадкик этишда манба сифатида этнографик маълумотлар ва дала материалларининг хам узига хос урни бор. Бу масалани ёритишда айникса XIX аср охири - ХХ аср давомида йигилган этнографик маълумотлар ва архив материалларига мурожаат килишга тугри келади. Шунингдек, XIX аср охири - ХХ аср бошларида вохада булган рус муаллифларининг кайдларида хам воха ахолиси этнографиясига оид мухим маълумотларга кулга киритиш мумкин. Улар асосида вохада яшаган узбек, козок, киргиз ва тожик халкларининг кадимий урф-одатлари, турмуш тарзи, миллий анъаналари ва хоказолар хакида муайян тарихий тасаввурларга эга булиш мумкин.

XIX асрнинг биринчи ярмига келиб Россия хукмрон доираларида Туркистонга булган кизикиш минтакани изчил урганишга ундади. Бу даврда ёзилган асарлар ичида 1820 йилда Негри элчилик миссияси таркибида Бухорога келган Е. К. Мейендорф[8], 1833 йилда Бухорода татар мулласи Мирза Жаъфар номи билан турт ой яшаган П. И. Демезон[9], Бутенов элчилик миссияси билан 1841 йилда Бухоро амирлигида булган шаркшунос Н. Ханыков[10]ва бошкаларнинг асарларини таъкидлаб утиш керак. Россиядан Урта Осиёга келган хар бир киши - элчилик миссияси аъзоси, савдогар, зобит ва бошкалар хукумат идораларидан махсус курсатмалар ва йурикномалар олиб, уларда узбек хонликларидаги ижтимоий-сиёсий вазият, бошкарув тартиблари, коммуникация йуллари, шахарлар ва бошка харбий-стратегик масалаларга эътибор каратиш кераклиги таъкидланган[11].

1870- йилларда Бухоро амирлиги буйича уюштирилган илмий экспедицияларда уз даври учун мухим этнографик маълумотлар йигилган. Бухоро амирлигидаги маъмурий бирликлар буйича XIX аср урталари - ХХ асрлар иккинчи ярми оралигида А.Д. Гребенкин[12], А.П. Федченко[13], Л.Н. Соболев[14], А.П. Хорошхин[15] бошкалар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

томонидан тупланган маълумотлар Бухоро амирлиги ижтимоий-сиёсий ва иктисодий-маданий хаётида тутган урнини аниклашда мухим ахамият касб этиб, уларда Мирзачул вохаси тарихига оид айрим кайдларни учратиш мумкин.

Мирзачул вохаси ва унга кушни худудлар ахолисининг ижтимоий-маданий ва маиший хаётиша тегишли маълумотлар XIX аср охирлари ва ХХ аср бошларида Туркистон улкасига ташриф буюрган бир катор хорижлик муаллифлар асарларида уз аксини топган. Жумладан, Ю. Скайлер[16]каби Европа ва россиялик муаллифлар томонидан ёзиб колдирилган маълумотларда бу худудлар буйича мухим маълумотлар берилган. Жумладан, 1870- йилларда, яъни ^укон хонлигининг деярли барча худуди, Бухоро амирлигининг эса сезиларли бир кисми Чор Россияси томонидан босиб олинган бир паллада Мирзачул вохаси оркали Фаргона, Зарафшон ва ^ашкадарё вохаларига ташриф буюрган америкалик журналист Ю. Скайлер воха тарихи учун мухим маълумотларни кайд этган. Муаллифнинг ёзишича: "... Дарё (Сирдарё)дан царийб Жиззахгача саксон мил узоцликда цуруц чул ястанган булиб, руслар "Голодная" ёки "Мирзачул" аташиб, гарчи бир-икки жойда шур %амда ёцимсиз сувли цудуц ва цистерналар булса-да, %озирда цуруц ва унумсиз ер. Дарё яцинида эски канал ва арицларнинг излари булиб, цачонлардир энг камида бу ерларга ишлов берилгани ва чулнинг тоглар яцинидаги цисмларида а%оли истицомат цилиб, ме%нат цилганлиги, кичик тог даралари орцали Зарафшон дарёсидан канал келтирилганлигини билдиради"[17]. Шу билан бирга, муаллиф Тошкентдаги амалдорлар (хар холда рус амалдорлари булса керак -диссер.) Сирдарёдан ушбу чул худудларга сув чикариш хакида режалар борлиги, улар бу ернинг эски сув иншоотлари колдикларига караб, бу борада муайян ишлар амалга оширишни уйлаётганликларини таъкидлаб утади. Ю. Скайлер Мирзачулдаги Малик мавзесидан йигирма мил узокликдаги Мирза Работ деб номланувчи эски карвонсаройларга дуч келганини ёзиб, бу каби иморатларнинг машхур Абдуллахон томонидан курилгани тахмин килинишини айтиб утганлиги диккатга сазовордир[18].

XIX асрнинг сунгги чорагида Мирзачул вохаси ва унга якин худудлар Чор Россияси таркибига утиб, бу ерлар империяга карашли Туркистон генерал-губернаторлигига карамогига олингач, вохага империянинг марказий худудларидан куплаб славян халклари - руслар, белоруслар, украинлар кучириб келтирилиб, янги ахоли масканлари ташкил этила бошлайди. Кучириш сиёсати боглик статистик маълумотлар Мирзачулни узлаштириш буйича Чор Россиясининг Туркистондаги вакиллари турли режалар тузиб, воханинг ахолиси нисбатан кам булган худудни узлаштириш оркали минтакада рус тилли ахоли сонини ошириш максад килиб олган. Мирзачул вохасидаги бир неча славян (рус, украин, белорус) ахоли масканлари кад ростлаган. Мирзачулда ташкил топган рус кишлоклари, улардаги муаммолар хакидаги айрим маълумотлар князь В.И.Масальский асарида келтириб утилган булиб[19], улар асосида воха тарихининг айрим жихатларини ёритишда мухим манба вазифасини утайди. А. Кауфман Россия империясининг карийб ярим асрлик - 1861-1904 йиллар оралигидаги кучирувчилик сиёсатининг узига хос хусусиятлари, янги кучирилган ахолининг махаллий мухитга мослашуви, ташкил этилган дастлабки кишлокларнинг хужалиги, ижтимоий таркибига доир маълумотларни караб чиккан[20].

Шунингдек, совет даврида олиб борилган этнографик тадкикотларда хам Нурота, Жиззах ва Тошкент вохалари ахолиси турмуш тарзига оид этнографик маълумотлар

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

йигилиши жараёнида Мирзачул вохаси билан боглик материалларга хам эътибор каратилган. Бу даврда таникли этнографлардан В.Г. Мошкова, Б. Кармишева[21]асарларида у ёки бу даражада уз аксини топган маълумотлар эса гарчи Мирзачул вохасига тугридан-тугри тегишли булмаса-да, вохага туташ худудлар ахолиси буйича бирламчи материаллар бера олади.

Шу билан бирга, воха ахолисининг маиший турмуш тарзи ва кадимий удумлари билан боглик маълумотларнинг тарихий илдизларини тадкик этишда урта асрларда яратилган форсий ва туркий тилли асарлардаги маълумотларга мурожаат килишга тугри келади. Шундай асарлардан бири Махмуд Кошгарийнинг "Девону лугати-т-турк" асари (XI аср) булиб, гарчи асарда урин олган маълумотлар туркий халкларнинг деярли брачаси учун хос булса-да, минтакадаги узбек, козок, киргиз каби туркий халкларнинг урф-одатлари ва улар билан боглик атамаларнинг тарихий илдизларни кузатишда жараёнида ушбу асарга мурожаат килиш зарурияти тугилади. Хусусан, Мирзачул вохаси ва унга кушни худудлардаги ахоли орасида сакланиб колган турли хил урф-одатлар билан боглик атамаларни тахлил килиш жараёнида "Девону лугати-т-турк"да урин олган маълумотларга бирламчи манбалар сифатида мурожаат килинди.

Хуллас, Мирзачул вохаси ахолисининг якин утмишдаги тарихи, айникса, ахолининг этник таркиби, ижтимоий-маиший хаёти, урф-одатлари ва анъаналарига доир маълумотлар минтаканинг бошка бир катор худудларига нисбатан бирмунча кам маълумотлар етиб келган. Шундай булишига карамай, турли манбалардаги узук-юлук маълумотларни, хусусан, ёзма манба маълумотлари ва энографик материалларни узаро таккослаган холда воха тарихининг узига хос жихатларини ёритиш мумкин.

REFERENCES

1. ^аландарова Ф. Бухоро тарихининг Мирзо Сомий асарларида ёритилиши // "Бухоронинг жахон маданиятидаги урни" мавзусидаги Республика микёсидаги онлайн илмий-амалий анжуман материаллари туплами. - Бухоро, 2020. - Б. 175-178.

2. Мирзо Олим Махдум Х,ожи. Тарихи Туркистон. Сузбоши ва изохлар муаллифи: Ш. Вохидов, тарих фанлари доктори Араб ёзувидан табдил: Ш. Вохидов ва Р. Холикова. - Тошкент «Янги аср авлоди» 2008.

3. Мирзо Олим Мушриф. «Ансоб ус-салотин ва таворих ал-хавокин» («^укон хонлиги тарихи). - Тошкент, 1995.

4. Мухаммад Азиз Маргилоний. «Тарихи Азизий». - Тошкент, 1999.

5. Уринбоев А, Буриев О.. Тошкент Мухаммад Солих тавсифида. - Тошкент: Фан, 1983.

6. Бейсембиев Т. К. Тарих-и шахрухи - как исторический источник. - Алма-Ата, 1987.

7. Хуршут Э. «Мунтахаб ут-таворих» - важный источник по истории Средней Азии и сопредельных стран // Общественные науки в Узбекистане. 1984. № 7.

8. Бабабеков Х.Н. Народные движения в Кокандском ханстве и их социально-экономические и политические предпосылки (XVIII-XIX вв.). - Ташкент: Фан, 1990.

9. Турсунов Б. ^укон хонлигида харбий иш ва кушин: холати, бошкаруви, анъаналари (XIX асрнинг 70- йилларигача). Тарих фан ном. дисс. Тошкент: Уз ФА Тарих института, 2006.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

10. Султонов У. Мухаммад Солиххожанинг«Тарихи жадидайи Тошканд» асари мухим тарихий манба сифатида (XIX аср). Тарих фан. номзоди. - Тошкент: Абу Райхон Беруний номидаги ШИ, 2007.

11. Махмудов Ш. ^укон хонлигининг маъмурий-бошкарув тизими (1709-1876 йй.). Тарих фан. ном. дисс. - Тошкент: Уз ФА Тарих института, 2007.

12. Мирзо Олим Махдум Х,ожи. Тарихи Туркистон. Сузбоши ва изохлар муаллифи: Ш. Вохидов, тарих фанлари доктори Араб ёзувидан табдил: Ш. Вохидов ва Р. Холикова.

- Тошкент «Янги аср авлоди» 2008. - Б. 87.

13. Мейендорф Е.К. Путешествие из Оренбурга в Бухару. - М.: Наука, 1975. - С.70-75.

14. Демезон П.И. Записки о Бухарском ханстве (Отчети П.И. Демезона и И.В. Веткевича). - М.: Наука, 1983. - С. 17-83.

15. Ханыков Н. Описания Бухарского ханства. - СПб., 1843.

16. Соловев М.М. Ученая экспедеция в Бухару в 1841-1842 гг. при участие натуралиста А. Лемана. - М.-Л., 1939. - С. 16-18.

17. Гребенкин А. Д. Узбеки // Сборник. Русский Туркестан: Сборник ст. Вып. II. -Москва: Университет. 1872.- С. 106.

18. Федченко А. П. Путешествие в Туркестан. - Москва: "Географгиз", 1953. - С. 17-31.; Федченко А.П. Топографический очерк Зеравшанской долины и заметки о соседних бегствах и памятниках Самарканда (с картой Зеравшанской долины) // Изв. о-ва любителей естествознания, антропологии и этнографии. Т. VIII. Вып. - Ташкент-Москва: 1870 - С. 130-131.

19. Соболев Л.Н. Географические и статистическая сведения о Зеравшанском округе с приложением списка населенных мест округа// Зап. Рус. геогр. о-ва по отделению статистики / Т.ГУ. - СПб., 1874. - С. 713-714.

20. Хорошхин А.П. Кызил-Кумский дневник. // Сборник статей, касающихся до(!) Туркестанского края. - СПб, 1876. - С. 400.

21. Вамбери А. Путешествие по Средней Азии. - СПб., 1865; Гребенкин А.Д. Таджики // Русский Туркестан. Сборник, изданный по поводу политехнической выставки. Вып.2.

- М., 1872. - С.1-3.

22. Федченко А.П. Первый отчёт туркестанской учёной экспедиции // Федченко А.П. Путешествие в Туркестан. - М., 1950. - С.65-66.

23. Федченко А.П. Топографический очерк Зеравшанской долины и заметки о соседних бекствах и памятниках Самарканда (с картой Зеравшанской долины) // Изв. о-ва любителей естествознания, антропологии и этнографии. Т. VIII. Вып. - Ташкент-Москва: 1870 - С. 130-131.

24. Скайлер Ю. Туркистон: Россия Туркистони, ^укон, Бухоро ва Гулжага саёхат кайдлари. Кириш, инглиз тилидан кискартирилган таржима, изохлар ва курсаткичлари муаллифи З. Саидбобоев. - Т.: О^Ье^Шп, 2019.

25. Скайлер Ю. Туркистон: Россия Туркистони, ^укон, Бухоро ва Гулжага саёхат кайдлари .., - Б. 172-173.

26. Скайлер Ю. Туркистон: Россия Туркистони, ^укон, Бухоро ва Гулжага саёхат кайдлари .. , - Б.173.

27. Масальский В.И. Туркестанский край. Спб.: Изд. А.Ф.Девриена, 1913.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

28. Кауфман А. Переселение и колонизация. Спб.: Типография товарищества "Общественная польза", 1905.

29. Мошкова В.Г. Некоторые общие элементы в родоплеменном составе узбеков, каракалпаков и туркмен // Материалы по археологии и этнографии Узбекистана: Труды института Истории и археологии АН УзССР. Т. 2. - Т., 1950. - С. 141-149;

30. Мошкова В.Г. Ковроделие узбеков племени туркмен // Ковры народов Средней Азии. - Т.:1977. - С. 69-77.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.