CC BY
14
Наук;астарды отбасын, достарын жэне клиниканын, медициналык; ;ызметкерлерш ;олдау ЖYЙесiн к;олдануга ша;ырын,ыз. Наукастарга e3repyre кeмектесуге жэне сол адамнан ;олдау алуга тырысатын кем дегенде 1 адамды аны;тауга ^местенн^. Наук;астарды ;олдау тобына к;атыстырын,ыз.
Наук;астарды салмак; ба;ылаушыларына, кардиологиялык; он,алту,га жэне т. б. к;осылуга ша;ырын,ыз.
* Децгеш: ;олдау-сон,гы 6 айда ЖYрек жеткiлiксiздiгiмен байланысты мшез-кулык;ты eзгертуге белсендi катысу.
* Дереккeзi. [19].
Цорытынды
Созылмалы ЖYрек жеткiлiксiздiгi элемдеп денсаулык; са;таудын, ауыр мэселесi болып калады. Мшез-кулык; eмiр салтын eзгертудi ынталандырудын, дэстYрлi эдiстерi пациенттердщ мшез-кулык; ережелерiн са;тамауы туралы кeптеген зерттеулер
гарсеткендей, аз гана сэттi болды. Наукастын, eзгеруге дайындык; кезевдерше сэйкес келетш тиiстi iс-шаралар ар;ылы денсаулык; са;тау мамандары наукастын, eзгеруiне эсер етуi MYмкiн eмiр салтын eзгерту Yшiн наукастын, козгалысын жен,шдетедь
А.К.Кожаева 1 , Н.Ж.Усебаева 1
1 АО казахский Медицинский Университет Непрерывного Образования, Алматы, Казахстан
ЭФФЕКТИВНОСТЬ ВНЕДРЕНИЯ САМОКОНТРОЛЯ ЧЕРЕЗ ПРОГРАММУ УПРАВЛЕНИЯ ЗАБОЛЕВАНИЯМИ У ПАЦИЕНТОВ
С ХРОНИЧЕСКОЙ СЕРДЕЧНОЙ НЕДОСТАТОЧНОСТЬЮ
Резюме: Успешный уход за собой - самоменеджмент пациента при сердечной недостаточности часто требует изменений образа жизни, таких как отказ от натрия, избыточного потребления жидкости, алкоголя и табака, регулярные физическиеупражнения и потеря веса. Транстеоретическая модель, основа для осуществления поведенческих изменений,
предполагает, что изменение требует ряда этапов.
Представленный литературный обзор показывает необходимость поведенческих изменений пациентов с ХСН.
Ключевые слова: хроническая сердечная недостаточность, самоконтроль пациента, транстеоретическая модель, стратегии изменения поведения.
A.K. Kozhaeva !, N.Zh. Usenbayeva 1
1 JSC Kazakh Medical University of Continuing Education, Almaty, Kazakhstan
EFFECTIVENESS OF IMPLEMENTING SELF-MONITORING THROUGH A DISEASE MANAGEMENT PROGRAM IN PATIENTS
WITH CHRONIC HEART FAILURE
Resume: Successful self-care-Self-management of a heart failure patient often requires lifestyle changes, such as avoiding sodium, excessive fluid intake, alcohol and tobacco, regular exercise, and weight loss. The trans-theoretical model, the basis for implementing behavioral change,
assumes that change requires a number of steps. The presented literature review shows the need for behavioral changes in patients with CHF.
Key words: chronic heart failure, patient self-management, transtheoretic model, strategies for behavior change.
ЭДЕБИЕТТЕР
1 Mareev VYu, Ageev Ft, Arutyunov GP, et al. National guidelines OSSN, RCS and RNMOtfor the diagnosis and treatment of chronic heart failure (fourth revision)// Journal Heart failure.- 2013.- 14.-Р. 1-91.
2 Ross JS, Chen J, Lin Z, et al. Recent national trends in readmission rates after heart failure hospitalization// Circ. Heart Fail.-2010.-3.-P.97-103.
3 Krumholz HM. Post-hospital Syndrome — An acquired, transient Condition of Generalized Risk. N// Engl. J. Med. 2013.-368.-Р.2.
4 Marti NC, Fonarow GC, Gheorghiade M, et al. Timing and duration of interventions in clinical trials for patients with hospitalized heart failure// Circ. Heart Fail.- 2013.-6.-Р.1095-101.
5 Ponikowski P, Voors AA, Anker SD, et al. ESC Guidelines for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure: the task Force for the diagnosis and treatment of acute and chronic heart failure of the European Society of Cardiology (ESC) Developed with the special contribution of the Heart Failure Association (HFA) of the ESC// Eur J Heart Fail.- 2016 . doi: 10.1002/ejhf.592.
6. Jones J, Cadumladr B. Improving the management of chronic disease in the community// JCN.- 2016.- 30.-Р.54-58.
7 Беркинбаев С.Ф., Джунусбекова Г.А., Абдикалиев Н.А. Принципы внедрения программ управления заболеваниями в качестве составной части вторичной и третичной профилактики хронических неинфекционных заболеваний в рамках диспансерного обслуживания на уровне ПМСП // Методические рекомендации.-2018.- С. 24.
8 Nuray, Enf, Zerrin, .Y, Meral G Effects of education on self-care behaviour andquality of life in patients with chronic heart failure// The World of Critical Care Nursing.-2010.-7.-Р.115-121.
9 Bennet SJ, Kordes DK, Westmoreland G, Castro R, Donnlly E. Self-care strategies for symptom managment in patients
TI3IMI
with chronic heart failure// Nursing Research.-2000.- 49.-P.139-145.
10 Carlson B, Riegel B, Moser DK. Self-care abilities of patients with heart failure// Heart & Lung.- 2001.-30.-P. 351-359.
11 Artinian NT, Magnan M, Sloan M, Lange MP. Self-care behaviours among patients with heart failure//Heart & Lung.-2003.- 31.-P. 161-172.
12 Evangelista LS, Berg J, Dracup K. Relationship between psychosocial variables and compliance in patients with heart failure// Heart & Lung.-2001.- 30.-P. 294-301.
13 Moser DK. Maximising therapy in the advanced heart failure patient// Journal of Cardiovascular Nursing.-1996.- 10.-P.29-46.
14 Happ MB, Naylor MD, Roe- Prior P. Factors contributing to rehospitalisation of elderly patients with heart failure// Journal of Cardiovascular Nursing.-1997.- 11.- P.75-84.
15 Sullivan MJ, Hawthorne MH. Nonpharmacologicinterventions in the treatment of heart failure// Journal ofCardiovascular Nursing.-1996.- 10.-P. 47-57.
16 Riegel B, Carlson B. Facilitators and barriers to heart failure self-care// Patient Education and Counselling.-2002.- 46.-P. 287-295
17 Ni H, Nauman D, Burgess D, Wise K, Crispell K, Hersberger RE. Factors influencing knowledge of and adherence to self-care among patients with heart failure// Archives of Internal Medicine.-1999.- 159.-P.1913-1919.
18 En? N, Yigit Z, Altiok MG, Batukan O. The Handbook of Heart Failure for Patients// First ed. Istanbul: Yelken Basim Yayin.-2002.-P.63.
19 Sara P , Sneed N. Strategies for behavior change in patients with heart failure//
American Journal of Critical Care.- 2004.-13.- P.405-413.
20 Prochaska JO. Velicer WF. The transthcoretical model of health behaviorchange// Am J Health Promot.- 1997.-12.-P. 38 - 48.
УДК 616.127-005.8
Трушева К.С1 , Болатбеков Б.А1'2 , Баймаганбетов А.К1.
1 К,ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыцаралыц цазац-туркуниверситет1 Туркктан цаласы 2КардиоМед клиникасы. Шымкент цаласы.
МИОКАРД ИНФАРКТ1С1Н 6ТКЕРГЕН НАУКАСТАРДЫН, СТАЦИОНАР ЖАГДАЙЫНДАГЫ
КАРДИОРЕАБИЛИТАЦИЯСЫ
Тушн. Мацсаты дене жаттыгуларына негiзделген кешендiкардиореабилитация багдарламасын цолданганнан Keùi^i науцастарды багалау болып табылады. Материал жэне adicmep. Зерттеуге жедел миокард инфаркттн вткерген, Кардиомед клиникасына медициналыц оцалтудыц ею апталыц курсына жiберiлген 44 пациент (29 ер адам жэне 15 эйел) цатысты. Нэтижестде науцастардыц артериялыц цан цысымы, журек согу жиыт, 6 минуттыц журу тестi мен вмiр сапасы багаланды. Цорытынды. стационарда кешендi оцалту багдарламасынан вткенмиокард инфарктсн втюзген пациенттерде оц клиникалыц динамикамен жэне жаттыгуга деген твзiмдiлiктiц жацсаруымен бiрге вмiр суру сапасыныц жогарылаганы байцалды.
Tyurndi свздер: миокард инфарктiсi, вмiр сапасы, кардиореабилитация, Сиэтлдк сауалнама.
Kipicne.
Журек-кан тамыр жуйесшщ аурулары (ЖКЖА) букш элемде eлiм мен аурушацдыктыц непзп ce6e6i болып табылатындыгы мэлiм[1,2]. Болжам бойынша 2030 жылга карай журек-кан тамыр жуйесшщ ауруларынан eлiм саны шамамен 22,2 млн. курауы мумкш[3]. ЖКЖА алдын алу шараларын келес турде усынуга болады -алгашкы (каушт факторлардыц алдын-алу); бiрiншiлiк (кауш факторларын емдеу); жэне екiншiлiк (журек-кан тамырлары окигаларыныц
кайталануыныц алдын-алу) алдын алу[4]. Журек реабилитациясы (кардиореабилитация) журек-кан тамырлары каупшщ алдын алуга, физикалык кeрсеткiштердi жаксартуга, медициналык емдеудi оцтайландыруга жэне болжамды жаксартуга кeмектеседi. Еуропалык кардиология когамы (ESC) усынган журеки калпына келтiру жаттыгулары (дэлелдеме дэрежес I), американдык журек ассоциациясы (AHA) жэне американдык кардиология колледжi (ACC) жаттыгуларга негiзделген [5] КР-ныц непзп компоненттерше пациенттердi багалау, физикалык белсендшк бойынша кецес беру, жаттыгу багдарламасы, тамактану бойынша кецес беру, салмакты бакылау, майлар децгешн кадагалау, кан кысымын реттеу, темекi шегуден бас тарту жэне психологиялык колдау жатады.[6,7,8]
Кардиореабилитация жаттыгуларынан
кайталанатын инфаркт 17% -га темендейд^ ауруханага жаткызу жишп де азаяды.[9,10,11,12] Журек-кан тамырлары ауруларыныц
профилактикасы мен реабилитациясын
колданганнан кейiн миокард инфарктгашц жишп тeмендейдi (ДИ 0,70, 95% ДИ 0,54, 0,91)[13]. КР уш кезецге бeлiнедi. I фаза немесе стационарлык фаза пациент элi стационарда болган кезде басталады. Ол карапайым уй тапсырмаларын орындау Yшiн кажеттi белсендшк децгешне туракты ЖYрек пациентiн ерте прогрессивт жумылдырудан турады. II кезец-бул 3 айдан 6 айга дешнп бакыланатын амбулаториялык багдарлама, ол бакыланатын амбулаториялык жаттыгулардан жэне кауiп факторларын белсендi тeмендетуден турады. Кейбiр елдерде, эаресе Еуропада, 3-тен 4 аптага дейiнгi багдарламалар усынылады. III кезец-бул eмiр бойы кызмет кeрсету кезещ, онда физикалык дайындыкка жэне кауш факторларын косымша тeмендетуге ерекше назар аударылады. Ол кауiп факторы мен II фазада Yйренген жаттыгу багдарламасын eзгертудi жалгастыру максатында Yйдегi жаттыгулардан турады
[14].Кдзакстанныц денсаулык сактау саласы ЖYректi Калпына келтiру эдiстерiн колдана отырып, ЖYрек аурулары бар тургындардыц денсаулыгын жаксартумен айналысады, бiрак, еюшшке орай, казiргi уакытта тэжiрибешiлер колдануы Yшiн усынылган 1 гана багдарлама бар, сондыктан Кдзакстан Республикасы Yшiн жаца iс-шаралар, оны багалаудыц накты эрекеттерi мен эдiстерi керсетiлген зерттеудi кажет етедi. Ал бул зерттеудщ мацсаты - дене жаттыгуларына непзделген кешендi
кардиореабилитация багдарламасын колданганнан кешнп наукастарды багалау болып табылады. Материалдар мен эдiстер
Зерттеуге ЖШС «CardioMed Clinic» клиникасына (Шымкент, Кдзакстан) TYскен барлыгы -44 наукас катысты. Пациенттердщ негiзгi сипаттамалары 1-кестеде кел^ршген. Зерттеуге катысуга арналган критерийлер: «Z86.7 кан айналымы ЖYЙесi ауруларыныц жеке тарихы» диагнозымен ерте жэне кеш реабилитацияга енгiзiлген наукастар, атап айтканда, Кдзакстан Республикасы Денсаулык сактау министрлшшщ ерте оцалту туралы буйрыгына сэйкес миокард инфарктгамен ауыргандар (2 - кезец) 6-9 айга жэне кеш реабилитацияга (3 кезец) 3 жылга дейiн, оныц iшiнде терапиялык физикалык белсендшкт колдана отырып, медициналык оцалтуга карсы керсетiлiмдерi жок стенттелгеннен кешнп наукастар катысты. Пациенттер ЖYректi оцалтудыц кешендi багдарламасы бойынша ЖYректi калпына кел^руден еттi. Оцалту шаралары басталмас бурын пациенттерге багдарлама бойынша нускаулар берiлiп, эр пациентке ЖYрек-кан тамырлары аурулары дамуыныц кауiп-катер факторларын аньщтайтын жэне TYзететiн, бiлiм беру белiмiн («денсаулык мектептерiне» бару) коса алганда, оцалту багдарламасы мен курылымын толык сипаттайтын эдiстемелiк нускаулык берiлдi, багдарлама дене шыныктыру (емдеу гимнастикасы, ЖYрек-кан тамырлары жаттыгулары, тыныс алу жаттыгулары); психологиялык тестiлеу жэне кажет болган жагдайда аныкталган бузылыстарды TYзету бойынша кецестен етл. ЖYрек ауруы бар наукастарда оцалту тиiмдi болуы Yшiн олардыц психологиялык жагдайы жаксы болуы керек[15]. Эр пациенттiц клиникалык жэне функционалды зерттеу деректерi бар жеке ^ркеу карталары ашылды. Бастапкы децгейде пациенттердiц демографиялык жэне медициналык анамнездер^ соныц iшiнде, ЖYрек-кан тамырлары ауруларыныц каушт факторлары жэне кабылданган
дэрЬдэрмектер жина;талды, пациенттер сауьщтыру, физикалы; тексеру, клиникалы; зертханалы; зерттеулер, аспапты; эдiстер - электрокардиограмма, эхокардиография; сондай-а;, алты минутты; жаяу ;ашы;ты;ты аны;тау ЖYргiзiлдi. Бул зерттеуде журек оцалтуынан eткендердiц eмiр сапасыныц ^оЩ мэнi пациенттщ жагдайы, жумыс iстеуi жэне ;анагаттану Сиэтлдж сауалнамасы ар;ылы багаланды. Алгаш;ы тогыз сура;тыц жауаптары пациенттщ эртYрлi эрекеттердi орындау кезiнде ;аншалы;ты шектеулi екендiгiн кeрсетедi: киiну жэне шешшу, бiр ;абатта уй iшiнде журу, душ ;абылдау, то;тамай тебеден немесе баспалда;пен кeтерiлу, уй шаруасымен айналысу, дукен аралау, жылдам бiр блоктан арты; журу, ЖYгiру, ауырлы;ты кетеру жэне ;озгалту, белсендi спортпен шугылдануды керсетсе, Ец тeменгi балл (1) нагыз шектеулерге сэйкес келедi, ец жогаргысы (5 балл) пациенттщ осы ;ызмет TYрiнде еш;андай шектеулер болмайтындыгын кeрсетедi. Егер субъект бул эрекетт жасамаса немесе онда бас;а себептермен шектеулi болса, 6 балл ;ойылады. Осы сура;тарга жауап негiзiнде PL (Физикалы; шектеу) шкаласы есептеледi. ¥стамалардыц тура;тылыгы - AS
Материалдар Statistica 6.0 багдарламалык камтамасыздандырудыц KeMeriMeH параметрлж емес статистика эдiстерiн колдана отырып eцделдi. Айырмашылыктардыц статистикалык мацыздылыгы Уилкоксон жэне Манн-Уитни тестiлерi аркылы есептелген. Зерттелген параметрлер арасындагы айырмашылык p <0,05 кезiнде мацызды деп саналды. Нэтижелер
Осы зерттеу бойынша, оцалту курсыныц басында зерттеу тобындагы орташа систолалык кан кысымы (АКК) 129 (120; 140) мм с.б., диастолальщ кан кысымы (ДКС) - 76 (71; 80) мм с.б..Курстыц соцында -сэйкесiнше 125,8 (118; 131) жэне 74,6 (69; 81) мм с.б. Ею аптадан кешн АКК орташа мэндерi 121 (117; 127) мм с.б.. жэне диастолалык АК - 71,2 (68; 78) мм с.б.курады, оныц мацыздылыгы аныкталды (p <0.05). Динамиканыц бул eзгерiстерi Борг шкаласы бойынша нуктелер саныныц айтарлыктай тeмендеуiмен катар ЖYрдi - 2,5 (11,5; 13) -ден 10,3-ке (9,5; 11) дешн (p <0,05), бул физикалык тeзiмдiлiк пен жаксарудыц жогарылаганын кeрсеттi.
(стенокардия турактылыгы) оныншы сурактыц жауабы, устама жиiлiгi - AF (стенокардия жишп) - 11 жэне 12, емге канагаттану - TS (емдеу канагаттануы) -13-16, ауруга деген газкарас - DP (ауруды кабылдау) -17-19 кeрсетедi. Бул сауалнаманыц корытындысы пайыз TYрiнде усынылган, максималды мэн QOL ец жогары кeрсеткiшiне сэйкес келедi. Сондай-ак, сауалнаманы пациенттер дербес толтырады. Карастырылган бес шкаланыц эркайсысы Yшiн QoL пайызбен eлшенедi, ец нашар QoL-ге 0% сэйкес келед^ ал 100% ец жаксы екендiгiн кeрсетедi. Spertus JA [16] жэне баскалар, 1995, эзiрлеген критерийлерге сэйкес, SAQ сауалнамасыныц кез-келген шкаласыныц кeрсеткiштерiнiц >10 баллга (%) eзгеруi мацызды болып саналады. Борг шкаласы - жаттыгу кезшде кдбылданган KYш-жiгердi багалау Yшiн сенiмдi жэне кецiнен колданылатын курал[17]. ЖYректi оцалтудыц узактыгы - орташа каркындылыктагы KYнделiктi дене белсендiлiгiмен 14 KYндi курайды. Осы зерттеудiц хаттамасын мекеменщ гылыми кецесi жэне этика жeнiндегi комитет макулдаган. Барлык наукастар осы зерттеуге катысуга жазбаша TYPДе келiсiм бердi. Бул зерттеу Хельсинк декларациясына сэйкес келедi.
Сондай-а;, динамикада журек согу жишгшщ азаюы да бай;алды - КР дейiн 66 (60; 68) согу./мин, екi аптадан кешн - 63 (58; 65) согу./мин (р < 0, 05). Тыныштын;тагы журек согу жиiлiгi ма;сатты децгейге дейiн жеттi.
6-минутты; тест нэтижелерi бойынша оцалту курсы басталган кезде ара;ашы;ты; орташа алганда 430 (380; 480) м ;ураса, шыгарылган кезде - 502 (450; 510) м болды (р <0,05). Динамиканыц бул eзгерiстерi Борг шкаласы бойынша нуктелер саныныц айтарлы;тай тeмендеуiмен ;атар ЖYрдi - 2,5 (11,5; 13) -ден 10,3-ге (9,5; 11) дейiн (р <0,05), бул тeзiмдiлiк пен физикалы; белсендiлiкте жа;сарудыц жогарылаганын кeрсеттi. 6мiр сапасысыныц Сиэтлдiк сауалнама бойынша нэтижелерше то;тала кетсек, физикалы; белсендiлiктiц шектелуi / жуктеме - физикалы; шектеулер (РЦ КР дейiн 30,35±8,3 гарсетсе, КР кейiн 57,2±9,77 кeрстесе, стенокардия устамаларыныц тура;тылыгы (ауырлыгы) (PL) - стенокардияныц тура;тылыгы (AS) КР дешн 60,79±12,5, КР кейiн 101,7±11,3 (р <0,05), ал стенокардия устамаларыныц жишп (AF) - стенокардия жишп КР дешн 45,22±9,52,
1-кесте. Пациенттердщ непзп сипаттамалары
Сипаттама n = 44
Жасы, жыл 56,1± 9,8
Жынысы Ер, n (%) 29 (72,5%)
Эйел, n (%) 15 (27,5%)
Дене массасы индексi кг/м2 29,3±4,8
Шылым шегу, n (%) 15 (34%)
Гипертензия , n(%) 38 (86,3%)
Кант диабетi , n (%) 14 (31,8%)
Стенттер , n(%) 30 (68%)
КШ , n (%) 17 (38,6%)
Кардиореабилитация кезец
2-кезец 14 (31,8%)
3-кезец 30 (68,1%)
Статистика
КР кешн 70,9±12,9(p <0,05), емдеуге канагаттану (TS) КР дешн 55,82±9,13, КР кейiн 83,63±9,55 (p <0,05), ауруды кабылдау DP(%)KP дейiн 28,02±5,10 кураса, КР кейiн 78,20±17,15 пайызды KepceTTi. (p <0,05) Талцылау
Функционалды жагдай орташа каркынды аэробты жаттыгуга негiзделген КР багдарламасы кезiнде айтарлыктай жаксаратындыгы мэлiм[Amorim и др., 2019]. [18]
Ал, осы зерттеу бойынша, АКК токталсак, уксас нэтижелер Lemes i. R. et al зерттеушде[19] де байкалды: КР-дан кейiн систолалык жэне диастолалык кан кысымы едэуiр тeмендедi (-5.11 мм сынап баганасы [95% сенiмдiлiк аралыгы -7.36, -2.85] жэне -2.97 мм.сын.баг [-4, 99, -0.94] сэйкесшше). 6-минуттык журу тест — бул журек ауруы бар пациенттщ функционалды жагдайын багалаудыц карапайым куралы. Оны кардиореабилитацияда физиологиялык eзгерiстердi бакылау, оцалту тиiмдiлiгiн багалау, жаттыгу ЖYKтемесiнщ каркындылыгын тацдау Yшiн колдануга болады, эсiресе ауыр наукастарда - физикалык белсендшк темендеген - егде жастагы адамдар, миокард инфарктiсiнен жэне кардиохирургиялык операциядан кейiн, ЖYрек ыргагыныц бузылуында, кеп аурушацдыкпен жэне т.б.колданган ыцгайлы.[20] 6 минуттык жYPУ тестш eткiзу шарттарыныц салыстырмалы TYPДе жш eзгеруiне байланысты, оны колдану проблемасы пайда болады. 6 минуттык тесттщ шектелуi - бул оныц eнiмдiлiгiнiц психологиялык факторларга жэне пациенттiц мотивациясына тэуелдшп бар. 6 минуттык жYPУ тест eнiмдiлiгiнiц каркындылыгы пациенттiц ауырлык дэрежесше байланысты жэне субмаксимальдан максимумга дешн eзгередi, бул пациенттердiц эртYрлi санаттары Yшiн тест нэтижелерiн жеке TYсiндiрудi кажет етедi.Kардиореабилитация курсын eткеннен соц наукастар арасында созылмалы ЖYрек жеткшказдтнщ функциональдык класы жогарылаганын айкын гарсетш отыр. SAQ сауалнамасына сэйкес, динамика пациенттердщ адамдар эдетте ^н шшде жасайтын iс - эрекеттердi орындау MYмкiндiгi (сауалнама сурактары-1-ден 9-га дешн) багаланды. Аякталган сэттен бастап оцалту курсы олар баспалдакпен токтаусыз кeтерiлудi жаксарта бастады. Keрсеткiштер - физикалык белсендшктщ шектелуi, стенокардия устамаларыныц турактылыгы, стенокардия устамаларыныц жиiлiгi, емделуге канагаттану, наукастыц ауруга деген кeзкарасы айтарлыктай жаксарды. Бул зерттеуде пациенттердiц eмiр CYPУ сапасыныц параметрлерiн талдау кeрсеткендей, ЖYректi оцалту Сиэтл сауалнамасына сэйкес багаланган параметрлердiц айтарлыктай жаксаруына экеледь Зерттеу сонымен катар PL, AS, AF жэне DP, TS шкалаларында айтарлыктай оц динамиканы аныктады. AS шкаласындагы статистикалык мацызды оц динамика, бiр жагынан, наукастардыц аздаган бeлiгiнде стенокардия жэне алдыцгы стенокардиямен ауырган адамдар тарихыныц болуымен байланысты болуы MYMкiн; дегенмен жогары QOL мэндерше кол жеткiзу (100 (75; 100)%) аурудыц жаксы бакылауын кeрсетедi.
Ангинальды ауырсынудан алацдаган адамдарда устамалардыц жишп тeмендеп (AF шкаласы) жэне QoL айтарлыктай жаксарды.
Осындай нэтижелер Ulbrich [21]жэне баскалардыц зерттеуiнде кeрсетiлген. (eмiр сапасы MLWHF жэне SF-36-мен багаланды) QoL созылмалы ЖYрек жеткшказдт бар наукастарда жаттыгуларга негiзделген багдарламаны колданганда екi топтагы барлык салаларда бастапкы децгейден айтарлыктай жаксарды. Алайда, багалау баска сауалнаманы колдану аркылы ЖYргiзiлдi. Сондай-ак, тагы бiр зерттеуде орташа каркынды жаттыгуларга негiзделген жаттыгулардан кейiн MET статистикалык мацызды жогарылауы болды[22]. OutCaRe зерттеуi [23] (1586 пациент катыскан) темекi шегудiц миокард инфарктюш дамытудагы кауiп факторы болып табылатындыгын, каупi 35,7% курайды деп мэлiмделген. Темекi шегу ауру мен eлiм-жiтiмге Yлкен эсер ететiндiктен, темею шегуден бас тарту КР наукастары Yшiн мацызды максат болып табылады. Сондыктан, КР кезiнде темекi шегуден бас тартуга арналган тиiмдi кешендi емдеудiц мацызы зор [24]. Ал, осы зерттеу бойынша айта кетсек,пациенттермен сауалнама ЖYргiзген кезде адам миокард инфарктына ушыраганына карамастан 15 (34%) наукас темекi шегетiнiн, ал стационарлык емдеуден кейiнде олар темекi шегуден бас тарта алмайтындыгын айтты. Ал, КР кезшдеп сухбаттардан кейiн 10 (66%) адам КР-дан кешн темек шекпеуге келiстi, ал калгандары темеюш тастайтын ниеттерi болмады.
Тайваньда [25] ЖYргiзiлген зерттеудiц
нэтижелерi,сонымен катар, стационарлык кардиологиялык оцалту алган наукастардыц медициналык шыгындары ЖYректiц стационарлык реабилитациясын ешкашан алмаган адамдарга кэраганда (жYрек согу жылдамдыгынан 0,940 есе тeмен) болганын кeрсеттi. (95% ДИ= 0,934-0,981; P = 0,042) ... Сондыктан миокард инфарктюш eткерген MYMкiндiгiнше ертерек ЖYрек реабилитациясынан eтуi керек екенiн гарсетедь Эр TYрлi елдерде КР усыну мен уйымдастыруда елдiц саясаты мен денсаулык саясатына байланысты айырмашылыктар бар. Эр TYрлi елдерде ЖYректi калпына келтiру Yшiн эртYрлi ресурстар бeлiнедi. Табысы жогары елдердiц кeп ресурстарды КР багдарламаларына салуы ыктимал екендт даусыз. Нэтижесiнде эр TYрлi елдерде ЖYректi оцалту кeрсеткiштерi эр TYрлi болуы MYMкiн екендiгiн ескерген жeн. Сондай-ак, «eмiр сапасыныц медициналык аспектшерЬ угымына аурудыц eзi (оныц белгiлерi мен кeрiнiстерi), аурудыц нэтижесiнде функционалдык кабiлеттiлiктiц шектелуiнiц эсерi, сондай-ак емдеудщ наукастыц KYнделiктi eмiрiне эсерi юретшш ескеру кажет. Цорытынды: 6мiр сапасын багалауга арналган осы зерттеудi талдау колданылган ЖYректi калпына келтiру багдарламасыныц тиiмдiлiгiн кeрсеттi. Миокард инфарктiсiн eткерген пациенттердi кешендi оцалтуды ЖYргiзу, гап жагдайда, кан кысымы мен ЖYрек согуыныц максатты децгейiнде турактануга, стенокардияны тиiмдi бакылауга жэне жаттыгуларга тeзiмдiлiктiц жаксаруына алып келедi.
ПАЙ1ДАНЫЛFАН ЭДЕБИЕТТЕР
1 Piepoli MF, Hoes AW, Agewall S, u gp. 2016 European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice: The Sixth Joint Task Force of the European Society of Cardiology and Other Societies on Cardiovascular Disease Prevention in Clinical Practice (constituted by representati. Atherosclerosis. 2016;252:207-274.
doi:10.1016/j.atherosclerosis.2016.05.037
2 Casillas JM, Gudjoncik A, Gremeaux V, Aulagne J, Besson D, Laroche D. Assessment tools for personalizing training intensity during cardiac rehabilitation: Literature review and practical proposals. Ann Phys Rehabil Med. 2017;60(1):43-49. doi:10.1016/j.rehab.2016.01.011
3 Huriani E. Myocardial infarction patients' learning needs: Perceptions of patients, family members and nurses. Int J Nurs Sci. 2019;6(3):294-299. doi:10.1016/j.ijnss.2019.05.001
4 Sandesara PB, Lambert CT, Gordon NF, u gp. Cardiac Rehabilitation and Risk Reduction: Time to «rebrand and Reinvigorate». J Am Coll Cardiol. 2015;65(4):389-395. doi:10.1016/j.jacc.2014.10.059
5 5. Luan X. u gp. Exercise as a prescription for patients with various diseases // J. Sport Heal. Sci. 2019. T. 8. № 5. C. 422-441.
6 Ambrosetti M. u gp. Secondary prevention through comprehensive cardiovascular rehabilitation: From knowledge to implementation. 2020 update. A position paper from the Secondary Prevention and Rehabilitation Section of the European Association of Preventive Cardiology // Eur. J. Prev. Cardiol. 2020.
7 Pouche M. u gp. Cardiac rehabilitation and 5-year mortality after acute coronary syndromes: The 2005 French FAST-MI study // Arch. Cardiovasc. Dis. 2016. T.
109. № 3. C. 178-187.
8 Rathore S. u gp. Cardiac rehabilitation: Appraisal of current evidence and utility of technology aided home-based cardiac rehabilitation // Indian Heart J. 2020. T. 72. № 6. C. 491-499.
9 Abdelhalem A. M. u gp. High intensity interval training exercise as a novel protocol for cardiac rehabilitation program in ischemic Egyptian patients with mild left ventricular dysfunction // Egypt. Hear. J. 2018. T. 70. № 4. C. 287-294.
10 Mori Junco R. u gp. Suivi clinique de l'infarctus du myocarde chez les patients pluritronculaires après un programme de réhabilitation : effet de la revascularisation partielle versus complète // Arch. Cardiovasc. Dis. 2017. T.
110. № 4. C. 234-241.
11 Puymirat E. u gp. Outcome associated with prescription of cardiac rehabilitation according to predicted risk after acute myocardial infarction: Insights from the FAST-MI registries // Arch. Cardiovasc. Dis. 2019. T. 112. № 8-9. C. 459-468.
12 Wallert J. u gp. Cardiac rehabilitation goal attainment after myocardial infarction with versus without diabetes:
A nationwide registry study // Int. J. Cardiol. 2019. T. 292. C. 19-24.
13 Halewijn G. van u gp. Lessons from contemporary trials of cardiovascular prevention and rehabilitation: A systematic review and meta-analysis // Int. J. Cardiol.
2017. - T. 232. - C. 294-303.
14 Zores F. u gp. Physical activity for patients with heart failure: Position paper from the heart failure (GICC) and cardiac rehabilitation (GERS-P) Working Groups of the French Society of Cardiology // Arch. Cardiovasc. Dis. 2019. T. 112. № 11. C. 723-731.
15 Chauvet-Gelinier J. C., Bonin B. Stress, anxiety and depression in heart disease patients: A major challenge for cardiac rehabilitation // Ann. Phys. Rehabil. Med. 2017. T. 60. № 1. C. 6-12.
16 Spertus J. A. u gp. Monitoring the quality of life in patients with coronary artery disease // Am. J. Cardiol. 1994.
17 Tsai S. W. u gp. Influence of ^-blockers on heart rate recovery and rating of perceived exertion when determining training intensity for cardiac rehabilitation // J. Chinese Med. Assoc. - 2015. - T. 78. - № 9. - C. 520-525.
18 Amorim H. u gp. Progression of aerobic exercise intensity in a cardiac rehabilitation program // Rev. Port. Cardiol. (English Ed. 2019. - T. 38. - № 4. - C. 281-286.
19 I.R. L. u gp. Aerobic training reduces blood pressure and waist circumference and increases HDL-c in metabolic syndrome: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials // J. Am. Soc. Hypertens.
2018. - P.79.
20 Puente-Maestu L. file:///C:/Users/I love Kazakhstan/Downloads/1-s2.0-S1568163720303019-main.pdf // Pulmonology. - 2020. - T. 26. - № 3. - C. 159165.
21 Ulbrich A. Z. u gp. Comparative effects of high intensity interval training versus moderate intensity continuous training on quality of life in patients with heart failure: Study protocol for a randomized controlled trial // Clin. Trials Regul. Sci. Cardiol. 2016. T. 13. C. 21-28.
22 Elshazly A. u gp. Effect of exercise training on heart rate recovery in patients post anterior myocardial infarction // Egypt. Hear. J. - 2018. - T. 70. - № 4. - C. 283-285.
23 Zoch-Lesniak B. u gp. Performance Measures for Short-Term Cardiac Rehabilitation in Patients of Working Age: Results of the Prospective Observational Multicenter Registry OutCaRe // Arch. Rehabil. Res. Clin. Transl. - 2020.
- T. 2. - № 2. -- C. 100043.
24 Shapiro M. D. u gp. Preventive Cardiology as a Subspecialty of Cardiovascular Medicine: JACC Council Perspectives // J. Am. Coll. Cardiol. - 2019. - T. 74. - № 15.
- C. 1926-1942.
25 Chen H. M. u gp. Efficiency of rehabilitation after acute myocardial infarction // Kaohsiung J. Med. Sci. - 2015. - T. 31. - № 7. - C. 351-357.
Трушева К.С1 , Болатбеков Б.А1,2 , Баймаганбетов А.К1.
1Международный казахско-турецкий университет имени Ахмеда Ясави. г.Туркестан 2Клиника КардиоМед. г.Шымкент
КАРДИОРЕАБИЛИТАЦИЯ ПАЦИЕНТОВ ПЕРЕНЕСШИХ ИНФАРКТ МИОКАРДА В УСЛОВИЯХ СТАЦИОНАРА
Резюме.
Цель исследования оценить пациентов перенесших инфаркт миокарда после прохождения курса кардиореабилитации на основе физических тренировок. Материалы и методы. В исследовании приняли участие 44 пациента (29 мужчин и 15 женщин), поступившие в клинику Кардиомед. В результатах оценивается среднее артериальное давление, частота сердечных сокращении, тест
шестиминутной ходьбы и качество жизни. Заключение. У пациентов с инфарктом миокарда, прошедших комплексную программу реабилитации в стационаре, отмечалось повышение качества жизни с положительной клинической динамикой и улучшением выносливости к нагрузкам.
Ключевые слова: инфаркт миокарда, качество жизни, кардиореабилитация, Сиэтловский опросник.
Trusheva K.S1, Bolatbekov B.A1'2, Baimaganbetov A.K1.
1Khoja Akhmet Yassawi International Kazakh-Turkish University, Republic of Kazakhstan, Turkistan city
CARDIAC REHABILITATION OF PATIENTS AFTER MYOCARDIAL INFARCTION IN HOSPITAL
Resume: The goal of research was to evaluate patients after myocardial infarction after undergoing a course of cardiac rehabilitation based on physical training.Materials and methods. The study involved 44 patients (29 men and 15 women) who were admitted to the Cardiomed clinic. The results measure mean arterial pressure, heart rate, six-minute walk test, and quality of life. Conclusion. In patients
with myocardial infarction who underwent a comprehensive rehabilitation program in the hospital, there was an increase in the quality of life with positive clinical dynamics and improved endurance to stress.
Key words: myocardial infarction, quality of life, cardiac rehabilitation, Seattle angina questionnaire.
УДК 616.12-005.8
Усерова Б.И1, Жошыбаев С.Ж 1
1 К,ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыцаралыц цазац-туркуниверситет1 Туркктан ц 2. Кардиохирургия жэне трансплантологиялыцгылыми-клиникалыц орталыц.Тараз ц.
МИОКАРД ЗАКЫМДАЛУЫНЫН, БИОМАРКЕЛЕР! (ШОЛУ МАКАЛАСЫ)
Тушн: Бул шолу мацаласында миокард зацымдалуы салдарынан жогарылайтын биохимиялыц маркерлар,журек тропонищкоронарлы синустан алынган маркерлар талцыланады.Журектщ биохимиялыц маркерларына цысца шолу жасалынады.Журек тропонинтщ (тропонин 1,Т]перифериялыц цандагыметаболизм1жедел коронарлы синдром(ЖКС) диагностикасындагы ацпараттылыгы. Коронарлы синустан алынган цан сынамаларынъщ клиникада цолдану мэлiметтерi сипатталган.
Tyürndi свздер: тропонин;коронарлы синус; жедел коронарлы синдром
ЖYректiц ишемиялык ауруыныц(ЖИА) таралуы жогарылауына карамастан,Еуропада соцгы онжылдыкта ЖИА-мен ассоцирленген eлiм-жiтiм децгеш тeмендеуi байкалады.ЖИА жыл сайын 1,8 млн eлiмнiц себебi болып табылады жэне Еуропадагы барлык eлiм-жiтiмнiц 20% курайды.
[1,3].Канайналым ЖYЙесi аурулары ( КЖА) eндiрiстiк дамыган елдермен катар Ресейде жогары eлiм-жтмге экелетiн басты себептердiц бiрi болып табылады. Жедел миокард инфаркпа (ЖМИ) мен тураксыз стенокардия (ТС) жедел коронарлы синдромныц (ЖКС) негiзгi формасы ретiнде емдеу Yдерiсiнде тромболитикалык терапия жэне (немесе) реваскуляризацияныц интервенциялык эдiстерi аркылы Yлкен жетiстiкке жеткенiмен,eлiм жагдайыныц 50% олардыц Yлесiне келедi. ЖКС -пен наукастарды ЖYргiзуде басты мэселелер жылдам жэне дурыс диагноз кою, ауруханага жаткызудыц алгашкы сатысында наукастарды iрiктеу,аурудыц болжамы мен кауiп-катер дэрежесш багалау,емдеу te-шараларыныц тиiстi ЖYЙесiн тагайындау болып табылады. Жогарыда аталган мэселелердiц шешiмi ретiнде клиникалык тэжiрибеге кан сарысуындагы жаца миокардиальдi маркерлердщ аныкталуы тропонин I жэне T (Тн1 жэне ТнТ)енгiзiлуi себеп болды, олар жогары диагностикалык сезiмталдыкка жэне абсолюта миокардиальдi ерекшелiкке ие [4]. Миокард закымдануымен байланысты жогарылайтын биомаркерлердi зерттеу тарихы 1954 жылы «Science» журналында аспартатаминотрансферазаныц миокард инфаркпамен наукаста жогарылауынан бастау алады. Сондыктан алгаш рет миокард инфаркпа диагностикасында кандай да бiр биомаркердщ канда концентрациясыныц жогарылауы мен миокард инфаркпа арасындагы байланысты аныктау клиницистерге МИ диагностикалауга жецiлдiк экелдi. Канда концентрациясы мен миокард инфарктiсi арасында басым корреляцияга ие болган келеа биомаркер креатинфосфокиназа (КФК), дэлiрек оныц изофермент кыскаша МВ деп белпленген (от англ. muscle brain) болды.Дегенмен^птеген зерттеулерде кан сарысуындагы КФК-МВ фракциясыныц мeлшерi мен миокард инфарктiсi кeлемi арасындагы тэуелдiлiк болганымен, изоферменттiц сезiмталдыFы мен тэндiлiгi жеткiлiксiз болып табылды. МВ-КФК децгейi жиi жаракатта,хирургиялык i^
эрекетте,физикалык жаттыгу мен миопатияда жогарылайтыны белгiлi болды[5] .1965 жылы ЖYректiц миофибриллярлык аппаратыныц жаца акуыз курамдас бeлiгi ашылды, ол кейiннен тропонин деп аталды. 1990 жылдардыц аягында кан сарысуындагы тропониндi аныктау Yшiн сезiмтал жэне сенiмдi радиоиммунды талдау жасалды .
Keптеген зерттеулер тропониндердщ сарысуда ЖМИ басталганнан кейiн 4-10 сагаттан кейiн пайда болатындыгын дэлелдейдi . Тропонин децгейi 12-48 саг шыцына жетедi, бiрак 4-10 ^н iшiнде жогарылайды. Т жэне I тропонинш аныктауга сезiмталдык жедел кеуде ауыруы басталганнан кейiн 6-12 сагаттан кейiн алынган кезде 100% жакындайды [6].
Kардиальдi тропонин биосинтезiн реттеу. ЖYрек тропонинiнiц I генi 19-шы хромосома курамына кiредi жэне 8 экзоннан турады. Тропонин I геншщ экспрессисы (белсенуi) ЖYрек булшыкетiнiц даму сатысына байланысты реттелiп отырады.Эмбрион ЖYрегiнде тропонин I-дыц ЖYректiк изоформасы мен сонымен катар тропонин I-дыц кацкалык изоформасы да экспрессияланады. Бала ДYниеге келген соц тропонин I-дыц кацкалык изоформасы тежеледi,керiсiнше,тропонин I-дыц ЖYректiк изоформасы белсенедь Сондыктан бала ДYниеге келген соц бiрнеше айдан соц адам миокардында тропонин I-дыц тек ЖYректiк изоформасы экспрессияланады. Тропонин I-дыц экспрессиясын реттеу транскрипция децгейiнде реттеледi[7]. Зерттеушшер мен клиницистер Тн Т жэне Тн I-дщ жогары сезiмталдыFы мен eзiне тэндiк касиетiн байкады. 2000 жылы Еуропаныц кардиологтар когамымен (ЕКК) кардиоспецификалык тропонин ЖYрек булшыкетi закымдалуыныц идеалды маркеры болып табылды. Клиницистер Yшiн мацызды жацалык 2007 жылы орын алды, ЕКК пен Американыц кардиологтар коллегиясы (АКК) миокард инфарктiсiн аньщтауга катысты тагайындаманы усынды, бул тагайындамада кардиомаркер тропонин басты роль аткарды. ЕКК /АКК тагайындамасыныц басты жэне принципальдi жацалыгы миокард инфарктiсi диагностикасында тропониннщ жогарылауы деп денi сау популяцияда клиникалык мэлiметтер жиынтыгымен Тн Т жэне Тн I 99 перцентильден жогары мeлшерiн санады [5]. ЕКК /АКК тагайындамаларында тропонин акуызыныц кай суббiрлiгiн Т немесе I аныктау кeрсетiлмеген,себебi казiргi тацда eлшеу жиынтыктары ( жоFарысезiмтал жэне стандартты) ею суббiрлiктiц де концентрациясын бiрдей сезiмталдык пен тэндiлiкпен аныктайды.Сондыктан тацдау емдеу мекемесшщ eзiнде болады. Тропонин мeлшерiн иммунохемилюминесценция эдiсiмен наукастыц кан сарысуында аныктайды,ягни оны аныктауга арналган жиынтыкта тропонин акуызыныц кажет суббiрлiгiне (T немесе I) арналган моноклональдi антиденелер болады. Осыган байланысты тропонин eте жогары дэлдiкпен жэне тэндiлiкпен аныкталатынын кeруге болады.Курылгыныц тропонин концентрациясын
