Научная статья на тему 'Минтақа иқтисодиётини модернизация- лашда лизинг хизматлари ва сервисининг ролини ошириш истиқболлари'

Минтақа иқтисодиётини модернизация- лашда лизинг хизматлари ва сервисининг ролини ошириш истиқболлари Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
56
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Ф. О. Абдуллаев

Маьлумки, иқтисодиётни янада эркинлаштириш жараёнини тегишли бозор инфратузилмаси, яьни банк-молия тизими, лизинг хизматлари, аудиторлик, суғурта, инжиниринг ва бошқа тузилмаларни ривожлантирмасдан туриб амалга ошириш мумкин эмас.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Минтақа иқтисодиётини модернизация- лашда лизинг хизматлари ва сервисининг ролини ошириш истиқболлари»

Ф.О.Абдуллаев,

Урганч Давлат университети "Иктисодиёт назарияси" кафедраси тадкикотчиси

МИНЩА ИКТИСОДИЁТИНИ МОДЕРНИЗАЦИЯ-ЛАШДА ЛИЗИНГ ХИЗМАТЛАРИ ВА СЕРВИСИНИНГ РОЛИНИ ОШИРИШ ИСЩБОЛЛАРИ

1Маьлумки, ицтисодиётни янада эркинлаштириш жараёнини тегишли бозор инфратузилмаси, яьни банк-молия тизими, лизинг хизматлари, аудиторлик, сугурта, инжиниринг ва бошца тузилмаларни ривожлан-тирмасдан туриб амалга ошириш мумкин эмас1.

Нафакат мамлакатимиздаги, балки хорижий мижозларнинг *ам ишончини козона оладиган юкори малакали лизинг компаниялари ва бозор инфратузилмаси бошка хизматларининг молия бозорида етакчи мавкега эга булиши учун *али куп иш килишимиз лозим. 2

Кейинги йилларда республикамиздаги каби Хоразм вилоятида хам лизинг хизматлари ва сервиси бозори (ЛХСБ)да фаолият юритаёт-ган лизинг берувчилар сони ошиб бормокда. 2005-2009 йиллар давомида уларнинг сони 5 тадан 7 тага ошди ва уларнинг 2 таси лизинг компаниялари хамда 5 таси тижорат банклари хисобланади.

Агар биз Хоразм вилояти ЛХСБ нинг ижтимоий-иктисодий ривож-ланишининг айрим курсаткичларидаги улушини тахлил киладиган булсак, у холда 2009 йилда вило-ятда лизингга берилган мол-мулк кийматининг 2005 йилга нисбатан 407,1 фоизга ёки 1,4

1 "Инсон манфаатлари устуворлигини таьминлаш - барча ислохот ва узгаришларимизнинг бош максадидир" Узбекистан Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2007 йилда мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш якунлари ва 2008 йилда иктисодий ислохотларни чукурлаштиришнинг энг мухим устувор йуналишларига батишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маьрузаси \\ Халк сузи. 2008 йил, 9-февраль. 3-бет.

2 Узбекистан Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2009 йилнинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантиришнинг энг мухим устувор йуналишларига батишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси \\ Халк сузи, 2010 йил, 30-январь. № 21. 3-бет.

млрд.сумдан 5,7 млрд.сумгача ошганли-гини куришимиз мумкин (1-жадвалга каранг).

Асосий капиталга киритилган инвестиция-ларда лизингнинг улуши 2005-2006 йилларда 0,024 фоизни, 2007 йилда 0,043, 2008 йилда 0,031 фоизни ташкил килган булса, 2009 йилга келиб бу курсаткич 0,026 фоизни ташкил килган ёки 2005 йилга нисбатан 108,3 фоизга ошган. Буни юкоридаги жадвалдан яккол куриш мум-кин.

1-жадвалдан куринадики, Хоразм вилояти-нинг ялпи худудий махсулотида лизингнинг улуши 2005 йилда 0,0024 фоизни ташкил килган булса, 2009 йилга келиб бу курсаткич 0,0037 фоизни ташкил килган.

Бизнинг тахлилларимизга кура, 2005-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизингга берилган мол-мулк хажми, энг юкори курсаткич 2008 йилда (6,7 млрд.сум) кузатилган ва 20052008 йиллар давомида лизингга берилган мол-мулк хажми вилоят курсаткичи изчил ошиб келган ва 2009 йилга келиб карийб 1,0 млрд. сумгача пасайган ва 5,73 млрд.сумни ташкил килган. Бунинг асосий сабабларидан бири сифатида Хоразм вилояти ЛХСБ нинг асосий сегментини кишлок хужалик техникаси ва технологияси лизингги ташкил этиши, ушбу сегментдаги асосий лизингга олувчиларнинг кишлок хужалигида ер майдонларини оптимал-

1-жадвал

2005-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ нинг ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг айрим курсаткичларидаги улуши*

Йиллар Лизингга берилган Асосий капиталга ЯХМ да лизингнинг

мол-мулк киймати, инвестицияларда улуши, % да

млрд. сумда лизинг улуши, % да

2005 1,404 0,024 0,0024

2006 2,559 0,024 0,0034

2007 5,844 0,043 0,0058

2008 6,745 0,031 0,0046

2009 5,730 0,026 0,0037

2009 йил 2005 йилга

нисбатан, фоизда 408,1 108,3 154,1

* Хоразм вилояти Статистика ва Марказий банк бошкармалари хамда "Узкишлокхужаликмашлизинг" АЛК вилоят филиали маълумотлари асосида муаллиф хисоб-китоблари

1-диаграмма*

2005-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизинга берилган мол-мулк хажми динамикаси, млн.сумда

млрд.сумда

2005 2006 2007 2008

2009

□ Лизингга берилган мулк хажми динамикаси, млрд.сумда

* Хоразм вилояти Марказий банк бошкармаси ва "Узкишлокхужаликмашлизинг" ва "Узбеклизинг Интернешнл АЖ" вилоят филиали маълумотлари асосида муаллиф хисоб-китоблари

2-жадвал

2005-2009 йилларда Хоразм вилояти лизинг хизматлари сервиси бозорида иштирокчилар-нинг улушининг динамикаси1

Йиллар 2005 2006 2007 2008 2009

Лизинг компаниялари

Мол-мулк киймати, Млрд.сум 1,018 1,992 4,901 5,680 4,515

Улуши, % да 62,1 71,6 80,8 81,3 73,1

Банклар

Мол-мулк киймати, Млрд.сум 0,386 0,567 0,943 1,065 1,215

Улуши, % да 37,9 28,4 19,2 18,7 26,9

ЖАМИ: 1,404 2,559 5,844 6,745 5,730

1 Муаллиф хисоб-китоблари асосида тузилган.

лаштириш сабабли сони камайганлиги хамда улар уртасида олдинги мавжуд техникалар хам кайта таксимланганлигини, яъни бозор-нинг айнан шу лизинг предметларига булган талаби кисман булсада кондирилганлигини таъкидлаш мумкин (1-диаграмма).

2005-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизинга берилган мол-мулк хажми динами-каси, млн.сумда

Биз уз тадкикотларимиз давомида 20052009 йилларда Хоразм вилояти лизинг хиз-матлари сервиси бозорида иштирокчилар-нинг улушининг динамикасини тахлил килдик (2-жадвалга каранг).

2-жадвалдан куринадики, 2005 2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да республика ЛХСБ дан фаркли уларок факат лизинг ком-паниялари ва тижорат банклари фаолият курсатишган. 2005 йилда лизинг компанияла-рининг ЛХСБ даги улуши 62,1 фоизни ташкил килган булса, 2009 йилга келиб 73,1 фоизга етган ва уз навбатида мос равишда тижорат банклариниг улши 37,9 ва 26,9 фоизнги ташкил этган.

Таъкидлаш жоизки, 2005-2008 йилларда тижорат банкларининг улуши камайиш тен-денциясига эга булган булса, 2009 йилда 8,2 пунктга ошган ва худди шу йили умумий лизинг операцияларининг улуши хам камайган.

Хоразм вилоят ЛХСБ да нобанк муассасала-рининг иштироки деярли йукдир ва истикболда Хоразм вилоятида янги фаолият бошлаган нобанк муассасалари булган кредит уюшма-лари томонидан хам лизинг операцияларини кулланилишини рагбатлантириш лозим. Худди

шундай тижорат банклари томонидан хам курсатиладиган микролизинг хизматлари ва бошка лизинг операцияларини куламини кен-гайтириш чораларини, механизмларини ишлаб чикиш максадга мувофикдир.

2005-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХС бозорида лизинг битимлари портфели динамикасини тахлили курсатишича, 2005-2009 йиллар давомида янгидан тузилган битимлар 70 тадан 120 тага ёки 171,4 фоизга ошган. Уз навбатида тузилган битимларнинг киймати 4,1 мартага ёки 1,4 млрд. сумдан 5,7 млрд.сумгача ошган. Бизнинг тахлилларимизга кура, 2009 йилга келиб амал килаётган битимлар сони 990 тага етган ёки 2005 йилга нисбатан 3,8 мартага ошган ва уз навбатида 2009 йилда умумий амал килаётган лизинг битимларининг киймати 2005 йилга нисбатан 13,4 мартагача ошиб, 1,59 млрд. сумдан 21,5 млрд.сумга етган (3-жадвал).

Бизнинг тахлилларимизга кура, 2001 -2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизинг операцияларини амалга оширган хужалик юритувчи субъектларнинг ташкилий-хукукий шакллари 63,0 фоизи фермер хужаликлари, 34,0 фоизи хусусий фирмалар ва 3,0 фоизи бошка шаклдаги хужалик юритувчи субъектлар хисобланади (2-диаграммага каранг).

Кейинги йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизингга берилган мол-мулк турлари дивер-сификациялашиб, уларнинг узаро нисбатлари узгариб бормокда ( 3-диаграмма).

Диаграммага кура, умумий лизинга берилган мол-мулкларнинг 61,0 фоизини кишлок хужалик техникалари, 10 фоизини кучмас мулк, 4 фоизини енгил ва озик-овкат саноати техно-

3-жадвал

2005-2009 йилла битимлари портф

рда Хоразм вилояти ЛХС бозорида лизинг ели динамикаси*

Йиллар 2005 2006 2007 2008 2009 2009 йил 2005 йилга нисбатан, фоизда

Йил давомидаги янги битимлар

Битимлар сони 70 199 298 221 120 171,4

Битимлар киймати, 1,404 2,559 5,844 6,745 5,730 4,1 м

млрд.сумда

Йил охирида лизинг портфели

Амал килаётган 260 459 757 946 990 3,8 м

шартномалар сони

Киймати млрд.сум 1,5951 4,1541 9,9981 16,533 21,513 13,4 м

1 Хоразм вилояти Марказий банк бошкармаси ва "Узкишлокхужаликмашлизинг" ва "Узбеклизинг Интернешнл АЖ" вилоят филиали маълумотлари асосида муаллиф хисоб-китоблари

логиялари, 5 фоизини полиграфия, компьютер ва АКТ лари, 4 фоизини юк хамда 5 фоизини йуловчи транспортлари, 3 фоизи ^урилиш ва ^урилиш материаллари ишлаб чи^ариш тех-нологиялари, 6 фоизни бош^а ишлаб чи^ариш технологиялари, 2 фоизини тиббиёт ускуна-лари ташкил этган.

Вилоят ЛХСБ даги лизинг операцияларининг 26,2 фоизи микролизинг, 47,5 фоизи молиявий лизинг ва долган 26,3 фоизи умумий лизинг операцияларидир.

Биз тад^и^отларимиз давомида Хоразм вилояти ЛХСБ да етакчи лизинг берувчилардан

булган тижорат банклари уртасида лизингнинг тутган урнини бахолаш буйича социологик суровлар утказдик.

Социологик суровларда респондентлар булган тижорат банклари вакилларига 10 саволдан иборат булган анкети суровларини тар^атдик ва улардан шу саволлар буйича жавоблар олдик.

Респондентлар сифатида 'Талланбанк" (хозирги Кишло^урилишбанк), Агробанк, Микрокредитбанк ОАТБ, Асакабанк ДАТ каби банкларнинг Хоразм вилояти фили-аллари бош^арув ходимлари ёки кредит

2 - диаграмма*

2001-2009 йилларда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизинг операцияларини амалга оширган хужалик юритувчи субъектларнинг ташкилий-ху^у^ий шакллари буйича улуши, % да

3%

34%

63%

□ Фермер хужаликлари

I Хусусий фирмалар □ Бошкалар

* Хоразм вилояти статистика бош^армаси ълумотлари маасосида муаллиф хисоб-китоблари

3 - диаграмма*

2009 йилда Хоразм вилояти ЛХСБ да лизингга берилган мол-мулкларнинг турлари буйича таркиби, % да

□ 5%

10%

□ 6%

1 4%

□ 61%

1 2%

□ Енгил ва озик-овкат саноати учун

□ Полиграфия, компьютер ва АКТ

□ ^урилиш ва курилиш материаллари ишлаб чи кариш учун

□ Бошка ишлаб чикариш ускуналари ва технологик жи^озлар

□ Тиббиёт ускуналари

□ ^ишлок хужалик техникалари

□ Юк автотр анспорти

□ Йуловчи транспорти

□ Кучмас мулк, мулк мажмуаси

* Хоразм вилояти статистика бош^армаси маълумотлари асосида муаллиф хисоб-китоблари

булимларининг бошли^лари ва лизингга олув-чилар иштирок этишди.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Тахлилларимизга кура, респондентлар "Лизинг хизматларини асосан ^айси тоифадаги хужалик юритувчи субъектларга курсатасиз?" деган саволга респондентларнинг аксарияти "кичик бизнес субъектларига" деб жавоб беришди.

"Асосан ^айси турдаги лизинг операция-ларини курсатасиз?" деган саволга Микро-кредитбанк ОАТБ микролизинг операцияла-рини "туртдан уч ^исми асосан микролизинг" долган ^исми лизинг операциялари деб жавоб беришган булса, долган тижорат банкларида микролизингнинг улуши нисбатан камлиги аён булди.

Респондентлар барчасининг кредит порт-фелида лизинг операцияларининг улуши 25 фоизгача ташкил ^илиши, биргина Микро-кредитбанкда эса 35 фоиздан ортиши маълум булди.

"Сизнинг фикрингизча ташкилотингиз учун лизинг бериш даромадлиро^ми ёки кредитми?" деган саволга респондентлар"Лизингда соли^ имтиёзлари мавжуд. Хусусан, солила тортиш базасидан лизинг буйича олинадиган фоиз даромадлари чегириб ташланади. Бугунги кунда ушбу чегирма солила тортиладиган базанинг 15 фоизини ташкил ^илади" деб жавоб беришди.

Анкета саволларининг "Ундай булса, ташкилотингиз лизинг хизматининг янада кенгайи-шига сизнинг назарингизда ^андай омиллар тус^инлик ^илмоеда?" деган саволга респондентлар "Молиявий ресурслар етарли, биро^ мижоз кам. Бунинг сабаби, тадбиркорлар лизинг ва унинг афзалликлари туррисида, шунингдек, уни олиш тартиби туррисида етарлича маълу-мотга эга эмаслигидадир" деб жавоб беришган. Бундан таш^ари респондентлар "Лизинг муддати тугагунча лизинг объектларининиг банк мулки булиб са^ланиб туриши, шунингдек лизинг буйича туловларни хар чораеда амалга оширишнинг мажбурийлиги мижоз-ларга муайян но^улайликлар турдиради" деб жавоб беришган.

"Сизнинг фикрингизча ^андай тадбирларни амалга ошириш ор^али лизинг хизматини янада ривожлантириш мумкин?" деган саволга респондентларнинг ^арийб 40 фоизи "таррибот

ва ташвикот ишларини кучайтириш лозим" ва 60 фоизи эса "лизинг буйича фоиз ставкасини пасайтириш лозим" деб жавоб беришган.

Айрим респондентлар томонидан (Агробанк) Маказий банк томонидан лизинг операциялари учун урнатилган меъёрлардан лизинг операцияларининг ошиб кетганлиги, натижада Марказий банк томонидан бундай операция-ларни тухтатиш топширилганлиги лизингнинг ривожланишига тускинлик килаётганлиги таъ-кидланган ва ушбу Марказий банк томонидан белгиланган меъёрларнинг куламини янада кенгайтириш лозимлиги таъкидланган.

Бизнинг тахлилларимизга кура, Хоразм вилояти ЛХСБ нинг бугунги кундаги устун-ликлари, афзалликлари, заиф жихатлари ва имконият хамда тахдидларини SWOT3 тахлили ёрдамида аниклаш, истикболда республика-мизнинг барча минтакаларида, хусусан, Хоразм вилоятида тегишли чора-тадбирларни, ЛХСБ ни ривожлантиришнинг минтакавий дастур-ларини ишлаб чикиш хамда амалга оширишда мухим ахамият касб этади. Мазкур илмий изла-нишлар давомида ЛХСБ нинг SWOT тахлилини хам амалга оширилди (4-жадвал).

Унга кура, ЛХСБ ни ривожлантиришнинг кучли томонлари сифатида асосан лизинг предметларининг лизингга олувчиларга уз вактида етиб бориши ва диверсификацияла-шуви, бозорда янги ва кучли лизинг берув-чиларнинг пайдо булиши, уз ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш майдонига эга булишлик, кучли реклама ва консалтинг хизматлар каби-ларни кайд этишимиз мумкин.

ЛХСБ ни ривожлантиришнинг заиф томонлари сифатида бозорда кишлок хужалик тех-никалари сегментининг хукмронлиги (яни бозордаги махсулларнинг диверсификация-лашмаганлиги), лизинг компаниялари сони-нинг жуда камлиги, тижорат банклари томони-

3 SWOT — стратегик режалаштиришдаги тахлил усули булиб, омил ва ходисаларни 4 та гурухга ажратишни назарда тутади: Strengths (кучли томонлари), Weaknesses (Заиф томонлари), Opportunities (Имкони-ятлари) ва Threats (Тахдидлар). SWOT акроними илк бор 1963 йилда АКШнинг Гарвард университетида бизнес-сиёсати буйича анжуманда профессор К.Эндрюс томонидан киритилган. Дастлаб SWOT тахлил жорий холатлар ва тенденциялар буйича билимларни эшитиб куриш, лойихалаштиришга асосланган. 1965 йилда эса Гарвард университети-нинг 4 нафар профессорлари Leraned, Christensen, Andrews, Guth лар фирма хулк атвори стратегиясини ишлаб чикиш учун SWOT моделини ишлатиш технологиясини таклиф этдилар. Аввало, LCAG (муаллиф-ларнинг номларининг бош харфларидан ташкил топган) деб аталувчи стратегияни танлашга олиб борувчи схема таклиф этилди. SWOT-тахлил умумий куринишда иктисодий категорияларни уз ичига олмаганлиги учун, турли фаолият сохаларида уни исталган ташкилот, алохида киши ёки мамлакатлар учун хам куллаш мумкин.

дан асосан кредит операцияларига устуворлик берилиши, туловга кодир лизинг олувчилар сонининг пастлиги, лизинг берувчиларда моли-явий ресурсларнинг чекланганлиги, лизинг буйича етарлича ахборотларга эга булмаслик каби курсаткичларни айтиш зарур.

ЛХСБ ни ривожлантиришнинг имконият-лари сифатида Хукумат томонидан ЛХС га устуворлик берилиши ёки сохани рагбатлантирувчи янги меъёрларнинг киритилишини, вилоят ЛХС бозорида лизинг берувчилар сонининг купайишини, лизинг олувчи туловга кобил субъектлар, мижозларни купрок жалб килишни, ЛХСБ нинг купгина сегментларини узлаштирилмаганлиги ёки бушлигини, жис-моний шахслар микролизинги хизматларини кенгайтириш имконияти кабиларни таъкидла-шимиз мумкин.

Уз навбатида ЛХСБ ни ривожлантиришга та^дид солувчи жи^атлар сифатида бахолар ва

фоиз ставкасининг ошиши, соликларнинг усиши ва бозор конъюнктурасининг узгариши, бошка минтакалардаги ёки хорижий ракиблар бозор мавкеининг усиши, валютали лизинг операция-лари учун валюта курсининг нобаркарорлиги, конунчиликдаги узгаришлар, шерик томонлар-нинг "айниши" ёки турли "уйинлар", келишмов-чиликларни айтишимиз жоиз.

Фикримизча, юкоридаги утказган SWOT тахлилимизни хар бир лизинг операцияларини амалга оширувчи ёки лизинг муносабатларига киришувчи томонлар ёки минтакалар амалга ошириши оркали айнан уз ЛХСБ нинг заиф томонлари ва тахдидларини бартараф этиши, кучли томонлари хамда имкониятларини тулик ишга солиши буйича карорлар кабул килиши асосида муайян минтакада ЛХС нинг тарракиёти иктисодимизни жадал суратларда усишига ва Ватанимизни гуллаб-яшнашига олиб келади деб уйлаймиз.

4-жадвал

Хоразм вилояти лизинг хизматлари ва сервиси бозорини ривожлантиришнинг SWOT тахлили*

КУЧЛИ ТОМОНЛАР ЗАИФ ТОМОНЛАР

Лизинг предметларининг лизингга олувчиларга уз вактида етиб бориши Лизинг предметларининг диверсификациялашуви Бозорда янги ва кучли лизинг берувчиларнинг пайдо булиши Уз ишлаб чикариш ва хизмат курсатиш майдонига эга булишлик Кучли реклама ва консалтинг ЛХСБ да кишлок хужалик техникалари сег-ментинингхукмронлиги лизинг компаниялари сонининг жуда кам-лиги тижорат банклари томонидан асосан кредит операцияларига устуворлик берилиши туловга кодир лизинг олувчилар сонининг пастлиги лизинг берувчиларда молиявий ресурслар-нинг чекланганлиги Лизинг буйича етарлича ахборотларга эга булмаслик ва х.к.

ИМКОНИЯТЛАР ТАХДИДЛАР

Хукумат томонидан ЛХС га устуворлик берилиши ёки сохани рагбатлантирувчи янги меъёрларнинг кирити-лиши Вилоят ЛХС бозорида лизинг берувчилар сонининг купайиши Лизинг олувчи туловга кобил субъектлар, мижозларни купрок жалб килиш ЛХС бозорининг купгина сегментларини узлаштирилмаганлиги ёки бушлиги Жисмоний шахслар микролизинги хизматларини кенгайтириш имконияти Бахолар ва фоиз ставкасининг ошиши Соликларнинг усиши ва бозор конъюнктурасининг узгариши Бошка минтакалардаги ёки хорижий ракиблар бозор мавкеининг усиши Валютали лизинг операциялари учун валюта курсининг нобаркарорлиги Конунчиликдаги узгаришлар Шерик томонларнинг "айниши" ёки турли "уйинлар", келишмовчиликлар

* Муаллиф ишланмаси

Фойдаланилган адабиёт руйхати

1. «Инсон манфаатлари устуворлигини таьминлаш - барча ислохот ва узгаришларимизнинг бош ма^садидир» Узбекистон Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2007 йилда мамлакатни ижтимоий-иктисодий ривожланти-риш якунлари ва 2008 йилда и^тисодий ислохотларни чу^урлаштиришнинг энг мухим устувор йуналишларига багишланган Вазирлар Махкамаси мажлисидаги маьрузаси // Хал^ сузи. 2008 йил, 9-февраль. 3-бет.

2. Узбекистан Республикаси Президенти И.А.Каримовнинг 2009 йилнинг асосий якунлари ва 2010 йилда Узбекистонни ижтимоий-иктисодий ривожлантириш-нинг энг мухим устувор йуналишларига багишланган Вазирлар Махкамасининг мажлисидаги маърузаси // Хал^ сузи, 2010 йил, 30-январь. № 21. 3-бет.

3. Хоразм вилояти статистика бош^армаси маълумотлари.

4. Хоразм вилояти Марказий банк бош^армаси маълумотлари.

5. "Узбеклизинг Интернешнл АЖ" вилоят филиали маълумотлари.

6. "Уз^ишло^хужаликмашлизинг" АЛК Хоразм вилоят филиали маълумотлари

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.