Научная статья на тему 'МИНИ-ФУТБОЛ ЎЙИНИДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИГАН ТЕХНИК-ТАКТИК ВА ҲАРАКАТ ФАОЛИЯТЛАРИНИ ЎРГАНИШ'

МИНИ-ФУТБОЛ ЎЙИНИДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИГАН ТЕХНИК-ТАКТИК ВА ҲАРАКАТ ФАОЛИЯТЛАРИНИ ЎРГАНИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
103
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ТЕХНИК ТАКТИК ҲАРАКАТ / ҲУЖУМЧИ ВА ҲИМОЯЧИ / ҲАРАКАТЛАНИШ ФАОЛИЯТИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шаймарданов Д.Б.

Мақолада мини футбол жамоа футболчиларининг ўйин давомида бажариладиган техник тактик ҳаракатлар сони ва самарадорлигидан ташқари 3 м/с дан кичик тезлик билан секин югуриш, 3-6 м/с оширилган тезлик билан югуриш, 6 м/с дан ошиқ максимал ва субмаксимал тезлик билан югуриш ҳаракатларини ҳужумчилар ва ҳимоячилар томонидан бажаришлари кенг ёритиб беришга ҳаракат қилинган.В представленной статье, помимо количества и результативности выполняемых игроками мини футбольной команды технико тактических действий во время игры, проанализирован медленный бег со скоростью менее 3 м/с, бег с повышенной скоростью 3-6 м/с, бег с максимальной и субмаксимальной скоростью более 6 м/с, выполняемый нападающими и защитниками.In addition to the number and effectiveness of technical and tactical actions performed during the match by the players of the mini football team in the article, it has been tried to give a wide coverage of the slow running from 3 m/s to a small speed, running with a speed increased from 3-6 m/s, running with a maximum.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИНИ-ФУТБОЛ ЎЙИНИДА АМАЛГА ОШИРИЛАДИГАН ТЕХНИК-ТАКТИК ВА ҲАРАКАТ ФАОЛИЯТЛАРИНИ ЎРГАНИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

проблемы социально-политической истории и совершенствование преподавания вузовской науки по формированию личности: Сб. научн. тр. - Майкоп, 1991. - С. 271-274.

13. Погребной А.И., Скрынникова Н.Г., Аришин А.В. Формирование рациональной техники плавания с учетом индивидуального профиля асимметрии. М.: Физическая культура: воспитание, образование, тренировка. 2007. №5. С.70-73.

14. Шанина, Г.Е. Межполушарная асимметрия как фактор, лимитирующий проявления высших психических функций: обзор лите-

ратуры отечественных и зарубежных авторов [Текст] / Г.Е. Шанина // Физическая культура: воспитание, образование, тренировка. - 2010. - № 1.- С. 45-48.

15. Юшкевич Т.П. Асимметрия в развитии силовых качеств у бегунов на короткие дистанции // Теория и практика физической культуры. 1989.№ 3. С. 27-29.

16. Bangsbo, Jens. Fitness Training in Football. A Scientific Approach / Jens Bangsbo; August Krogh Institute, University of Copengagen. -Copengagen, Denmark, 1994. - 336 p.

Мустакил изланувчи Д.Б. ШАЙМАРДАНОВ1

^збекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университета, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

shaymardonov5753@mail.ru

■■Нотация

мини-футбол уйинида амалга ошириладиган техник-тактик ва

харакат фаолиятларини урганиш

Annotation

В представленной статье, помимо количества и результативности выполняемых игроками мини-футбольной команды технико-тактических действий во время игры, проанализирован медленный бег со скоростью менее 3 м/с, бег с повышенной скоростью 3-6 м/с, бег с максимальной и субмаксимальной скоростью более 6 м/с, выполняемый нападающими и защитниками.

Ключевые слова: технико-тактические действия, нападающий и защитник, мини-футбол, подвижные действия.

Маколада мини-футбол жамоа футболчиларининг уйин давомида бажариладиган техник-тактик харакатлар сони ва самарадорлигидан ташкари 3 м/с дан кичик тезлик билан секин югуриш, 3-6 м/с оширилган тезлик билан югуриш, 6 м/с дан ошик максимал ва субмаксимал тезлик билан югуриш харакатларини хужумчилар ва химоячилар томонидан бажаришлари кенг ёритиб беришга харакат килинган.

Калит сузлар: техник-тактик харакат, хужумчи ва химоячи, мини-футбол, харакатланиш фаолияти.

In addition to the number and effectiveness of technical and tactical actions performed during the match by the players of the mini football team in the article, it has been tried to give a wide coverage of the slow running from 3 m/s to a small speed, running with a speed increased from 3-6 m/s, running with a maximum.

Key words: technical-tactical action, striker and defender, mini football, mobility activities.

Долзарблиги. Футбол спорт турида бажариладиган техник-тактик харакатларга бажарилиши ва турли йуналишларга харакат фаолиятлари куп бора эътироф этилади. Жумладан, мини-футболда хам алохида харакатланиш фаолиятлари (турлича тезли-клар билан турли йуналишларга харакатланишлар, югуришлар, тухташлар, сакрашлар ва хоказолар) ва техник усуллар (тупни узатиш, олиб юриш, алдаб утиш, эгаллаб олиш ва хоказолар) "комбинаторик структуралар - комбинацияларга бирлаштирилади, бу комбинациялар етарлича кенг вариацияланадиган мажмуалар булиб, уларнинг таркибий кисмлари конкрет мусобакани утказиш тактикаси билан шарт-ланади" [7]. Мусобака харакатлари уйин жараёнида уйин вазиятларига мос келадиган узгаришлар билан куп марта кайта яратилади.

Футболчиларнинг мусобака харакатларининг умумий таркиби футболчиларнинг спорт малака да-ражаси билан белгиланади ва уларнинг техник-тактик арсенали билан шартланади. Бу курсаткич спортчи-ларнинг спорт махорати ортиб бориши билан барка-рор динамикага эга булиб боради. Тадкикотларда, ёш футболчилар мусобака уйинларида битта уйинда 400-600 тагача турли-туман техник-тактик харакатлар-ни бажарадилар [1,4,5]. Юкори спорт малакасига эга

булган футболчилар битта уйинда уртача 827 тагача техник-тактик харакатларни бажарадилар [2,3,9].

Тадкикот ишлари буйича, мини-футбол уйинчи-ларнинг жисмоний ва техник-тактик тайёргарлик даражалари доимо юкори булиши, мини-футбол уйи-нидаги кийин вазиятлардан жисмоний техник-тактик сифатларининг боFликлиги натижаси оркалигина чикиб кетишни таъкидлайди. Эрдонов О.Л. уйинчи-ларнинг мусобака фаолиятларини тахлил натижалари-га кура, майдонда хужумчининг уйин вазифаларини энг мураккаб булишини билдирган [11]. Келтирилган маълумотлардан мини-футболчиларни техник-тактик ва харакатланиш фаолиятлари етарли даражада урга-нилганлиги сабабли, биз уз ишимизни мини-футбол уйинидаги футболчиларни мусобака фаолиятидаги техник-тактик ва харакатланиш фаолиятларини урга-ниш долзарб масалалардан бири деб уйлаймиз.

Тадцик;отнинг мак;сади. Мусобака шароитида юкори малакали мини-футбол жамоа футболчила-рининг уйин давомидаги техник-тактик ва харакат фаолиятларини харакатларини тахлил килиш.

Тадк;ик;отнинг вазифалари:

Мини футболчилар томонидан бажариладиган техник-тактик ва харакатланиш фаолиятларининг урганиш.

№2-2022

www.fansports.uz

23

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

см см о см

го га

0

ю

1

Мини футболчиларнинг уйиндаги техник-тактик харакатлари хамда майдондаги харакат фаолиятлари-ни узаро богликлигини аниклаш.

Тадкикот усуллари ва ташкил этилиши. Иши-мизда куйидаги усуллардан фойдаланилди: Махсус адабиётларни тахлил килиш ва умумлаштириш; пе-дагогик кузатиш; математик-статистик усулларидан фойдаланилди.

Ушбу тадкикот 2021-2022 йилларда, "Локомотив" футбол клуби кошида "Локомотив" мини-футбол жамоасининг уйинидаги техник-тактик харакатла-ри хамда майдондаги харакатланиш фаолиятлари урганишга харакат килинди. Жами мини-футболчи-ларнинг уйиндаги 10 дан ортик учрашувларидаги уйинлари видео ёзувга олинди ва уларни олдиндан ишлаб чикилган баённомага кайд этилди. К^айд этиш баённомаси майдондаги харакатланиш фаолияти ва мутахассислар М.А. Годик [6], Ю.М. Портнов [8], Б.Н. Шустин [10] тавсия этаётган техник-тактик харакатлар кайд этилди.

Тадкикот натижалари ва уларнинг мухокамаси. Мини-футбол уйинларининг видеоёзувларини тахлил килишни бутун уйин учун ёки керакли вакт оралигида олиб бориш мумкин. Бунда аник жамоанинг уйин тугрисидаги маълумотларни олиш учун футболчи-ларнинг бутун уйин давомидаги харакатларини тах-лил килиш лозим булади. Жамоаларнинг куп сонли уйинларини тахлил килишда уртача статистик хамда уртача арифметик киймат натижаларни тахлил ки-лишни бажариш керак булди. Шу боис уйин давомида жамоанинг майдондаги харакатланиш фаолияти ва техник-тактик харакатларини тулик тахлил килишни бажарган. Уйин камида икки марта куриб чикилган. Биринчи марта уйинчиларнинг харакат фаоллигини тахлил килиш учун, иккинчи марта турли техник хара-катларнинг хажмини хисоблаш учун куриб чикилган.

Мутахассислар томонидан алохида уйинчилар-нинг хам, умуман бутун жамоанинг хам харакатлари-нинг хажмлари, турли-туманлиги ва самаралилигини микдорий акс эттирувчи курсаткичлар ишлаб чикил-ган. "Катта" футболда куйидаги 12 та техник-тактик харакатларни (курсаткичларни) кайд килиш таклиф килинган:

- тупни узатишлар: киска, урта ва узок масофа-ларга;

- олиб юриш;

- алдаб утиш;

- тортиб олиш;

- эгаллаб олиш;

- бош билан уйнаш;

- дарвозага зарбалар - бош ёки оёк билан.

Уйиндаги узаро харакатларнинг самарадорлиги

муваффакиятли бажарилган усулларнинг бажарилган

шу турдаги усулларнинг умумий сонига нисбати сифа-тида бахоланади. Техник харакатларни бажаришнинг зичлиги курсаткичи хам хисобланади.

1-жадвалдаги натижаларга тухталадиган булсак, "Локомотив" мини- футбол жамоаси уйин давомида 59-99 та техник-тактик харакатларини бажаришлари аникланган булсак, самарадорлик курсаткичи (СК%) 67-82% атрофида узгариши кузатилди. уйин давомида жамоа футболчилари 76.45±13,03 маротабани бажа-ришса, самарадорлиги 0.78±0.06 ташкил этмокда. Жадвалдан куриниб турибдики, футболчилар кичик тезлик билан харакатланишларга уйиннинг асосий вактини, уртача тезлик билан кучишларга химоячи-лар - 95-110 с оралигида ва хужумчилар - 182-250 с оралигида сарфлаганлар. Секин югуриш, 3 м/с дан кичик тезлик билан химоячилар - 1095-1150 с оралигида ва хужумчилар - 990-1095 с оралигида сарфлаганлар. Максимал тезлик билан химоячилар амалда уйнамайдилар, хужумчиларда эса бундай холат булиб туради, бирок бу купинча "тез узилиш" хавфи пайдо булганда химоя харакатларини бажариш зарурати вужудга келганда содир булади.

1-жадвал

"Локомотив" мини футбол жамоасининг уйиндаги техник-тактик ва харакатланиш фаолиятлари буйича маълумотлар

№ Ф.И.Ш Амплуа Техник-тактик харакатлар Х±6 Югуришлар сонияда Х

Сони СК% 3 м/с кам 3-6 м/с 6 м/с куп

1. Шавкатов Д Хуж 62±3.25 0,82±0.12 1005 200 40

2. Усмонов А Хуж 99±4.25 0,67±0.08 1010 250 35

3. Можаев С Хуж 87±3.25 0,78±0.07 1025 235 30

4. Сагдуллаев А Хуж 74±3.47 0,82±0.08 1095 215 42

5. Эргашев Б Хуж 95±4.15 0,82±0.11 990 225 43

6. Нормирзаев Ж Хуж 75±3.69 0,82±0.08 1020 182 45

7. Одилов М Хим 65±4.14 0,83±0.14 1150 100 20

8. Садиров Т Хим 79±4.58 0,78±0.11 1110 95 15

9. Шоахмедов С Хим 68±4.78 0,78±0.07 1090 105 30

10. Аскаржонов Р Хим 59±4.15 0,69±0.14 1120 110 20

11. Гуляев М Хим 78±4.15 0.69±0.11 1095 100 25

Х уртача курсаткич 76,45 0,78 1064,55 165,18 31,36

6 стандарт огиш 13,03 0,06 55,29 63,02 10,45

2-жадвалда натижаларда уйин давомидаги техник-тактик харакатларни сони ва самарадорлигидан ташкари майдондаги харакатланиш фаолиятининг ху-жумчи ва химоячилар буйича маълумотлар келтирилган.

Шундай килиб, жадвалдаги натижалардан мини-футбол уйин давомида узида нисбатан паст шиддатли мусобака фаолиятини такдим килади, бу фаолият тупни узатишлар, тухтатишлар ва яна уза-тишлар куринишида бажарилади ва уйин вактининг 90% дан купрогини банд килади. Уртача тезлик билан югуришнинг йигинди давомийлиги мини-футболдаги химоячиларда катта футболдаги футболчиларга караганда камрок, хужумчиларда эса - икки мартадан купрок, чунки мини-футболда уйинчининг уйнаш вакти турт мартага кам, уртача тезлик билан нисбий югуриш шиддати эса (уртача тезлик билан югуриш вактининг уйинда иштирок этиш вактига нисбати) мини-футболда химоячиларда 2-3 мартага, хужумчи-

24

www.fansports.uz

№2-2022

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ларда - 8 мартага юкори булади. Масалан, хужумчи уйинда 20 дакика иштирок этади, катта футболда эса - 90 дакика иштирок этади, уртача тезлик билан югуриш давомийлиги 140 с.ни ташкил килади, катта футболда эса 68 с.ни ташкил килади. Уртача тезлик билан югуриш вактини уйиннинг давомийлигига булгандан кейин куйидагини оламиз.

Жадвалдаги натижалардан уйин давомида хужум-чилар ва химоячиларни техник-тактик харакатларини урганишда куйидаги натижаларига эътибор бериш керак. Уйин давомида хужумчиларининг техник-тактик харакатларини уртача курсаткичларига хужумчилар 82.00±14.11 маротабани ташкил этса, самарадорлик курсаткичлари 0.79±0.06 ташкил этган. Харакатланиш фаолиятида секин югуришда 1024.14±36.80 (3 м/с кам тезликда), уртача тезликда югуриш 217.83±24.26 (3-6 м/с тезликда), юкори тезликда 39.17±5.64 (6 м/с куп) хара-катларни бажаришган. Уйин давомида химоячиларининг техник-тактик харакатларини уртача курсаткичларига хужумчилар 69.80±8.58 маротабани ташкил этса, самарадорлик курсаткичи 0.77±0.06 ташкил этган. Х,аракат-ланиш фаолиятида секин югуришда 1024.14±36.80 (3 м/с кам тезликда), уртача тезликда югуриш 217.83±24.26 (3-6 м/с тезликда), юкори тезликда 39.17±5.64 (6 м/с куп) харакатларни бажаришган.

Мини-футбол узининг спецификасига эга. Уйин кенглигининг чегараланганлиги, бир киши бир киши-га карши уйнаш имконияти уйинчиларни тинмасдан майдонча буйлаб кучишга ва шерикларга узатма беришни бажаришга мажбур килади. Натижада ми-ни-футболда техник харакатларнинг зичлиги уртача секундига 1 та техник харакатни ташкил килади (CF=0,2). Шу сабабли битта жамоа 20 дак давомида тупга эгалик килганда (колган тахминан 20 дак бошка жамоага тугри келади) 1000-1300 та атрофида техник-тактик харакатларни содир килиш мумкин [11].

2-жадвал

"Локомотив" мини футбол жамоасининг хужумчилари ва химоячиларининг уйиндаги техник-тактик ва харакатланиш фаолиятлари буйича маълумотлар

№ Ф.И.Ш Амплуа Техник-тактик харакатлар Югуришлар сонияда Х

Сони Х±6 СК% Х±6 3 м/с кам 3-6 м/с 6 м/с куп

1. Шавкатов Д Хуж 62 3,25 0,82 0,12 1005 200 40

2. Усмонов А Хуж 99 4,25 0,67 0,08 1010 250 35

3. Можаев С Хуж 87 3,25 0,78 0,07 1025 235 30

4. Сагдуллаев А Хуж 74 3,47 0,82 0,08 1095 215 42

5. Эргашев Б Хуж 95 4,15 0,82 0,11 990 225 43

6. Нормирзаев Ж Хуж 75 3,69 0,82 0,08 1020 182 45

Х уртача курсаткич 82,00 0,79 1024,17 217,83 39,17

6 стандарт огиш 14,11 0,06 36,80 24,46 5,64

7. Одилов М Хим 65 4,14 0,83 0,14 1150 100 20

8. Садиров Т Хим 79 4,58 0,78 0,11 1110 95 15

9. Шоахмедов С Хим 68 4,78 0,78 0,07 1090 105 30

10. Аскаржонов Р Хим 59 4,15 0,69 0,14 1120 110 20

11. Гуляев М Хим 78 4,15 0.69 0,11 1095 100 25

Х уртача курсаткич 69,80 0,77 1113,00 102,00 22,00

6 стандарт огиш 8,58 0,06 23,87 5,70 5,70

3-жадвалда 3 м/с дан кичик тезлик билан секин югуриш, 3-6 м/с оширилган тезлик билан югуриш, 6 м/с дан ошик максимал ва субмаксимал тезлик билан югуриш харакатларини хужумчилар ва химоячи-ларнинг харакатлари келтирилган. Маълумотлардан

куриш мумкинки, майдондаги харакатланиш фаоли-ятида хужумчилар 3-6 м/с оширилган тезлик билан югуришда химоячиларнинг харакатларидан камли-гини, 3 м/с дан кичик тезлик билан секин югуриш харакатларида хужумчиларга караганда юкорилигини курмокдамиз.

3-жадвал

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

"Локомотив" мини футбол жамоасининг майдондаги харакатланиш фаолияти

№ Югуриш тезлиги Х,с | 6,с | Х% Х,с | 6 ,с У%

имоячилар

1 Секин югуриш, 3 м/с 1113,00 23,87 2.21 1024,17 36,80 3,35

2 Оширилган тезлик 102,00 5,70 5.58 217,83 24,46 11,22

3 Максимал ва субмаксимал тезлик билан югуриш 6 м/с дан ошик 22,00 5,70 25.90 39,17 5,64 14.39

Келтирилган юкоридаги маълумотлардан биз мини футболчиларининг уйин давомидаги техник-тактик харакатларини бажаришлари майдон-даги харакатланиш фаолиятларига таъсир килиши буйича маълумотларни кулга киритдик. Яъни уйин давомида хужумчилар 82 та техник-тактик харакатларни бажаришса, харакатланиш фаолияти 1281.17 с ташкил этмокда. Химоячиларнинг уйин давомида 69.80 (Х) марта техник-тактик харакатларни бажаришса, 1237 с харакатланиш фаолиятини ташкил этади. Келтирилган маълумотлардан биз укув-машгулот жараёнида техник-тактик хара-катларни бажаришда турли шиддатларда югуриш жараёнида фойдаланиш керак.

Хулоса киладиган булсак, уйиндаги техник-тактик харакатларни бажариш давомида харакатланиш фаолиятининг турли шиддатда югуришлари яъни, 3 м/с дан кичик тезлик билан секин югуриш, 3-6 м/с оширилган тезлик билан югуриш, 6 м/с дан ошик мак-симал ва субмаксимал тезлик билан югуриш харакат-лар орасида сезиларли узгариш борлиги аникланди. Бундан ташкари химоячи ва хужумчилар орасидаги техник-тактик харакатлар ва турли шиддатда харакат-ланишлар орасида фарк борлиги аникланди.

Адабиётлар:

1. Алиев Э.Г. Мини-футбол (футзал): учебник / Э.Г. Алиев, С.Н. Андреев, В.П. Губа. - М.: Советский спорт, 2012. - 554 с.

2. Андреев С.Н. Мини-футбол в школе / С.Н. Андреев, Э.Г. Алиев.

- М.: Советский спорт, 2006. - 224 с.

3. Андреев С.Н. Программа мини-футбол (футзал) / С.Н. Андреев, Э.Г. Алиев, В.С. Левин, К.В. Еременко. - М.: Советский спорт, 2008. - 96 с.

4. Андреев СИ. Некоторые аспекты атакующих действий в мини-футболе: Методические рекомендации. - М, 1998. - 14 с.

5. Андреев СИ. Особенности оборонительных действий в мини-футболе: Методические рекомендации, - М., 1997. - 31 с.

6. Годик М.А. Контроль тренировочных и соревновательных нагрузок.

- М.: Физкультура и спорт, 1980. - 138 с.

7. Золотарев А.П. Структура и содержание многолетней одготовки спортивного резерва в футболе: Автореф. дисс. ... докт. пед. наук. -Краснодар, 1997.-50с.

8. Портнов Ю.М. Теоретические и научно-методические основы подготовки квалифицированных спортсменов в игровых видах спорта: Автореф. дисс.... докт. пед. наук. - М., 1989. -51с.

9. Сарсания С.К. Физическая подготовка в спортивньк играх (хоккей на траве, футбол, хоккей с шайбой) / Сарсания С.К., Селуянов В.Н. - М., 1991. - 84 с.

10. Шустин Б.Н. Моделирование в спорте (теоретические основы и практическая реализация): Дисс. ... док. пед. наук в виде науч. докл. ВНИИФК. - М.,1995. - 82 с.

11. Эрдонов О.Л. Экспериментальное обоснование методики подготовки юных спортсменов 13-14 лет по мини - футболу.: дис. ... канд. пед. наук. - Ташкент.: 2008. - 107с.

СМ

см о см

го га

0 ^

ю

1

с го

№2-2022

www.fansports.uz

25

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.