Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТДА НОДАВЛАТ ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ РИВОЖЛАТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ'

МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТДА НОДАВЛАТ ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ РИВОЖЛАТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
нодавлат таълим ташкилотлари / давлат мактабгача таълим ташкилотлари / нодавлат мактабгача таълим ташкилотлари / бухгалтерия ҳисоби / таълим хизматлари / таълим жараёни / молиявий ҳисобот. / non-governmental educational organizations / public preschool educational organizations / non-governmental preschool educational organizations / accounting / educational services / educational process / financial reporting.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Боронов Б.Ф., Саломов Ш.Ф.

Мақолада нодавлат таълим ташкилотларининг мамлакат миллий иқтисодиётидаги аҳамияти, ушбу тармоқ соҳаларини ривожлантиришда ҳукумат томонидан олиб борилаётган ижтимоийиқтисодий сиёсат, нодавлат ташкилотлар томонидан кўрсатилаётган таълим хизматлари сифатини назорат қилувчи ташкилотларнинг вазифалари, шунингдек таълим фаолияти билан шуғулланувчи нодавлат ташкилотларида бухгалтерия ҳисобини юритишнингн долзарб масалалари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF NON-GOVERNMENT EDUCATIONAL ORGANIZATIONS AND ORGANIZATIONAL AND LEGAL ASPECTS OF ITS DEVELOPMENT IN THE NATIONAL ECONOMY

The article describes the importance of non-governmental educational organizations in the national economy of the country, the socioeconomic policy of the government in the development of these sectors, the tasks of organizations that control the quality of educational services provided by nongovernmental organizations, as well as the current issues of accounting in nongovernmental organizations engaged in educational activities.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ ИҚТИСОДИЁТДА НОДАВЛАТ ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ ЎРНИ ВА УНИ РИВОЖЛАТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ҲУҚУҚИЙ ЖИҲАТЛАРИ»

Боронов Б. Ф.

Самарканд икщисодиёт ва сервис интитути "Бухгалтерия х^исоби" кафедраси доценти в.б., и.ф.д. (DSc)

Саломов Ш. Ф. тадцикртчи

МИЛЛИЙ ЩТИСОДИЁТДА НОДАВЛАТ ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТЛАРИНИНГ УРНИ ВА УНИ РИВОЖЛАТИРИШНИНГ ТАШКИЛИЙ-ХУКУКИЙ ЖИХДТЛАРИ

Аннотация. Мацолада нодавлат таълим ташкилотларининг мамлакат миллий ицтисодиётидаги ауамияти, ушбу тармоц соуаларини ривожлантиришда уукумат томонидан олиб борилаётган ижтимоий-ицтисодий сиёсат, нодавлат ташкилотлар томонидан курсатилаётган таълим хизматлари сифатини назорат цилувчи ташкилотларнинг вазифалари, шунингдек таълим фаолияти билан шузулланувчи нодавлат ташкилотларида бухгалтерия уисобини юритишнингн долзарб масалалари ёритилган.

Калит сузлар: нодавлат таълим ташкилотлари, давлат мактабгача таълим ташкилотлари, нодавлат мактабгача таълим ташкилотлари, бухгалтерия уисоби, таълим хизматлари, таълим жараёни, молиявий уисобот.

Boronov B.F., DSc acting associate professor "Accounting" department Samarkand Institute of Economics and Service

Salomov Sh.F. researcher

THE ROLE OF NON-GOVERNMENT EDUCATIONAL ORGANIZATIONS AND ORGANIZATIONAL AND LEGAL ASPECTS OF ITS DEVELOPMENT IN THE NATIONAL ECONOMY

Abstract. The article describes the importance of non-governmental educational organizations in the national economy of the country, the socioeconomic policy of the government in the development of these sectors, the tasks of organizations that control the quality of educational services provided by nongovernmental organizations, as well as the current issues of accounting in nongovernmental organizations engaged in educational activities.

Keywords: non-governmental educational organizations, public preschool educational organizations, non-governmental preschool educational

organizations, accounting, educational services, educational process, financial reporting.

Бугунги кунда, ушбу нодавлат мактаблар фаолиятини ривожлантириш буйича катор чора-тадбирлар ишлаб чикилмокда. Бу борада мамлакатимиз Президентининг "Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги хамда унинг тизимидаги ташкилотлар фаолиятини самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"62ги Фармонида нодавлат таълим ташкилотлари тармогини янада кенгайтириш, ушбу фаолиятни амалга ошириш буйича рухсат бериш тартиб-коидаларини енгиллаштириш, лицензия олишда назарда тутилган жараёнларни соддалаштиришга оид алохида вазифалар белгилаб берилган. Шунингдек, ушбу Фармонда мактабгача ва мактаб таълими сохасида ислохотларни чукурлаштириш ва тизим фаолиятини трансформация килиш буйича йул харитаси ишлаб чикилган булиб, унда нодавлат мактабгача ва умумий урта таълим ташкилотлари учун лицензия бериш тартиб-коидаларини такомиллаштиришга каратилган катор чора-тадбирлар ишлаб чикилган:

- нодавлат мактабгача ва умумий урта таълим ташкилотлари фаолиятида укитувчиларнинг малака тоифалари, шунингдек синфхоналарда укувчиларнинг сонига куйилган чекловларни енгиллаштириш;

- ушбу ташкилотларнинг спорт заллари булмаган такдирда бошка корхоналарнинг таълим стандартларига тулик жавоб берадиган спорт мажмуаларидан текинга ёки ижара шартномаси асосида фойдаланишлари учун рухсат бериш;

- вазирлик хамда худудий бошкармалар томонидан текшириш жараёнларини ваколатли органларни хабардор килган холда утказишни ташкил этиш ва бошкалар.

Юкорида курсатиб утилган жараёнлардан айтиш жоизки, бугунги кунда, нодавлат таълим ташкилотлари фаолиятига булган эътибор кундан-кунга кучайиб, ушбу ташкилотларнинг мамлакат микиёсидаги урни ва ахамияти тобора ортиб бормокда.

Мамлакатимизда таълим хизматларига булган эътибор кун сайин ошиб, ушбу хизматларни амалга оширувчи таълим хизматларини курсатувчи ташкилотларнинг фаолиятини тартибга солиш ва уларни ривожлантириш буйича катор меъёрий-хукукий хужжатлар ишлаб чикилмокда. Иктисодий адабиётларда хам таълим хизматлари турлари ва уларнинг сифатини янада ошириш, давлат ва нодавлат таълим ташкилотлари фаолиятини ривожлантириш буйича катор илмий тадкикот ишлари олиб борилган. Жумладан, мамлакатимиз иктисодчи олимларидан Ж.Р.Тохиров узининг "Таълим хизматлари сифатини оширишда давлат-

62 Узбекистан Республикаси Президентининг "Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги хамда унинг тизимидаги ташкилотлар фаолиятини самарали ташкил этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармони. 2023 йил 26 май. ПФ-79-сон.

xycycий шepикликнинг т^килий-ин^^одий мexaнизмлapини шaкдлaнтиpиш"63 номли тaдк,ик;от ишидa дaвлaт-xycycий шepикчилик acоcидa тaшкил этилгaн ХУЖВДИК юpитyвчи cyбъeктлap миcолидa тaълим xизмaтлapи cифaтини ош^иш, уш6У xизмaтлap бозоpини pивожлaнтиpиш xдмдa yлapнинг cифaтини бeлгиловчи кypcaткичлap тизимини тaкомиллaштиpиш кaби мacaдaдap тaдкик этилган.

Бугунги кyнгaчa бaжapилгaн илмий тaдкдкот ишлapидa acоcaн олий тaълим мyaccacaлapи миcолидa ишлap бaжapилгaн 6УДИ6, нодaвлaт тaълим тaшкилотлapи вa yлap томонидaн кypcaтилaдигaн нодaвлaт тaълим xизмaтлapи бyйичa aник биp тaъpифлap мaвжyд эмac. "Нодaвлaт тaълим тaшкилоти - дaвлaт тaълим cтaндapтлapи, дaвлaт тaълим тaлaблapи вa УКУВ дacтypлapигa мувофик тaълим xизмaтлapи кypcaтиш фaолиятини aмaдгa ош^иш хукукини бepaдигaн лицeнзия acоcидa ёки xaбapдоp килиш тapтибидa тaълим xизмaтлapи кypcaтyвчи юpидик шaxc"64 ^^облад^, ушбу тapмок тaшкилотлapи ижгимоий-ик;тиcодий вaзифaдapни aмaлгa ошиpиб, ^олит тaълим xизмaтлapини кypcaтaдилap.

Узбeкиcтон Рecпyбликacи Вaзиpлap Мaхкaмacи томонидaн 2019 йил 24 дeкaбpдa "Нодaвлaт тaълим тaшкилотлapи фaолиятини тaкомиллaштиpиш чоpa-тaдбиpлapи тyFpиcидa"65ги Kapоpи кдбул килинди вa ушбу ноpмaтив-хyкyкий хyжжaтдa нодaвлaт тaълим тaшкилотлapининг нaмyнaвий ycтaви бeлгилaб бepилди. Нодaвлaт тaълим тaшкилотлapи томонидaн кypcaтилaдигaн xизмaтлap лицeнзия acоcидa aмaдгa ош^илиб, ушбу хужжяг Узбeкиcтон Рecпyбликacи Вaзиpлap Мaхкaмacи хyзypидaги Taълим cифaтини нaзоpaт килиш дaвлaт инcпeкцияcи томонидж бepилиши кyздa тyтилгaн. Биpок, бугунги кyндa, ушбу инcпeкция фaолияти тугатилган 6уди6, ушбу тaшкилотгa биpиктиpилгaн вaзифaлap Мaктaбгaчa вa мaктaб тaълими вaзиpлиги вa унинг тapкибидaги тaшкилотлapгa y^astó бepилгaн. Мaктaбгaчa вa мaктaб тaълими вaзиpлиги cтpyктypacини кyйидa кeлтиpилгaн pacм оpкaди ифодaдaймиз:

63 Tоxиpов Ж.Р. Taълим xизмaтлapи cифaтини ошиpишдa дaвлaт-xycycий шepикликнинг тaшкилий-иктиcодий мexaнизмлapини шaкллaнтиpиш. Иктиcодиëт фaнлapи бyйичa фaдcaфa докт^и (PhD) диccepтaция aвтоpeфepaти. -Т.: 2022.

64 Узбeкиcтон Рecпyбликacининг "Taълим тyFpиcидa"ги Конуни. 2020 йил 23 cern^pb, № УРК-637-еон.

65 Узбeкиcтон Рecпyбликacи Вaзиpлap Мaхкaмacининг "Нодaвлaт тaълим тaшкилотлapи фaолиятини тaкомиллaштиpиш чоpa-тaдбиpлapи тyFpиcидa"ги Kapоpи. 2019 йил 24 дeкaбpь. 1028-тон.

1-расм. Мактабгача ва мактаб таълими вазирлиги структураси66

Юкоpидa келтирилган pacM acоcидa куриш мумкинки, Мaктaбгaчa Ba мaктaб таълими вазирлиги йирик структурага эга ташкилот хишбланиб, унинг таркибий тyзилмacигa таълим хизматларини назорат килиш фаолияти билан шугулланадиган барча ташкилотлар киради.

Олиб борилган тадкикот натижалари acоcидa хyлоca килиш мумкинки, ахолининг таълим хизматларига булган талабларини туликрок кондириш мамлакат олдидаги acоcий ва долзарб вазифалардан хитобланиб, ушбу тармок корхоналари фаолиятини иолох килиш, мавжуд камчиликларни бартараф этиш лозим булади. Шу боиc, нодавлат таълим ташкилотлари фаолиятини ривожлантириш буйича айрим муаммо ва камчиликлар мавжуд булиб, тадкикот жараёнида ушбу камчиликлар ва уларни бартараф этиш буйича куйидаги хyлоca, илмий таклифлар хамда тaвcиялap ишлаб чикилди:

* Реотубликамизда таълим хизматларини кypcaтиш фаолияти билан шугулланувчи нодавлат ташкилотлари ypтacидa ракобатбардошлик дapaжacи пacт булиб, ушбу хизмат кypcaтиш тармокларига давлат томонидан кенг имкониятлар очиб бериш, уларнинг фаолиятларини ривожлантириш буйича хар томонлама шар-шароитлар килиб бериш лозим.

* Нодавлат таълим ташкилотларини моддий техника базаодни модернизациялаш, замонавий ахборот технологиялари билан ма^адида уларга имтиёзлар бериш хамда ушбу информацион технологияларни куллашда мyтaхaccиc кадрларни кайта тайёрлаш лозим.

бб Тадкикотлар acоcидa муаллиф ишлaнмacи.

* Бугунги кyндa, нодaвлaт тaълим тaшкилотлapидa тошкки инвecтоpлapни жолб этиш yлap фaолиятини pивожлaнтиpишнинг энг acоcий омиллapидaн биpи хиcоблaнaди. Ушбу вaзифaдapни aмaлгa ошиpиш учун молиявий вa бошкодув axбоpот фойдaдaнyвчилapи учун axбоpотлapни хдшбот шaкдлapидa шaффоф вa оник a^ эттиpиш лозим. Бу эca, коpxонa вa тaшкилотлap олдидa, xycycaн нодaвлaт тaълим тaшкилотлapидa молиявий хдообот шaкллapини xaдкapо cтaндapтлap acоcидa тузиш вaзифacини юклaйди.

Юкодидо кeлтиpилгaн фикp-мyлохaзaдap acоcидa aйтишимиз мумкинки, нодaвлaт тaълим тaшкилотлapи фaолиятини xap томонлaмa кУллaб-кyввaтлaш, xизмaт кypcaтиш бaзacини кeнгaйтиpиш, мoдepнизaциялaш бугунги куннинг долзapб вa мухим мacaлaлapидaндиp. Ушбу мacaдaдapни ижобий х&л килишдо тaшкилотлapни caмapaди бошк^иш, yлapнинг фaолиятлapини xaдкapо тaжpибaдap acоcидa янгитдaн тaшкил этиш, тaълим xизмaтлapи тypлapини ош^гж холдо yлapнинг paкобaтбapдошлигини тaъминлaш, тaълим xизмaтлapи тaннapxини пacaйтиpиш оpкaди тaшкилот дapомaдини ошиpиш, тaшкилотлapнинг инвecтицион жозибaдоpлигини ошиpгaн холдa xоpижий инвecтоpлapни жолб килиш тaдaб этилaди. Бу эca, нодaвлaт тaълим тaшкилотлapидa тaълим xизмaтлapи, ушбу жapaëнлapни aмaдгa ошиpишдa xapa®arnap хймдо xизмaтлapни cотишдaн тyшгaн дapомaдлapнинг бyxгaдтepия хиcобини тyFpи юpитиш, yлapни тaн олиш вa бaхолaш хaмдa xоpижий инвecтоpлap учун axбоpот имконини очиб бepиш мaкcaдидa xaдкapо cтaндapтлap acоcидa молиявий хиcобот шaкллapини тузишни долзapб вaзифa килиб к^мокло.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбeкиcтон Рecпyбликacининг 'Тоълим тyFpиcидa"ги Конуни. 2020 йил 23 cern^pb, № ^^637-^^

2. Узбeкиcтон Рecпyбликacининг "2024 йил учун Узбeкиcтон Рecпyбликacининг дaвлaт бюджeти тyFpиcидa"ги Конуни. 2023 йил 25 дeкaбpь. ^^886-^^

3. Узбeкиcтон Рecпyбликacи Пpeзидeнтининг "Мaктaбгaчa вa мaктaб тaълими вяз^лит хaмдa унинг тизимидaги тaшкилотлap фaолиятини caмapaди тошкил этиш чоpa-тaдбиpлapи тyFpиcидa"ги Фapмони. 2023 йил 26 мой. ПФ-79-cон.

4. Узбeкиcтон Рecпyбликacи Вaзиpлap Мaхкaмacининг "Нодовлот тоълим тaшкилотлapи фоолиятини тaкомиллaштиpиш чоpa-тaдбиpлapи тyFpиcидa"ги Kapоpи. 2019 йил 24 дeкaбpь. 1028-cон.

5. Tоxиpов Ж.Р. Taълим xизмaтлapи одфотини ошиpишдa дaвлaт-xycycий шepикдикнинг тaшкилий-иктиcодий мexaнизмлapини шaкдлaнтиpиш. И^г^од^т фaнлapи 6уйичо фaлcaфa доктоpи (PhD) диccepтaция aвтоpeфepaти. -T.: 2022.

6. Узбeкиcтон Рecпyбликacи Довлот Стaтиcтикa KУмитacи pacмий вeб-carn^ https://www.stat.uz/uz/rasmiy-statistika

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.