Научная статья на тему 'МИЛЛИЙ ҲАРАКAТЛИ СПОРТ ЎЙИНЛАРИНИНГ МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИ ФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИДАГИ РОЛИ'

МИЛЛИЙ ҲАРАКAТЛИ СПОРТ ЎЙИНЛАРИНИНГ МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИ ФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИДАГИ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
92
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Scientific progress
Область наук
Ключевые слова
қадриятлар / миллий меърос / тарбия / ор-номус / инсон-диёнати / ҳарактли ўйинлар / жисмоний тарбия / спорт ўйинлари / физиология / ўқувчилар.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Закия Тешаевна Сафарова, Зохида Тешаевна Сафарова, Олиябегим Солижон Қизи Фаромонова

Мақоланинг кириш қисмида келажак авлод тарбиясида жисмоний тарбиянинг роли, ўтмиш аждодлар, қадриятлар, миллий меърос хақида фикрлар билдирилган. Мақолада жисмоний тарбия дарсларида қўлланиладиган, мактаб ўқувчиларининг турли ёшларида, хусусан ўрта мактаб ёшида фойдаланса бўладиган миллий ҳаракатли спорт ўйини ҳақида фикрлар келтирилган. Миллий харакатли спор ўйинларининг болалар организмининг физиологик жараёнларига, уларнинг ривожланишига таъсири, болаларда сенсор тизим, диққат, хотиранинг ривожланиши мисолларда ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МИЛЛИЙ ҲАРАКAТЛИ СПОРТ ЎЙИНЛАРИНИНГ МАКТАБ ЎҚУВЧИЛАРИ ФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИДАГИ РОЛИ»

МИЛЛИЙ ХДРАКЛТЛИ СПОРТ УЙИНЛАРИНИНГ МАКТАБ УКУВЧИЛАРИ ФИЗИОЛОГИК РИВОЖЛАНИШИДАГИ РОЛИ

Закия Тешаевна Сафарова

БухДУ Биология кафедраси укитувчиси

Зохида Тешаевна Сафарова

Бухоро шахар №4 ИДУМ Жисмоний тарбия фани укитувчиси

Олиябегим Солижон кизи Фаромонова

БухДУ ИХТЙ 2- боскич талабаси

АННОТАЦИЯ

Маколанинг кириш кисмида келажак авлод тарбиясида жисмоний тарбиянинг роли, утмиш аждодлар, кадриятлар, миллий меърос хакида фикрлар билдирилган. Маколада жисмоний тарбия дарсларида кулланиладиган, мактаб укувчиларининг турли ёшларида, хусусан урта мактаб ёшида фойдаланса буладиган миллий харакатли спорт уйини хакида фикрлар келтирилган. Миллий харакатли спор уйинларининг болалар организмининг физиологик жараёнларига, уларнинг ривожланишига таъсири, болаларда сенсор тизим, диккат, хотиранинг ривожланиши мисолларда ёритилган.

Калит сузлар: кадриятлар, миллий меърос, тарбия, ор-номус, инсон-диёнати, характли уйинлар, жисмоний тарбия, спорт уйинлари, физиология, укувчилар.

КИРИШ

Узок утмишнинг тарихий ривожланишининг мутлак занжирини ифодаловчи инсон цивилизациясининг устунлари мавжуд булиб, унда утмиш, хозирги ва келажакнинг бир-бири билан уйгунлиги, ривожланиши ва давомийлиги сакланиб колади, авлоддан-авлодга мерос сифатида утади ва кадриятлар даражасига етади.

Кадриятларда эса, бир бутун халкнинг, миллатнинг иймон-эътикоди, ор-номуси, инсоф-диёнати мужассам этилади. Вахоланки, бутун халкнинг, миллатнинг кадриятлари, иймон-еътикоди халкнинг кадр-киммати ва бутунлигида мужассамдир.Шунинг учун хам тарихнинг маълум бир булагида, яъни даврида кадриятларни авайлаш, асраш, ривожлантириш ва кейинги авлодларга мерос сифатида колдириш ушбу ишлар учун масъул шахслар, колаверса зиёлилар, тадкикотчи -олимлар зиммаларига улуг вазифаларни юклайди.

Узбекистон Республикасида, хусусан купгина чет мамлакатларда жисмоний тарбия ва спорт масалаларида жахон педагогикасининг айрим долзарб йуналишларида номлари хурмат билан тилга олинадиган йирик олим, профессор

Талъат Усмонхужаев бир катор шогирдлари билан бу борада анча самарали ишлар килиб куйди.

Узбекистон Республикаси мустакилликкга эришган кундан бошлаб жисмоний тарбия ва спортнинг миллий хусусиятларини ривожлантириш хамда такоммилаштиришга эътибор янада кучайди. Миллий анъаналаримиз, бой миллий меросимизни кадрлаган маърифат ва маданиятни ривожлантириш билан бир вактда ёш авлоднинг жисмоний тарбиясига, спорт ишларини янада юксалтиришга жуда катта ишлар олиб бориляпти.

Адабиётлар тахлили

Буни мамлакатимиз мустакиллигининг дастлабки йилларида кабул килинган бир катор Конун, фармон хамда карорлар хам яккол исботлаб турибди. Масалан, Президентимиз фармони билан —Жисмоний тарбия ва спорт тугрисидаги Конунининг Узбекистон Ресубликаси Олий мажлиси томонидан кабул килиниши мамлакатимиз ижтимоий-сиёсий, маданий- маърифий хаётида мухим вокеа булди. Бу Конун юртимизда жисмоний тарбия ва спорт тараккиётининг хукукий асосини яратди. Бундан ташкари Вазирлар Махкамаси томонидан -Олий ва урта махсус укув юртларида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришнинг асосий йуналишлари тугрисидаги Карори, -Соглом авлод учун орденининг таъсис этилиши, -Миллий олимпия кумитасининг тузилиши ва фаолиятининг мазмуни тугрисида, -Миллий халк уйинлари ва спорт турларининг тикланиши тугрисида, -Узбекистон Рспубликасида футболни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида, -Узбекистонда футболни ривожлантиришнинг ташкилий асослари ва принципларини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида ва шу каби яна бир катор хаётбахш карорлари миллатимизнинг келажаги йулида килинган буюк ишларнинг мустахкам пойдеворидир.

Бу тарихий ва улкан ахамиятга эга булган Карорлар хар биримизга кувват, илхом яна хам аникроги жуда улуг имкониятлар эшигини очади. Узбек халк миллий харакатли уйинларининг максади- ёш авлодни забардас полвонлар ва довюрак аждодларимиз каби тарбиялаш хамда ушбу халк харакатли уйинларини узлаштириш туфайли уларни хар томонлама- жисмонан, маьнан ва рухан ривожлантириш баробарида Узбекистон тарихига, маданиятига, анъаналаримизга кизикиш ва хурмат хиссини оширишдан иборатдир. Мухокама

Миллий харакатли спорт уинлари аввалом укувчиларда миллий анъаналарни билишга, уларга нисбатан хурмат билан карашга ундайди. Харакатли уйинлар мактаб укувчиларида физиологикривожланишга катта таъсир курсатади, уларнинг фаол характланишини таъминлаб, кон айланишини яхшилайди, нфафс харакатларини фаоллаштиради, бир меъёрда нафас олишга ёрдам беради.

Натижалар

Узбек халки харакатли спорт уйинларидан бири Сигналга мувофик харакатлар деб номланади.

Уйинга тайёрланиш. Хдмма уйновчи укувчилар ораларидан бир метрча масофа колдириб бир каторга сафланиб юрадилар. Укитувчи уларга уйин бошланишидан олдин кандай сигналлар берилишини ва бу сигналлар берилгандан кейин кандай харакатлар килиш кераклигини тушунтириб беради. Масалан, бир марта карсак чалинганда харакатни давом эттириш, икки марта карсак чалинганда секин югура бошлаш керак ва хоказо.

Уйиннинг тавсифи. Укувчилар укитувчининг турли тартибда берадиган шартли сигналларига мувофик харакат киладилар. Хдракатни бажармаган ёки нотугри бажарган уйновчиларга жарима балл берилади. Камрок хато килганлар ютган хисобланади.

Уйиннинг коидаси. Юриш ва югуришда уйновчилар белгиланган

масофани ва саф текислигини бузмасликлари лозим.

Методик курсатмалар. Уйновчилар бир каторли сафдаги-на эмас,

айлана буйлаб хам харакат килишлари мумкин. Кдгорда юришда баъзида

йуналишни узгартириб туриш керак. Уйинда товушли (карсак уриш, чилдирма

чалиш ва хоказо) билан бир каторда, кузга куринадиган сигналлардан

(байрокчани турли томонга силкитиш, секин ёки тезрок силкитиш, юкорига

кутариш, пастга тушириш) хам фойдаланиш лозим. Байрокчани юкорига

кутарганда укувчилар тухташлари, пастга тушурганда утиришлари керак булади.

Хулосалар

Умуман олганда харакатли уйинларни нафакат жисмоний тарбия машгулотларида, балки, барча синф дарсларида куллаш мумкин. Бундай уйинлар болаларнинг 45 минутлик статик холатларини динамик гхолат билан алмаштиришга, кон айланишни яхшилаш оркали асаб тизимини гуморал бошкарилишини яхшилайди. Кул ва оёкларининг характини фаоллаштиради, нафас характларини яхшилайди, укувчиларда дарс жараёнида зерикиб колмаслик холатларини ривожлантиради, диккатини оширади.

Физиологик нуктаи назардан олсак болаларда ривожланишга, диккатини жамлашга, берилаётган топшириклар, сигналларга нисбатан эътиборлирок булишга, гурухда ишлашга, ориетир олишга ёрдам беради ва юкорида санаб утилган сифатларни ривожлантиради.

REFERENCES

1. Abidov Sh.U. Yosh futbolchilarning o'quv-mashg'ulot jarayonini tashkil qilish va rejalashtirish. O'quv qo'llanma.T.: O'zDJTI, 2011 y. 37 b.

2. Sergeev G.M., Nurimov R.I., Sarkisyan R.S. Futbol bo'yicha bolalar va o'smirlar sport maktabi, olimpiya o'rinbosarlari, bolalar va o'smirlar maxsus maktablari, olimpiya o'rinbosarlari bilim yurti o'quv mashq qilish uchun dastur. T., 1997.

3. Nurimov R.I. Yosh futbolchilarni texnik va taktik tayyorlash. O'quv qo'llanma. T.: O'zDJTI, 2005 y. 104 b.

4. Акрамов Р.А. Игровые и тренировочные нагрузки в футболе. Учебное пособие. Т., 2002.

5. Акрамов Р.А. Особенности управления тренировочным процессом футболистов в условиях жаркого климата. «Футбол», Ежегодник, М., 1983.

6. Курбанов З.А. Организация учебно-тренировочного процесса футболистов в условиях Узбекистана. Учебное пособие. Т., 2000.

7. Нуримов Р.И. Ловкость футболистов и ее совершенствование. Совершенствование тренировочного процесса и его научное обоснование (сборник научных трудов). Т., -1983.

8. Нуримов Р.И. Педагогический контроль в процессе соревновательной деятельности футболистов. Совершенствование учебно-тренировочного процесса футболистов (сборник научных статей). Т., -2001.

9. Нуримов Р.И. Психофизиологические особенности деятельности футболиста. Журнал «Педагогик таълим», 2003 г., № 5.

10. Спортивные игры: техника, тактика, методика обучения. Учебное пособие для профессиональных колледжей. Под общей редакцией Л.Р Айрапетьянца.-Т.: «ILM ZIYO», 2012. 296 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.