Научная статья на тему 'МИКРОЛЕКСИКА КОНЦЕПТА «БЗЫЛЪФЫГЪ» (ЖЕНЩИНА): СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ АСПЕКТ'

МИКРОЛЕКСИКА КОНЦЕПТА «БЗЫЛЪФЫГЪ» (ЖЕНЩИНА): СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ АСПЕКТ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
39
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КОНЦЕПТ / БАЗОВЫЕ ЛЕКСЕМЫ / МИКРОЛЕКСИКА / ЛИНГВОКУЛЬТУРНЫЙ АСПЕКТ / АДЫГСКИЙ ЖЕНСКИЙ ПАНТЕОН БОГОВ / ЯЗЫКОВАЯ КАРТИНА МИРА

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Темзокова Марина Меджидовна

Рассматривается микролексика концепта «бзылъфыгъ» (женщина), отражающая этнокультурные смыслы адыгского языка. Материалом исследования послужили данные сплошной выборки из разных типов адыгских словарей и полевые записи. Определяются базовые лексемы, объективирующие концепт, характеризуется состав микролексики ядра и одной из базовых лексем пшъашъэ (девушка). Лексические единицы (ЛЕ) группируются по семи признакам: возрастному, сословному, функциональному статусу женщины/девушки; кровному и некровному родству; в отдельную группу выделены номинанты брачного статуса женщины и представленный в адыгской мифологии женский пантеон богов. Анализируются способы образования слов и словосочетаний, составляющих основу микролексики базовых лексем женщина/девушка . При проведении исследования использовался метод научного наблюдения с дискурсивным анализом. Практическая значимость результатов исследования определяется тем, что они могут быть полезны при дальнейшем рассмотрении когнитивного и лингвокультурного аспектов, как самого концепта «женщина», так и других групп понятий, составляющих концептосферу адыгского языка.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по языкознанию и литературоведению , автор научной работы — Темзокова Марина Меджидовна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

MICROLEXICS OF THE CONCEPT OF "BZYLFYG" (WOMAN): WORD-FORMING ASPECT

This work deals with the microlexics of the concept of " bzylfyg " (woman), reflecting the ethnocultural meanings of the Adygean language. The study was based on data from a continuous sample of different types of Adygean dictionaries and field entries. Basic lexemes that objectify the concept are determined, the composition of the microlexics of the core and one of the basic lexemes - pshashe (girl) - is characterized. Lexical units (LU) are grouped according to seven characteristics: age, class, functional status of a woman/girl; blood and non-blood affinity; the nominees of the marriage status of a woman and the female pantheon of gods represented in Adygean mythology are identified in a separate group. Methods of formation of words and phrases that form the basis of microlexics of basic woman/girl lexemes are analyzed. The study used a scientific observation method with discursive analysis. The practical significance of the results of the study is determined by the fact that they can be useful in further considering the cognitive and linguistic cultural aspects, both of the concept of "woman" itself and other groups of concepts that make up the conceptual atmosphere of the Adygean language.

Текст научной работы на тему «МИКРОЛЕКСИКА КОНЦЕПТА «БЗЫЛЪФЫГЪ» (ЖЕНЩИНА): СЛОВООБРАЗОВАТЕЛЬНЫЙ АСПЕКТ»

Научная статья

УДК 811.352.3'373.611

ББК 81.602-3

Т 32

doi:10.53598/2410-3489-2021-2-277-91-96

Концептэу «бзылъфыгъ» зыфи1орэм къеш1эк1ыгъэ гущы1элъэжъыер

Микролексика концепта «бзылъфыгъ» (женщина): словообразовательный аспект

(Рецензирована)

М. М. Темзокова

Адыгейский государственныый университет, Майкоп, Россия,

temzokowa@mail.ru

Аннотация.

Рассматривается микролексика концепта «бзылъфыгъ» (женщина), отражающая этнокультурные смыслы адыгского языка. Материалом исследования послужили данные сплошной выборки из разных типов адыгских словарей и полевые записи. Определяются базовые лексемы, объективирующие концепт, характеризуется состав микролексики ядра и одной из базовых лексем пшъашъэ (девушка). Лексические единицы (ЛЕ) группируются по семи признакам: возрастному, сословному, функциональному статусу женщины/девушки; кровному и некровному родству; в отдельную группу выделены номинанты брачного статуса женщины и представленный в адыгской мифологии женский пантеон богов. Анализируются способы образования слов и словосочетаний, составляющих основу микролексики базовых лексем женщина/девушка. При проведении исследования использовался метод научного наблюдения с дискурсивным анализом. Практическая значимость результатов исследования определяется тем, что они могут быть полезны при дальнейшем рассмотрении когнитивного и лингво-культурного аспектов, как самого концепта «женщина», так и других групп понятий, составляющих концептосферу адыгского языка.

Ключевые слова:

концепт, базовые лексемы, микролексика, лингвокультурный аспект, адыгский женский пантеон богов, языковая картина мира.

Original Research Paper

Microlexics of the concept of "bzylfyg" (woman):

word-forming aspect

M.M. Temzokova

Adyghe State University, Maykop, Russia,

temzokowa@mail.ru

Abstract.

This work deals with the microlexics of the concept of "bzylfyg" (woman), reflecting the ethnocultural meanings of the Adygean language. The study was based on data from a continuous sample of different types of Adygean dictionaries and field entries. Basic lexemes that objectify the concept are determined, the composition of the microlexics of the core and one of the basic lexemes - pshashe (girl) - is characterized. Lexical units (LU) are grouped according to seven characteristics: age, class, functional status of a woman/girl; blood and non-blood affinity; the nominees of the marriage status of a woman and the female pantheon of gods represented in Adygean mythology are identified in a separate group. Methods of formation of words and phrases that form the basis of microlexics of basic woman/girl lexemes are analyzed. The study used a scientific observation method with discursive analysis. The practical significance of the results of the study is determined by the fact that they can be useful in further considering the cognitive and linguistic cultural aspects, both of the concept of "woman" itself and other groups of concepts that make up the conceptual atmosphere of the Adygean language.

Keywords:

Concept, basic lexemes, microlexics, the linguistic and cultural aspect, the Adygean female pantheon of gods, the linguistic picture of the world.

Джырэ лъэхъаным бзэм епхыгъэ ш1эныгъэ пкъыгъоу нахьыбэрэ аушэтхэрэм ащыщ лингвокульту-рологиер. Концептыр лингвокуль-турологием ыгъэпсэолъэрэ термин шъхьа1эхэм ащыщ.

Концепт ы1омэ къик1рэр (лат. сопсер^Б «понятие») ц1ыфым хэлъ гупшысак1эр ык1и щы1эныгъэм къыщиугъоирэ ш1эныгъэр, дунэе-еплъык1эр къызщигъэнафэрэр ары. 1980 илъэсхэм къащегъэжьагъэу бзэш1эныгъэм мы терминыр нахь агъэфедэу хъугъэ. Мы аужрэ лъэхъ-аным адыгэ бзэш1эныгъэми кон-цептхэм язэгъэш1эн ч1ып1эшхо щиубытыгъ.

Ш1эныгъэлэжьхэм мы терми-ныр зэфэшъхьафэу къызэпкъыра-хы. Джырэ бзэш1эныгъэм анахьэу щагъэфедэрэр А. Вежбицкаям къы-хихыгъэр ары: «концептэто объект из мира «Идеальное», имеющий имя и отражающий определенные культурно обусловленные представления человека о мире «Действительность»» (2: 97).

Концепт зыхэмыт бзэ щы1эп, ащ ихьатырк1э ш1эныгъэу дунаим щызек1охэрэр къыбгуры1он олъэ-к1ы. Концептым гущы1эм имэ-хьанэ еушъомбгъу ык1и мэхьэнэ пчъагъэ зэхеугъуае: ц1ыфым ш1э-ныгъэу и1эхэр, лъэпкъым итарихъ

къырык1уагъэр, ш1эныгъэу ыгъо-тыгъэхэр; ахэр культурэм, лъэпкъ хабзэм зэрэщыгъэнэфагъэхэр,

нэмык1хэри.

Концептым изэхэлъык1э мэхьа-нэ шъхьа1эр зезыхьэрэ гущы1эм къыщежьэ (ядро), мэхьанэк1э ащ пэ-блэгъэ дэдэхэр (предъядерная зона), нахь пэ1удзыгъэхэр (перифериийная зона) ащ къык1элъэк1ох.

Лингвокультурологием икъу-тамэу концептологием ипшъэ-рылъ шъхьа1эхэм ащыщ лъэпкъым хабзэу, гупшысак1эу, дунэееплъык1эу, культурэу и1эр бзэ амалхэмк1э зэрэгъэпсыгъэр къыгъэлъэгъоныр.

Зигугъу къэтш1ыщтыр бзылъ-фыгъ зыфи1орэ концептым епхыгъэ гущы1элъэжъыем изэхэтык1. Мы гущы1э купыр тыугъоиным пае гу-щы1элъэ зэфэшъхьафхэр дгъэфе-дагъэх (4). Ащ нэмык1эу, жабзэм хэт гущы1эхэу джырэ лъэхъаным дгъэфедэхэрэр ык1и нахьыжъ-хэм яш1эжь хэлъ гущы1эхэу тым-гъэфедэжьхэрэр къядгъа1охэзэ зэфэтхьысыгъэх.

Тыугъоигъэ материалхэм къы-зэрагъэлъагъорэмк1э, бзылъфыгъ зыфи1орэр гущы1э шъхьа1. Мэ-хьанэк1э пэблэгъэ дэдэхэу ащ къе-ш1эк1ыгъэ гущы1эхэр куп заулэу гощыгъэх:

- ныбжьыр къэзгъэлъэгъо-рэ гущы1э купыр: пшъэшъэжъый, пшъэшъэ ц1ык1у, пшъашъэ, пшъэшъэ зидэк1огъу, бзылъфыгъ, бзылъфыгъэ ныбжьык1, бзылъфыгъэ хэк1отагъ, ныо/ныожъы;

- 1ахьылыгъэр (лъык1э зэхэтхэр) къэзгъэлъагъохэрэр: ны, ныжъы, пхъу, пхъорэлъф, шыпхъу, атэшып-хъу, анэшыпхъу;

- блэгъагъэр къызэрык1рэ гу-щы1эхэр: нысэ, нысэгъу, шъхьагъус, шъузы, гуащэ, гощэжъы, ш1угуа-щэ, пщыпхъу, нынэп1ос. Мыщ ха-хьэхэрэп, ау бзылъфыгъэм епхыгъэ гущы1эхэм къахеубытэ т1уанэ зыфи1орэр;

- лъэпкъ зэхэтык1эм бзылъфыгъэм щыри1э тетыгъор къэз-гъэлъэгъорэ гущы1э купыр: гуащэ, оркъ пшъашъ, унэ1ут пшъашъ, унэ1-ут бзылъфыгъ, фэкъол1 пшъашъ;

- бзылъфыгъэр унагъо ихьагъэ-имыхьагъэр къэзгъэлъэгъорэ гу-щы1э купыр: пшъэшъэ ягъэщэн, пшъэшъэ щыс, къэщэн, нысэ, шъузы;

- фэ1о-фаш1эхэм бзылъфыгъэм пшъэрылъэу щигъэцак1эхэрэр къэзгъэлъэгъорэ гущы1эхэр: дае/ к1эпщэ дай, пшъэшъэ тхьамат, пшъэшъэ хэщ, пшъэшъэ хьатыя-к1у, пшъэшъэ тегъахь, ныоежьэжь, пхъужъ къашъу, пшъэшъэ уджы, ны-сэдис, нысэбгъут/нысэгот, пыхьа-к1о шъузхэр, хьадэгъэтесхэр.

- бзылъфыгъэ образ зи1эхэу ады-гэ мифологием къыхэщхэрэр: Мэзгу-ащ, Псыхъогуащ, Акъоч1эгуащ, Хы-пэгуащ, Къолбастэ, Хьанцэгуащэ/ Хьанцэнысэ.

Мы купиблым ахэт гущы1э пэпчъ гущы1элъэжъые шъхьаф къегъэпсы. Гущы1элъэжъыем къы-хиубытэрэ терминхэр зы гущы1эу е гущы1э зэгъусэу гъэпсыгъэн ылъэ-к1ыщт. Щысэу къэтхьын концеп-тым игущы1э шъхьа1эу бзылъфыгъ зыфи1орэмрэ пшъашъэмрэ къагъ-эпсырэ гущы1элъэжъыехэр. Бзылъфыгъ зыфи1орэ мэхьанэ и1эу зы гу-щы1эк1э къэ1уагъэу къэбэртэябзэм хэт ц1ыхубз. Джащ фэдэу пшъашъ-эм исинонимэу къэбэртэябзэм щагъ-эфедэ хъыджэбз.

Бзылъфыгъ зыфи1орэ гущы1-эм къыгъэпсырэ гущы1элъэжъы-ем гущы1э шъхьарыт1упщхэри, гущы1эзэгъусэхэри хэтых. Ахэр зэрэзэтефыгъэхэр:

- ныбжьымк1э: бзылъфыгъ, бзылъфыгъэ ныбжьык, бзылъфыгъэ хэк1отагъ;

- итеплъэ, изэрэщыт къэзгъэлъ-агъохэрэр: бзылъфыгъэ дах, бзылъфыгъэ зэк1ужь, бзылъфыгъэ къуапц1, ухэзгъэплъыхьан бзылъфыгъ, нэ-мык1хэри. Зэк1эмк1и бзылъфыгъэм итеплъэ къэзгъэлъэгъорэ гущы1э-зэгъусэу 56-рэ къыхэдгъэщыгъ.

- шэнзек1уак1эр къэзгъэлъэгъорэ гущы1эзэгъусэхэр: бзылъфыгъэ шэныш1у, бзылъфыгъэ чан, бзылъфыгъэ чэф, бзылъфыгъэ дэхэ1уал. Мы купыр зэк1эмк1и гущы1эзэгъу-сэу 85 мэхъу.

Зэрэтлъэгъоу бзылъфыгъ зы-фи1орэ гущы1э шъхьа1эм епхыгъэу гущы1э купибл къыхэдгъэщыгъ. Ахэмэ гущы1э ык1и гущы1эзэгъу-сэу 192-рэ ахэубытагъ.

Пшъашъэ зыфи1орэм къыгъэпсырэ гущы1элъэжъыер анахьыбэмэ ащыщ:

- ныбжьым епхыгъэхэр: пшъэшъэ ц1ык1у, пшъэшъэ щыс, пшъэшъэ зи-дэк1огъу, пшъэшъэ ягъэщэн. Зэк1эм-к1и гущы1эзэгъусэу 9 мэхъу.

- итеплъэ, изэрэщыт къэзгъэлъ-агъохэрэр: пшъэшъэ зэк1ужь, пшъэшъэ нашхъу, пшъэшъэ къуапц1, пшъэшъэ ищыгъ. Зэк1эмк1и гущы1-эзэгъусэу 56-рэ мэхъу.

- шэн-зек1уак1эр къэзгъэлъагъо-хэрэр: пшъэшъэ ехьыжьагъ, пшъэшъэ паг, пшъэшъэ пэрыт, пшъэшъэ чан, пшъэшъэ гуш1убзыу. Зэк1эмк1и гу-щы1эзэгъусэу 81 мэхъу.

- тетыгъоу лъэпкъымк1э и1эр къэзгъэлъагъохэрэр: гощэ пшъашъ, оркъ пшъашъ, фэкъол1 пшъашъ, унэ1ут пшъашъ. Зэк1эмк1и гущы1-эзэгъусэу 4 мэхъу.

- лъэпкъ щы1ак1эм пшъашъэм щызэрихьэрэ пшъэрылъхэр къэз-гъэлъэгъорэ гущы1эзэгъусэхэри жабзэм хэтых. Ащ фэдэу лъэпкъ-ш1эныгъэлэжьэу Унэрэкъо Мирэ гу-щы1эзэгъусэ заулэ къыхигъэщыгъ:

- пшъэшъэ гъус - эпшъашъэр чылэк1оц1 е хэгъэгу гъогу техьан зыхъук1э гъусэу фаш1ыщтыгъ-эр; нысак1эм чылэк1оц1 1оф и1эу гъогу техьэмэ рагъэгъусэщтыгъэ пшъашъэр;

- пшъэшъэ дахэр - джэгур зы-щаухыщтым пшъашъэмэ анахь ш1ык1аш1оу, анахь дахэу джэгу хасэм ыгъэнэфагъэу удж пащэм гуагъэуцорэр;

- пшъэшъэ тегъахь - джэгу пчэгум 1ут пшъашъэхэр чэзыук1э къэшъонэу къытезыщэрэр;

- пшъэшъэ тхьамат - хэгъэгум изы ч1ып1э щыц1эры1о пшъашъэу джэгу хасэм Тхьаматэу хидзыгъэр; пшъэшъэ гъусэхэр и1эхэу, шым те-сэу, ил1экъо быракъ да1ыгъэу джэ-гум ижъотып1эм къахахьэщтыгъэ;

- пшъэшъэ хьатыяк1у -пшъашъэхэм алъыплъэу ящыты-к1э, якъэшъон, языгъэпсэфын гъу-нэ алъызыфэу джэгур зэхэтыфэк1э пшъашъэмэ яунэшъош1ыр;

- пшъэшъэ хэщ - джэгур рагъэ-жьэным ыпэ к1э пшъашъэхэу макъэ зэрагъэ1угъэхэр къыхэзыщхэрэр;

- пшъэшъэ щыс - зыныбжь икъ-угъэу, зиакъыл уцугъэу зипшъэшъэ унэ зэ1ухыгъэ пшъашъэр (6: 329).

Нафэу зэрэщытымк1э, гущы1э-зэгъусэм гущы1э шъхьа1эмрэ епхыгъэ гущы1эмрэ хэтых. Ушэтыным къызэригъэлъагъорэмк1э, гущы1-эзэгъусэм хэт гущы1э шъхьа1эу пшъашъэ зыфи1орэм епхыгъэ гу-щы1эхэр бзэ гущы1э зэфэшъхьаф-к1э къэ1уагъэх:

- ехьыл1эгъэ плъышъуац1эк1э: адыгэ пшъашъ, оркъ пшъашъ, апэрэ пшъашъ;

- нэшэнэ плъышъуац1эк1э: пшъэшъэ хъупхъ, пшъэшъэ гъэсагъ, пшъэшъэ 1уш.

Ехьыл1эгъэ плъышъуац1эхэм къагъэпсырэ гущы1эзэгъусэхэм гу-щы1эу пшъашъэ зыфи1орэр ыужк1э щэты ык1и гущы1э шъхьа1эм хэт мэкъэзещэу а-р щызэблэхъурэп.

Нэшэнэ плъышъуац1эхэм къагъэпсырэ гущы1эзэгъусэхэм пшъашъэ зыфи1орэр апэрэ ч1ып1эм щытэу хабзэ. Ащ фэдэ зыхъук1э гущы1э

шъхьа1эм хэт мэкъэзещэу а-р э-к1э зэблэхъугъэ мэхъу. Гущы1эм пае, адыгэ пшъашъ (ехьыл1эгъэ плъышъ-уац1), пшъэшъэ ныбжьык1(нэшэнэ плъышъуац1).

Пшъашъэ зыфи1орэм къыте-к1ыгъэ гущы1ак1эхэм ягъэпсык1э джы теплъын. Гущы1эгъэпсынырб-зэш1эныгъэм изы1ахь. Ащ гущы1э-хэр зэрэгъэпсыгъэхэр зэрегъаш1э. Гущы1эгъэпс занэхэр агъэфедэзэ, зы гущы1э лъапсэм гущы1э пчъагъэ к1эу къытырагъэк1ы. Гущы1эп-къым гущы1эм имэхьанэ зэрехьэ. Гущы1э лъапсэр, лъэпсахэр, лъэп-сапэр гущы1эпкъым щыщых, гу-щы1эм мэхьанэ щызи1э 1ахьэх.

Пшъашъэ зыфи1орэ гущы1эм аффикс зэфэшъхьафхэр къыпыхьэ-зэ гущы1ак1эхэр гъэпсыгъэ мэхъу. Лъэпсапэхэм адыгабзэм нахьыбэу къыщагъэпсырэр глаголхэр ары, ау пкъыгъуац1эхэри, плъышъуац1эхэ-ри къыщагъэпсынхэ алъэк1ы.

Пшъашъэ-м лъэпсапэмрэ лъэп-сахэмрэ къыпэхьэхэшъ гущы1ак1э къагъэпсы:

зэ-пшъэшъэ-гъу.

Зиер къэзгъэлъэгъорэ лъэпса-пэхэу: си-, уи-, и-, ти-, шъуи-, я- зы-фи1охэрэр гущы1эу пшъашъэ-м къы-пэхьэх: сипшъашъ, уипшъашъ. Мыщ дэжьым мэхьанэр зэхъок1ыгъэ хъурэп, пкъыгъор зиер гъэнэфагъэ мэхъу нахь.

Лъэпсэзэхэхьан ш1ык1эмк1э гъэпсыгъэхэр:

- пшъэшъашъхьэ (пшъашъэ +шъхьэ), пшъэшъэгу (пшъашъэ+гу) пкъыгъоц1ит1умэ алъапсэхэр зэхахьагъэх);

- пшъэшъаплъэ (пшъашъэ+ плъэ); пшъэшъэхьын (пшъашъэ+ хьын) (пкъыгъоц1э лъапсэмрэ глагол лъапсэмрэ зэхахьагъэх);

- пшъэшъэжъы (пшъашъэ+жъы), пшъэшъэшхо (пшъашъэ+шхо) (пкъыгъуац1эмрэ плъышъуац1эмрэ алъапсэхэр зэхахьагъэх).

Лъэпсэхэ зэфэшъхьафхэр гу-щы1эу пшъашъэ зыфи1орэм къыпэхьэхэшъ гущы1ак1эхэр

къагъэпсы: - гъу: пшъэшъэгъу (пшъашъэ+гъу); ш1у: пшъэшъэш1у

(пшъашъэ+ш1у) ; нчъэ: пшъэшъэнчъэ (пшъашъэ+нчъэ); шъо: пшъэшъашъо (пшъашъэ+шъо); - п1э: пшъэшъап1э (пшъашъэ+п1э); жъый: пшъэшъэжъ-ый (пшъашъэ+жъый).

Зэрэтлъэгъоу пшъашъэ зыфи1о-рэм игущы1элъэжъые гущы1ак1эу хэтхэр амал зэфэшъхьафк1э гъэп-сыгъэх. Нахьыбэу щыгъэфедагъэ-хэр лъэпсэзэхэхьан ш1ык1эмрэ лъэпсэхэ зэфэшъхьафхэмрэ.

Ыпшъэк1э къызэрыт1уагъэу пшъашъэ зыфи1орэм игущы1элъ-эжъые гущы1эхэу ык1и гущы1эзэгъ-усэхэу 186 хэтэу къыхэдгъэщыгъ.

Мыщ хэт термин пэпчъ мэхьана-к1э и1. Терминхэм ащыщхэр лъэпкъ ш1ык1э-псэук1эм ызыпкъыгъо гъэ-нэфагъэ епхыгъэх. Гущы1эм пае, пшъэшъэ унэ зыфи1орэм зыщыпсэу-рэ унэ закъор арэп къыгъэнафэрэр. Пшъэшъэ унэр институт псэу мэхъу. Ащ хабзэу илъыгъэхэм къащегъэ-жьагъэу, лъэпкъ щы1эк1э - псэук1эм щыри1эгъэ ч1ып1эм щык1эк1ыжьэу Унэрэкъо Мирэ къытхыхьагъ (6: 96100).

Тиушэтын къызэригъэлъагъо-рэмк1э пшъашъэ зыфи1орэм епхыгъэ ч1ып1ац1эхэри щы1эх. Ащ фэдэу пшъашъэ-р зыхэт ч1ып1ац1эхэу

щы Адыгэ топонимие гущы1алъэм къыхэдгъэщыгъ:

- пшъэшъэжъые гъэпск1ып1 -чылэу Нэшъукъуае пэмычыжьэу псыхъоу Мартэ дэжь;

- пшъэшъэ гъэпск1ып1чылэу Джамбэчые итемыр лъэныкъок1э псыхъоу Лабэ зыщыречъэк1ырэ ч1ып1;

- пшъэшъэ тхьэлап1чылэу Адэ-мые икъыблэ-къок1ып1э лъэныкъ-ок1э псыхъоу Шъхьэгуащэ зыщы-речъэк1ырэ ч1ып1.

Зэфэхьысыжьыгъэу къэп1он хъумэ, бзылъфыгъ зыфи1орэ концептым къеш1эк1ыгъэ гущы1элъ-эжъыем гущы1э 378 хэтэу зэфэт-хьысыжьыгъ. Ахэр, ежь концептри зэрахэтэу, адыгэ гущы1э шъыпкъэх, бзэм хэт гущы1эхэм анахьыжъхэм ащыщых. Гущы1э пэпчъ мэхьэнэ ухыгъэ зэри1эм нэмык1эу гущы1э-хэри гущы1эзэгъусэхэри къагъ-эпсых, гущы1элъэжъыехэри къя-ш1эк1ыгъэх. Концептым епхыгъэ гущы1эхэм ащыщэу пшъашъэ зы-фи1орэм ушэтынэу етш1ыл1агъэм къызэригъэнэфагъэмк1э, гущы1э/ гущы1эзэгъусэ гъэпсыным игъэ-к1отыгъэу хэлэжьэрэ гущы1эхэм ар ащыщ.

Примечания:

1. Бижева З.Х. Адыгские культурные концепты (фрагменты языковой картины мира) // Мир культуры адыгов (проблемы эволюции и целостности) / сост. и научн. ред. Р.А. Ханаху. Майкоп: Адыгея, 2002. С. 211-223.

2. Вежбицкая А. Семантические универсалии и описание языков / пер. с англ. А.Д. Шмелева; под ред. Т.В. Булыгиной. Москва: Языки русской культуры. 1999. 780 с.

3. Меретуков К.Х. Адыгейский топонимический словарь. Майкоп: Качество, 2003. 424 с.

4. Толковый словарь адыгейского языка. Т. I-III. Майкоп: Полиграф- ЮГ, 2011. 486 с.; 2012. 500 с.; 2013. 552 с.

5. Унарокова Р.Б., Унарокова Г.Ш. Лингвокультурный концепт «насып/счастье» в адыгейском языке // Вестник Адыгейского государственного университета. Сер.: Филология и искусствоведение. Майкоп, 2012. Вып. 2 (99). С. 304-308.

6. Унэрэкъо М. Адыгэ хабз = Унарокова М. Поведенческая культура адыгов. Майкоп, 2020. 358 с.

References:

1. Bizheva Z.Kh. Adyghe cultural concepts (fragments of the linguistic picture of the world) // World of Adyghe culture (problems of evolution and integrity) / comp. and scient. ed. by R.A. Khanakhu. Maikop: Adygheya, 2002. P. 211-223.

2. Vezhbitskaya A. Semantic universals and description of languages / transl. from English by A.D. Shmeleva; ed. by T.V. Bulygina. Moscow: Languages of Russian culture. 1999. 780 pp.

3. Meretukov K.Kh. Adyghe toponymic dictionary. Maikop: Kachestvo, 2003. 424

pp.

4. Explanatory dictionary of the Adyghe language: in 3 volumes. Vol. 1. Maikop: Polygraph-Yug, 2011. 486 pp.; Vol. 2. 2012. 500 pp.; Vol. 3. 2013. 552 pp.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5. Unarokova R.B., Unarokova G.Sh. Linguocultural concept "nasyp/happiness" in the Adyghe language // Bulletin of the Adyghe State University. Ser.: Philology and the Arts. Maikop, 2012. Iss. 2 (99). P. 304-308.

6. Unarokova Mira. Adyghe etiquette. Behavioral culture of the Circassians. Maikop, 2020. 358 pp.

Статья поступила в редакцию 27.04.2021; одобрена после рецензирования 28.05.2021; принята к публикации 30.06.2021.

The paper was submitted 27.04.2021; approved after reviewing 28.05.2021; accepted for publication 30.06.2021.

© М.М. Темзокова, 2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.