CC BY
60
Maria K§dzierska CNBOP-PIB Zaklad Szkolen
WYKORZYSTANIE SRODKOW DYDAKTYCZNYCH W PROCESIE PROJEKTOWANIA DZIALAN SZKOLENIOWYCH
Middleware in training projects
Streszczenie
Material prezentuje srodki dydaktyczne wykorzystywane w realizacji procesu nauczania. Zawiera podzial i charakterystyk^ srodkow dydaktycznych stosowanych przy projektowaniu szkolen tradycyjnych -stacjonarnych oraz zdalnych - e-learningowych w tym blended - learning. Na przykladzie opracowanych w CNBOP - PIB materialow edukacyjnych „Multimedialne i teleinformatyczne narz^dzia wspomagaj^ce edukaj lokalnych spolecznosci w zakresie zwi^kszenia ich odpornosci na zagrozenia zwi^zane z kl^skami zywiolowymi i katastrofami" - Innowacja nominowana do Godta "Teraz Polska" autor wskazuje efektywnosc wykorzystania srodkow dydaktycznych wraz z jego szerokimi mozliwosciami, animaj i innymi sekwencjami multimedialnymi.
Summary
The article presents teaching tools used in the implementation of the learning process. Includes distribution and characteristics of teaching tools used in the training of traditional design - fixed and remote - e-learning in the blended - learning. In the example developed in Accordance - PIB educational materials, "Multimedia and ICT tools to enhance education of local communities to improve their resilience to hazards associated with natural disasters and emergencies" - nominated for the Innovation Emblem "Teraz Polska" the author shows the effectiveness of the use of teaching and its broad capabilities, animation and other multimedia sequences.
Wst^p
W kazdej pozaszkolnej formie ksztalcenia osob doroslych wykorzystujemy roznorodne srodki dydaktyczne. Srodki dydaktyczne to wszelkiego rodzaju obiekty, ktore oddzialuj^ na zmysly, a ich podstawowym zadaniem jest ulatwienie zrozumienia
przedstawianej tresci. Srodki dydaktyczne sluz^ przyspieszaniu procesu nauczania, ktore zalez^ od odpowiedniego doboru srodkow dydaktycznych do prezentacji tresci, zamierzonych celow oraz grupy docelowej. Szybki rozwoj cywilizacji oraz wyzwania XXI wieku zobowi^zuj^ nas do prowadzenia procesu ksztalcenia wykorzystuj^c nowoczesne srodki dydaktyczne. Do nich zaliczamy mi?dzy innymi komputer, programy komputerowe, a przede wszystkim srodki multimedialne wraz z jego szerokimi mozliwosciami, animaj i sekwencjami multimedialnymi.
Dzialalnosc edukacyjna prowadzona w CNBOP ma poprowadzic uczestnikow do uzyskania lub wzbogacenia wiedzy w obszarach zwi^zanych nie tylko z bezpieczenstwem, ale takze podejsciem procesowym w zarz^dzaniu wlasn^. organizaj oraz mozliwosci^. wykorzystania i zaprojektowania optymalizacji procesow edukacji. Z jednej strony celem jest dostarczanie informacji z obszaru ochrony przeciwpozarowej, a z drugiej integrowanie srodowiska i promowanie wymiany wiedzy i pogl^dow poruszaj^cych istotne kwestie np. dotycz^ce nowelizacji ustaw, rozporz^dzen zapowiedzi konferencji i szkolen. Materialy szkoleniowe zawieraj^. tresci merytoryczne, opisy metodyki, funkcjonalnosci narz?dzi, opis systemow wspieraj^cych dzialalnosc badawcz^. oraz dzialania realizowane w procesie szkoleniowym. Materialy prezentuj^ zarowno zagadnienia teoretyczne jak i praktyczne. Zestawy przygotowanych szkolen, opieraj^ si? na koncepcji ci^glego doskonalenia oraz wspierania dzialan w zakresie bezpieczenstwa powszechnego i biznesu naszych klientow. Zalozeniem takiego podejscia jest takie zaprojektowanie szkolen w CNBOP-PIB, aby wspolistnialy w sposob spojny i uwzgl?dnialy strategic instytutu, projektowanie, wdrazanie oraz kontrol?.
Zwi?kszenie wiedzy na temat roznych celow, form i identyfikacji potrzeb szkoleniowych jest gwarancja zwi?kszenia i rozwini?cia umiej?tnosci doboru metod w realizacji procesu nauczania. Czy wiesz, ze 75% osob doroslych, ktore rozpoczgly roznego rodzaju edukacjg, przerywa jq przed jej ukonczeniem? Cz?sc z nich podejmuje nauk? w pozniejszym terminie, zdecydowana wi?kszosc jednak rezygnuje z dalszej nauki. Problem z odpowiedni^. motywaj do nauki nie dotyczy kursantow, ktorzy korzystaj^. ze szkolen nie odplatnych lub obligatoryjnych. Drug^ grup? stanowi^. osoby, ktore same pokryly koszty dost?pu do szkolen, Najwi?ksz^ motywacj? maj^ osoby, ktore z roznych przyczyn i wzgl?dow s^ zmuszane do ukonczenia szkolenia np. formalna koniecznosc utrzymania stanowiska pracy itp. Odpowiednia motywacja, dobor srodkow dydaktycznych, poprawna ocena oparta na wzmacnianiu i ksztalceniu doroslych sluchaczy uczestnicz^cych w procesie dydaktycznym, sprawi, ze szkolenia ukoncz^ nie tylko osoby odpowiednio zmotywowane.
Srodki dydaktyczne wzbogacaj^. metodykç nauczania i zwiçkszaj^. efektywnosc, ulatwiaj^c rôwnoczesnie prawidlow^. realizacjç zasady pogl^dowosci. Za twôrcç zasady pogl^dowosci uwaza siç czeskiego pedagoga i filozofa Jana Amosa Komenskiego (15921670). Wedlug niego efektywnosc nauczania zagwarantowana jest dziçki zasadom:
• Dostçpnosci;
• Systematycznosci;
• stopniowania trudnosci czyli stopniowania procesu dydaktycznego;
• pogl^dowosci, rozumianej jako wiedza podawana zmyslom.
Komenski uwazal, ze „dla wiedzy zmysl jest punktem wyjscia, sk^d przez wyobrazenie wiedzie drog^. poznania do pamiçci, nastçpnie ksztaltuje siç pojmowanie rzeczy ogôlnych, w koncu zas na podstawie dostatecznego zrozumienia rzeczy - powstaje s^d ustalaj^cy pewnosc poznania".
Zasada ta kaze stopniowac proces dydaktyczny od rzeczy latwiejszych do trudniejszych, od bliskich do coraz bardziej odleglych. Utrwala nabyte wiadomosci i ukazuje zastosowanie ich w praktyce, co powinno wynikac z podawania trafnych przykladôw i czçstego stosowania cwiczen sprawdzaj^cych.
Podzial srodkow dydaktycznych
Bardzo szybki rozwôj techniki komputerowej, jak i mozliwosci integrowania komputerôw z innymi mediami sprawiaj^, ze komputer znajduje zastosowanie we wszystkich dziedzinach wiedzy i w procesach:
• ksztalcenia, doksztalcania i samoksztalcenia;
• w diagnostyce i badaniach;
• oraz zarz^dzaniu edukaj
Obszary zastosowania komputerôw w edukacji dotycz^. wytwarzania materialôw dydaktycznych, gromadzenia, przechowywania i szybkiego udostçpniania informacji oraz mozliwosci wykorzystania Internetu. Ksztalcenie wspierane mediami opiera siç na sposobach przyswajania przez czlowieka nowych tresci, ktôre zapamiçtujemy nastçpuj^co: w 10% czytajqc, w 20% slyszqc, w 30% widzqc, w 40% widzqc i slyszqc, w 70% môwiqc, natomiast w 90% môwiqc i dzialaj^c.
Media dydaktyczne, stanowi^. element dobrze zorganizowanego procesu nauczania -uczenia siç. Wspôlczesna koncepcja ksztalcenia wielostronnego, nie eliminuje
wykorzystywania tego rodzaju srodkow dydaktycznych, bowiem komputer, pelni^cy wspomagaj^c^. funkj w procesie ksztalcenia, umozliwia uczenie siç zarôwno przez przyswajanie, odkrywanie, przezywanie i dzialanie. Szczegôln^. rolç odgrywa komputer w teorii nauczania problemowego, gdzie poznanie opiera siç na samodzielnym dochodzeniu do wiedzy. Do walorôw tej metody ksztalcenia zaliczyc nalezy mozliwosc wielostronnego aktywizowania sluchaczy, a wykorzystanie w tym celu technik komputerowych, z pewnosci^. moze j^. uatrakcyjnic, chociazby poprzez wyzwalanie postawy badawczej, wywolywanie ciekawosci i motywacji do pracy. Szczegôlna rolç w tym zakresie odegrac mog^. programy komputerowe gier dydaktycznych, ktôre stymuluj^. do dzialalnosci twôrczej. Komputer powinien spelniac dwie funkcje. Do pierwszej z nich zaliczamy funkcje: ilustruj^ce, analogii, symulacyjno-modeluj^ce, obiektywizmu, modulowosc, redukcyjnosc. Natomiast druga grupa obejmuje funkcje: transgresyjna, abstrakcyjn^, refleksyjnosci, tolerancji, plynnosci, giçtkosci, oryginalnosci. Komputer postrzegany jest jako glôwny wyznacznik nowoczesnosci procesu ksztalcenia, wi^ze siç to z mozliwosciami, jakie stwarza, jak i ci^glym rozwojem oraz szybko postçpuj^cym procesem udoskonalania technologii ksztalcenia. Niew^tpliwie jednym z atutôw tego medium jest jego dostçpnosc. W zwi^zku z powyzszym, mozna môwic o dwôch aspektach wykorzystania komputera w ksztalceniu. Po pierwsze komputer daje mozliwosci wykorzystania technik i srodkôw informatycznych w rôznych dziedzinach naszego zycia. Drugi aspekt dotyczy komputera bçd^cego srodkiem wspomagaj^cym proces ksztalcenia, jako narzçdzia dydaktycznego.
W czasach zdalnego przekazywania wiedzy, w realiach e-learningu, pojçcie srodkôw dydaktycznych zostalo zast^pione pojçciem multimediôw, gdyz to wlasnie one s^. nosnikami informacji, a sam proces dydaktyczny stal siç bardziej interaktywny.
Srodki dydaktyczne mozemy scharakteryzowac pod wzglçdem narz^du, ktôry aktywizuje podczas ich wykorzystywania. Uwzglçdniaj^c to kryterium wyrôznimy srodki:
• wzrokowe, do ktôrych zaliczamy naturalne przedmioty - maszyny, narzçdzia, modele, obrazy, mapy, diagramy, podrçczniki i teksty;
• sluchowe pozwalaj^ce przekazywac dzwiçk - magnetofon, radio, instrumenty muzyczne, nagrania telewizyjne;
• wzrokowo-sluchowe czyli audiowizualne l^cz^ce obraz z dzwiçkiem;
• srodki czçsciowo automatyzuj^ce proces nauczania i uczenia siç maszyny dydaktyczne, laboratoria jçzykowe, dydaktyczne uklady sygnalizacyjne, urz^dzenia interkomunikacyjne oraz komputery.
Bior^c pod uwagç kryterium chronologiczne wyrôzniamy:
• srodki proste - takie jak tablica, kreda, ksi^zki;
• techniczne srodki audiowizualne - takie jak diaskopy, grafoskopy, projektory, magnetowidy itp;
• maszyny dydaktyczne - instruktory, trenery, repetytory (powi^zane z nauczaniem programowym);
• komputery - adaptacyjne dydaktyczne maszyny matematyczne sluz^ce do komputeryzacji nauczania.
Przy projektowaniu szkolen e-learningowych wykorzystujemy wyzej wymienione srodki dydaktyczne. Tablica zostaje zast^piona ekranem, a z kolei wyszukiwanie informacji w ksi^zkach zostaje zast^pione ich wirtualnymi odpowiednikami. Dziçki rôznego rodzaju aplikacjom i funkcjonalnosci^ platform edukacyjnych wszystkie potrzebne srodki dydaktyczne zostaly zintegrowane w komputerze. Innymi slowy zast^pil je ich wirtualny informatyczny odpowiednik. Wraz z postçpem technologicznym ewoluuj^. rôwniez techniczne srodki audiowizualne. W szkoleniach stacjonarnych odchodzi siç od tradycyjnych srodkôw na rzecz zapisu cyfrowego, nosnikôw CD,DVD czy interaktywnych symulacji.
Tabela 1
Przykladowa zmiana metod i srodkôw dydaktycznych charakterystycznych dla szkolen
stacjonarnych na e-lerningowe
Lp. Wyszczegôlnienie Okreslenie scenariusza
1. Umiejçtnosc Umiejçtnosc udzielania pierwszej pomocy w naglych wypadkach oraz ratowania zycia. • prawidlowe rozpoznanie i sprawne reagowanie w stanach zagrozenia zycia; • opanowanie uczucia strachu i niepewnosci przy udzielaniu pomocy; • postçpowanie zgodnie z normami obowi^zuj^cymi w Europie (wg wytycznych Europejskiej Rady Resuscytacji);
2. Temat szkolenia Pierwsza pomoc w naglych wypadkach
3. Cel szkolenia 1. Zapoznanie z zasadami udzielania pierwszej pomocy
w naglych wypadkach. 2. Uswiadomienie o koniecznosci udzielania pierwszej pomocy, przelamanie "strachu" przed udzielaniem pierwszej pomocy. 3. Kiedy i jak wzywac pomoc. 4. Uswiadomienie znaczenia pierwszych trzech minut. 5. Nabycie umiejçtnosci ukladania poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej. 6. Szkolenie w zakresie podstawowych zabiegôw resuscytacyjnych. 7. Przyczyny utraty przytomnosci. 8. Rozpoznac poszkodowanego, u ktôrego nast^pilo zatrzymanie kr^zenia. 9. Udroznienie drôg oddechowych. 10. Jak postçpowac z osobç zadlawion^. 11. Kiedy, gdzie i j ak stosuj e siç automatyczn^ defibrylacjç zewnçtrzn^. (AED). 12. Ocena sytuacji i troska o zabezpieczenie miejsca wypadku.
4. Wybrane metody i srodki dydaktyczne do realizacji szkolenia Szkolenie stacjonarne Szkolenie e-learningowe
1. Prowadz^cy -ratownik medyczny 2. Wypowiedz ratownika 3. Flopchart 4. Manekin- fantom 5. Plansze pogl^dowe 6. Praca indywidualna lub w grupach 1. Postacie 2. Plik video 3. Animacje 4. Grafiki 5. Grafiki 6. Interaktywna symulacja manekina - fantopma
5. Uzasadnienie wyboru srodkôw dydaktycznych w szkoleniu e-learningowym Aby ulatwic przyswajanie wiedzy szkolenie sklada siç w duzej mierze z interaktywnych symulacji, w ktôrych kursanci krok po kroku mog^. przecwiczyc zasady udzielania pierwszej pomocy w naglych wypadkach. Dodatkowo kursanci wspierani s^. wskazôwkami zaimplementowanego w szkolenie wirtualnego nauczyciela- ratownika. 1. Ekspert ratownik - przekaze wiedzç, a sluchac dziçki niemu wcieli siç w rolç i zidentyfikuje z tresci^ szkolenia.
2. Wypowiedz ratownika - wzmocnienie przekazu wypowiedzi^. eksperta. 3. Poszczegôlne kroki postçpowania w naglych wypadkach , usystematyzuj^. przebieg udzielania pomocy. 4. Animacja odchylania glowy poszkodowanego ujawni blçdne i poprawne czynnosci podczas udrazniania drôg oddechowych. 5. Pozycja boczna ustalona, przekrôj jamy ustnej, -wizualizuj ^ zagadnienie. 6. Zadanie do wykonania: - ulozenie sylwetki w pozycji bocznej ustalonej, - resuscytacja kr^zeniowo-oddechowa. 7. Praktyczne wykorzystanie wiedzy.
6. Kontrola wiedzy 1. Dwa zadania srôdlekcyjne. 2. Test 10 pytan wielokrotnego wyboru.
Alternatywny podzial srodkôw dydaktycznych wskazuje nam ich pochodzenie. Wyrôznimy tu:
• srodki naturalne czyli obiekty pochodz^ce bezposrednio z otoczenia przedstawiaj^ce rzeczywistosc, np.: jezeli podczas szkolenia stacjonarnego môwimy o gaszeniu pozaru i przeprowadzimy test gasniczy z uzyciem gasnicy, bçdzie to naturalny srodek dydaktyczny;
• srodki techniczne, obiekty ukazuj^ce rzeczywistosc w sposôb posredni;
• symboliczne srodki dydaktyczne wykorzystywane w e-lerningu ukazuj^ zagadnienia za pomocy slowa, znaku, rysunku technicznego, grafik animacji, map, schematôw.
Komputer jako srodkôw dydaktyczny i jego funkcje
Niezaleznie od klasyfikacji srodki dydaktyczne sluz^ do zapoznawania siç z nowymi wiadomosciami, utrwalania wiadomosci oraz kontroli stopnia opanowania, przyszlemu zastosowaniu zdobytych wiadomosci i umiejçtnosci w praktyce, rozwijaniu zdolnosci poznawczych, woli, motywacji, emocji oraz uczuc, przez co rôwniez i postaw wobec prezentowanego zagadnienia.
Prawidlowy dobôr srodkôw dydaktycznych ma motywacyjny aspekt na proces nauczania, jezeli bçdziemy wykorzystywac ciekawe srodki dydaktyczne, uczestnicy szkolen bçd^ chçtniej z nich korzystac. Przy doborze srodkôw dydaktycznych pamiçtac musimy
0 tym, aby forma nie przystonita tresci edukacyjnych. Obecnie obserwujemy rozwôj planowanego i kontrolowanego nauczania problemowego, charakteryzuj^cego siç wielopoziomowym aktywizowaniem uczestnikôw procesu dydaktycznego. W kontekscie zastosowania komputera do zadan o charakterze humanistyczno-pedagogicznym komputer spelnia dwie grupy funkcji. Do pierwszej z nich mozemy zaliczyc funkcjç: ilustrjc^, analogii, symulacyjno-modelujac^, obiektywizmu, modulow^, systemow^, redukcyjn^.. Druga grupa zadan, jakie powinien pelnic komputer obejmuje funkcje: transgresji, abstrakcji, refleksyjnosci, tolerancji, plynnosci, giçtkosci, oryginalnosci. Komputer pozwala na aktualizacjç posiadanych wiadomosci, przeprowadzenie kontroli stopnia opanowania wiadomosci i umiejçtnosci. Pozwala na indywidualizacjç w zakresie tempa pracy, a takze wyboru najwlasciwszego programu, ktôry powinien odpowiadac intelektualnemu poziomowi osoby uczestnicz^cej w procesie ksztalcenia. Nie wystarczy, aby dydaktyk opanowal wiedzç
1 umiejçtnosci z zakresu obslugi komputera, wazne jest, aby wiedzç przekazal w sposôb interdyscyplinarny, systemowy, twôrczy np. wykorzystuj^c symulacje. Wymaga to nabycia umiejçtnosci pracy w trôjukladzie: uczen - komputer funkcjonuj^cy w sieci - nauczyciel. Prawidlowo stosowany w edukacji dostarcza uczestnikom bodzcôw oddzialuj^cych na ich zmysly, ulatwia poznawanie rzeczywistosci i zasad ni^. rz^dz^cych. Jako srodek dydaktyczny komputer spelnia funkcje:
• aktywizuj^co - motywuj^c^. - wyzwala wszechstronn^. aktywnosc uczniôw i pobudza ich zainteresowania;
• poznawczo-twôrcz^- sluzy jako zrôdlo wiedzy;
• cwiczeniow^. - zadania wykonywane samodzielnie sluz^ utrwaleniu wczesniej poznanych wiadomosci i umiejçtnosci;
• kontroln^ - ulatwia przeprowadzenie testôw dydaktycznych, gromadzi w pamiçci zadania testowe, okresla warunki kontroli, wybiera odpowiedni^. liczbç i poziom zadan, sprawdza i opracowuje wynik testu;
• przyspiesza zapamiçtywanie, utrwala wiadomosci i umiejçtnosci.
Podstawowymi zaletami ksztalcenia przy pomocy komputera s^.: indywidualizacja i uatrakcyjnianie procesu dydaktycznego, utrwalanie zapamiçtywania tresci, stymulowanie
motywacji do rozwoju, rozwijanie tworczego myslenia, wspomaganie rozwoju umiej?tnosci, wiedzy i osobowosci, oswajanie z komputerem jako narz?dzie pracy oraz kontrolowanie tempa pracy przez uczestnika procesu edukacyjnego.
Podstawowe formy szkolen, kursow organizowanych przy wykorzystywaniu srodkow dydaktycznych mozna okreslic jako:
• tradycyjne - stacjonarne;
• zdalne - e-learningowe;
• mieszane - blended learning.
Ryc. 1 Szkolenie tradycyjne polqczone z e-learningiem z wykorzystaniem sali audio wizualnej
Za najbardziej efektywnq, form? edukacyjnq, uwaza si? blended - learning. Polqczenie formy szkolenia tradycyjnego z e - learningiem sprawia, ze proces nauczania jest bardziej dynamiczny. E-learning to proces nauczania przy wykorzystaniu elektronicznych srodkow (komputer, Internet, urzqdzenia audiowizualne, itp.)
Projektujqc szkolenia e-learningowe powinnismy przyjqc nast?pujqce zalozenia:
• osoby uczqce si? oddalone sq, od siebie, nie uczq, si? w tym samym miejscu;
• proces ksztalcenia odbywa si? w specjalnej przestrzeni;
CNBOP-PIB
Fot. M. K?dzierska maj 2011
• przebiega z udzialem osoby wspomagaj^cej np. tutora, mentora lub coacha lub bez niej;
• podczas realizacji kursu musi dochodzic do obustronnej komunikacji i interakcji;
• ucz^cy siç + zasoby kursu lub ucz^cy siç +osoba wspomagaj^ca + zasoby kursu;
• materialy dydaktyczne powinny byc tak przygotowane, aby nie tylko przekazywaly wiedzç oraz ksztalcily umiejçtnosci, ale takze angazowaly uczestnikôw zajçc w zaplanowane dla nich prace.
Zasôb dydaktyczny powinien obejmowac nie tylko tresci, a takze cwiczenia, quizy, grafiki, animacje, filmy, schematy, interakcje. W procesie przygotowania i implementacji e-szkolenia wyrôzniamy piçc faz.
analiza<^^>proj ekt<^^>produkcj a<^^>wdrozenie<^^>ewaluacj a
Fazy przygotowania e- szkolen - dobôr srodkôw dydaktycznych
Podczas przygotowywania i doboru srodkôw dydaktycznych, nalezy pamiçtac o specyfice srodowiska, w ktôrym bçdzie odbywalo siç ksztalcenie. Okreslenie wymagan techniczno-organizacyjnych powinno odbyc siç przed przyst^pieniem do wyboru srodkôw dydaktycznych, zapewni to nam spôjnosc przekazu, a takze zaoszczçdzi czasu na ewentualne korekty. Nastçpnym etapem jest tworzenie materialu dydaktycznego w e-learningu, jest to okreslenie zasobôw produkcyjnych i ograniczenia w ich wystçpuj^ce. Musimy takze, wzi^c pod uwagç uczestnikôw szkolenia, wiek, wyksztalcenie, nawyki uczenia siç, motywacjç, srodki techniczne, jakimi dysponujemy, gdzie i kiedy bçd^ siç uczyc. Im trafniej okreslimy odbiorcç szkolenia, tym latwiej bçdzie nam zaproponowac interesuj^ce go szkolenie. Precyzyjnie i jasno nalezy takze okreslic i sformulowac: cele szkolenia, gdyz to one wyznaczaj^. nam kierunek budowania tresci merytorycznych, dopasowac tresci merytoryczne, okreslic hierarchiç elementôw sfery poznawczej - co uczestnik ma tylko zauwazyc, co zapamiçtac, czego siç nauczyc, strefç afektywn^. - recepcjç (odbiôr), reagowanie, wartosciowanie, organizowanie, charakteryzowanie, sferç psychomotoryczn^. -czyli to, jakie uzytkownik nabçdzie umiejçtnosci.
Znaj^c wszystkie wczesniejsze zasady mozemy przyst^pic do wyboru sposobu przekazu tresci i doboru srodkow dydaktycznych. Inaczej bçdziemy przedstawiac zagadnienia mlodziezy gimnazjalnej, akademickiej inaczej sluchaczom doroslym. Jezeli zapomnimy
0 odbiorcy, efektywnosc szkolenia na pewno bçdzie obnizona. Znaj^c zasoby produkcyjne zaangazowane przy projekcie, w ramach e-learningu autorzy projektu mog^. wykorzystac nastçpuj^ce srodki dydaktyczne:
• tresci merytoryczne, wstçp, podsumowanie, jçzyk;
• przyklady, case study;
• grafiki, animacje, mapy, schematy, tabele;
• interreakcje, chmurki pop up., ikony i symbole;
• cwiczenia srodlekcyjne;
• pytania testowe;
• symulacje, slownik, materialy dodatkowe;
• zadania do wlasnego rozwi^zania;
• opisy bibliograficzne;
• adresy www i inne hiperlinki;
• poczta e-mail;
• listy dyskusyjne;
• FTP;
• forum;
• czat i inne formy spotkan dydaktycznych np. spotkania z ekspertami, wspoluzytkownikami, wymiana doswiadczen w grupie;
• Dzwiçki i nagrania.
Tresci merytoryczne, ktore zamierzamy wykorzystac w szkoleniu /dotyczy wszystkich rodzajow szkolen/ powinny zostac podzielone logicznie na moduly, tematy
1 przedstawione z uwzglçdnieniem gradacji tzn. od ogolu do szczegolu. Wiçksz^. efektywnosc szkolenia uzyskamy poprzez zastosowanie dynamicznego sposobu prezentacji tresci podzielonej na mniejsze cz^stki wiedzy wykorzystuj^c dodatkowo wskazowki i uwagi typu: „Czy wiesz, ze " lub „Wazne" lub stosuj^c znaki graficzne, symbole, podkreslenia.
Ryc. 2. Tresci merytoryczne z zastosowaniem wskazówki dodatkowej
Kazde szkolenie e-learningowe powinno byc poprzedzone wstgpem zawieraj^cym krótki opis zakresu i celu szkolenia. Cele szkolenia powinny byc przedstawione na osobnym ekranie, w taki sposób, aby uczestnik mógl na pocz#ku dowiedziec, si? czego konkretnie si? nauczy. Cele szkolenia oraz wstgp mozna wypunktowac w formie osobnych wierszy lub w formie opisowej. Ponadto cele szkolenia formujemy w dwóch poziomach jako cele ogólne - cingle /zdobycie, rozwijanie, ksztaltowanie/ i jako cele szczególowe - operacyjne tzn. wiedziec, nazywac, zdefiniowac, wymienic, zidentyfikowac, wyliczyc, zrozumiec, strescic, wyjasnic, wyliczyc, rozwi^zywac problemy, sklasyfikowac itp. Zarówno cele jak i wst?p do szkolenia powinien byc tak skonstruowane, aby zaintrygowac uzytkownika, zaciekawic i rozbudzic w nim zainteresowanie tematem. Duze znaczenie maja tez rzetelnie przygotowane testy oraz podsumowania poszczególnych zagadnien. Podsumowanie tak jak wst?p nie powinno zawierac wi?cej jak jeden - trzy ekranów.
Jgzyk, który jest glównym nosnikiem informacji w szkoleniu e-learningowym jest j?zykiem pisanym, jednak przed rozpocz?ciem pracy nad projektem, nalezy wzi^c pod uwag? to, czy szkolenie b?dzie udzwi?kowione. Zbyt pózna decyzja o implementacji dzwi?ku, postaci lub narratora juz po napisaniu scenariusza niejednokrotnie wymaga zmian lub dopisania dodatkowych tresci. Styl za pomoc^, którego przekazujemy tresci szkolenia nie moze byc zbyt pospolity, nie powinien zawierac kolokwializmów, sloganów zas jgzyk branzowy nalezy ograniczyc do koniecznego mínimum. Pisz^c poszczególne moduly czy lekcje nalezy pami?tac, aby byly one zgodne z zalozonym planem, tekst nie moze byc zbyt obszerny i musi korespondowac z innymi elementami kursu takimi jak schematy, interakcje,
przyklady, itp. Nie nalezy powielac tych samych informacji, korzystne jest natomiast wprowadzenie przypomnien w formie parafrazy lub w formie cwiczen. Na kazdym etapie pisania scenariusza nalezy rozwazac nastçpuj^ce kwestie:
• czy wszystkie wywody s^ precyzyjne i logiczne;
• czy kursanci zrozumiej^ tresc;
• czy jest wlasciwy podzial tresci;
• czy wprowadzone s^ zrôznicowania miçdzy opini^ a faktem;
• czy informacj e s^ prawdziwe;
• czy wszystkie szczegôly zostaly dobrze wyjasnione;
• czy tam gdzie bylo konieczne zostala zastosowana wizualizacja graficzna;
• czy co najmniej dwukrotnie sprawdziles pisowniç imion, nazwisk, tytulôw naukowych.;
• prawo autorskie.
Bardzo istotn^. spraw^. zwi^zan^ z tresci^. szkolenia s^ prawa autorskie. Korzystaj^c z dorobku innych nalezy zawsze pamiçtac o cytowaniu oraz podawac zrôdlo, z ktôrych czerpiemy informacje. Studium przypadku umozliwia uzytkownikom wnioskowanie w zakresie przyczyn i rezultatôw jego przebiegu oraz przeniesienie go na grunt wlasnych doswiadczen. Glôwnym celem studium przypadku jest wskazanie, ktôre elementy warto nasladowac, a ktôrych nalezy siç wystrzegac. Grafiki i zdjçcia pelni^. rolç dekoracyjn^, wizualizuj 3 i wyj asniaj ^c^ tresc.
Animacje w e- szkoleniach wizualizuj^. i wyjasniaj^ tresci. Idealnie nadaj^ siç do wykorzystywania w przedstawianiu rôznego rodzaju procesôw. W najprostszych przypadkach animowane mog3 byc schematy, ukazuj^ce zawartosc poszczegôlnych blokôw lub bardziej skomplikowane procesy np. przeplyw elektronôw w pôlprzewodnikach,
Ryc. 3 Przyklady wykorzystania animacji
Schematy i mapy sq, specyficznym rodzajem grafiki, najczçsciej w e-szkoleniach wykorzystywany jest schemat blokowe. Graficznq, reprezentaj schematu jest diagram. Aby diagram byl funkcjonalny, nalezy dokonac czytelnego podzialu elementôw z wykorzystaniem ksztaltôw geometrycznych, kolorôw polqczonych strzalkami lub liniami.
Nadawca
Informacja
W procesie szkoleniowym warto postawic na komunikacjç dwustronn^ i jej rozszerzon^ wersjç, ktôra dopuszcza wyst^pienie informacji zwrotnej. Do zaistnienia skutecznego procesu komunikacji konieczne jest, aby wyst^pilo 7 podstawowych elementôw:
• Nadawca-osoba wysylaj^ca komunikat, zrôdlo informacji,
• Kodowanie-konwersja naszych mysli na kod,
• Informacja - przesylana informacja ,
• Kanal - srodek przekazu (w naszym przypadku szkolenie e-learningowe, warsztaty, videocasty, itd.),
• Dekodowanie - przelozenie informacji na zrozumiala formç,
• Odbiorca - adresat komunikatu,
• Informacja zwrotna- informacja zwrotna o zrozumieniu tresci przekazu.
Ryc. 4. Diagram typowego rozszerzonego procesu komunikacji
Mapy maja charakter czysto przestrzenny i peinig rol? grafiki, natomiast mapy mentalne obrazuj^ zbior wyobrazen kazdego czlowieka lub grupy zawieraj^cy informacje o organizacji wiadomosci. Wyobrazenia te spelniaj^. funkcj? mapy i stanowi^. podstaw? pozyskiwania informacji. Tabele umozliwiaj^. szybsze, a przez to efektywniejsze zapoznanie si? z informacjami. Glown^. zalet^ ich stosowania jest mozliwosc latwego porownywania zamieszczonych w nich informacjach. Stosuje si? je tam, gdzie informacje mog^. nikn^c w opisach porownawczych. Interakcje odwoluj^. si? do procesu uczenia przez dzialanie. Interakcje w e-learningu to wszystkie elementy wymagaj^ce od uzytkownika wykonania jakiejs czynnosci. Mog^. miec formy proste, takie jak najechanie kursorem myszki na dany element lub klikni?cie go.
Ryc. 5.. Przykladowe zastosowanie interakcji - najechanie kursorem myszki na dany element
Do bardziej ciekawych nalez^ jednak interaktywne cwiczenia, testy i symulacje. Jednym z najprostszych elementow interaktywnych stosowanych w e-szkoleniach s^. przyciski, ktore maj^ za zadanie uruchamianie roznego rodzaju akcji. Za pomoc^ przyciskow mozemy uruchamiac sekwencje animacji, pliki audio, wideo, a takze chmurki pop - up. Najechanie kursorem myszki lub klikni?cie danego elementu powoduje wyswietlenie dodatkowego nowego okna lub chmurki pop - up bez opuszczania biez^cego ekranu szkolenia. Charakterystyczne dla chmurki pop - up jest to, ze po odsuni?ciu kursora znad interaktywnego elementu lub po okreslonym czasie np. 3 sekundach chmurka znika, jest to tzw. tooitip. Do zamieszczanie obszerniejszej tresci nalezy stosowac chmurki, ktore uruchamiamy po klikni?ciu. Przyciski dedykowane aktywnosci^. pop - up mog^. miec form? pisemn^. np. „Czy wiesz, ze", „Zapami?taj" „Przypomnienie" lub form? graficznych ikon czy
symboli. Pierwotn^ funkj chmurek jest podzial informacji i systematyzowanie wiedzy. Chmurki pop - up pobudzaj^ uzytkownika szkolenia do dzialania, wymuszaj^c tym samym aktywne uczestnictwo. Uzywaj^c w e-szkoleniach dedykowanych ikon i symboli, ktore b^d^ kojarzyly si? z danym aspektem wiedzy, zwi^kszy atrakcyjnosc wizualn^. przekazu, ale takze jego przejrzystosc. Kolejnym elementem z interakcji s^. cwiczenia srodlekcyjne. Istnieje kilka podstawowych rodzajow cwiczen np. prawda, falsz, krzyzowka, g^bka, wpisywanie odpowiedzi, drop&drop tzw. przeci^garka, l^czenie liniami. Kaze z nich powinno byc opatrzone odpowiednim komentarzem wyswietlanym w przypadku odpowiedzi poprawnej lub odpowiedzi bl^dnej.
Ryc. 6. Przyklad cwiczen srodlekcyjnych
Pytania testowe-kontrolne mozemy stosowac jednokrotnego wyboru, lub wielokrotnego wyboru, gdzie podajemy od czterech do szesciu odpowiedzi do wyboru, musimy zadbac rowniez o spojnosc wizualn^.. Przy testach wielokrotnego wyboru w instrukcji kierowanej do uzytkownika nalezy wskazac na mozliwosc wskazania wi?cej niz jednej prawidlowej odpowiedzi. Pytania testowe powinny dotyczyc najbardziej istotnych informacji z punktu widzenia celow szkolenia i tak zredagowane, aby sprawdzic zrozumienie tresci, a nie tylko to, czy uzytkownik j^. zapami?tal.
Ryc.7. Pytania kontrolne z mozliwosci^. uzyskania potwierdzenia prawidlowej odpowiedzi
Symulacje jest odr?bn^ forma aktywnosci w e-szkoleniach. Symulacja to trening umiej?tnosci i sprawnosci, który jest zasadniczym mechanizmem osi^gania wysokiej sprawnosci w dzialaniu poprzez nasladowanie (udawanie) rzeczywistosci, cwiczenie najbardziej efektywnych zachowan w bezpiecznych warunkach. Symulacje sprawdzaj^. si? równiez w objasnianiu skomplikowanych wzorców i modeli. Ide^ symulacji jest doskonalenie konkretnych umiej?tnosci oraz uczenie si? na bl?dach popelnianych w bezpiecznej sytuacji cwiczeniowej. W cwiczeniu mozna nieudane zachowanie poddac korekcie i powtarzac az do osi^gni?cia perfekcji. Istot^ calej gry jest to, aby kursant wykorzystal swoj^. pomyslowosc oraz aktywnosc dla opracowania najlepszego rozwi^zania, mieszcz^c si? w obszarze narzuconych ograniczen. Przygotowuj^c symulacj? nalezy uwzgl?dnic przynajmniej kilka etapów pracy:
• wybranie problemu do symulacji;
• okreslenie - ustalenie celów gry;
• opracowanie scenariusza gry z uwzgl?dnieniem poszczególnych ról;
• ustalenie przeplywu informacji, sprawdzenie czy poszczególne role i cele gry s^. zrozumiale;
• sprawdzenie czy role, reguly i cele gry s^. dla uczniów znane;
• ustalenie i przygotowanie wyposazenia technicznego i rekwizytów;
• opracowanie planu omôwienia gry po zakonczeniu symulacji.
Zalety zastosowania symulacji w e-szkoleniach, to przede wszystkim podniesienie efektywnosci w procesie ksztalcenia, zwiçkszaj^. trwalosc i operatywnosc zdobytych wiadomosci, maj^ wplyw na ksztaltowanie odpowiednich postaw, skuteczniej przygotowuj^. do praktycznej dzialalnosci, s^. niezwykle atrakcyjn^. form^ nauczania, budz^c pozytywn^. motywacjç do nauki.
Na glôwnym interfejsie dla materialôw dodatkowych zazwyczaj przeznaczony jest osobny przycisk. Klikniçcie powoduje ukazanie siç pelnego spisu materialôw dodatkowych. Materialy mog^. zawierac tresci ustaw i rozporz^dzen czy przepisôw wewnçtrznych w formacie doc. czy PDF lub slownik.
Stownik w e-szkoleniach pelni rolç leksykonu, ktôry zawiera hasla i definicje, ale takze moze zawierac artykuly szeroko opisuj^ce przedstawiane zagadnienia. Interrefleksje dodatkowe stosujemy wtedy, gdy szkolenie zawiera duzo elementôw, takich jak linki do Internetu, hyperlinkôw do innych stron szkolenia np. wczesniejszych, adresy www, korzystne jest zebranie ich na jednym ekranie. Korzystanie z e-mail w e-learningu nie funkcjonuje jako podstawowy srodek dydaktyczny, jednak nowoczesne platformy maj^ zaimplementowany wewnçtrzny system poczty e-mail, forum sluz^ce bezposredniej wymianie informacji, listy dyskusyjne, w ktôrych czçsto uczestnicz^ najlepsi specjalisci z danej dziedziny, czat, videokonferencje i inne formy spotkan dydaktycznych, gdzie zazwyczaj jedn^ ze stron komunikacji jest ekspert.
W ramach e-learningu, ktôry wci^z szybko ewoluuje, pojawiaj^. siç wci^z nowe i nowoczesne srodki dydaktyczne, najszybciej rozwija siç wykorzystywanie dzwiçku i materialôw video. Udzwiçkowienie szkolen ma tç zaletç, ze aktywizuje osoby, ktôre w kwestii przyswajania informacji charakteryzuj^. siç mianem sluchowcôw. Dla wzrokowcôw i kinestetykôw dzwiçk rôwniez jest zalety, gdyz nadaje szkoleniu dynamizmu. Najnowszym srodkiem dydaktycznym w e-learningu s^. podkasty czyli forma internetowej publikacji udzwiçkowionej lub filmowej. Zalety podkastôw jest mozliwosc osadzenia ich w e-szkoleniu, w postaci cyklicznych odcinkôw lub pojedynczo np. we wprowadzeniu.
Mozliwosc wyposazenia szkolenia w interakcje i multimedia sprawia, ze szkolenie jest interesuj^ce i angazuje kursanta. Dziçki temu osoba szkolona lepiej przyswaja wiedzç. Dobrze przygotowane e-szkolenia gwarantuj^. wszystkim bez wzglçdu na wiek i wyksztalcenie jednakowe szanse na zwiçkszenie swojej wiedzy. Staly dostçp do wiedzy to, ogromna szansa rozwoju. E-learning to sposôb nauczania za pomoc^ nowoczesnych narzçdzi
informatycznych, m.in. internetu i programow multimedialnych. Polega zarowno na uczeniu si? przy pomocy e-szkolen, sprawdzaniu wiedzy, jak i konsultacjach on-line z mentorami (opiekunami) tych szkolen. Tworz^c dobry kurs on-line nalezy pami?tac, ze nie moze on bye zwykl^. strong internetow^, poniewaz taka nie zainteresuje wielu uzytkownikow. „Ludzie nie lubi^ czytac wprost z ekranu. Musi tam bye jakas +wartosc dodana+, na przyklad symulacja, interaktywne procedury, studia przypadkow. Przy wykorzystaniu srodkow dydaktycznych e-learningu, wazne jest wdrozenie rozwi^zan organizacyjnych w firmie, umozliwiaj^cych utrwalenie w formie elektronicznej wewn?trznej wiedzy organizacji i tworzenie dedykowanych e-szkolen na zamowienie. Interaktywna formula e-szkolen pozwala na przekazanie rzetelnych informacji w atrakcyjnej i latwo przyswajanej formie. Zawsze istnieje mozliwosc wyboru dodatkowych elementow, slyszanych, widzianych b^dz prezentowanych w formie pisemnego komunikatu ukazuj^cego si? na ekranie.
POmOC 2/594
Ryc. 8. Nawigacja szkolenia - zastosowanie elementow graficznych
Wirtualna Klasa to narz?dzie pozwalaj^ce na tworzenie wirtualnych grup, ktore chc^. pracowac nad wybranymi zagadnieniami niezaleznie od lokalizacji. Wirtualne klasy daj^ mozliwosc roznicowania form przekazywania wiedzy, m. in. dzielenie bialej tablicy, przekaz
audi i video, wspôldzielenie ekranu, czat czy forum. Grupy uzytkownikôw mog^. tworzyc wlasne zbiory tresci edukacyjnych. W ramach Wirtualnej Klasy mozna przygotowywac i udostçpniac wirtualne lekcje, przeprowadzac testy oraz ankiety.
Realizacja e-szkolenia w CNBOP-PIB
Dobrym przykladem wykorzystania wymienionych srodkôw dydaktycznych jest opracowany przez Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - PIB program autorski „Multimedialne i teleinformatyczne narzçdzia wspomagajqce edukacjç lokalnych spolecznosci w zakresie zwiçkszenia ich odpornosci na zagrozenia zwiqzane z klçskami zywiolowymi i katastrofami" - Innowacja nominowana do Godla "Teraz Polska ".
Innowacja jako e-szkolenie odnosi siç do praktycznych sytuacji zawodowych oraz zawiera duz^ ilosc przykladôw, symulacji i zadan do samodzielnego wykonania. Poszczegôlne lekcje oferuj^ rôzne warianty opracowania poszczegôlnych modulôw multimedialnego e-szkolenia, ktôre rôzni^ siç sposobem prezentacji zagadnien, rodzajem ilustracji i stopniem interaktywnosci. Wykorzystalismy studium przypadku, schematy interaktywne i animowane, cwiczenia utrwalaj^ce wiedzç, symulacje umiejçtnosci oraz dialogi i symulacje dialogôw. Zestaw srodkôw dydaktycznych dobralismy na podstawie szczegôlowych celôw szkolenia oraz potrzeb danej roli zawodowej lub przedstawianego zagadnienia. Do kazdego z modulôw e-szkolenia przygotowalismy interfejs graficzny dostosowany do potrzeb odbiorcy. Proces przygotowania e-szkolenia przebiegal wedlug wczesniej opracowanego scenariusza i skladal siç z nastçpuj^cych etapôw:
1. analiza potrzeb klienta;
2. przygotowanie koncepcji metodycznej e-szkolenia;
3. przygotowanie proj ektu interfej su graficznego e-szkolenia;
4. przygotowanie prôbki e-szkolenia;
5. przygotowanie scenariusza e-szkolenia;
6. przygotowanie pierwszej wersji multimedialnej e-szkolenia;
7. organizacj a warsztatôw praktycznych;
8. testowanie e-szkolenia oraz dogranie lektora;
9. promocja przedsiçwziçcia.
Program autorski „Multimedialne i teleinformatyczne narz?dzia wspomagaj^ce edukacj? lokalnych spolecznosci w zakresie zwi?kszenia ich odpornosci na zagrozenia zwi^zane z kl?skami zywiolowymi i katastrofami powstal w z inicjatywy Zwi^zku Ochotniczych Strazy Pozarnych Rzeczypospolitej Polskiej we wspolpracy z Centrum Naukowo-Badawczym Ochrony Przeciwpozarowej im. Jozefa Tuliszkowskiego oraz flrm^ Optoland. Nadzor merytoryczny nad opracowanym e-szkoleniem sprawowal ml. bryg. dr inz. Dariusz Wroblewski, kierownikiem projektu byl st. bryg. w st. spocz. mgr inz. Jan Kielin. Opracowane szkolenia to zestaw materialow edukacyjnych dotycz^cych zasad zachowania si? i post?powania w sytuacjach zagrozenia, z przeznaczeniem dla ludnosci zamieszkalej na terenach wiejskich. Glownym celem projektu jest podniesienie kwalifikacji oraz umiej?tnosci reagowania spolecznosci lokalnej i spolecznych sluzb ratowniczych na wyst?puj^ce zagrozenia. Multimedialne materialy edukacyjne w sposob innowacyjny i komplementarny na skal? europejsk^. kreuj^. zasady zachowania i post?powania w sytuacjach zagrozen. Przygotowane zestawy materialow edukacyjnych do realizacji cz?sci teoretycznej szkolen kwalifikacyjnych dla czlonkow Ochotniczych Strazy Pozarnych (9 kursow) oraz materialy informacyjne dotycz^ce zasad zachowania si? i post?powania w sytuacjach zagrozenia, a takze jak przygotowac si? na takie sytuacje (6 kursow) z przeznaczeniem dla ludnosci zamieszkalej na terenach pozamiejskich zmieszczone zostaly na platformie edukacyjnej „OPTOPLAND". Materialy edukacyjne dla czlonkow OSP opracowane zostaly zgodnie z tresciami szkoleniowymi „System szkolenia czlonkow Ochotniczych Strazy Pozarnych bior^cych bezposredni udzial w dzialaniach ratowniczych", zatwierdzonym przez Komendanta Glownego Panstwowej Strazy Pozarnej i akceptowanym przez Prezesa Zarz^du Glownego Zwi^zku Ochotniczych Strazy Pozarnych RP.
Tresci zawarte w materialach sprawiaj^, ze osoba, ktora si? z nimi zapozna b?dzie potrafila si? zachowac adekwatnie do sytuacji. Proces testowania i wdrozenia potwierdzil bardzo wysok^. skutecznosc zastosowanych metod e-learningow^. i blended - learning. Przygotowane materialy edukacyjne zawieraj^. informacje, filmy, animacje, rysunki, zdj?cia, dokumenty PDF i inne.
Struktura przygotowanych materialow przedstawia si? nast?puj^co:
1. Modul A - „Ratownictwo OSP" zawiera zestaw szkolen pozwalaj^cych poznac wiadomosci przewidziane w obowi^zuj^cych programach nauczania dla ratownikow Ochotniczych Strazy Pozarnych oraz przygotowanie si? do cwiczen praktycznych ze sprz?tem - blended - learning.
Ekrany tekstowe i obiekty graficzne wywolywane s^. z ekranôw i ilustrj zagadnienia zawarte w poszczegôlnych zestawach szkolenia:
• Szkolenie strazakôw ratownikôw Ochotniczych Strazy Pozarnych - czçsc I;
• Szkolenie strazakôw ratownikôw Ochotniczych Strazy Pozarnych - czçsc II;
• Szkolenie z zakresu ratownictwa technicznego dla strazakôw ratownikôw Ochotniczych Strazy Pozarnych;
• Szkolenie kierowcôw konserwatorôw sprzçtu ratowniczego Ochotniczych Strazy Pozarnych;
• Szkolenie strazakôw ratownikôw Ochotniczych Strazy Pozarnych z zakresu dzialan przeciwpowodziowych i ratownictwa na wodach;
• Szkolenie dowôdcôw Ochotniczych Strazy Pozarnych;
• Szkolenie Naczelnikôw Ochotniczych Strazy Pozarnych;
• Instrukcje obslugi sprzçtu ratowniczego;
• BHP w dzialaniach Ochotniczych Strazy Pozarnych;
• Slownik terminôw - (wbudowany do poszczegôlnych szkolen).
2. Modul B - „Ochrona ludnosci" to zestaw szkolen z zakresu ochrony ludnosci, adresowanych do ludnosci na obszarach poza miejskich. Modul zawiera materialy z zakresu ochrony ludnosci, umozliwia zapoznanie siç zainteresowanej ludnosci z zasadami przygotowania swojej rodziny i gospodarstwa na sytuacje, jakie mog3 byc spowodowane przez katastrofy i klçski zywiolowe. S3, to szkolenia:
• pierwsza pomoc na wypadek odniesionych obrazen (szkolenie podstawowe);
• podstawowe zasady postçpowania w przypadkach rôznych zagrozen w miejscu zamieszkania;
• podstawowe zasady postçpowania w przypadkach rôznych zagrozen w obiektach uzytecznosci publicznej;
• zasady postçpowania w celu wyeliminowania lub ograniczenia mozliwosci wyst^pienia zagrozen miejscowych w miejscu zamieszkania;
• ochrona przeciwpozarowa i zarz^dzanie kryzysowe w Polsce: ogôlne zalozenia i podstawy prawne.
Program dydaktycznych e-szkolen w zakresie zwiçkszania odpornosci lokalnych spolecznosci na zagrozenia zwi^zane z klçskami zywiolowymi i katastrofami realizowane byly w trzech etapach:
• etap I przygotowanie scenariuszy do materialôw dydaktycznych oraz przygotowanie tekstôw i obrazôw;
• etap II przygotowanie ilustracji objasniaj^cych omawiane zagadnienia,
• etap III przygotowanie animacji i filmôw, testôw sprawdzaj^cych poziom opanowania tresci przez osoby uczestnicz^ce w szkoleniu, przygotowanie programu szkolenia, materialôw szkoleniowych. W ramach etatu trzeciego przeprowadzone zostaly szkolenia dla instruktorôw internetowych - trenerôw centrôw edukacyjno -oswiatowych i wiosek internetowych w liczbie 1100 osôb
Aplikacja jako narzçdzie wspomagaj^ce edukacjç lokalnych spolecznosci stanowi bazç wiedzy z obszarôw nauki i nowoczesnej technologii na potrzeby bezpieczenstwa ludnosci i ochrony przeciwpozarowej, Zawiera praktyczne wskazôwki dla Ochotniczych Strazy Pozarnych i innych sluzb ratowniczych, a takze dla producentôw wyrobôw sluz^cych bezpieczenstwu powszechnemu. Projekt stanowi rôwniez wsparcie dla Szefa Obrony Cywilnej Kraju i innych jednostek uczestnicz^cych w procesie zarz^dzania bezpieczenstwem. Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy podejmuje dzialania wspieraj3.ce dzialalnosc edukacyjn^ w zakresie podniesienia bezpieczenstwa. Zastosowanie aplikacji przeksztalca sposôb zycia, formy uczestnictwa w kulturze oraz formy edukacji. Nowosci^ w prezentowanym wniosku jest to, iz w ksztalceniu dla potrzeb podnoszenia wiedzy ratownikôw OSP oraz podniesienia swiadomosci spoleczenstwa w zakresie bezpieczenstwa tej technologii dotychczas nie stosowano. Szkolenia kwalifikacyjne dla ratownikôw OSP prowadzone byly dotychczas jako szkolenia stacjonarne w wyznaczonym osrodku szkolenia. Generowalo to koszty dla organizatora (zakwaterowanie, wyzywienie) jak i dla uczestnika szkolenia (koniecznosc uzyskania urlopu lub zwolnienia z pracy - w przypadku ratownikôw pracuj^cych czy pozostawienie gospodarstwa pod nadzorem osôb trzecich w przypadku rolnikôw, co jest istotnym utrudnieniem i czçsto uniemozliwia udzial w takim szkoleniu). S3 to istotne koszty, bo kazdego roku jest do przeszkolenia kilkadziesi^t tysiçcy ratownikôw. Brak jest takze dostçpnych materialôw informacyjnych z zakresu zasad przygotowania siç na sytuacje krytyczne jak i zasad zachowania siç w takich sytuacjach. Zaprojektowane narzçdzie
e-learningowe i zaimplementowanie materialow edukacyjnych to doskonala okazja, aby w ramach samoksztalcenia strazacy OSP i inne sluzby ratownicze ugruntowali wiadomosci z zakresu ratownictwa i uzycia sprzçtu p-poz, a nowoprzyjçci strazacy - ochotnicy opanowali wiedzç z tego zakresu. Kazda osoba zainteresowana, tematyk^. dotycz^c^. ochrony przed zagrozeniami moze poglçbic swoj^. wiedzç korzystaj^c z sieci internetowej.
Aplikacja jako ogôlnodostçpne multimedialne materialy dydaktyczne, moze byc wykorzystywana rôwniez przez szkoly i uczelnie rôznych szczebli, a przez to ksztaltowac wlasciwe zasady zachowania siç w sytuacjach zagrozenia pozarôw czy innych zdarzen niekorzystnych, w tym takze spowodowanych zamachami terrorystycznymi. Nowa aplikacja na zasadzie zintegrowania istniej^cych technologii internetowych rozwija spolecznosc lokaln^ oraz podnosi kwalifikacje ratownikôw. Bardzo szeroki zakres udostçpnienia, sprawia, ze jest to baza wiedzy naukowej i technicznej w zakresie bezpieczenstwa w ramach edukacji dla ratownikôw OSP i spolecznosci lokalnej. Nowatorskie narzçdzie edukacyjne mozliwe jest takze do wykorzystania w krajach osciennych w ramach wspôlpracy transgranicznej, co sprawiloby, ze system sluzb ratowniczych bylby bardziej kompatybilny. Jest to szczegôlnie wazne w sytuacji klçsk zywiolowych przekraczaj^cych granice s^siaduj^cych panstw. Projekt uzyskal rekomendacje i opinie miçdzy innymi z Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu, Katedry Ratownictwa Medycznego, Akademii Finansôw, prof. dr hab. Jerzego Koniecznego, nadbryg. w st. spocz. Macieja Schroedera, prof. nazw. dr inz. Tadeusza Terlikowskiego, nadbryg. Ryszarda D^browy i wielu innych.
Wdrozenie testowe zostalo przeprowadzone w 2009 roku. System jest wdrozony i udostçpnienia wszystkim zainteresowanym za posrednictwem 1100 Centrôw Ksztalcenia oraz Internetowych Centrôw Edukacyjno-Oswiatowych zlokalizowanych na terenie calego kraju. Dla kazdej z ponad 16 tysiçcy Ochotniczych Strazy Pozarnych jest mozliwosc bezposredniego logowania siç do platformy z dowolnego komputera PC na podstawie przydzielonego kodu dostçpu Tworzone s^. takze indywidualne konta kursantôw pozwalaj^ce monitorowac ich postçpy w nauce oraz czas jaki byl im potrzebny na opanowanie poszczegôlnych partii materialu.
Badania ewaluacyjne oraz monitoring realizowanego projektu pozwol^ na zestawienie faktycznych wynikôw projektu z zalozeniami przyjçtymi przed jego wdrozeniem, a takze wskaz^ poziom sprawnosci nadzoru i zarz^dzania.
Innowacyjne rozwi^zania zastosowane w aplikacji „Multimedialne i teleinformatyczne narzçdzia wspomagajqce edukacjç lokalnych spolecznosci w zakresie
zwiçkszenia ich odpornosci na zagrozenia zwi^zane z klçskami zywiolowymi i katastrofami" uzyskaly uznanie na arenie krajowej i miçdzynarodowej. Aplikacja jako materialy edukacyjne docenione zostaly w tegorocznym Konkursie "Teraz Polska" w „IV edycji Konkursu dla Przedsiçwziçc Innowacyjnych" i znalazla siç na liscie projektow nominowanych do otrzymania Godla "Teraz Polska", co oznacza, ze znalazla siç w gronie najwyzej ocenionych innowacji w biezacej edycji Konkursu. Wysoka ocena ekspercka oraz uzyskana nominacja potwierdzaja walory oraz wysoki standard projektu jak rowniez spelnienie wysokich wymagan Konkursu "Teraz Polska". W zwiazku z uzyskana nominacja przysluguje nam prawo zamieszczania w materialach dotyczacych nominowanej innowacji informacji, Innowacja nominowana do Godla "Teraz Polska".
Innowacyjne rozwiazanie docenione zostalo rowniez przez Miçdzynarodowe Jury podczas 110 Miçdzynarodowych Targow i Wynalazczosci CONCOURS - LÉPINE 2011 w Paryzu, organizowanych w ramach Foire Internationale de Paris. „Multimedialne i teleinformatyczne narzçdzia wspomagajace edukacjç lokalnych spolecznosci w zakresie zwiçkszenia ich odpornosci na zagrozenia zwiazane z klçskami zywiolowymi i katastrofami" wyroznione zostalo brazowym medalem oraz dyplomem uznania.
Zdobyte wyroznienia i nagrody jednoznacznie wskazuja na trafnosc podjçtego kierunku dzialan przez kadre naukowo-badawcza CNBOP-PIB.
Literatura
1. Baron-Polanczyk E., Wielomedialne prezentacje dydaktyczne w edukacji techniczno-informatycznej nauczycieli, Szczecin 2003, s. 85;
2. Okonia W., Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej, Warszawa 1998, s. 198;
3. Gajda J., Juszczyk S., Siemieniecki B., Wenta K., [red.] Edukacja medialna, Torun 2002, s. 164-170;
4. Gajda J., Media w edukacji, Kraków 2003, s. 137;
5. Ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku. O prawie autorskim i prawach pokrewnych
6. Wypych -Dobkowska M., Wykorzystanie srodków dydaktycznych w realizacjiprocesu nauczania [w:] Materialy szkoleniowe „Menedzer e-szkolen w Sluzbach Mundurowych", Uniwersytet Ekonomiczny w Krakowie, 2011;
7. Szostek F., Wstçp do dydaktyki Przedmiotów zawodowych, Wyd. Instytutu Technologii i Eksploatacji, Edycja III 1998;
8. Urban M., Niekonwencjonalne metody szkoleniowe, Gdanskie Wydawnictwo Psychologiczne 2010;
9. Kielin J., Nauczanie na odlegtosc, materialy niepublikowane, Narada Dyrektorów WZ ZOSP RP, Józefów 2009;
10. Kedziçrska M., Kielin J., Materialy konkursowe; niepublikowane, Konkurs "Teraz Polska"-„IV edycji Konkursu dla Przedsiçwziçc Innowacyjnych", 2011;
11. Kedziçrska M., Kielin J., Materialy konkursowe niepublikowane, 110 Miçdzynarodowe Targi Wynalazczosci CONCOURS - LÉPINE 2011 w Paryzu, 2011 ;
12. Ryciny wykorzystano z projektu „Multimedialne i teleinformatyczne narzçdzia wspomagajqce edukacjç lokalnych spolecznosci w zakresie zwiçkszenia ich odpornosci na zagrozenia zwiqzane z klçskami zywiolowymi i katastrofami".
Recenzenci
mgr inz. Krzysztof Szel^gowski mgr inz. Jan Kielin
