Научная статья на тему 'МЕЪЁРҲОИ АРЗЁБИИ САМАРАБАХШИИ ШАКЛҲОИ АМАЛӢ ГАРДОНИДАНИ СИЁСАТИ ИҚТИСОДИИ МИНТАҚА'

МЕЪЁРҲОИ АРЗЁБИИ САМАРАБАХШИИ ШАКЛҲОИ АМАЛӢ ГАРДОНИДАНИ СИЁСАТИ ИҚТИСОДИИ МИНТАҚА Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
23
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
сиёсати минтақавӣ / рушди иҷтимоӣ-иқтисодии минтақа / меъёрҳои арзёбии самарабахшӣ / натиҷабахшӣ / алгоритми арзёбии самарабахшӣ / андозагирии самарабахшии сиёсати минтақавӣ / блокҳо / низоми нишондиҳандаҳо / regional policy / socio-economic development of region / criteria for assessing effectiveness / effectiveness / algorithm for assessing effectiveness / measuring effectiveness of regional policy / blocks / system of indicators

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Орипова Назокатхон Муминовна

Мафҳумҳои “самарабахшии амалӣ гардонидани сиёсати минтақавии рушди иқтисодӣ”, “самарабахшӣ” ва “натиҷабахшӣ” мавриди таҳлил қарор гирифтааст. Методикаи арзёбии самарабахшии механизми танзими равандҳои рушди иқтисодии минтақа муайян карда шудааст. Гурӯҳбандии нишондиҳандаҳои рушди иҷтимоӣ-иқтисодии минтақа, ки дар илми иқтисод истифода мешаванд, сурат гирифтааст. Марҳилаҳои алгоритми арзёбии самарабахшии фаъолияти механизми таҳия ва амалигардонии сиёсати рушди иқтисодии минтақа муайян карда, нишондиҳандаҳои арзёбӣ ба блокҳо ҷудо карда шудаанд. Зикр гардидааст, ки андозагирии самарабахшии сиёсати минтақавӣ мумкин аст, тавассути натиҷаи амалҳои самтҳои иқтисодӣ, сиёсӣ, таърихӣ-фарҳангӣ ва ҷамъиятӣ муайян карда шавад.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CRITERIA AIMED AT EFFECTIVENESS OF FORMS ASSESSMENT OF ECONOMIC POLICY IMPLEMENTATION IN THE REGION

The article dwells on the notions of “effectiveness of implementation of regional economic development policy”, “effectiveness” and “efficiency”. The author of the article determines the method of the effectiveness assessment of the mechanism aimed at the regulation of the economic development of the region. A grouping of indicators of socio-economic development used in economic science was carried out. In the article the author reveals the stages of implementation of the algorithm for assessing the effectiveness of the mechanism beset with the development and implementation of a policy for economic development of the region. Evaluation indicators are divided into blocks. It is underscored that measuring the effectiveness of regional policy can be determined by the results of economic, political, historical, cultural and social directions of development.

Текст научной работы на тему «МЕЪЁРҲОИ АРЗЁБИИ САМАРАБАХШИИ ШАКЛҲОИ АМАЛӢ ГАРДОНИДАНИ СИЁСАТИ ИҚТИСОДИИ МИНТАҚА»

УДК 332

DOI 10.24412/2411-1945-2023-3-99-106

МЕЪЁРХ^ОИ АРЗЁБИИ Орипова Назокатхон Муминовна, омузгори

САМАРАБАХШИИ ШАКЛХрИ кафедраи молия ва царзи ДИС ДДТТ дар

АМАЛЙГАРДОНИДАНИ СИЁСАТИ ш.Хуцанд (Хуцанд, Тоцикистон) ИЦТИСОДИИ МИНТАЦА

КРИТЕРИИ ОЦЕНКИ Орипова Назокатхон Муминовна,

ЭФФЕКТИВНОСТИ ФОРМ преподаватель кафедры финансов и кредита

РЕАЛИЗАЦИИ ЭКОНОМИЧЕСКОЙ ИЭТ ТГУК в г. Худжанде (Худжанд,

ПОЛИТИКИ РЕГИОНА Таджикистан)

CRITERIA AIMED AT Oripova Nazokatkhon Muminovna, teacher of

EFFECTIVENESS OF FORMS higher mathematics and innovative technologies

ASSESSMENT OF ECONOMIC POLICY department of the IET TSUC Khujand (Khujand,

IMPLEMENTATION IN THE REGION Tajikistan) e-mail: nazokathon-1990@mail.ru

Мафуумуои "самарабахшии амали гардонидани сиёсати минтацавии рушди ицтисоди", "самарабахши" ва "натицабахши" мавриди тащил царор гирифтааст. Методикаи арзёбии самарабахшии механизми танзими равандуои рушди ицтисодии минтаца муайян карда шудааст. Гуруубандии нишондщандауои рушди ицтимои-ицтисодии минтаца, ки дар илми ицтисод истифода мешаванд, сурат гирифтааст. Маруилауои алгоритми арзёбии самарабахшии фаъолияти механизми тауия ва амалигардонии сиёсати рушди ицтисодии минтаца муайян карда, нишондщандауои арзёби ба блощо цудо карда шудаанд. Зикр гардидааст, ки андозагирии самарабахшии сиёсати минтацави мумкин аст, тавассути натицаи амалуои самтуои ицтисоди, сиёси, таърихй-фар^ангй ва цамъияти муайян карда шавад.

Калидвожа^о: сиёсати минтацави, рушди ицтимои-ицтисодии минтаца, меъёруои арзёбии самарабахши, натицабахши, алгоритми арзёбии самарабахши, андозагирии самарабахшии сиёсати минтацави, блощо, низоми нишондщандауо

Анализируются понятия "эффективность релизации региональной политики экономического развития", "эффективность" и "результативность". Определена методика оценки эффективности механизма регулирования экономического развития региона. Осуществлено группирование показателей социально-экономического развития, используемых в экономической науке. Определены этапы реализации алгоритма оценки эффективности механизма разработки и реализации политики регионального экономического развития. Показатели оценки разделены на блоки. Отмечается, что измерение эффективности региональной политики может определяться результатами действия экономического, политического, историко-культурного и общественного направлений развития.

Ключевые слова: региональная политика, социально-экономическое развитие региона, критерии оценки эффективности, результативность, алгоритм оценки эффективности, измерение эффективности региональной политики, блоки, система показателей

The article dwells on the notions of "effectiveness of implementation of regional economic development policy", "effectiveness" and "efficiency". The author of the article determines the method of the effectiveness assessment of the mechanism aimed at the regulation of the economic development of the region. A grouping of indicators of socio-economic development used in economic

science was carried out. In the article the author reveals the stages of implementation of the algorithm for assessing the effectiveness of the mechanism beset with the development and implementation of a policy for economic development of the region. Evaluation indicators are divided into blocks. It is underscored that measuring the effectiveness of regional policy can be determined by the results of economic, political, historical, cultural and social directions of development.

Key-words: regional policy, socio-economic development of region, criteria for assessing effectiveness, effectiveness, algorithm for assessing effectiveness, measuring effectiveness of regional policy, blocks, system of indicators

Дар мардилаи муосири рушди Чумдурии Точикистон далли масьаладои щтисодии минта^авй беш аз пеш мубрамият пайдо мекунад. Хдр як минта^а дар чумдурй, аз чумла вилояти Сугд дар таьмини саноатикунонй, инкишофи истедсолоти инноватсионй, таьмини сатди матлуби иштигол, бар^арор намудани болоравии щтисодиёт на^ши мудим мебозад. Айни замон дар сатди мишэдадо масьаладои рушди ичтимой ва таьмини сатди сазовори даёти адолй хеле тезу тунд мебошад.

Амалй гардонидани тадбирдо дар доираи сиёсати минта^авии рушди и^тисодй аз ма^омоти идоракуни давлатй ташкил кардану гирифтани иттилооти мунтазамро дар бораи ало^аи акс бо субьектдои хочагии минта^авй талаб мекунад. Иттилооти мазкур дар шакли арзёбии самарабахшии амалигардонии сиёсати минта^авй пешнидод мегардад. Зимнан натичае, ки аз амалигардонй ба даст меояд, дар навбати аввал аз ма^саддои дар назди сиёсати минта^авй гузошта ва далли вазифадо вобаста мебошад.

Мафдуми "самарабахшии амалй гардонидани сиёсати минта^авии рушди щтисодй'-ро аз руи аньана чун дарачаи ноил гардидан ба ма^саддои гузошташуда мефадманд, ки дар бедтар намудани мушаххасоти ичтимой-и^тисодии рушди минта^а ифода меёбад. Ба дам наздик будани маьнои мафдумдои "самарабахшй" ва "натичабахшй"-ро дар мадди назар доштан лозим аст, зеро "натичабахшй" чун ^исми таркибии самарабахшй баррасй мешавад. Ба маьнои васеь тадти мафдуми самарабахшии амалигардонии сиёсати минта^авии рушди и^тисодй категорияи мачмуиро мефадманд, ки аз як тараф, чун вазьияти и^тисодй маьнидод мегардад, ки дангоми он таносуби муайяни натичадои фаьолият ва харочоти ноил гардидан ба ин натичадо боиси бо истифодаи захирадои арзишашон муайян ё истедсоли моли арзишаш муайян бо дадди а^алли харчи захирадо натичадои дадди аксарро ба даст овардани субъект мегардад. Ба ибораи дигар, фадмиши аз дама васеи самарабахшии идоракунй ба арзёбии самарабахшии и^тисодй, ичтимой ва техникй имконият медидад [1, с.58].

Модияти самарабахшии идоракуниро назарияи классикии идоракунии давлатй дар ^аринаи та^симоти да^и^и ма^саду вазифадо ва методдои амалияи маьмурикунонй ва ба вучуд овардани сохтори о^илонаи идоракунй, илман асосноккунии принсипдои фаьолияти докимият, ки аз дисоби интизом, масьулият ва босуботй таьмин мегардад, кушода додааст.

Дар огози ^арни ХХ гоядои А.Файол, Г.Форд, Г.Эмерсон (мактаби менечменти илмй) падн гардиданд. Ондо чонибдори а^идае буданд, ки самарабахшии идоракунй тавассути сарфаи вакг ва захирадо ба даст меояд. Самарабахшии идоракуниро баррасй намуда, ондо чанбаи ичтимоии фаьолияти даётии инсонро дар мадди аввал мегузоштанд ва, мутаносибан, самарабахшии идоракуниро бо амали омилдои ичтимой-психологй ало^аманд мекарданд.Масалан, ыаноатмандииаз хусусият ва сифати меьнат, тарзи идоракунй, муносибатдои мута^обилаи гайрирасмй дар чомеа ва щайра.

Дар дадсоладои охир дар чадон ду консепсияи идоракунии давлатй ташаккул ёфтааст: New Public Management ("идоракунии давлатии нав") ва Good Governance ("идоракунии хуб") [2]. Муайян кардани принсипдои механизми арзёбии самарабахши чузъи сохтории

мухимми он ба шумор меравад. Тахти мафхуми принсипхо низоми талабот ё махдудиятхои умумиро дар тад^и^и арзёбии самарабахшии амалкарди механизми танзими равандхои рушди ицтисодии минтаца фахмидан лозим аст, ки ба онхо бояд мансуб дониста шаванд: мантией будан, объективй будан, сарива^тй будан, мутаносибй, ма^саднокй, ало^аи мута^обила, башардустй ва муайнй.

Хангоми муайян кардани методикаи арзёбии самарабахшии механизми танзими равандхои рушди ицтисодии минтаца мав^еъхои зеринро дар мадди назар доштан лозим аст:

- амалкарди механизми мазкур мониторингро пешбинй мекунад, ки дар асоси он чамъоварй, тахлил ва истифодаи низомманд ва доимии иттилоот дар бораи фаъолияти он барои тасхехи унсурхо амалй гардонида мешавад;

- методхо, олот ва тадбирхо ба ма^сади ^абули ^арорхои самарабахши идоракунй, ки дар навбати худ, минбаъд нишондихандахои бехтарини самарабахшии амалкарди механизми танзими равандхои рушди ицтисодии минта^аро нисбат ба пештара таъмин мекунанд;

- гайр аз мониторинг, хамчунин мархила ба мархила арзёбй кардани механизми худи танзими давлатии равандхои рушди ицтисодии минтаца низ зарур аст, ки муайян кардани бамавридй ва риояи ма^садхои стратегй, пайгирии самарабахшй ва натичабахшй, таъсир ва доимиятро дар амалкарди он дар равандхои ичтимой-щтисодии рушди минтаца пешбинй мекунад.Арзёбй бояд иттилооти эътимодбахш ва судоварро таъмин кунад ва имконияти истифодаи тачрибаи андухтаро дар раванди ^абули ^арорхои самарабахши идоракунй пешниход намояд.

Рушди ичтимой-щтисодй дар сатхи минта^авй дар моделхои ицтисодии муосир ба таври мухталиф идентификатсия карда мешавад ва вобаста аз ма^садхо метавонад хам бо нишондихандахои сершумор ва хам бо як нишондиханда андозагирй шавад. Ба раванди андозагирии нишондихандахои рушди ичтимой-щтисодии минта^ахои мамлакат хусусиятхои сохтори маъмурй-худудии онхо илова мешавад, ки хам хачми ваколатхои минтаца ва хам хусусияту хачмхои сохавии онхоро, ки хангоми тахлил ба хисоб гирифтан лозим аст, муайян мекунанд. Мачмуи нишодихандахои рушди минта^авй дар низоми миллии мониторингй чойгир карда мешавад ва бояд барои гузаронидани тахлили хушсифат ва му^оисаи байналхал^й ё байни минтаыавц добили истифода бошанд [3, с.12].

Мачмуи махсулоти минта^авй, ки бо шумораи ахолй му^оисапазир аст, яке аз нишондихандахои универсалии сифати рушди минта^авй мебошад. Суммаи ё хосили чамъи мачмуи махсулоти минта^авии хамаи минта^ахои мамлакат ММД-и мамлакатро ташкил мекунад. Аз он чузъхои таркибие тарх карда мешаванд, ки истехсолашон дар минта^ахо та^сим намешавад, вале онхо ба таркиби ММД дохил мешаванд. Масалан, идоракунии давлатй ё мудофиа. Хисоби пурраи чунин нишондиханда на дар хамаи мамлакатхо гузаронида мешавад, зеро баъзе мамлакатхо нишондихандахои миёнаро хисобу китоб мекунанд.

Хамаи нишондихандахои рушди ичтимой-щтисодии минтаца, ки аксаран мухавдщон истифода мебаранд, ба гуруххои зерин та^сим карда мешаванд: нишондихандахои мутла^и оморй; мачмуи махсулоти минта^авй; арзиши иловаи мачмуй; сатхи миёнаи даромад (музди мехнат), сатхи бекорй, хачми сармоягузории хоричии муста^им; сатх ва салдои мухочирати дохилй ва беруна [4, с.68].

Нишондихандахои рушди инфрасохтори минта^авй ахаммияти мухим доранд. Масалан, мушаххасоти нисбй бо шумораи ахолй ва одамони машгули кор ^иёс шудаанд, хамчунин мушаххасоти мутавозинии худудй-сохавй, ки бо зарфияти минта^авии сармоягузорихои муста^ими хориичй зич алоыаманд мебошанд. Нишондихандахои арзёбии синтетикй: асимметрияи минта^авй, коэффисиенти Ч,ини, инхирофи миёнаи хаттй, инхирофи миёнаи квадратй, коэффисиенти асимметрият, коэффисиенти вариатсия [5, с.118].

Зарурати гузаронидани сиёсати мишэдавй интихоби индикатордои арзёбии нобаробарии рушди минта^а ва, мутаносибан, меъёри интихоби сиёсати мишэдавиро пешбинй мекунад. Дар сатди мамлакат намуддои индикатордоеро, ки барои андозагирии дарачаи баробарсозии рушди минта^а истифода мешаванд, ба се гуруд чудо кардан мумкин аст: индикатордои физикй (ба шароити географй ё табий ало^аманданд); индикатордои нобаробарии и^тисодй; нишондидандадое, ки нобаробарии ичтимой, ани^тараш фар^и сифати даёт ва сатди даромадро андоза мегиранд.

Пойгоди индикативии мониторинги рушди минта^авй доираи васеи нишондидандадоро дар бар мегирад. Барои арзёбии самарабахшии сиёсати минта^авй дар шароити муосир нишондидандадои муайяни собит заруранд, ки хусусияти стратегй доранд ва ба дайси меъёрдои самарабахшии амалй гардонидани сиёсати минта^авй хизмат мекунанд. Ба чунин меъёрдо алдол досилнокй, навгонипазирй, ра^обатпазирй, сатди даёти адолиро мансуб медонанд. Зимнан низоми да^и^и мониторинги меъёрдои асосии мивдории амалигардонии ин стратегия му^аррар карда мешавад.

Хосилнокиро чун нишондидандаи муайяни натичабахш ба дисоби як водиди захирадои (кор ё сармоя) гузошта шуда муайян кардан мумкин аст. Маъмулан, дачми барориши мадсулот /хизмат ё даромадро ба нишондидандадои и^тисодии натичабахш мансуб донистан мумкин аст. Нишондидандадои досилнокиро дар сатди и^тисодиёти миллй ё дар буриши намуддои фаъолияти и^тисодй ва минта^а тадлил мекунанд, ки ба арзёбии тамоюли динамикаи сатди музди меднат ва мукаммалсозии технологй имкон медидад. Афзоиши досилнокй барои и^тисодиёти минта^а даётан мудим мебошад, зеро он ба ноил гардидан ба сатди нисбатан баланди рушд бо сатди камтари харочот имконият медидад. Инкишофи технологиядо (воситадои компютерй, Интернет-технологиядо), такмили логистика ва низомдои тадвил, баланд бардоштани сатди тахассусмандии адолй ва гайра омилдои баланд бардоштани досилнокй ба дисоб мераванд.

Навгонипазирй (инноватсионият) - ^обилияти идентификатсия кардани имкониятдои нави бозорй, тавлид ё генератсия намудани гоядои нав ва коммерсиализатсия кардани ондо аз дисоби и^тидор ва захирадои мавчуда мебошад. И^тидори инноватсионии минта^аро аз бисёр чидат вазъи мудити микрои^тисодии он муайн мекунад, ки параматердои калидии он вазни ^иёсии олимону мудандисон дар дайъати неруи корй, сатди дифзи моликияти зеднй ва рушди кластердо ба дисоб мераванд.

Ра^обатпазирй - ^обилияти аз дисоби чалб кардану нигод доштани компаниядои дорои диссаи собит ё афзуншаванда дар бозор сатди даёти доимо зиёдшавандаро нигод дошта тавонистани и^тисодиёти минта^а аст. Храмин тари^, ра^обатпазирии минта^а аз ^обилияти пешбинй кардану бомуваффа^ият ба масъаладои и^тисодй ва ичтимоии дохилй ва беруна мутоби^ шуда тавонистани минта^а бо роди ба вучуд овардани имкониятдои нави и^тисодй, аз чумла чойдои кории нисбатан хушсифат вобаста аст.

Муносибатдои сершуморро бо арзёбй аз руи меъёрдои зерин гурудбандй кардан мумкин аст:

- аз руи мансубияти функсионалии вилоят;

- аз руи объектдо (сиёсат, барномадо, лоидадо);

- аз руи методдои мавриди истифода;

- аз руи предмети арзёбй;

- аз руи сатддои гузаронидани сиёсат (мадаллй, минта^авй, умумидавлатй);

- аз руи мардиладои амалигардонии сиёсат (арзёбии гузашта, арзёбии чорй, арзёбии чамъбастй);

- аз руи субъектдои арзёбии беруна (аз тарафи ташкилотдои беруна) ва дохилй ё хударзёбии худи субъект.

Зимнан арзёбии берунаро гуруддои коршиносон ва ташкилотдои хусусии муста^ил

амалй гардонида метавонанд. Арзёбии дохилиро бошад бевосита макомоти давлатии ташаккулидханда ва татбиккунандаи сиёсати минтакавй ичро мекунанд. Тачрибаи амалигардонии мониторинг ва арзёбии сиёсати давлатй хамчунин мархила ба мархила гузаронидани тадбирхоро оид ба арзёбй пешниход мекунад: пешакй (барои муайян кардани шароитх,о дар огози кор, интихоби вариантхои сиёсати давлатй, пешгуии натичахои имконпазир ва самараи таъсири он); мобайнй (барои муайян кардани натичахои мобайнии ба даст омада, интихоби механизмхои мувофики амалигардонии чорабинихо, тасхехи таъсирот); чамъбастй (баъди ба охир расидани давраи барномавии амалигардонии сиёсат, тадбирхо ва гайра).

Дар адабиёти илмй методхои зерини арзёбй аз хама бештар мавриди истифода карор мегиранд:

- методи арзёбии интегралй бо истифодаи нишондихандахои оморй ва додахои тахкикоти сотсиологй;

- методи мукоисаи нишондихандаи амалан ба даст омада бо нишондихандаи ба накша гирифта;

- тахлили "харочот-натича" (тахлили самарабахшии харочот);

- методхои арзёбии субъективй (райъпурсии сотсиологй);

- методхои арзёбии омилхо ва таваккалхо (хавфхо).

Хадафи арзёбй натичаи фаъолияти макомоти ичроияи хокимияти минтаца, окибатхои ичтимой-иктисодии кабули карорхои идоракунй ва самарабахшии харчи воситахои давлатй буда метавонанд. Имруз масъалаи набудани нуктаи назари ягона ба чанбахои мухтавоии категорияхои "самарабахшй" ва "натичабахшй"-и сиёсат ба миён омадааст, ки боиси номуайянй ва мураккабии арзёбй мегардад.

Методикахои мухталифи арзёбии самарабахшии фаъолияти механизми тахия ва амалигардонии сиёсати рушди ицтисодии минтаца мавчуданд. Вобаста аз иттилооти ироадошта хамаи методикахои тахияшударо ба се гурух, таксим кардан мумкин аст: методикахое, ки ба арзёбии коршиносй такя мекунанд; методикахое, ки ба иттилооти оморй асос меёбанд; методикахое, ки ба хисобкунихои коршиносию оморй асос меёбанд.

Алгоритми арзёбии самарабахшии фаъолияти механизми тахия ва амалигардонии сиёсати рушди ицтисодии минтаца аз мархилахои зерин иборат аст:

1. Ташаккули максади арзёбй, зеро механизми мазкур бояд амалигардонии максадхои стратегии рушди минтаца ва давлатро таъмин кунад. Бинобар ин мачмуи меъёрхои арзёбиро муайн кардан зарур аст.

2. Тахияи меъёрхои арзёбй. Хангоми муайян кардани арзёбии самарабахшии механизми тахия ва амалигардонии сиёсати рушди ицтисодии минтаца меъёрхоеро муайян кардан лозим аст, ки зухуроти мухталифи танзими давлатй, сатху сифати ин механизмро мувофикан бо талаботу манфиатхои минтака тавсиф хоханд кард.

3. Интихоби нишодихандахо ва микдори онхо, ки дар асоси онхо муайян кардани арзёбй амалй мегардад. Нишондихандахои мазкур самарабахшии фаъолияти механизми танзими равандхо ва таъсири онро ба рушди иктисодии минтака тавсиф мекунанд.

Низоми нишондихандахои арзёбии самарабахшии механизми тахия ва амалигардонии рушди иктисодии минтакаро ба блокхои зерин гурухбандй кардан мумкин аст:

- нишондихандахои самарабахшии истифодаи захирахои мавчудаи минтака;

- нишондихандахои рушди ичтимой;

- нишондихандахои чаззобияти инвеститсионии минтака;

- мушаххасоти рушди экологй.

Андозагирии самарабахшии сиёсати минтакавй мумкин аст тавассути натичаи амалхои чунин самтхои он, аз кабили иктисодй, сиёсй, таърихй-фархангй, чамъиятй муайян карда шавад. Самти иктисодй бо сатхи чалби захирахои инвеститсионй, технологияхои навтарин, тавсеаи алокахои иктисодии берунй алокаманд аст. Натичахои амали самти сиёсй бо афзоиши сатхи таъмини мустакилияти бештари минтака дар арсаи байналхалкй муайян карда мешавад. Самти таърихй-фархангй дар интишори дастовардхои фархангй ва мероси таърихии минтака зохир мегардад. Самти чамъиятй асоси фаъолгардонии иштироки

минтака дар рушди иктисодй, фардангй ва сиёсии иктисодиёти миллй ба дисоб меравад.

Муносибатдои мазкур ба арзёбии самарабахшии сиёсати минтакавй як катор авлавиятдо доранд. Аз чумла:

- имконияти амалй гардонидани гурудбандии нишондидандадо аз руи самтдои асосии фаъолияти макомоти докимияти минтакавй, ки ба гузаронидани тадлил тибки самтдои муайяни фаъолияти ондо имконият медидад;

- имконияти дар асоси натичадои ба даст омада мукоиса кардани дудуддои мухталиф;

- имконияти барои арзёбй чалб кардани индикатордои интегралй оид ба сатддои алодидаи мавзуй.

Муносибатдои методии мазкур аз як катор норасоидо орй нестанд:

- иваз кардани меъёри самарабахшй бо меъёри натичабахшй;

- яктарафа будани арзёбй дангоми муайян кардани нишондидандадои интегралй оид ба самти муайяни сиёсати ичтимой-иктисодй ва содаи таъсири идоракунй;

- микдори зиёди нишондидандадои арзёбй.

Бо назардошти гуфтадои боло, муносибатдои методиро ба арзёбии самарабахшии сиёсати давлатии минтакавй низомбандй мекунем:

- натичабахшии амалигардонии максаддои стратегй ва авлавиятдои сиёсати давлатии минтакавй;

- самарабахшии олатдои алодидаи СДМ;

- натичабахшии сиёсат дар самти ба даст овардани самарадои иктисодй, ичтимой, экологй ва самарадои дигар (тибки суръати афзоиши иктисодй);

- натичабахшии фаъолияти макомоти минтакавй ва мадаллии докимият, аз чумла бо роди арзёбии он аз чониби адли чомеа.

Хамин тарик, дангоми арзёбии самарабахшии сиёсати минтакавй ба назар гирифтани дамаи харочоти зарурй, махсусан дар мавриддое, ки ондо аз манбаъдои гуногун маблаггузорй мешаванд, имконнопазир мебошад; натичадои ба даст омада метавонанд хусусияти сифатй (самараи ичтимой) дошта бошанд. Бинобар ин дар шароити мураккабии андозагирии бевоситаи параматердои самарабахшии амалгардонии сиёсати минтакавй методикаи арзёбии онро дар асоси принсипдои сермеъёрият (самарабахшй нишондидандаи синтетикй мебошад, ки бо як меъёр дар бар гирифта намешавад), омезиши тадлили микдорй ва сифатй, чалби нуктаи назари коршиносй, такмили мунтазами низоми мониторингй ва арзёбй мутобикан бо вазифадои гузоштаи сиёсати минтакавй, дамчунин махдудият ва релевантияти додадо ба род гузоштан мувофики максад аст.

Барои аник кардани садм дар арзёбии умумии самарабахшии амалигардонии сиёсати минтакавии вилояти Сугд онро ба арзёбии идоракунии амалигардонй ва арзёбии натичадои ба даст омада ба туфайли амалй гардонидани таъсироти идоракунй таксим кардан зарур аст (расми 1).

Ба меъёрдои асосии арзёбии самарабахшии амалигардонии сиёсати минтакавй мансубанд:

1) динамикаи нишондидандадои асосии рушди ичтимой-иктисодии минтака дар давраи амалигардонии сиёсати минтакавй аз руи дуччатдои татбики он;

2) тагйир додани сатди рушди ичтимой-иктисодии минтака дар мукоиса бо долати ондо то ва пас аз чорй намудани тадбирдо ва олатдои сиёсати минтакавй;

3) дарачаи ба даст овардани меъёрдои асосии амалигардонии максаддои стратегй ва оперативии рушди минтакавй дар давраи татбики сиёсати минтакавй, ки киматдои максадноки ондо дар дуччати муайяни стратегй (накшаи чорабинидо оид ба амалигардонии стратегияи минтакавии рушд) пешбинй шудаанд;

4) дарачаи ичрои тадбирдои дар накша пешбинишуда ва мувофиыати он бо стратегияи рушди минтакавии амалкунанда;

5) таъмини дастгирии меъёрии дукукй, техникй, молиявй ва иттилоотй-тадлилии амалигардонии тадбирдои рушди минтакавй дар найли максаддои стратегй.

Арзёбии самарабахшии амалигардонии сиёсати иктисодии минтакавй аз руи ду меъёр гузаронида мешавад: аввалан, арзёбии идоракунии СМРИ ва, сониян, арзёбии натичабахшии СМРИ (расми 1).

Расми 1

Арзёбии самарабахшии амалигардонии сиёсати ицтисодии минтацаей

Арзёбии идоракунии СМРИ

Таъминоти меъёрии ууцуции сиёсати минтацаей Таъминоти ташкилии амалигардонии

сиёсати минтацаей Таъминоти молияеии

тадбируои сиёсати минтацаей

Таъминоти иттилоотй-

таулилии амалигардонии сиёсати минтацаей

Дастгирии даелатии цабули санадуои меъёрии ууцуцй Арзёбии сагщи уамоуангсозии амалиёти мацомоти марказии уокимияти ицроия ва мацомоти худидоракунии мауаллй, бизнес ва цамъият Арзёбии самарабахшии истифодаи механизщои молиявй ва тацаммуи захирауо.

Арзёбии самарабахши и

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

амалигардони и сиёсати минтацаей

Арзёбии натицабахшии СМРИ

Арзёбии дастовардуои мацсадуои стратегии рушди минтацаей Арзёбии ицрои чорабинщое, ки дар нацшаи чорабинщои рушди минтацаей пешбинй шудаанд Арзёбии вазъи ицтимой-ицтисодии минтаца аз руи нишондиуандауои мониторинги рушди минтацаей

Арзёбии сатуи эътимодбахшии меъёруои мониторинг Муайян кардани ба даст омадани мацсадуо ва сатуи ицрои вазифауои гузошташуда

Муцоисаи циматуои воцей ва дурнамой тибци мацсадуо ва чорабиниуо Муайян кардани самара аз амалигардонии чорабиниуо Тагйир ёфтани сатуи рушди минтацауо, тасуеуи номгуи индикаторуо барои уисобгирии тагйирот дар амалигардонии сиёсати минтацавй.

Мониторинг ва арзёбии самарабахшии амалигардонии самтхои афзалиятноки сиёсати минтакавии вилояти Сугди Чумхурии Точикистонро аз руи нишондихандахое ичро кардан ба максад мувофик аст, ки хам натичахои умумии рушди иктисодиёти минтаца ва сохахои алохида ва хам тагйирёбии вазъи молиявии он, рушди инфрасохтор, вазъи демографй, сатхи хаёт ва даромади ахолиро инъикос мекунанд.

Гурухи мазкур нишондихандахои зеринро дар бар мегирад:

1) мачмуи махсулоти минтацавй (умуман ва ба сари хар инсон, индекси хачми физикии он);

2) микдори корхонахо-субъектхои хочагидорй ва ашхоси воцей, ки бо фаъолияти сохибкорй машгуланд;

3) мавчудияти воситахои асосй ва сатхи фарсудашавии онхо;

4) хачму индексхои махсулоти саноатй ва махсулоти кишоварзй;

5) индекси корхои сохтмонии ичрошуда;

6) индекси гардиши савдои чаканаи мол;

7) дачми истеъмоли захирадои сузишворй-энергетикй;

8) шумораи адолии шадру дедоти минтака ва дудуддои маъмурии он дар охири сол;

9) коэффисиенти таваллуд, фавт ва афзоиши табий;

10) индекс ва дачми музди меднати номиналй ва вокеии кормандони содадои истедсолй ва риштадои ичтимой дар минтака.

Амалй гардонидани мониторинг тадлилро аз руи дамаи нишондидандадои мазкур ва мушаххасоти дар яки ондоро бо хулосаю тавсиядо та^озо мекунад.

ПАЙНАВИШТ:

1. Проворова А. А., Губина О. В., Смиренникова Е. В., Кармакулова А. В., Воронина Л. В. Методический инструментарий оценки эффективности реализации государственной социально-экономической политики развития регионов России / А.А. Проворова, О. В. Губина и др. // Экономические и социальные перемены: факты, тенденции, прогноз. -2015. - № 3(39). - C. 56-70.

2. International framework: good governance in the public sector. Retrieved from: http://www.cipfa.org/~/media/files/publications/standards/ifac/internationalframeworkgoodg overnanceinthepublicsectorifa ccipfa2.pdf

3. Егоров К. Ю. Оценка эффективности реализации стратегии социально-экономического развития региона / К.Ю. Егоров // Вестник Самарского государственного экономического университета. - 2010. - № 10(72). - С. 10-16.

4. Баранова С.В., Лидинфа Е.П., Панин А.В., Фучжун Хуан. Оценочные критерии эффективности реализации социально-экономической политики регионов / С.В. Баранова, Е.П. Лидинфа и др. // ЭТАП: экономическая теория, анализ, практика. -2020. - № 3. - С. 67-77.

5. Дорофеев А.Ф., Чунихин А.С. Критерии эффективности региональной экономической политики / А.Ф. Дорофеев, А.С. Чунихин // Инновации в АПК: проблемы и перспективы. - 2019. - № 1 (21). - С. 116-121.

REFERENCES:

1. Provorova A.A., Gubina O.V., Smirennikova E.V., Karmakulova A.V., Voronina L.V. Methodological Tools for Assessing the Effectiveness of State Socio-Economic Policy Implementation for the Development of Regions of Russia // Economic and Social Changes: facts, trends, forecast. 2015. No. 3(39). PP. 56-70.

2. International Framework: good governance in the public sector. Retrieved from: http://www.cipfa.org/~/media/files/publications/standards/ifac/internationalframeworkgoodg overnanceinthepublicsectorifa ccipfa2.pdf

3. Egorov K.U. Assessing the Effectiveness of Implementing the Strategy for Socio-Economic Development of the Region // Bulletin of Samara State Economic University. 2010. No. 10(72). PP. 10-16.

4. Baranova S.V., Lidinfa E.P., Panin A.V., Fuzhong Huang. Evaluation Criteria for the Effectiveness of Socio-Economic Policy Implementation of the Regions // STAGE: economic theory, analysis, practice. 2020. No. 3. PP. 67-77.

5. Dorofeev A.F., Chunikhin A.S. Criteria for the Effectiveness of Regional Economic Policy // Innovations in the agro-industrial complex: problems and prospects. 2019. No. 1 (21). PP. 116-121.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.