Methodology of Threat Assessment of Municipalities and Districts Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

Pawet Janika)*

a) Scientific and Research Centre for Fire Protection - National Research Institute / Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpozarowej - Panstwowy Instytut Badawczy ' Corresponding author / Autor korespondencyjny: pjanik@cnbop.pl

Methodology of Threat Assessment of Municipalities and Districts Metodyka oceny zagrozenia gmin i powiatöw

ABSTRACT

Aim: The aim of the article is to discuss theoretical and practical aspects of the emergence and use of the method of assessment of threat occurring in areas of particular municipalities and districts in the activities of organizational units of the State Fire Service. One of the reasons for returning to this topic is the modification of the method finalized last year, in order to include within it another factor of fire danger, which are non-forest terrestrial ecosystems. Moreover, updates in this area have been made to allow those who have not previously had the opportunity to learn about the subject matter. Introduction: Last year, a new regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 17 September 2021 on the detailed organization of the national rescue and firefighting system (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2021 poz. 1737) came into force. In relation to the content of the previously existing regulation, it has changed the methodology on how to assess the risks that may occur on the area of the district and the province, in which the analysis is subject to risk factors occurring respectively in the areas of individual municipalities, making their subsequent aggregation at the level of the districts. Taking into account the fact that it has been ten years since the original inclusion of this tool in the regulations on the functioning of the national rescue and firefighting system (KSRG), it is considered a good moment to share with the readers some of the author's reflections on both theoretical and practical aspects of its creation and application in the activities of organizational units of the State Fire Service.

Methodology: The paper uses the results of the author's own work in creating the aforementioned hazard assessment method, based on the theoretical foundation of hazard analysis and risk assessment. Fire experience was also used, including data analysis of incidents that occurred. Conclusions: As a result of the carried out work, a method of assessment of hazards occurring in individual municipalities and districts was created, implemented in 2011, used for the preparation and annual update of district and provincial rescue plans. In practice, its results are directly applicable in the process of determining standards of additional equipment for district and city fire stations of the State Fire Service, requirements for the organization of specialized rescue groups and methodology of building a plan for the network of volunteer fire departments to be included in the national and rescue firefighting system. Ten years of using this method and its recent extension with a new risk factor are the reasons to formulate the thesis that it has been positively verified in terms of practical usefulness of its results. There is also a possibility of its further improvement, e.g. in the context of introducing additional tools that could increase the quality of the obtained results, e.g. enabling its stronger connection with currently available geospatial databases. Keywords: threat assessment, threat levels, national rescue and firefighting system, State Fire Service Type of article: review article

Received: 03.03.2022; Reviewed: 29.03.2022; Accepted: 29.03.2022; Author's ORCID ID: P. Janik - 0000-0003-4498-7575;

Please cite as: SFT Vol. 59 Issue 1, 2022, pp. 142-156, https://doi.Org/10.12845/sft.59.1.2022.8;

This is an open access article under the CC BY-SA 4.0 license (https://creativecommons.Org/licenses/by-sa/4.0/).

ABSTRAKT

Cel: Celem artykulu jest omöwienie teoretycznych oraz praktycznych aspektöw powstania oraz wykorzystywania w dzialalnosci jednostek organizacyj-nych Panstwowej Strazy Pozarnej metody oceny zagrozenia wyst?pujqcego na obszarach poszczegölnych gmin i powiatöw. Jednq z przeslanek powrö-cenia do tej tematyki jest sfinalizowana w ubieglym roku modyfikacja wspomnianej metody pod kqtem uwzgl?dnienia w jej ramach kolejnego czynnika zagrozenia pozarowego, jakim sq nielesne ekosystemy lqdowe. Ponadto aktualizacji w tym zakresie dokonano z myslq o umozliwieniu zapoznania si? z przedmiotowq problematykq osobom, ktöre nie mialy wczesniej ku temu okazji.

Wprowadzenie: W ubieglym roku weszlo w zycie nowe rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 17 wrzesnia 2021 r. w sprawie szczegölowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego (Dz.U. 2021 poz. 1737). W stosunku do tresci wczesniej obowiqzujqcego rozporzq-dzenia, znowelizowano w nim metodyk? w zakresie sposobu oceny zagrozen mogqcych wystqpic na obszarze powiatu i wojewödztwa, w ramach ktörej analizie poddaje si? czynniki zagrozenia wyst?pujqce odpowiednio na obszarach poszczegölnych gmin, dokonujqc pözniej ich agregacji na poziomie powiatöw. Biorqc pod uwag? fakt, iz nastqpilo to po uplywie röwno dziesi?ciu lat od pierwotnego zawarcia przedmiotowego narz?dzia w przepisach

dotyczgcych funkcjonowania KSRG uznano, iz jest to dobry moment na podzielenie si§ z czytelnikami kilkoma autorskimi refleksjami dotyczgcymi zarówno teoretycznych, jak i praktycznych aspektów jego powstania oraz stosowania w dzialalnosci jednostek organizacyjnych Partstwowej Strazy Pozarnej. Metodología: W pracy wykorzystano wyniki wlasnych prac autora w zakresie tworzenia wspomnianej powyzej metody oceny zagrozenia, opartych na podbudowie teoretycznej z zakresu analizy zagrozert oraz oceny ryzyka. Wykorzystano równiez doswiadczenia pozarnicze, w tym analizy danych z zaistnialych zdarzert.

Wníoskí: W wyniku przeprowadzonych prac powstala, wdrozona w 2011 r., metoda oceny zagrozert wyst^pujqcych w poszczególnych gminach i po-wiatach, wykorzystywana na potrzeby przygotowania i corocznej aktualizacji powiatowych i wojewódzkich planów ratowniczych. W praktyce jej wyniki majg bezposrednie zastosowanie m.in. w procesie okreslania standardów dodatkowego wyposazenia komend powiatowych i miejskich Partstwowej Strazy Pozarnej, wymagart w zakresie organizacji grup ratownictwa specjalistycznego oraz metodyki budowy planu sieci jednostek Ochotniczych Strazy Pozarnych przewidzianych do wlgczenia do krajowego systemu ratowniczo-gasniczego. Dziesi^cioletni okres stosowania tej metody oraz doko-nana w ostatnim czasie w zakresie jej rozbudowy o nowy czynnik zagrozenia, stanowig przeslank? do sformulowania tezy, iz przeszla ona pozytywng weryfikaj w aspekcie praktycznej przydatnosci jej wyników. Istnieje równiez mozliwosc jej dalszego doskonalenia, m.in. w kontekscie wprowadzenia dodatkowych narz^dzi, które moglyby podniesc jakosc uzyskiwanych wyników, np. umozliwiajgcych jej silniejsze powigzanie z dost^pnymi obecnie bazami danych geoprzestrzennych.

Stowa kluczowe: ocena zagrozert, stopnie zagrozenia, krajowy system ratowniczo-gasniczy, Partstwowa Straz Pozarna Typ artykutu: artykul przeglgdowy

Przyj^ty: 03.03.2022; Zrecenzowany: 29.03.2022; Zaakceptowany: 29.03.2022; Identyfikator ORCID autora: P. Janik - 0000-0003-4498-7575;

Prosz<? cytowac: SFT Vol. 59 Issue 1, 2022, pp. 142-156, https://doi.org/10.12845/sft.59.!.2022.8; Artykul udost^pniany na licencji CC BY-SA 4.0 (https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/).

Introduction

In September 2021, a new regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration on the detailed organization of the national rescue and firefighting system (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2021 poz. 1737) [1] entered into force. Among other things, it revised the methodology on how to assess threats that may occur in the county and district. Taking into account the fact that it has been ten years since the original inclusion of this tool in the regulations on the functioning of the national rescue and firefighting system (KSRG), it is considered a good moment to share with the readers some of the author's reflections on theoretical and practical aspects of its creation and use in the activities of organizational units of the State Fire Service.

The obligation to prepare a threat analysis, which is one of the basis for creating district and provincial rescue plans, already existed earlier. However, until the publication of the regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 18 February 2011 on detailed rules for the organization of the national rescue and firefighting system (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2011 Nr 46, poz. 239) [2], the guidelines for its scope were formulated only in general terms. Previous legislation in this area was formulated on the basis of the regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 29 December 1999 on detailed rules for the organization of the national rescue and firefighting system. Particularly noteworthy is the provision of §5 sec. 1 point 1of this regulation, which stipulated that the development of the aforementioned plans is preceded by an "analysis of the hazards existing in a given area, taking into account the density of population, geographical and topographic conditions, state of infrastructure and hazards from neighbouring areas, including areas covered by

Wst^p

We wrzesniu 2021 r. weszto w zycie nowe rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji w sprawie szczegótowej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego (Dz.U. 2021 poz. 1737) [1]. W jego ramach dokonano mi?dzy innymi noweliza-cji metodyki w zakresie sposobu oceny zagrozen mogqcych wystq-pic na obszarze powiatu i województwa. Biorqc pod uwag? fakt, iz nastqpito to po uptywie równo dziesi?ciu lat od pierwotnego zawar-cia przedmiotowego narz?dzia w przepisach dotyczqcych funkcjonowania KSRG uznano, iz jest to dobry moment na podzielenie si? z czytelnikami kilkoma autorskimi refleksjami dotyczqcymi zarówno teoretycznych, jak i praktycznych aspektów jego powstania oraz stosowania w dziatalnosci jednostek organizacyjnych Panstwowej Strazy Pozarnej.

Obowiqzek sporzqdzania analizy zagrozen, b?dqcej jednq z podstaw tworzenia powiatowych i wojewódzkich planów ratowniczych, istniat juz wczesniej. Niemniej do czasu opublikowania rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegótowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego (Dz.U. 2011 Nr 46, poz. 239) [2], wytyczne co do jej zakresu byty sformuto-wane jedynie w sposób ogólny. Poprzednie prawodawstwo w tym zakresie sformutowane byto na podstawie rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewn?trznych i Administracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegótowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego. Na szczególnq uwag? zastuguje zapis §5 ust.1 pkt 1 tego rozporzqdzenia, z którego wynikato, ze opra-cowanie wspomnianych wczesniej planów poprzedza si? „analizq zagrozen wystspujqcych na danym obszarze, przy uwzgl?dnieniu g?stosci zaludnienia, warunków geograficzno-topograficznych, stanu infrastruktury oraz zagrozen z obszarów sqsiadujqcych,

mining law, military training areas, coastal waters and areas of the neighbouring countries" [3].

With such vague guidelines, the analyses prepared at that time were characterized by great diversity, and the obtained results were often difficult to compare. Consequently, their practical usefulness in the context of use for operational planning was also limited.

Recognizing these shortcomings, within the framework of the amendment of the regulations mentioned above concerning the functioning of KSRG, an attempt has been made to create a method of assessment of the threats mentioned above, which would allow to identify them in a more precise and systematized way as well as to assess the potential that accompanies the occurrence of each of them. As a result of the analysis of the palette of approaches to the issue of threat assessment, or, more broadly, risk assessment [4-6] characterized in literature, taking into account the specificity of the expected use of the results of the assessment in question, it was decided to propose a method in the form of an index [7]. Within its framework, firefighting experience was used, both in the area of control and reconnaissance, as well as operational and rescue activities. Therefore, in this case we can also speak of a method based on a deterministic approach to the analysed and evaluated phenomena.

The work began with the identification of the most important threat factors that affect, among others, the needs for equipment and issues of appropriate operational and tactical preparation of fire protection units. It was then proposed to define qualitative-quantitative criteria that would allow their quantification and grading. As a result, the process originally evaluated sixteen (now seventeen) of these risk factors: fifteen that relate explicitly to population, certain types of facilities or sites, and their characteristics; and one that provides an opportunity to consider the degree of risk from other risk factors not explicitly identified that are specific to the evaluated area. As mentioned in the introduction, the analytical works of several years were finalized in 2011, in the content of annex no. 1 to the regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 18 February 2011 on detailed principles of organization of the national rescue and firefighting system (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2011 Nr 46, poz. 239) [2].

The details of the mentioned methodology are discussed below. Also presented are examples of practical application of its results for the needs of the national rescue and firefighting system, both in relation to the organizational units of the State Fire Service and Volunteer Fire Brigades.

Degrees of threats

At the outset, it is assumed that in this method the magnitude of the threat will be expressed on a five-point scale using the following ranks: ZI - very low threat, ZII - low threat,

w tym terenow objçtych prawem gorniczym, poligonow, wod przy-brzeznych oraz terenow panstw osciennych" [3].

Przy tak nieostrych wytycznych tworzone wowczas analizy cechowata duza roznorodnosc, a uzyskiwane wyniki nierzadko byty trudne do porownania. W konsekwencji ich praktyczna przy-datnosc w kontekscie wykorzystania na potrzeby planowania operacyjnego takze byta ograniczona.

Dostrzegajqc te mankamenty, w ramach nowelizacji przywota-nych przepisow dotyczqcych funkcjonowania KSRG, podjçto probç stworzenia metody oceny wspomnianych zagrozen, ktora pozwa-lataby na bardziej precyzyjnq i usystematyzowanq ich identyfika-cjç oraz ocenç potencjatu, jaki towarzyszy wystçpowaniu kazdego z nich. W wyniku analizy palety scharakteryzowanych w literaturze przedmiotu metod podejscia do kwestii oceny zagrozen, czy - sze-rzej - oceny ryzyka [4-6], uwzglçdniajqc specyfikç przewidywa-nego sposobu wykorzystania wynikow omawianej oceny, zdecy-dowano siç na zaproponowanie metody w formie indeksowej [7]. W jej ramach wykorzystane zostaty doswiadczenia pozarnicze, zarowno z obszaru dziatan kontrolno-rozpoznawczych, jak i ope-racyjno-ratowniczych. W zwiqzku z powyzszym, w tym przypadku mozna rowniez mowic o metodzie opartej na deterministycznym podejsciu do analizowanych i ocenianych zjawisk.

Prace rozpoczçto od wyodrçbnienia najistotniejszych czyn-nikow zagrozenia, ktore wptywajq miçdzy innymi na potrzeby sprzçtowe oraz kwestie wtasciwego przygotowania operacyjno--taktycznego jednostek ochrony przeciwpozarowej. Nastçpnie zaproponowano okreslenie kryteriow jakosciowo-ilosciowych, ktore pozwolityby na ich kwantyfikacjç i stopniowanie. W efek-cie, w ramach omawianego procesu, pierwotnie ocenie podda-wane byto szesnascie (a obecnie siedemnascie) wspomnianych czynnikow zagrozenia: piçtnascie odnoszqcych siç wprost, czy to do liczby mieszkancow, okreslonych rodzajow obiektow, czy tez terenow i ich charakterystyki oraz jednego, dajqcego moz-liwosc uwzglçdnienia stopnia zagrozenia pochodzqcego od innych, niewskazanych wprost czynnikow zagrozenia, specy-ficznych dla danego ocenianego obszaru. Przedmiotowe, kilku-letnie prace analityczne, jak wspomniano juz na wstçpie, sfina-lizowano w 2011 r., w tresci zatqcznika nr 1 do rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych i Administracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegotowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego (Dz.U. 2011 Nr 46, poz. 239) [2].

Ponizej omowiono szczegoty dotyczqce wspomnianej meto-dyki. Przedstawiono rowniez przyktady praktycznego zastoso-wania jej wynikow na potrzeby organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego, zarowno w odniesieniu do jednostek organizacyjnych Panstwowej Strazy Pozarnej, jak i Ochotniczych Strazy Pozarnych.

Stopnie zagrozenia

Na wstçpie przyjçto, iz w ramach niniejszej metody wielkosc zagrozenia bçdzie wyrazana w piçciostopniowej skali, za pomocq nastçpujqcych stopni:

ZI - bardzo mate zagrozenie,

ZII - mate zagrozenie,

- medium threat, Zm - srednie zagrozenie,

- high threat, ZIV - duze zagrozenie,

- very high threat. ZV - bardzo duze zagrozenie.

ZIII

ZIV

ZV

Spreadsheets

Arkusze kalkulacyjne

The key findings in terms of the degrees of threat listed above are formulated in spreadsheets dedicated for this purpose, relating to the areas of individual municipalities and districts. For large cities, it is possible to produce sheets separately for each of the neighbourhoods.

As far as the structure of the basic sheet, which refers to the threats occurring in a municipality or a city neighbourhood, its columns list the threat criteria (factors), while the rows include the degrees of threat mentioned above. Each of the resulting cells of the sheet has been provided with indications that are intended to make it easier for the person assessing a given factor to qualify it for one of the threat levels in question. For instance, in terms of the criterion of the number of inhabitants of the municipality, clearly outlined quantitative thresholds were adopted in the various degrees of threat:

Z, - below 10 thousand, Z,, - 10-20 thousand, ZIII - 20-50 thousand, ZIV - 20-100 thousand, ZV - above 100 thousand.

A slightly different approach was taken in terms of building height. In this case, the qualification of a municipality for a particular degree of threat is made on the basis of more qualitative guidance that provides only generally defined quantitative guidelines:

Z, - low-rise buildings only,

ZII - predominance of low-rise buildings, single cases of

medium-rise buildings, ZIII - significant number of mid-rise buildings, no high or

high-rise buildings, ZIV - large number of medium-high buildings, single cases

of high buildings, no high-rise buildings, ZV - large number of high buildings and or presence of

high-rise buildings. Obviously, when using terms related to the mentioned height of buildings, formal definitions included in technical and construction regulations were used [8].

Since the framework of this article does not allow for a full list of the guidelines in question, I would refer interested readers to reading annex no. 1 to the regulation of the Minister of Internal Affairs and Administration of 2021 mentioned in the introduction. However, a full catalogue of threat factors being evaluated will be presented later in the article when the district spreadsheet is presented.

During the discussion of the final form of the spreadsheet for the municipality area, the inaccuracy of some of the indications, illustrated among others in the second cited example, was pointed out as its shortcoming. However, it was finally agreed that in order to ensure the universality and relative simplicity of

Kluczowe ustalenia w zakresie wyszczegolnionych powyzej stopni zagrozenia formutowane sq w dedykowanych temu celowi arkuszach kalkulacyjnych, odnoszqcych si? do terenow poszcze-golnych gmin oraz powiatow. W przypadku duzych miast istnieje mozliwosc sporzqdzania arkuszy odr?bnie dla kazdej z dzielnic.

Jesli chodzi o konstrukcj? podstawowego arkusza, odnoszq-cego si? do zagrozen wyst?pujqcych na terenie gminy bqdz dziel-nicy miasta, w jego kolumnie wymieniono kolejno kryteria (czyn-niki) zagrozenia, zas w wierszach uj?to przywotane powyzej stopnie zagrozenia. Kazdq z powstatych w ten sposob komorek arkusza opatrzono wskazowkami, ktorych celem jest utatwienie osobie doko-nujqcej oceny danego czynnika, jego zakwalifikowania do jednego z przedmiotowych stopni zagrozenia. Na przyktad w zakresie kryte-rium liczby mieszkancow gminy, w poszczegolnych stopniach zagrozenia przyj?to wyraznie zarysowane progi ilosciowe: ZI - ponizej 10 tysi?cy, ZII - 10-20 tysi?cy, Zm - 20-50 tysi?cy, ZIV - 20-100 tysi?cy, ZV - powyzej 100 tysi?cy.

Nieco inaczej postqpiono w kontekscie wysokosci budynkow. W tym przypadku kwalifikacji danej gminy do okreslonego stop-nia zagrozenia dokonuje si? w oparciu o wskazowki o charakterze bardziej jakosciowym, ktore zawierajq jedynie ogolnie okreslone wytyczne ilosciowe:

ZI - wytqcznie budynki niskie,

ZII - przewaga budynkow niskich, pojedyncze przypadki

budynkow sredniowysokich, ZIII - znaczna liczba budynkow sredniowysokich, brak

budynkow wysokich lub wysokosciowych, ZIV - duza liczba budynkow sredniowysokich,

pojedyncze przypadki budynkow wysokich, brak budynkow wysokosciowych, ZV - duza liczba budynkow wysokich i/lub wyst?powanie

budynkow wysokosciowych. Oczywiscie uzywajqc poj?c dotyczqcych wspomnianej wysokosci budynkow, postuzono si? definicjami formalnymi zawartymi w przepisach techniczno-budowlanych [8].

Poniewaz ramy niniejszego artykutu nie pozwalajq na przy-toczenie petnej listy przedmiotowych wskazowek, zainteresowa-nych czytelnikow odsytam do lektury zatqcznika nr 1 do wspo-mnianego na wst?pie rozporzqdzenia MSWiA z 2021 r. Natomiast petny katalog poddawanych ocenie czynnikow zagrozenia b?dzie przedstawiony w dalszej cz?sci artykutu, przy okazji prezentacji arkusza kalkulacyjnego dla terenu powiatu.

W trakcie dyskusji nad ostatecznym ksztattem arkusza kalkulacyjnego dla obszaru gminy, jako jego mankament wskazywano zilustrowanq m.in. w drugim z przytoczonych przyktadow, niedo-ktadnosc niektorych wskazowek. Jednak ostatecznie zgodzono

threat assessment according to this method, as well as the possibility of its practical application without the need for complex tools, the guidelines in question should be left unchanged.

At the same time, the text of the regulations indicates that the classification to the threat level is made not only on the basis of the criteria indicated in the sheet, but also taking into account local conditions, including the number and size of events corresponding to the individual threat factors. This leaves a certain amount of discretion to the evaluators, given that the determinations in question will be made primarily by experienced firefighters from district and city fire stations of the State Fire Department. These people will be able to make the final classification of a given factor into a specific level of threat also using the experience mentioned above, on the basis of the so-called professional judgement, known from the already cited literature on the subject. Practice has confirmed that said judgment has played and continues to play an important positive role in the process under consideration.

At this point it should be noted that in case of ensuring the criterion of comparability of the assessments made, discussing their results during staff meetings at the level of provincial HQs of the PSP turned out to be a good practice. During the deliberations, if it was noted that there was too much disparity in a given assessment compared to assessments in other districts, it was usually adjusted by consensus, in consultation with the author.

The form and content of a spreadsheet for a district is shown in Table 1.

Filling out the worksheet above results in the aggregation of findings made therein for individual municipalities (city neighbourhoods) within the county. For this purpose, the individual boxes indicate the number of qualified municipalities for a given threat level in terms of individual criteria (factors).

As already mentioned, the spreadsheets prepared for individual municipalities and districts are a key component of the methodology presented in this paper. It can be stated that the information collected in them constitutes a kind of a set of metadata, which can be later and are in practice used for the purposes of various detailed (partial) analyses. As mentioned in the introduction, examples of such application will be discussed later in this paper.

Threat criteria (factors)

While creating a catalogue of threat factors that will be subject to analysis and evaluation, an attempt was made to include those that significantly affect the needs for operational and technical preparedness of KSRG units. Therefore, in this catalogue, in addition to issues relating to the number of residents, there are also objects and areas whose construction, purpose and method of use makes it necessary to ensure readiness to take specialized actions related to combating the effects of fires, including fires in residential buildings, public buildings, factories and forest

siç, ze chcqc zapewnic uniwersalnosc i wzglçdnq prostotç oceny zagrozen wedtug omawianej metody, a takze mozliwosc praktycz-nej jej aplikacji bez koniecznosci stosowania skomplikowanych narzçdzi, nalezy pozostawic przedmiotowe wskazowki w nie-zmienionym ksztatcie.

W tresci przepisow zaznaczono jednoczesnie, iz klasyfikacji do stopnia zagrozenia dokonuje siç nie tylko w oparciu o wskazane w arkuszu kryteria, ale takze z uwzglçdnieniem lokalnych uwarun-kowan, w tym liczby i wielkosci zdarzen odpowiadajqcych poszcze-golnym czynnikom zagrozenia. W ten sposob pozostawiono oso-bom oceniajqcym pewien zakres swobody, biorqc pod uwagç fakt, ze przedmiotowe ustalenia bçdq realizowane w gtownej mierze przez doswiadczonych strazakow z komend powiatowych i miejskich Panstwowej Strazy Pozarnej. Osoby te bçdq w stanie dokonac osta-tecznej kwalifikacji danego czynnika do okreslonego stopnia zagrozenia takze z wykorzystaniem wspomnianego doswiadczenia, na zasadzie znanego z przywotanej juz wczesniej literatury przedmiotu, tzw. osqdu eksperckiego (ang. proffessionaljudgement). Praktyka potwierdzita, ze wspomniany osqd odegrat i odgrywa nadal istotnq, pozytywnq rolç w rozpatrywanym procesie.

W tym miejscu nalezy zauwazyc, ze w kontekscie zapewnie-nia kryterium porownywalnosci dokonywanych ocen, w praktyce sprawdzito siç omawianie w formie otwartej dyskusji ich wynikow na naradach stuzbowych, prowadzonych na poziomie komend wojewodzkich PSP. Jesli w trakcie narady zauwazono zbyt duze dysproporcje w danej ocenie na tle ocen w innych powiatach, zwykle na zasadzie konsensusu, w uzgodnieniu z autorem, doko-nywano jej korekty.

Formç i zawartosc arkusza kalkulacyjnego dla terenu powiatu przedstawiono w tabeli 1.

Wypetnienie powyzszego arkusza skutkuje agregacjq ustalen w nim dokonanych dla poszczegölnych gmin (dzielnic miast) z terenu danego powiatu. W tym celu w poszczegolnych rubrykach wskazuje siç liczbç gmin zakwalifikowanych w zakresie poszczegolnych kryte-riow (czynnikow) zagrozenia do danego stopnia zagrozenia.

Jak juz wspomniano, arkusze kalkulacyjne sporzqdzane dla poszczegolnych gmin oraz powiatow stanowiq kluczowy element przedstawianej w niniejszym artykule metodyki. Mozna stwierdzic, iz zebrane w nich informacje stanowiq swego rodzaju zbior meta-danych, ktore mogq byc i sq pozniej wykorzystywane w praktyce na potrzeby roznorakich analiz szczegotowych (czqstkowych). Jak nadmieniono juz na wstçpie, przyktady takiego zastosowania bçdq omowione w dalszej czçsci niniejszego opracowania.

Kryteria (czynniki) zagrozenia

Tworzqc katalog czynnikow zagrozenia, ktore bçdq podle-gaty analizie i ocenie, starano siç uwzglçdnic te z nich, ktore istotnie oddziatujq na potrzeby w zakresie przygotowania ope-racyjnego i technicznego jednostek KSRG. W zwiqzku z tym, w przedmiotowym katalogu, oprocz kwestii dotyczqcych liczby mieszkancow, znalazty siç takze obiekty i tereny, ktorych konstrukcja, przeznaczenie i sposob uzytkowania powoduje koniecznosc zapewnienia gotowosci do podejmowania spe-cjalistycznych dziatan zwiqzanych ze zwalczaniem skutkow

Table 1. Summary spreadsheet for a district Tabela 1. Zbiorczy arkusz kalkulacyjny dla powiatu

No. / Lp. Threat criterion (factor) / Kryterium (czynnik) zagrozenia Number of municipalities in which a given criterion has been assigned to a given threat level / Liczba gmin, w ktorych dane kryterium zostato przyporz^dkowane do danego stopnia zagrozenia

Z| Z|| Z||| Z|v Zv

1 2 3 4 5 6 7

1 Number of inhabitants of the municipality / Liczba mieszkancow gminy

2 Type of housing / Rodzaj zabudowy

3 Flammability of building structures / Palnosc konstrukcji budynkow

4 Height of buildings / Wysokosc budynkow

5 Category of human threat / Kategoria zagrozenia ludzi

6 Industrial plants, including warehouses, river and seaports / Zaktady przemystowe, w tym maga-zynowe oraz porty rzeczne i morskie

7 Pipelines for transport of crude oil and petroleum products and gas pipelines / Rurociqgi do transportu ropy naftowej i produktow naftowych oraz gazociqgi

8 Roads / Drogi

9 Railroads / Linie kolejowe

10 Road transport of hazardous materials / Transport drogowy materiatow niebezpiecznych

11 Railroad transport of hazardous materials / Transport kolejowy materiatow niebezpiecznych

12 Watercourses and hydrotechnical structures (danger of flooding) / Cieki wodne i budowle hydrotechniczne (zagrozenie powodziowe)

13 Watercourses and reservoirs (danger of drowning) / Cieki i zbiorniki wodne (zagrozenie utoniçciami)

14 Threat of forest fires / Zagrozenie pozarami lasow

15 Non-forest terrestrial ecosystems of particular fire threat / Stwarzajqce szczegolne zagrozenie pozarowe nielesne ekosystemy lqdowe

16 Airports, airport operating areas and heliports / Lotniska, rejony operacyjne lotnisk oraz lqdowiska dla smigtowcow

17 Other threats / Pozostate zagrozenia

Source: Own elaboration based on annex no. 1 to the regulation [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie zatgcznika nr 1 rozporzgdzenia [1].

complexes, as well as activities in high-altitude, chemical, technical or water rescue. At the same time, despite the closure of the catalogue in question, conditioned, among others, by calculation needs related to the determination of accident indicators discussed in the further part of the article, it was emphasized that the construction of the method under consideration allows for its extension by other factors. According to the author, it is satisfactory that this opportunity has been taken advantage of twice. This first occurred as early as the original legislative process, finalized in 2011, when, at the request of one of the ministries, the threat of helipads was included in the sheet. The second case is the 2021 amendment mentioned in the introduction. It included a spreadsheet on "non-forest terrestrial ecosystems posing a particular fire threat", following, among other things, the experience gained during the rescue operations associated with extinguishing a very large fire in the Biebrza National Park, specifying the following qualification guidance: Z, - complexes with an area up to 50 ha, ZM - complexes with an area from 50 to 100 ha, Z,,, - complexes with an area from 100 to 300 ha, ZIV - complexes with an area from 300 to 1000 ha, ZV - complexes with an area of over 1000 ha. As a consequence of the above changes, a total of 17 threat factors are included in the current spreadsheet (see Table 1).

pozarów, w tym pozarów budynków mieszkalnych, obiektów uzytecznosci publicznej, zaktadów produkcyjnych oraz kom-pleksów lesnych, a takze czynnosci w ramach ratownictwa wysokosciowego, chemicznego, technicznego czy wodnego. Jednoczesnie, pomimo zamkni^cia przedmiotowego katalogu, uwarunkowanego m.in. potrzebami kalkulacyjnymi zwiqzanymi z ustaleniem omówionych w dalszej cz?sci artykutu wskazni-ków wypadkowych podkreslano, ze konstrukcja rozpatrywa-nej metody pozwala na jej rozbudow? o kolejne czynniki. Zda-niem autora zadowalajqce jest, ze z tej mozliwosci skorzystano juz dwukrotnie. Po raz pierwszy miato to miejsce juz na etapie pierwotnego procesu legislacyjnego, sfinalizowanego w 2011 r., kiedy na wniosek jednego z ministerstw w arkuszu uwzgl^d-niono zagrozenie zwiqzane z wyst^powaniem lqdowisk dla smi-gtowców. Drugi z przypadków to nadmieniona na wst^pie nowe-lizacja z 2021 r. W jej ramach, m.in. w nast^pstwie doswiadczen zdobytych w trakcie dziatan ratowniczych zwiqzanych z gasze-niem bardzo duzego pozaru w Biebrzanskim Parku Narodowym, w arkuszu kalkulacyjnym uj?to „stwarzajqce szczególne zagrozenie pozarowe nielesne ekosystemy lqdowe", okreslajqc nast?-pujqce wskazówki kwalifikacyjne:

Z, - kompleksy o powierzchni do 50 ha, ZM - kompleksy o powierzchni od 50 do 100 ha, Z,,, - kompleksy o powierzchni od 100 do 300 ha, ZIV - kompleksy o powierzchni od 300 do 1000 ha, ZV - kompleksy o powierzchni ponad 1000 ha. W konsekwencji powyzszych zmian, w aktualnie obowiq-zujqcym arkuszu uj^tych jest tqcznie 17 czynników zagrozenia (zob. tab. 1).

Threat indicators and accident threat rates of municipalities and districts

In the preceding paragraphs, the essential part of the considered methodology of threat assessment of municipalities and districts was discussed, i.e. the threat factors under assessment and the way of grading their potential. On the other hand, this part of the article will introduce the uncomplicated calculation part, which enables to determine the accidental degrees of threat of municipalities and districts.

The first of the relationships included in the analysed method and the cited regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration is the equation resulting in the determination of the accident threat rate of a municipality:

Hp (1)

The individual components of the above equation mean:

HG - municipal threat index,

ni - the number of threat criteria (factors) that have been classified into the i-th threat level,

LBi - the base number (weight) for the i-th threat level.

The index determined based on the above equation is derived from the weighted average resulting from the degrees of threat into which each threat factor was classified in the municipality.

Wskazniki zagrozenia oraz wypadkowe stopnie zagrozenia gmin i powiatow

W poprzednich akapitach dokonano omowienia zasadniczej cz?sci rozpatrywanej metodyki oceny zagrozenia gmin i powiatow, tj. poddawanych ocenie czynnikow zagrozenia oraz sposobu stop-niowania ich potencjatu. Natomiast w tej cz?sci artykutu przybli-zona zostanie nieskomplikowana cz?Sc kalkulacyjna, umozliwia-jqca okreslanie wypadkowych stopni zagrozenia gmin i powiatow.

Pierwszq z zaleznosci uj?tych w analizowanej metodzie i cytowanym rozporzqdzeniu MSWiA jest rownanie, w wyniku ktorego ustala si? wypadkowy wskaznik zagrozenia gminy:

HP=SNi/LBl (i)

Poszczegolne sktadowe powyzszego rownania oznaczajq:

HG - wskaznik zagrozenia gminy,

ni - liczb? kryteriow (czynnikow) zagrozenia, ktore zostaty zakwalifikowane do i-tego stopnia zagrozenia,

LBi - liczb? bazowq (wag?) dla i-tego stopnia zagrozenia.

Ustalony w oparciu o powyzsze rownanie wskaznik jest pochodnq sredniej wazonej wynikajqcej ze stopni zagrozenia, do ktorych zakwalifikowano poszczegolne czynniki zagrozenia na terenie danej gminy.

In terms of severity (see Table 2), a simple relationship was assumed that it is inversely proportional to the magnitude of the threat. According to this principle, one threat factor classified for instance as ZV is balanced by five factors classified as Z,.

W zakresie wagi (zob. tab. 2) przyjçto prostq zaleznosc, iz jest ona odwrotnie proporcjonalna do wielkosci stopnia zagrozenia. Wedtug tej zasady jeden czynnik zagrozenia zakwalifikowany np. do stopnia ZV jest rownowazony przez piçc czynnikow zakwalifi-kowanych do stopnia Z,.

Table 2. Values of base number (weight) LBi Tabela 2. Wartosci liczby bazowej (wagi) LBi

Degree of threat / Stopien zagrozenia Value of base number LBi / Wartosc liczby bazowej LBi

Z, Lb, = 5

ZII Lbii = 4

Ziii LB,,, = 3

Z,v 1 = 2 LBIV

Zv Lbv = 1

Source: Own elaboration based on annex no. 1 to the regulation [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie zatgcznika nr 1 rozporzgdzenia [1].

The HG determined in this manner is then the basis for deter- Okreslony w powyzszy sposob wskaznik HG jest nastçpnie

mining the municipality's accident threat rate (from ZIG to ZVG). podstawq do ustalenia wypadkowego stopnia zagrozenia gminy This is done using the data presented in Table 3. (od ZIG do ZVG). Dokonuje siç tego z wykorzystaniem danych

przedstawionych w tabeli 3.

Table 3. Accidental degree of danger of the munisipality Tabela 3. Wypadkowy stopien zagrozenia gminy

The municipality's threat level (accidental) / Stopien zagrozenia gminy (wypadkowy) Ranges of values of the HG threat index of a municipality / Przedziaty wartosci wskaznika zagrozenia gminy HG

Z|G 3.4-3.83

ZIIG 3.83-4.96

ZIIIG 4.96-7.08

ZIVG 7.08-12.75

ZVG 12.75-17

Source: Own elaboration based on annex no. 1 to the regulation [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie zatgcznika nr 1 rozporzgdzenia [1].

The ranges of values of a specific threat index, which later determine the accidental threat level of the district, were defined proportionally between the minimum value (which may occur in case of qualifying all threat factors to the Z, level) and the maximum (which may occur in case of qualifying all threat factors to

Przedziaty wartosci okreslonego wskaznika zagrozenia, ktore determinujq pozniej ustalenie wypadkowego stopnia zagrozenia gminy, okreslono proporcjonalnie pomiçdzy wartosciq mini-malnq (mogqcq wystqpic w przypadku kwalifikacji wszystkich czynnikow zagrozenia do stopnia Z,), a maksymalnq (mogqcq

the ZV level), concentrating their resources (except in the cases of the aforementioned values: minimum and maximum) around points corresponding to the values that the HG index would adopt if all threat factors were classified according to the degree of threat ZM, Zm and ZIV.

The accident threat rate for the district is determined in a similar manner. In this case, the relationship determining the HP district threat rate is determined by:

(2)

wystqpic w przypadku kwalifikacji wszystkich czynnikow zagrozenia do stopnia ZV), koncentrujqc ich srodki (poza przypadkami wspomnianych juz wczesniej wartosci: minimalnej i maksymal-nej) wokot punktow odpowiadajqcych wartosciom, ktore przyjmo-watby wskaznik HG w przypadku kwalifikacji wszystkich czynni-kow zagrozenia odpowiednio do stopni zagrozenia ZM, Zm oraz ZIV.

W podobny sposob ustala siç wypadkowy stopien zagrozenia dla powiatu. W tym przypadku zaleznosc okreslajqca wskaznik zagrozenia powiatu HP okresla siç na podstawie:

Hp=iNi;/LBi.LG (2)

The individual components mean: HP - district threat index,

Ni - the number of threat criteria (factors) that were classified to the i-th degree of threat in all municipalities in the district, LBi - the base number (weight) for the i-th threat level, Lg - the number of municipalities in the district. The accident threat rate of a district is determined according to the value of the district threat index, as shown in Table 4.

Table 4. Accidental degree of danger of the district Tabela 4. Wypadkowy stopien zagrozenia powiatu

Poszczegolne elementy sktadowe oznaczajq: HP - wskaznik zagrozenia powiatu, Ni - liczbç kryteriow (czynnikow) zagrozenia, ktore zostaty zakwalifikowane, do i-tego stopnia zagrozenia we wszystkich gminach w powiecie, LBi - liczbç bazowq (wagç) dla i-tego stopnia zagrozenia, Lg - liczbç gmin w powiecie.

Wypadkowy stopien zagrozenia powiatu ustala siç w zalez-nosci od wartosci wskaznika zagrozenia powiatu, zgodnie z zasa-dami przedstawionymi w tabeli 4.

Degree of threat to the district / Stopien zagrozenia powiatu Ranges of values of HP district threat index / Przedziaty wartosc wskaznika zagrozenia powiatu HP

Zip 3.4-3.83

Zjip 3.83-4.96

ziiip 4.96-7.08

ZIVP 7.08-12.75

ZVP 12.75-17

Source: Own elaboration based on annex no. 1 to the regulation [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie zatgcznika nr 1 rozporzgdzenia [1].

As is not difficult to see, the ranges of the values of the district's threat index contained in the above Table are, for obvious reasons, identical to the ranges indicated in Table 3, relating to the municipality's threat index.

Jak nietrudno zauwazyc, zawarte w powyzszej tabeli prze-dziaty wartosci wskaznika zagrozenia powiatu, z oczywistych wzglçdôw, sq identyczne z przedziatami wskazanymi w tabeli 3, odnoszqcej siç do wskaznika zagrozenia gminy.

Presentation of results

Annex no. 1 to the regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration [2], which has been mentioned many times, also defines the way of presenting the results of the evaluation mentioned above in the district and voivodeship rescue plans. One of them is a graphic form, which boils down to the preparation of administrative maps of districts with the marked degree

Prezentacja wynikow

Przywotywany juz niejednokrotnie zatqcznik nr 1 do rozpo-rzqdzenia MSWiA [2] okresla rowniez sposob prezentacji wynikow omowionej powyzej oceny w powiatowych i wojewodzkich planach ratowniczych. Jednym z nich jest forma graficzna, spro-wadzajqca siç do sporzqdzania odpowiednio map administracyj-nych powiatow z zaznaczonymi stopniami zagrozenia gmin oraz

of threat to municipalities and administrative maps of provinces with the marked degree of threat to individual districts. The manner of the aforementioned threat rating on district maps is shown in Figure 1. In case of maps of voivodeships, the way of marking is analogous.

map administracyjnych wojewodztw z zaznaczonymi stopniami zagrozenia poszczegolnych powiatow. Sposob wspomnianego zaznaczania stopnia zagrozenia na mapach powiatow przedsta-wiono na rycinie 1. W przypadku map wojewodztw sposob zazna-czania jest analogiczny.

ZlG

ZnG

ZlHG

ZlVG

ZvG

Figure 1. Method of marking the threat level of the municipality on the district map Rycina 1. Sposob zaznaczania stopnia zagrozenia gminy na mapie powiatu

Source: Own elaboration based on annex no. 1 to the regulation [1]. Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie zatgcznika nr 1 rozporzgdzenia [1].

Application of the results of the threat assessment of municipalities and districts

The use of analytical findings characterized above would not be complete if limited to the form of graphical presentation of their results on maps that are annexes to district and provincial rescue plans. In fact, the practical usefulness of the data collected as a result of the discussed method is reflected at the level of in-depth analyses, which are used to develop various technical and organizational solutions to improve the functioning of KSRG. The following are selected examples in the subject.

One of the forms of practical application of the results of the threat assessment of municipalities and districts are the arrangements for the establishment of a standard of minimum additional equipment of district (city) PSP headquarters. They are presented in §2 sec. 2 and annex no. 2 to the regulation of the Minister of Internal Affairs of 21 November 2014 on detailed rules of equipment of organizational units of the State Fire Service (Polish Journal of Laws: Dz.U. 2014 poz. 1793) [9].

The said standard takes into account six types of threats:

- fire in residential and public buildings (P1),

- fire in industrial plants, fuel depots, gas-ports and in the transport of dangerous goods (P2),

- fire in forests (P3),

- chemical (Ch),

- flood (Rpow),

- related to technical disasters in road and rail traffic (RT1).

In each of the groups mentioned above, the considered standard of additional equipment (within the scope of providing additional fire vehicles, fire pumps, water-foam cannons, contaminated water pumps, jump-ropes, protective clothing, foam agent reserves and others) is differentiated depending on the so-called normative (symbols NII and NII). One of the bases for setting the normative is the just discussed threat assessment.

Aplikacja wynikow oceny zagrozenia gmin i powiatow

Wykorzystanie scharakteryzowanych powyzej ustalen anali-tycznych nie bytoby petne, gdyby poprzestac jedynie na formie graficznej prezentacji ich wynikow na mapach stanowiqcych zatqcznik do powiatowych i wojewodzkich planow ratowniczych. W rzeczywistosci praktyczna uzytecznosc danych zgromadzo-nych w wyniku omowionej metody znajduje swoje odzwierciedle-nie na poziomie pogtçbionych analiz, stuzqcych wypracowaniu roznorakich rozwiqzan technicznych i organizacyjnych w celu doskonalenia funkcjonowania KSRG. Ponizej przedstawiono wybrane przyktady w przedmiotowym zakresie.

Jednq z form praktycznej aplikacji wynikow oceny zagrozenia gmin i powiatow sq ustalenia dotyczqce ustanowienia standardu minimalnego dodatkowego wyposazenia komend powiatowych (miejskich) PSP. Zmaterializowano je w §2 ust. 2 oraz zatqcz-niku nr 2 do rozporzqdzenia Ministra Spraw Wewnçtrznych z dnia 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegotowych zasad wyposazenia jednostek organizacyjnych Panstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. 2014 poz. 1793) [9].

Wspomniany standard uwzglçdnia szesc rodzajow zagrozen:

- pozarowe w obiektach mieszkalnych i obiektach uzytecznosci publicznej (P1),

- pozarowe w zaktadach przemystowych, bazach paliw, gazo-portach i w transporcie towarow niebezpiecznych (P2),

- pozarowe w lasach (P3),

- chemiczne (Ch),

- powodziowe (Rpow),

- dotyczqce katastrof technicznych w ruchu drogowym i kolejowym (RT1).

W kazdej z wymienionych grup rozpatrywany standard wyposazenia dodatkowego (w zakresie zapewnienia dodatkowych pojaz-dow pozarniczych, pomp pozarniczych, dziatek wodno-pianowych,

To be more precise, the normative level (from NI to NIII) is determined on the basis of the 5 x 5 matrix, where on one axis the degrees of the threat of the district are mapped (from ZI to ZV) according to the threat criteria (factors) determining the specific needs for a given type of rescue.

In this case, each type of threat is assigned an appropriate degree of that threat, which is the resultant (calculated using equations constructed on the same principles as discussed above), taking into account in turn the following criteria (factors) of the threat in question:

- P1 - number of residents, type of housing, flammability of building construction, building height and the category of threat to human life,

- P2 - industrial plants, including warehouses and river and seaports,

- P3 - threat of forest fires,

- Ch - industrial plants, including storage facilities and river and seaports, as well as pipelines for the transport of crude oil and petroleum products and gas pipelines,

- Rpow - watercourses and hydrotechnical structures (threat of flooding),

- RT1 - roads, railroads, transport of dangerous goods by road and transport of dangerous goods by rail.

In turn, the second axis of the matrix reflects the data on the number of events with a division into five levels (from SI to SV), determined in relation to the multiplicity of the national average intervention of the KSRG units in a given (corresponding to a specific type of threat) group of events - fires in a given group or groups of objects or local threats (chemical-ecological, technical, flood, etc.). On the basis of a detailed analysis of the statistical database concerning the mentioned interventions of PSP from the period of ten years, the following thresholds were assumed, which are the basis for assigning a given district to a specific S level:

SI - from 0 to 0.4 of the national average,

SII - from 0.4 and 0.8 of the national average,

SIII - from 0.8 to 1.6 of the national average,

SIV - from 1.6 to 3.2 of the national average,

SV - above 3.2 of the national average.

A hypothetical example of the matrix in question is shown in Figure 2.

pomp do wody zanieczyszczonej, skokochronow, ubran ochronnych, zapasu srodka pianotworczego i innych) jest roznicowany w zalez-nosci od tzw. normatywu (symbole NII i NII). Jednq z podstaw usta-lania normatywu jest wtasnie omawiana ocena zagrozenia.

Precyzujqc, poziom normatywu (od NI do NIII) ustala siç w oparciu o matrycç 5 x 5, gdzie na jednej osi odwzorowuje siç stopnie zagrozenia powiatu (od Z, do ZV) wedtug kryteriow (czyn-nikow) zagrozenia determinujqcych okreslone potrzeby w zakre-sie danego rodzaju ratownictwa.

W tym przypadku poszczegolnym rodzajom zagrozenia przy-porzqdkowuje siç odpowiednie stopnie tego zagrozenia, bçdqce wypadkowy (obliczanq z wykorzystaniem rownan skonstruowanych na tych samych zasadach jak omowione powyzej), uwzglçdniajqcq kolejno nastçpujqce kryteria (czynniki) przedmiotowego zagrozenia:

- P1 - liczba mieszkancow, rodzaj zabudowy, palnosc kon-strukcji budynkow, wysokosc budynkow oraz kategoria zagrozenia zycia ludzi,

- P2 - zaktady przemystowe, w tym magazynowe oraz porty rzeczne i morskie,

- P3 - zagrozenie pozarami lasow,

- Ch - zaktady przemystowe, w tym magazynowe oraz porty rzeczne i morskie, a takze rurociqgi do transportu ropy naftowej i produktow naftowych oraz gazociqgi,

- Rpow - cieki wodne i budowle hydrotechniczne (zagro-zenie powodziowe),

- RT1 - drogi, linie kolejowe, transport drogowy towa-row niebezpiecznych oraz transport kolejowy towarow niebezpiecznych.

Z kolei na drugiej osi przedmiotowej matrycy odzwierciedla siç dane dotyczqce liczby zdarzen z podziatem na piçc poziomow (od SI do SV), wyznaczanych w odniesieniu do krotnosci sredniej kra-jowej interwencji jednostek KSRG w danej (odpowiadajqcej okre-slonemu rodzajowi zagrozenia) grupie przedmiotowych zdarzen - pozarow w danej grupie lub grupach obiektow bqdz miejscowych zagrozen (chemiczno-ekologicznych, technicznych, powodzio-wych itd.). Na podstawie szczegotowej analizy bazy danych sta-tystycznych, dotyczqcych wspomnianych interwencji PSP z okresu dziesiçciu lat, przyjçto nastçpujqce progi, bçdqce podstawq przy-pisania danego powiatu do okreslonego poziomu S:

SI - od 0 do 0,4 sredniej krajowej,

SII - od 0,4 do 0,8 sredniej krajowej,

SIII - od 0,8 do 1,6 sredniej krajowej,

SIV - od 1,6 do 3,2 sredniej krajowej,

SV - powyzej 3,2 sredniej krajowej.

Hipotetyczny przyktad omawianej matrycy przedstawiono na rycinie 2.

THREAT LEVEL / STOPIEÑ ZAGROZENIA

DC <

O

N <

m

O DC LLI

m 2 3

Zi Zn Ziii Zrv Zv

sv X X N11 Nin Rpow. NIII

srv X N11 N11 RT1. N11 NIII

sin NI H NI N11 P3,P4 N11

sn NI NI NI Ch N11 X

SI NI NI NI X X

LEGEND / LEGENDA:

N I-N III - equipment normative / normatywy wyposazenia X - areas of improbable combinations and degrees of threat and number of events / obszary nieprawdopodobnych kombinacji zagrozenia i liczby zdazen P1, P2, P3, Ch, Rpow., RT1 - types of threat / rodzaje zagrozenia

Figure 2. Equipment matrix Rycina 2. Matryca wyposazenia Source: Own elaboration. Zródto: Opracowanie wtasne.

As a result of the findings, if in a given district a given type of threat is found in the area of NII normative (blue fields) or NIII normative (red fields), it means the necessity to provide appropriate, additional equipment in accordance with the provisions of the previously quoted annex no. 2 to the regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration [9]. For threats that fall within the matrix fields provided for NI normative (green fields), command equipment established within the minimum (basic) equipment standard set forth in annex no. 1 of this regulation is provided to combat their effects.

The analytical mechanism discussed above is also used for the organization of specialized rescue groups (chemical, technical, water-diving, high altitude, etc.) within KRSG. Confirmation of this fact, although without indicating the details, can be found in the content of documents available on the website of the Headquarters of the State Fire Service defining the principles of the said organization [10]. In each of these documents, containing among others details concerning categorization of particular groups, criteria of their dislocation, standards of equipment, times of achieving operational readiness, etc., it is also mentioned that organization of a particular type of rescue should

Jesli w wyniku dokonanych ustalen, w okreslonym powiecie dany rodzaj zagrozenia znajdzie si? w obszarze normatywu NII (pola niebieskie) lub NIII (pola czerwone), oznacza to koniecz-nosc zapewnienia odpowiedniego, dodatkowego wyposazenia zgodnie z postanowieniami cytowanego wczesniej zatqcznika nr 2 do rozporzqdzenia MSWiA [9]. W przypadku zagrozen miesz-czqcych si? w polach matrycy przewidzianych dla normatywu NI (pola zielone), do walki z ich skutkami przewidziane jest wyposa-zenie komend ustalone w ramach minimalnego (podstawowego) standardu wyposazenia, okreslonego w zatqczniku nr 1 do przed-miotowego rozporzqdzenia.

Omówiony powyzej mechanizm analityczny wykorzystywany jest równiez na potrzeby organizacji w ramach KRSG grup ratow-nictwa specjalistycznego (chemicznego, technicznego, wodno-nur-kowego, wysokosciowego itd.). Potwierdzenie tego faktu, chociaz bez wskazywania szczegótów, mozna znalezc w tresci dost?pnych na stronie internetowej Komendy Gtównej PSP dokumentów okre-slajqcych zasady wspomnianej organizacji [10]. W kazdym z tych dokumentów, zawierajqcych m.in. detale dotyczqce kategoryzacji poszczególnych grup, kryteria ich dyslokacji, standardy wyposazenia, czasy osiqgania gotowosci operacyjnej itd., nadmienia si?,

be preceded by an analysis of threats and operational security in the protected area, referred to in the current regulation of the Ministry of Internal Affairs and Administration on detailed organization of KSRG. One more example of practical use of the presented methodology of threat assessment is its application in the process of building a plan of a network of volunteer fire departments, planned to be included into the national rescue and firefighting system [11]. In this case, as one of the main bases influencing the findings on the level of operational security of the municipality (the final, resulting calculation variable, on the basis of which recommendations are formulated for the inclusion of volunteer fire departments in KSRG) is the resultant degree of threat to the municipality. The mentioned degree is determined based on the matrix shown in Figure 3.

In this application, as was the case in the examples discussed earlier, the five degrees of hazard derived from the number of events are reflected on one axis of the matrix, while the other axis also reflects the five degrees determined by the threat assessment methodology which is under consideration. In this case, however, the administrative unit of reference is only the area of the municipality.

ze organizacja danego rodzaju ratownictwa powinna bye poprze-dzona analizq zagrozen i zabezpieczenia operacyjnego w obszarze chronionym, o ktorych mowa w obowiqzujqcym rozporzqdzeniu MSWiA w sprawie szczegotowej organizacji KSRG.

Jeszcze jednym przyktadem praktycznego wykorzystania prezentowanej metodyki oceny zagrozenia jest jej aplikacja w procesie budowy planu sieci jednostek Ochotniczych Strazy Pozarnych, przewidzianych do wtqczenia do krajowego sys-temu ratowniczo-gasniczego [11]. W tym przypadku jako jednq z gtownych podstaw wptywajqcych na ustalenia w zakresie poziomu zabezpieczenia operacyjnego gminy (koncowa, wyni-kowa zmienna obliczeniowa, na podstawie ktorej formutuje si? rekomendacje w zakresie wtqczania OSP do KSRG) jest wypad-kowy stopien zagrozenia gminy. Wspomniany stopien okresla si? w oparciu o matryc?, przedstawionq na rycinie 3.

W przedmiotowym zastosowaniu, podobnie jak miato to miej-sce w omowionych wczesniej przyktadach, na jednej osi matrycy odzwierciedla si? pi?e stopni zagrozenia b?dqcych pochodnq liczby zdarzen, zas na drugiej rowniez pi?e stopni ustalanych w oparciu o rozpatrywanq metodyk? oceny zagrozen. Jednak w tym przypadku jednostkq administracyjnq stanowiqcq punkt odniesienia jest wytqcznie teren danej gminy.

Degree of threat to the municipality - statistics of incidents (SZG-S) / Stopien zagrozenia gminy - statystyka zdazen (SZG-S)

I 2 3 4 5

Degree of threat to the municipality - methodology of KSRG regulation / Stopien zagrozenia gminy - metodyka rozporz^dzenia KSRG (SZG-P) 1 WSZGI

2 WSZG II

3 WSZG III

4 WSZG IV

5 WSZG V

WSZGI

WSZG II

LEGEND / LEGENDA:

Very low level of threat to the municipality / Bardzo niski stopien zagrozenia gminy Low level of threat to the municipality / Niski stopien zagrozenia gminy Average level of threat to the municipality / Sredni stopien zagrozenia gminy High level of threat to the municipality / Wysoki stopien zagrozenia gminy Very high level of threat to the municipality / Bardzo wysoki stopien zagrozenia gminy

WSZG III

WSZG IV

WSZG V

Figure 3. Matrix for determining the accident threat level of the municipality

Rycina 3. Matryca okreslania wypadkowego stopnia zagrozenia gminy

Source: Own elaboration based on data from the Headquarters of the State Fire Service.

Zrodto: Opracowanie wtasne na podstawie danych KG PSP.

Summary

The Ten-year period of practical use of the methodology of assessment of threats characterized above occurring in the areas of individual municipalities (districts of cities) and districts for the functioning of the national rescue and firefighting system allows to formulate a thesis, that in this case we can talk about a positive verification of the assumptions, which were adopted at the stage of creating the concept of this methodology and its initial implementation in force. From this perspective, taking into account the lack of conclusions from the end users as to the need of introducing essential corrections in the area mentioned above, we can talk about a kind of validation of the obtained results. This resolved initial concerns - not least of all those of the author - as to the adequacy of the guidelines set out within its framework for determining the classification of individual risk factors to the appropriate degrees of that risk or the apparatus allowing for the determination of accident degrees in relation to the actual scale of the threat.

In this context, the support given to the author by many experts both at the stage of creating the concept of the method and later works related to its pilot implementation proved invaluable. I hereby extend my heartfelt thanks for this support.

The circumstance that undoubtedly significantly affects the reliability of the obtained results is also the decision to introduce at the stage of partial analysis, additional criteria related to the number of events that occurred in the area, requiring the intervention of rescue and firefighting units. Although, as mentioned earlier, the comments to the methodology in question indicate the need to subject to analysis the number of events that have occurred, it is only by specifying the criteria in this regard on one of the axes of the matrices used in the examples of sub-analyses discussed above that a uniform consideration of their impact is guaranteed. This provided both an assessment of the threat potential and that part of it that materialized in the form of occurring contingencies.

Of course, despite the positive experience of years of actual use of the results of the threat assessment discussed above, it would be a mistake to fall into an uncritical state of complacency. Therefore, all informal postulates concerning the need to develop the presented methodology in the direction of introducing additional tools that could improve the quality of the obtained results, such as those suggesting its stronger connection with the currently available geospatial databases, are still being analyzed with full attention. If the postulates mentioned above take on a more expressive shape, those who make them can count on the full support of the author of this methodology, as was the case with the implementation of the proposal discussed in this article concerning the inclusion of another threat factor related to the fire hazard of non-forest terrestrial ecosystems.

Podsumowanie

Dziesiçcioletni okres praktycznego wykorzystywania scha-rakteryzowanej powyzej metodyki oceny zagrozen wystçpujq-cych na obszarach poszczególnych gmin (dzielnic miast) oraz powiatów na potrzeby funkcjonowania krajowego systemu ratow-niczo-gasniczego pozwala na sformutowanie tezy, iz w tym przy-padku mozemy mówic o pozytywnej weryfikacji zatozen, jakie przyjçto na etapie tworzenia koncepcji tej metodyki i jej pierwot-nego wdrozenia w zycie. Z tej perspektywy, biorqc pod uwagç równiez dotychczasowy brak formutowania przez uzytkowników koncowych wniosków, co do potrzeby wprowadzania zasadni-czych korekt w powyzszym obszarze, mozna mówic o dokona-niu siç swego rodzaju walidacji uzyskanych wyników. Rozwiato to poczqtkowe obawy - nie tylko autora - co do adekwatnosci okreslonych w jej ramach wskazówek determinujqcych kwalifi-kacjç poszczególnych czynników zagrozenia do odpowiednich stopni tego zagrozenia czy aparatu pozwalajqcego na wyzna-czenie stopni wypadkowych w odniesieniu do rzeczywistej skali zagrozenia.

W tym kontekscie bezcenne okazato siç udzielone autorowi przez wielu ekspertów wsparcie zarówno na etapie tworzenia koncepcji metody, jak i pózniejszych prac zwiqzanych z pilota-zowym jej wdrazaniem. Niniejszym za to wsparcie serdecznie dziçkujç.

Okolicznosciq, która bez wqtpienia znaczqco wptywa na wia-rygodnosc uzyskiwanych wyników, jest takze podjçcie decyzji o wprowadzeniu na etapie analiz czqstkowych, dodatkowych kryteriów zwiqzanych z liczbq zdarzen zaistniatych na danym obszarze, wymagajqcych interwencji jednostek ratowniczo-gasni-czych. Chociaz, jak wspomniano juz wczesniej, w komentarzach do przedmiotowej metodyki wskazano na potrzebç poddania pod analizç liczby zaistniatych zdarzen, to dopiero sprecyzowa-nie kryteriów w tym zakresie na jednej z osi matryc stosowanych w omówionych przyktadach analiz czqstkowych, daje gwarancjç jednolitego uwzglçdnienia ich wptywu. W ten sposób zapewniono zarówno ocenç potencjatu zagrozenia, jak i tej jego czçsci, która zmaterializowata siç w postaci zaistniatych zdarzen losowych.

Oczywiscie pomimo pozytywnych doswiadczen zwiqza-nych z wieloletnim, rzeczywistym wykorzystywaniem wyników omówionej powyzej oceny zagrozen, btçdem bytoby popada-nie w bezkrytyczny stan samozadowolenia. Stqd nadal z petnq uwagq analizowane sq wszelkie pojawiajqce siç nieformalne postulaty odnosnie potrzeby rozwoju przedstawionej metodyki w kierunku wprowadzenia dodatkowych narzçdzi, które mogtyby podniesc jakosc uzyskiwanych wyników, jak chociazby te suge-rujqce jej silniejsze powiqzanie z dostçpnymi obecnie bazami danych geoprzestrzennych. Jesli wspomniane postulaty nabiorq bardziej wyrazistych ksztattów, osoby je zgtaszajqce mogq liczyc - tak jak to miato miejsce w przypadku wdrozenia omówionego w niniejszym artykule wniosku dotyczqcego uwzglçdnienia kolej-nego czynnika zagrozenia zwiqzanego z zagrozeniem pozaro-wym nielesnych ekosystemów lqdowych - na petne wsparcie ze strony autora niniejszej metodyki.

Literature / Literatura

[1] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 17 wrzesnia 2021 r. w sprawie szczegóto-wej organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasniczego (Dz.U. 2021 poz. 1737).

[2] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 18 lutego 2011 r. w sprawie szczegótowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasni-czego (Dz.U. 2011 Nr 46, poz. 239).

[3] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych i Admini-stracji z dnia 29 grudnia 1999 r. w sprawie szczegótowych zasad organizacji krajowego systemu ratowniczo-gasni-czego (Dz.U. 1999 Nr 111, poz. 1311, z pózn. zm.).

[4] Wróblewski D., Zarzqdzanie ryzykiem. Przeglqd wybranych metodyk, CNBOP-PIB, Józefów 2018.

[5] Markowski A.S., Bezpieczenstwo procesów przemyshwych, Politechnika tódzka, tódz 2017.

[6] Abgarowicz G., Pamiçcprzyszhsci. Analiza ryzyka dlazarzq-dzania kryzysowego, CNBOP-PIB, Józefów 2015.

[7] Janik P., Metoda oceny zagrozenia gminy i powiatu, „Przeglqd Pozarniczy" 2006, 2, 14-16.

[8] Rozporzqdzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadac budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2019 poz. 1065, z pózn. zm.).

[9] Rozporzqdzenie Ministra Spraw Wewnçtrznych z dnia 21 listopada 2014 r. w sprawie szczegótowych zasad wyposazenia jednostek organizacyjnych Panstwowej Strazy Pozarnej (Dz.U. 2014 poz. 1793).

[10] Zasady organizacji ratownictwa chemicznego i ekolo-gicznego w krajowym systemie ratowniczo-gasniczym, Warszawa 2021, s. 10-11, https://www.gov.pl/web/ kgpsp/wykaz-wazniejszych-zasad-obowiazujacych-w-ksrg [dostçp: 10.03.2022].

[11] Metodyka budowy planu sieci jednostek Ochotniczych Strazy Pozarnych przewidzianych do wtqczenia do krajo-wego systemu ratowniczo-gasniczego, Warszawa, listopad 2020, s. 13-15, https://www.gov.pl/web/kgpsp/metodyka--budowy-planu-sieci-jednostek-ochotniczych-strazy-pozar-nych-planowanych-do-wlaczenia-do-krajowego-systemu--ratowniczo-gasniczego [dostçp: 10.03.2022].

SENIOR BRIG. PAWEt JANIK, PH.D. ENG. - he completed his master's studies at the Main School of Fire Service in Warsaw and doctoral studies at the Poznan University of Economics (now Poznan University of Economics), as well as post-graduate studies in IT at the Lodz University of Technology and crisis management at the Central School of the Fire Service. Since 2018, he has been the director of CNBOP-PIB. Specialty: safety science.

ST. BRYG. DR INZ. PAWEt JANIK - ukonczyt studia magisterskie w Szkole Gtównej Stuzby Pozarniczej w Warszawie oraz studia dok-toranckie w Akademii Ekonomicznej w Poznaniu (obecnie Uniwersy-tet Ekonomiczny w Poznaniu), a takze studia podyplomowe z zakresu informatyki na Politechnice tódzkiej oraz zarzgdzania kryzysowego w SGSP. Od 2018 r. jest dyrektorem CNBOP-PIB. Specjalnosc: nauki o bezpieczenstwie.