CC BY
27
1/1 инновации
аз |—
ои
Чтобы сформировать весомое суждение о будущем,
нужен не столько метод прогнозирования, сколько полное понимание текущей ситуации.
Эрнст Шумахер
МЕХАН1ЗМЫ ЗАБЕСПЯЧЭННЯ
САЦЫЯЛЬНА-ЭКАНАМ1ЧНАЙ БЯСПЕК1
УДК 338.2(476)+316.42(476)
Дзмггрый Швайба,
кандыдат эканамiчных навук, старшыня Мiнскай абласной аргашзацьн Беларускага прафсаюза работшкау хiмiчнай, горнай i нафтавай галiн прамысловасц ;
) Ю 0000-0001-6783-9765
Рэзюмэ. Анал!зуецца наяунасць ¡нстытуцыйнага асяроддзя для замацавання ¡навацыйнай нафаванасц разв1цця Рэспублк Беларусь / умоу для паляпшэння ¡нвестыцыйнага клмату у кра1не. Прызнаецца неабходнасць павышэння рол/ навуковых даследаванняу / распрацовак, ператварэння навуковага патэнцыялу у адз1н з асноуных рэсурсау устойлшга разв1цця. Для л1кв1дацы1 абмежаванняу ¡нфраструктурнага / тэхналаачнага характару неабходна удасканальваць транспартную астэму / змян1ць структуру эканом1к1 у цэлым пры удзеле бзнесу. Прадстаулены асноуныя канцэпцы/ для вырашэння сярэднетэрмновых задач: урадавая канцэпцыя, стратэг!я фарм1равання ¡нфармацыйначндустрыяльнай эканом1к1, сацыяльная канцэпцыя стратэачнага фавання, стратэг!я прасторавага разв1цця.
Ключавыя словы: ¡нвестыцыйны шмат, ¡нстытуцыйнае асяроддзе, транспартная астэма, структура эканомт, сацыяльна-эканам1чная бяспека, тэрытарыяльнае разв1ццё, ¡нфармацыйначндустрыяльная эканом1ка, сусветныя гаспадарчыя сувяз.
матлiкiя дасле-даванш швесты-цыйнага клiмату у Беларусi пака-зваюць, што калi у нашай краiне i iснуюць неабходныя для яго паляпшэння шструменты i шсты-туты, то толью у зародкавым стане. Таму нам яшчэ не скора удасца сфар-м1раваць шстытуцыйнае асяроддзе, якое будзе стымуляваць iнавацыi 1 адпавядаць узроуню высокатэхна-лаг1чных кра1н. Акрамя таго, структура беларускай эканом1ю характары-зуецца н1зкай доляй прадукцьн малых 1 сярэдн1х прадпрыемствау у валавым унутраным прадукце. Значная частка малога бiзнесу застаецца «у цеш», не рэг1струецца 1 не плацщь падатк1. Адсутнасць належных сувязяу пам1ж навукай 1 вытворчасцю не дазваляе эфектыуна канкурыраваць у высо-катэхналапчных гал1нах з адпавед-ным узроунем дабауленнай вартасц1. Паказчык выкарыстання навуковых
| №1 (179) | Январь 2018 | НАУКА И ИННОВАЦИИ 31
КОНЦЕПЦИИ
дасягненняу у вытворчасщ застаецца н1зк1м. У апошш час эканам1чны рост усё часцей сутыкаецца з праблемам1 транспартных сувязей i энергетык1. Прынятыя за апошшя гады меры не прывялi да ктотнага павелiчэння iнвестыцый у названыя сектары эка-номiкi. Як правша, гэта тлумачыцца адсутнасцю шстытуцыйных умоу, якiя б забяспечвалi празрыстасць выкарыстання i кантроль за належ-ным расходаваннем сродкау.
З мэтай вырашэння названых пра-блем Урад Рэспублт Беларусь пры-мае меры, наюраваныя на далейшае ажыццяуленне iнстытуцыйных пе-раутварэнняу i стымуляванне тэм-пау эканамiчнага росту. Неабходна тэрмiнова распрацаваць выразныя i зразумелыя правiлы, агульныя для уах удзельнiкау, каб павысщь у бела-рускiм грамадстве узровень даверу усiх суб'ектау эканамiчнай i палiтычнай дзейнасцi - стварыць трывалую асно-ву для устойлiвага росту на доугатэр-мiновую перспектыву. Падатковая палггыка павiнна спрыяць павышэн-ню канкурэнтаздольнасцi i росту дзе-лавой актыунасщ прадпрыем-ствау, у тым лису ка-мерцыйных.
Прапа-
ноуваецца знiЗiць у сярэднетэрмiновай перспектыве асноуную стауку падат-ку на дабауленую вартасць, спрасцiць працэдуры разлiкау i выплаты падат-кау, упарадкаваць праверю i справаз-дачнасць.
Дзеля забеспячэння шавацыйнага развiцця неабходна фармiраваць ме-ханiзмы абароны правоу на штэлек-туальную уласнасць, ажыццяулення праектау у высокатэхналапчных сферах эканом1к1, падтрымю экспарту беларускай прадукцыi з улжам прак-тыкi краiн - членау Сусветнай ган-длёвай арганiзацыi. Трэба акцэнта-ваць рэгулюючую функцыю мытнай службы, а не фiскальную.
Асаблiвая увага у сярэднетэрмi-новай перспектыве павшна быць на-дадзена прыярытэтным нацыяналь-ным праектам у сферы аховы здароуя, адукацыi, забеспячэння жыллём на-сельнiцтва, а таксама развщця агра-прамысловага комплексу.
Найбольш перадавыя краiны робяць асноуны упор на адукацыю. На яе, як сведчыць даклад ЮНЕСКА «Global Education Digest», чалавецтва расходуе 2,5 трлн доларау у год, што адпавядае 4,4% валавога унутранага прадукту свету [1].
Акрамя таго, павшны распра-цоувацца 1нструменты, наюраваныя на павышэнне эфектыунасц1 пра-грам у галше сацыяльнай пал1ты-Ki i удасканаленне механ1змау пра-дастаулення сацыяльнай дапа-Mori. У сувяз1 з гэтым абавяз-кова каардынаваць работу ycix органау улады у гал1-не сацыяльнай дапамог1 пры рэал1зацы1 адпавед-ных праграм, спрыяць павышэнню рэг1яналь-най i ьежрэпянальнай працоунай мабiльнасцi.
Эканамiчныя пе-раутварэнш у Беларусi вылучылi глыбiнныя
сацыяльна-структурныя працэсы, звязаныя з якаснымi зменамi у ад-носiнах уласнасцi, улады, ва узроуш даходау розных слаеу i груп насельнi-цтва. Гаворка перш за усё аб наёмных работшках i працуючых па найму.
Працягваюцца рэформы дзяр-жаунай службы i адмiнiстрацыйныя, iх галоуная мэта - рэгламентацыя i публiчнасць дзейнасщ органау улады, скарачэнне iх залiшнiх функцый.
Каб узмацнiць шавацыйную накiраванасць эканамiчнага росту, патрабуецца павышэнне рол1 наву-ковых даследаванняу i распрацовак, ператварэнне навуковага патэнцыялу у адзш з асноуных рэсурсау устой-лiвага эканамiчнага росту шляхам стварэння шавацыйнай сiстэмы, фар-мiравання рынкау iнавацыйнага ка-пiталу i шфармацыйна-кансульта-цыйных паслуг у iнавацыйнай сферы, удасканалення нарматыунай права-вой асновы абароны правоу на iнтэ-лектуальную уласнасць, кадравага забеспячэння шавацыйнай эканомшь Трэба ствараць спрыяльныя умовы для укаранення у вытворчасць пера-давых тэхналогiй, уключаючы ком-плекснае i збалансаванае развiццё iнавацыйнай шфраструктуры.
У мэтах эканамiчнага прагрэсу рэпёнау неабходна перайсцi ад ма-лаэфектыунага iх вырауноування да стварэння умоу, яюя заахвоцяць рэгiянальныя суб'екты да мабтза-цыi наяуных рэсурсау росту з улжам мясцовых асаблiвасцей, стымулююць iх далучэнне да iнавацыйнага рэфар-м1равання кра1ны. Гэта пав1нна да-сягацца шляхам павышэння эфек-тыунасщ дзяржаунага кiравання, заснавання працаздольных вытвор-чых кластарау, удасканалення мiж-бюджэтных адносiн.
Для лiквiдацыi абмежаванняу ш-фраструктурнага i тэхналагiчнага ха-рактару неабходна мець належную транспартную шфраструктуру як ад-
http://innosfera.by
ну з наиважнеишых умоу устоил1вага развщця, якое спрыяе росту тавара-абароту, аб'ёмау перадачы шфарма-цы1, вытворчых магутнасцяу, змене арх1тэктон1к1 эканом1к1.
Паспяхова гэтыя задачы мож-на вырашыць тольк1 пры актыу-ным удзеле б1знесу. Здаровая, роу-ная 1 добрасумленная канкурэнцыя 1 скарачэнне нярынкавага сектара будуць забяспечаны шляхам стварэн-ня 1 удасканалення рынкавых шсты-тутау, разв1цця малога прадпрымаль-нщтва. Пры агульным паляпшэни1 прадпрымальн1цкага кл1мату 1 на-яунасщ эканам1чных стымулау для м1жгал1новага ператоку кап1талу з'я-вяцца умовы для павышэння прываб-насщ перапрацоучых галш прамыс-ловасщ 1 сферы паслуг.
НаИважнеИшыя напрамк рэаль зацы1 сярэднетэрм1новаИ праграмы забеспячэння сацыяльна-эканам1ч-наИ бяспек1 Беларус1 - развщцё ча-лавечага кап1талу 1 павышэнне якас-ц1 жыцця, мадэршзацыя адукацы1 1 аховы здароуя.
Рашэнне гэтых задач патрабуе пэунаИ стратэпчнай каицэпцыi. На-вуковая супольнасць у апошшя гады дэманструе плюралiзм падобных кан-цэпцыИ i стратэгiИ. Прааналiзуем ас-ноуныя з iх, яия у агульным i цэлым ахо^ваюць усе значныя навуковыя экаиамiчиыя плыш, што сфармiра-валiся на сённяшш дзень.
Урадавая канцэпцыя - афщыИ-на выкладзена у Праграме сацыяль-иа-экаиамiчиага развiцця Рэспублiкi Беларусь да 2020 г. i iншых афщыИ-ных дакументах. З'яуляецца працягам рэформау, якiя праводзяцца у нашаИ краше з моманту яе незалежнасць Ва Урадзе за распрацоуку сярэднетэр-мшовых i доугатэрмiиовых стратэгiИ непасрэдна адказвае Мшктэртва эка-номiкi. Урадавую канцэпцыю называ-юць стратэгiяИ рынкавых рэформау
пры цэнтралiзацыi дзяржаунаИ улады, манетарнаИ стратэгiяИ.
Спецыялiсты вылучылi на-ступныя ключавыя задачы эка-намiчных рэформау на сярэд-нетэрмiновую перспектыву:
■ правядзенне адмМстра-цыйнай рэформы з мэтай павышэння эфектыунасЦ Ьзяржаунага к1равання;
и пачатакрэформы бюджэтнай сферы з пераходам на сярэЬне-тэрмтовае бюЬжэтнае плана ванне;
я Ьыверафжаванне беларускай эка-номту напрамку пераадолення яе сыравтнай залежнасцц и павышэнне эфектыунасщ аховы здароуя, у тьш л1ку з мэтай стварэння мулътыплжацыйнага рэзультату для развщця шшых сектарау эканомж; я завяршэнне перамоу аб далучэнт да Сусветнай гандлёвай аргатза-цьп I прыняцце неабходных для гэ-тага заканадаучых актау;
■ удасканаленне нарматыуна-пра-вавой базы I рост прадукцыйнас-Ц функцыянавання фтансавых тстытутау, працяг рэфарм1ра-вання банкаускай с1стэмы;
■ удакладненне палтык па ад-носшах да ЕС як аднаго з асноуных знешнеэканам1чных партнёрау Беларус1;
■ захаванне дасягнутых поспехау: у палтычнай сферы - дэмакра-тычнай с1стэмы, у эканам1ч-най - мадэл1 падатковай астэ-мы, якая прадугледжвае н1зк1я па-датк1 пры плоскай шкале I мШм1-зацъи ¡льгот.
Стратэпя фарм;равання ¡нфар-мацыйна-шдустрыяльнай эка-номш - наИбольш дакладна ашсана у манаграфи «Стратэпчны адказ Расп на выклт новага стагоддзя», у якоИ усебакова разглядаюцца прынцыпо-
выя 1 канцэптуальныя падыходы да распрацоую напрамкау доугатэрмшовага сацы-яльна-эканамiчнага развщця Саюз-наИ дзяржавы да 2025 г. [2].
У аснову пакладзены тры галоу-ных щэИных тэзы:
■ упэуненасцьу неабходнасщру-ху дзяржавы да ¡нфармацыйна-тдустрыяльнага грамадства у кантэксце сусветных глабал1-зацыйных працэсау;
■ прызнанне асобы г грамадства як найважнейшых мэтавых суб'ек-тау развщця;
■ зацвярджэнне стратэг1чнай рол1 дзяржавы як апорнай канструкцы1 I лакаматыва, як1 забяспечваерух краны наперад.
Сутнасць гэтаИ стратэги зводзщ-ца да арыентацьп на якасны рост аИ-чыннаИ вытворчасщ, стварэнне ш-фармацыИна-шдустрыяльных тэх-налогш на мясцоваИ прамысловаИ аснове з укараненнем iх у рэальны сектар экаиомiкi i экспарт на сусвет-
http://innosfera.by
| №1 (179) | Январь 2018 | НАУКА И ИННОВАЦИИ 33
КОНЦЕПЦИИ
ны рынак. Таксама трэба пераарыен-таваць структуру эканомт на выпуск канчатковых прадуктау i значнае па-велiчэнне у iх аб'ёме долi спажывец-юх таварау i паслуг для насельнщтва краiны.
На думку распрацоушчыкау, стратэпя пав1нна ажыццяуляцца у тры этапы.
Першы этап - канцэнтрацыя намаганняу на пераадоленне кры-з1су асноунага 1 чалавечага катта-лу, стварэнне рэжыму найбольшага спрыяння развiццю высокатэхнала-гiчнага комплексу.
Друг1 этап - завяршэнне працэ-су уласнай мадэршзацьй; 1навацы1 у машынабудаваннi; стварэнне умоу для прагрэсу гумаштарных галiн (на-вукi, адукацыi).
Трэц1 этап - паслабленне дзяр-жаунай падтрымк1, л1берал1зацыя эканом1к1, зн1жэнне мытных бар'е-рау, скарачэнне дзяржауных выдат-кау у рэальным сектары эканомiкi.
Канчатковая мэта - набл1зщца па тэхналаг1чнаму 1 сацыяльнаму узроуню да лвдэрау сусветнай эка-номiкi.
Канцэпцыя навукоуцау пакуль не увасоблена у дзяржаунай палгты-цы сацыяльна-эканамiчнага развщ-ця, але асобныя 1дэ1 выкарыстоува-юцца. У дадзенай канцэпцын стратэ-гiчнага развщця вялiкая увага нада-ецца рол1 дзяржавы у 1нвестыцыях у рэальны сектар эканомiкi. У цэлым можна казаць аб тым, што яна 1мк-нецца да кэйнсiянскай мадэлi выха-ду з крызiсу.
Сацыяльная канцэпцыя стратэ-гiчнага кiравання. Адным з засна-вальнiкау дадзенай канцепцып з'яуля-ецца Д.С. Львоу [3], яю сцвярджае, што найважнейшым1 напрамкам1 рэформау павiнны стаць: ■ рэальны клопат аб людзях з мэтай
трансфармацъи негатыунага ла-
ду сацыяльнага свету, ят склау-ся у свядомасц грамадзян, i пера-натраванне iх на творчую працу;
■ стварэнне г укараненне мехашз-мау грамадскага кантролю за вы-кананнем уладай сва1х абавяза-цельствау;
■ аднауленне тстытута уласнасщ;
■ павышэнне м1тмальнай апла-ты працы да гарантаванага пражытковага мШмуму г увогу-ле забеспячэнне больш справядл1вай сктэмы сацыяльных гарантий;
■ стварэнне с1стэмы нацыянальнай маёмасщ, з перспектывай фарм1ра-вання фонду будучых пакаленняу i фонду нацыянальнага дывiдэнду■;
■ забяспечыць нармальны грашовы абарот за кошт строга натрава-най крэдытнай эмки.
Стратэпя прасторавага развщця
акадэмжа А.Г. Гранберга. Галоуная яе вдэя у тым, што эканомжа дзяржавы - не монааб'ект, а шматрэпа-нальны аргашзм, яю функцыянуе на аснове вертыкальных (цэнтр - рэ-пёны) 1 гарызантальных (м1жрэпя-нальных) узаемадзеянняу i уваходзь ць у сктэму сусветных гаспадарчых сувязяу. Таму шлях дзяржавы - гэта непазбежны i бесперапынны пошук адзiнства у рэгiянальнай разнастай-насцi пры узмацненш уплыву прац-эсау глабалiзацыi [4].
У кантэксце дадзенай канцэпцып тэрытарыяльнае разв1ццё пав1нна быць сiстэмаутваральнай канструк-цыяй агульнай стратэгИ сацыяль-на-эканам1чнага прагрэсу кра1ны. Асноуныя палажэннi стратэги прасторавага развiцця:
■ падтрыманне неабходных тэры-тарыяльных прапорцый у эка-номщы, недапушчэнне празмер-най дыферэнцыяцы1 рэг1ёнау па са-цыяльна-эканам1чнаму узроуню, 1х гармашчнае эвалюцыяшраванне на аснове аптымальнай спецыял1-
зацыа; забеспячэнне эфектыунага функцыянаваннярынку, умаца-ванне цэласнасц i бяспет краты;
■ укараненне праектау пашырэн-ня транскантынентальных ка-мушкацый, ятя праходзяць праз Беларусь ^^начтя аутама-бшьныя I транскантынентальныя тэлекамунiкацыйныя сктэмы);
■ сттэз стратэгш рэг1ёнау, ма-крарэг1ёнау г агульнанацыяналь-най i падвядзенне пад iх прававой базы.
Гэтай жа канцэпцы1 прытрым-лiваецца навуковец П.В. Шынкарэн-ка, яю лiчыць, што у сучасных умо-вах вялжае значэнне набывае распра-цоука стратэпчных праграм сацы-яльна-эканамiчнага развщця буйных тэрыторый. Таю падыход дазваляе вызначыць арыенщры, як1я дапа-могуць рэпёнам максiмальна поуна скарыстаць свае перавап [5].
Усе канцэпцыi прадугледжваюць розныя механiзмы процiдзеяння па-грозам сацыяльна-эканам1чнай бя-спек1 Рэспубл1к1 Беларусь. Аб'яд-ноувае 1х прыярытэтнае вылучэнне юрункау развiцця краiны i спроба iх дэталёвай распрацоукi. У сувязi з гэ-тым ёсць надзея на тое, што таюя на-вукова абгрунтаваныя, дзейсныя, су-часныя мехашзмы будуць створаны у блiжэйшай будучыш. СИ
Л1ТАРАТУРА
1. Липатова Л. Н. Региональная дифференциация социально-экономического развития как угроза экономической безопасности / Л.Н. Липатова, В.Н. Градусова, Е.В. Модин // Управленческое консультирование. 2016. №5. С. 102-111.
2. Стратегический ответ России на вызовы нового века / Л. И. Абалкин [и др.]; под ред. Л.И. Абалкина. - М., 2004.
3. Львов Д.С.Концепция управления национальным имуществом / Д. С. Львов // Экономическая наука современной России. 2002. №2. С. 5-24.
4. Стратегическое управление: регион, город, предприятие / С.Д. Львов [и др.]; под ред. Д.С. Львова, А.Г. Гранберга, А.П. Егоршина. - М., 2004.
5. Шинкаренко П.В. Стратегическое планирование и развитие предприятий / П.В. Шикаренко // Экономическая наука современной России. 2008. №2. С.138-146.
34 НАУКА И ИННОВАЦИИ | №1 (179) | Январь 2018 |
http://innosfera.by
