CC BY
7
Ф1ЛОСОФ1Я ПРАВА
УДК 343.851 Т. П. Афончанка
Беларускага гандлева-эканамiчнага ушвеспэту спажывецкай кааперацьи,
канд. юрыд. навук, дац., дацэент кафедры права i эканамiчных тэорый
ЗАКАНАДАУЧЫЯ ВЫТОК1 УЗАЕМАДЗЕЯННЯ ДЗЯРЖАУНЫХ I ГРАМАДСК1Х УСТАНОУ ПРЫ АЖЫЦЦЯУЛЕНН1 МЕРАПРЫЕМСТВАУ ПА САЦЫЯЛЬНАЙ РЭАБ1Л1ТАЦЫ1 АСОБ,
ВЫЗВАЛЕНЫХ АД ПАКАРАННЯ
© Афончанка Т. П., 2016
У артыкуле праводзщца даследванне прававога рэгулявання мехашзму супрацоунщтва дзяржауных (рэспублiканскiх i мясцовых) органау i грамадскiх устаноу, якчя у межах нададзеных 1м функцый ажыццяуляюць паунамоцтвы, накчраваныя на аказанне дапамоп асобам, раней адбываушым крам1нальнае пакаранне, I у першую чаргу - у выглядзе пазбаулення воль Высвятляюцца некаторыя праблемы, якiя характаразуюць дадзены працэс як у сферы праватворчасщ, так i у практыцы правапрымяняльнай дзейнасщ, а таксама зроблены спробы сфармуляваць прапановы лжвщацьп выяуленых нарматыуных недакладнасцей у мэтах удасканалення прававога рэгулявання iнстытута постпенальнага кантролю за асуджанымi.
Ключавыя словы: дзяржауны механiзм, крым1нальная адказнасць, узаемадзеянне, сацыяльная рэабiлiтацыя, адаптацыя у грамадстве, дапамога.
Т. П. Афонченко
ЗАКОНОДАВЧ1 ЗАСАДИ ВЗАСМОДП ДЕРЖАВНИХ ТА М1СЦЕВИХ ОРГАН1В ПРИ ЗД1ЙСНЕНН1 ЗАХОД1В ЩОДО СОЦ1АЛЬНО1 РЕАБ1Л1ТАЦП ОС1Б, ЗВ1ЛЬНЕНИХ В1Д ПОКАРАННЯ
Досл1джено правове регулювання механiзму ствпращ державних (республжан-ських i мкцевих) оргашв i громадських установ, як в межах наданих 1м функцiй здшснюють повноваження, спрямоваш на надання допомоги особам, як ран1ше в1дбували кримшальне покарання, i насамперед - у виглядi позбавлення воль Виявлено деяк проблеми, як характеризують цей процес як у сфер1 правотворчостi, так i в практищ правозастосовчо'1 дiяльностi, а також зроблено спроби сформулювати пропозици щодо лжвщаци виявлених нормативних недол1к1в з метою вдосконалення правового регулювання шституту постпенального контролю за засудженими.
Ключов1 слова: державний мехашзм, криминальна вщповщальшсть, вза^мод1я, соц1альна реабiлiтацiя, адаптащя в сусшльств^ допомога.
T. Р. Afonchanka
LEGISLATIVE ORIGINS OF THE INTERACTION OF GOVERNMENT
AND PUBLIC INSTITUTIONS IN THE IMPLEMENTATION OF MEASURES ON SOCIAL REHABILITATION OF PERSONS RELEASED
FROM PUNISHMENT
The article presents a study of the mechanism of legal regulation of cooperation of government (national and local) authorities and public institutions, within the limits of their functions shall exercise the powers aimed at helping those who have served criminal penalty in the first place - in the form of imprisonment. Clarified some of the problems that characterize this process in the field of law-making and in the practice of law enforcement, as well as attempts were made to formulate proposals addressing the identified regulatory nedakladnestsey to improve the legal regulation of the institute control over prisoners.
Keywords: state mechanism, criminal responsibility, cooperation, social rehabilitation, adaptation in a society, help.
Пастаноука праблемы. Ва умовах глабалiзацыi патэнцыяльных выклшау развщцю чалавецтва пытанш прафшактыю правапарушэнняу, а таксама злачынствау як найбольш небяспечнай формы супрацьпрауных паводзш, з'яуляюцца адной з актуальных праблем сучаснага развщця кожнай дзяржавы, у тым лiку Рэспублiкi Беларусь. Сацыяльная адаптацыя - гэта элемент працэса штэграцыи у сацыльным i псiхалагiчным сэнсе у чые-небудзь сацыяльнае асяроддзе. У галше папярэджання злачыннасцi i крымшальнага судаводства дадзены тэрмiн адносяць да разнастайных форм уздзеяння i праграм, яюя распрацаваны для асуджаных асоб у мэтах стварэння сiстэмы перашкод, яюя не дазволяць iх пауторнага уцягвання у дэвiантныя паводзiны щ паменшаць верагоднасць таюх паводз1н. У вышку гэтага меры сацыяльнай адаптацыи з'яуляюцца свайго роду спробамi розных кампанентау сiстэмы правасуддзя у супрацоунщтве з грамадскiмi аб'яднаннямi, рэлiгiйнымi аргашзацыям^ навучальнымi Установамi, установамi аховы здароуя, супольнасцямi i сям'ёй асобы, якая дапусцша крымiнальныя паводз1ны, падтрымаць паспяховую сацыяльную 1нтэграцыю былоа злачынцы з-за небяспею здзяйснення iм злачынства зноу пасля вызвалення ад адбыцця пакарання.
Аналiз апошнiх даследванняу i публжацый. Разуменне сутнасцi i праэсу узаемадзеяння дзяржауных устаноу у сферы рэсацыялiзацыi залежыць ад афiцыйнай кропкi зроку на шстытут крымiнальнай адказнасцi увогуле. У сучасных умовах сфера прымянення i прававое рэгуляванне сацыяльнага крымшальна-прававога кантролю з'яуляецца недастаткова даследваным у шстэме навук крымiнальна-прававога цыклу, што у значнай ступенi вызначыла выбар галiны вывучання. Прававая прырода постпенальнага кантролю не знайшла свайго адназначнага разумення у навуковых канцэпцыях i працягвае выступаць падставай для дыскусш. У аснову навуковага разумення крымшальнай адказнасцi у айчынным крымiнальным праве, а як вышк - i у дзеючым крымiнальным заканадаустве Рэспублiкi Беларусь пакладзена канцэпцыя "адказнасць-асуджэнне", якая атрымала шырокае распаусюджванне на сучасным этапе развщця акадэмiчнай думкi. Прадстаунiкамi названай канцэпцыи з'яуляюцца таюя даследчыкi, як П. П. Осшау, В.С. Прохарау, Н. М. Крапачоу, А. М. Тарбагаеу, А. I. Байцоу, В. У. Сюбщю, В. А. Шкурко [1, с. 43-55; 2, с. 166173; 3, с. 124-135; 4, с. 14; 5, с. 88; 6, с. 41]. Згодна з названай канцэпцыяй, адказнасць вызначаецца як крымшальна-прававое уздзеянне пасродкам асуджэння вшаватага на аснове крымiнальнай санкцыи, а акт асуджэння i абумоулены iм стан судзiмасцi складае сутнасць крымiнальнай адказнасцi i рэальнае яе уздзеянне [4, с. 14]. Канцэпцыя "адказнасць-асуджэнне" наблiзiла разуменне крымшальнай адказнасщ да яе зыходнага пачатку, але, на жаль, не вырашыла праблемы яе функцыянальнага зместу як сютэмы мер уздзеяння на правапарушальнiка. У развщцё названай пазiцыi беларуская школа крымшальнага права сцвярджае, што асуджэнне з'яуляецца падставай
адказнасщ, але далёка не вызначае яе змест. У завершаным выглядзе канцэпцыя "адказнасць-асуджэнне" была сфармуляваная айчыннымi прадстаyнiкамi навукi крымiнальнага права, у лшу якiх нельга не згадаць таюх аутарау, як Н. А. Бабш [7, с. 221-223], В. В. Марчук [8, с. 35-42], Г. М. Серада [9, с. 48-52], I. М. Сшща [10, с. 145-150]. У. М. Хомiч сфармулявау наступнае нарматыунае вызначэнне крымшальнай адказнасцi у кантэксце названай канцэпцык "Крымшальная адказнасць уяуляе сабой асуджэнне па прыгавору суда асобы, якая учынша злачынства, i прымяненне на аснове асуджэння пакарання i шшых мер уздзеяння у адпаведнасцi з крымшальна-прававой санкцыяй" [11, с. 33], удакладтушы пры гэтым, што крымiнальна-прававая санкцыя як форма выражэння адказнасцi не зводзiцца да пазначэння таго щ iншага вiду пакарання i яго межау, "... у яе аснове ляжыць крымiнальна-прававая забарона, забяспечаная пагрозай крымшальнай адказнасщ, iншымi словам^ неабходнасць асуджэння асобы, якая здзейснша злачынства, як злачынцы, што iманентна вынiкае з забараняючага характару крымшальна-прававой нормы" [11, с. 7]. Артыкул 44 дзеючага Крымiнальга кодексу Рэспублт Беларусь змяшчае прапанаваную аутарам дэфiнiцыю у практычна нязменным выглядзе. У адпаведнасщ з нарматыунай канцэпцыяй у Крымiнальным кодэксе фармулюецца таксама шстэма мер, як1я дадзеную адказнасць адлюстроуваюць [12, с. 25]. У якасщ параунання, Крымiнальны кодекс Украшы разглядае крымiнальную адказнасць у якасщ аналага пакаранню i таму выводзщь меры постпенальнаго кантролю за межы крымiнальнай адказнасцi [13, с. 3-1085].
Мэта артыкула. Мэта прадстауленага артыкулу - сфармуляваць на аснове вывучэння сучаснага нацыянальнага заканадауства напрамкi удасканалення прававога рэгулявання дзейнасцi дзяржауных органау у сферы сацыяльнай адаптацыi асоб, яюя адбылi крымiнальнае пакаранне.
Асноуная частка. У Рэспублiцы Беларусь тэрмш "прафшактыка" замацаваны у асноуным заканадаучым акце, якi усталеувае асновы прафшактычнай дзейнасцi па-за мер крымшальна-прававога уздзеяння, яюм з'яуляецца Закон Рэспублт Беларусь "Аб асновах дзейнасцi па прафшактыцы правапарушэнняу" [14]. Частка 2 арт. 2 названага Закона замацоувае, што прафшактыка правапарушэнняу пры вядзенш крымiнальнага i адмiнiстрацыйнага працэсау, выкананш пакарання i iншых мер крымшальнай адказнасщ ажыццяуляецца у адпаведнасцi з iншымi заканадаyчымi актамi. Такiм чынам, Закон выводзiць функцыю сацыяльнай адаптацыи асуджаных як iстотны элемент папярэджання i прафiлактыкi рэцыдыву за рамю свайго прававога рэгулявання, дзякуючы чаму сацыяльная адаптацыя асуджаных, якiя адбыш пакаранне, павiнна разглядацца як частка шстэмы крымiнальнага судаводства, фармавацца i ажыццяуляцца у плоскасцi крымiнальна-прававых i крымiнальна-выканаyчых праваадносiн.
У структурна-функцыянальным стауленш комплекс мерапрыемствау сацыяльна-адаптацыйнага характару уключае дзве стадыi iх рэалiзацыi:
1) праграмы i мерапрыемствы, прапанаваныя у самой установе выканання пакарання да вызвалення, каб дапамагчы асуджанаму быць максiмальна гатовым як мага больш беспраблемна пераадольваць цяжкасцi сацыяльнай рэдагэграцыи, не выкарыстоуваючы крымiнальны вопыт. Гэтыя мерапрыемствы, як правила, звяртаюцца да фактарау рызыкi, звязаных з папярэднiмi злачыннымi паводзiнамi. Падобнае неабходна, каб нейтралiзаваць псiхалагiчныя yстаноyкi крымшагеннага парадку у паводзiнах асуджанага, прышчапщь яму неабходныя навыкi i штарэсы законапаслухмяных паводзiн у незалежным жыцщ, а таксама падрыхтавацца да вызвалення i вяртання у грамадства у якасцi запатрабаванага грамадзянiна;
2) праграмы i мерапрыемствы, заснаваныя на дзейнасщ упаунаважаных дзяржауных органау i грамадсюх устаноу, як]я часам з'яуляюцца часткай схемы умоунага вызвалення каб палегчыць сацыяльную рэiнтэграцыю злачынцау пасля iх вызвалення. Гэтыя мерапрыемствы сацыяльнай адаптацыи заснаваны на рэалiзацыi некаторых формау назiрання (праф1лактычнага назiрання i прэвентыунага нагляду) з боку упаунаважаных органау, а таксама на розных формах падтрымю i дапамогi злачынцам i iх сем'ям.
Варта зауважыць, што належнага прававога i арганiзацыйнага мехашзму юравання дзейнасцю па сацыяльнай адаптацыи асуджаных, як]я адбылi крымiнальнае пакаранне, i у першую чаргу,
пазбауленне вол^ яго праграмна-планавага забеспячэння (суправаджэння) у Рэспублщы Беларусь да цяперашнега часу не створана. Так, у Крымшальна-выканаучым кодэксе Рэспублiкi Беларусь закладзена норма, якая рэгулюе паунамоцтвы Дэпартамента выканання пакаранняу Мiнiстэрства унутраных спрау Рэспублiкi Беларусь (далей - ДВП) i яго структурных падраздзяленняу у пытаннях аказання сацыяльна-адаптацыйнай дапамогi вызваленым з месцау пазбаулення волi [15]. Адпаведныя адносiны таксама урэгуляваны пералшам ведамасных iнструкцый, яюя прадугледжваюць узаемадзеянне органау крымшальна-выканаучай сiстэмы з мясцовымi органамi улады i кiравання, органамi унутраных спрау (далей - ОУС) па месцы меркаванага жыхарства асуджанага, з падраздзяленнямi службы занятасцi [16; 17; 18]. Прадметна-мэтавы механiзм кравання сацыяльнай адаптацыяй асоб, яюя вызваляюцца з папраучых устаноу, названымi прававымi дакументамi не устанаулiваецца. З мэтай аказання сацыяльна-адаптацыйнай дапамоп асуджаным адмтстрацыя папраучай установы сапрауды узаемадзейнiчае з ОУС i органамi па працы, занятасщ 1 сацыяльнай абароне, мясцовымi выканаучымi i распарадчымi органамi па пытаннях, яюя адносяцца да iх кампетэнцыi. Некаторыя мерапрыемствы тлумачальнага характару па падрыхтоуцы асуджаных да вызвалення пачынаюцца з моманту iх прыбыцця у папраучую установу, але яны пазбаулены мэтавай яснасцi i прадметнасщ. Згодна з арт. 192 Папрауча-крымiнальнага кодэкса, праца адмiнiстрацыi папраучай установы па падрыхтоуцы асуджанага да вызвалення пачынаецца не менш, чым за тры месяцы да вызвалення шляхам абмену шфармацыяй з ОУС i органамi па працы, занятасщ 1 сацыяльнай абароне аб неабходнасщ аказання дапамогi асуджанаму у працоуным i бытавым уладкаваннi i кантроле за яго прыбыццём. Што тычыцца асоб, прыбыушых для адбыцця пакарання, то з iмi на працягу усяго перыяду iзаляцыi ад грамадства у асноуным праводзiцца тлумачальная праца, у тым лiку па тэматыцы, накiраванай на фармiраванне перспектыу далейшага жыццеуладкавання пасля вызвалення. Акрамя таго, высвятляецца iх лад жыцця да асуджэння, ажыццяуляецца уцягванне у адукацыйную, працоуную дзейнасць у межах тых магчымасцяу, яюя есць у папраучай установе. Паводле шфармацьи ДВП, на аснове дадзеных, атрыманых у ходзе вывучэння асобы асуджанага, начальнiкам атрада папраучаай установы складаецца iндывiдуальная праграма, якая складаецца з трох частак: першапачатковай, асноунай i заключнай. Першапачатковая частка папраучай праграмы фармiруецца адразу пасля размеркавання асуджанага у атрад. Яна уключае мерапрыемствы, разлiчаныя на вывучэнне асобы асуджанага i на забеспячэнне яго паспяховай адаптацыи да умоу iзаляцыi ад грамадства. Асноуная частка папраучай праграмы складаецца на аснове комплексу дадзеных, атрыманых у ходзе вывучэння асуджанага, i рэалiзуе педагапчныя мэты з дапамогай выхаваучага уздзеяння, накiраванага на карэкцiроУку праблемных рыс характару, схшьнасцей, фармiраванне у асуджанага станоучых установак i набыццё iм вопыту вядзення правапаслухмянага ладу жыцця як у перыяд адбыцця пакарання, так i пасля вызвалення з месцау iзаляцыi ад грамадства. З улшам развiцця iнфармацыйных тэхналогш, нам уяуляецца, што падобная дзейнасць павшна быць унiфiкавана i ажыццяуляцца на аснове базавай камп'ютарнай праграмы, якая змяшчае комплекс звестак аб тыпавых характарыстыках асобы i прапануе магчымыя методыкi сацыялiзацыi з улшам атрыманых звестак аб асобе. Заключная частка праграмы складаецца на аснове праведзенага аналiзу выканання задач, вызначаных у асноунай частю праграмы.
З мэтай асвятлення умоу жыцця пасля вызвалення, вызначэння шляхоу пераадольвання магчымых цяжкасцяу i замацавання вынiкау папраучага уздзеяння у папраучай установе аргашзаваны i праводзяцца групавыя заняткi з асуджанымi у форме "школы падрыхтоую да вызвалення (рэадаптацыi) асуджаных". Яны уяуляюць сабой спецыфiчную форму групавых заняткау на сацыяльна-арыентаван^1я тэмы. У дадзеным напрамку таксама максiмальна выкарыстоуваюцца сродкi iнфармацыйнага уздзеяння на асуджаных -стэнды з размяшчэннем тлумачэнняу па пытаннях рэпстрацыи па месцы жыхарства, жыллёвага заканадауства, адрасоу, дзе можна атрымаць тую цi iншую сацыяльную дапамогу, цэнтрау для б^1лых асуджаных, а таксама тэматычныя вiдэаматэр^Iялы i iнш. Дадаткова у мэтах прававой асветы асуджаных у папраучых установах створаны i функцыянуюць цэнтры эталоннай прававой iнфармацыi, дзе асуджаны можа у раздрукаваным выглядзе атрымаць актуальную прававую 1нфармацыю па пытаннях, яюя яго зацiкавiлi.
Пасля вызвалення з папраучай установы асуджаны пераутвараецца у аб'ект кантрольна-рэпстрацыйнай дзейнасцi ОУС. Папярэдне адмiнiстрацыя папраучай установы паведамляе ОУС па абраным асуджаным месцы жыхарства. Арганiзацыйна функцыю сацыяльнай адаптацыi у рэжыме прафшактычнага кантролю (прэвентыунага нагляду i прафшактычнага назiрання) дадзенай катэгорыi асуджаных забяспечваюць тэрытарыяльныя крымшальна-выканаучыя iнспекцыi (далей -КВ1) пры удзеле ОУС i падтрымцы iншых дзяржауных органау. У мэтах аптымiзацыi ix дзейнасцi у згаданым кiрунку у сiстэме МУС Рэспублт Беларусь створана Упрауленне наглядна-выканаучай дзейнасцi (далей - УНВД). Упрауленне дзейшчае на падставе адпаведнага палажэння [19], у яюм указваецца, што у межах сваix паунамоцтвау УНВД каардынуе дзейнасць у сферы аргашзацьи выканання i адбывання пакаранняу, не звязаных з iзаляцыяй асуджанага ад грамадства, шшых мер крымшальнай адказнасщ, а таксама у сферы папярэджання правапарушэнняу, яюя здзяйсняюцца асобамi, што маюць судзiмасць i таяць на улшу у КВ1 тэрытарыяльнага ОУС. Функцыя каардынацыi ажыццяулення сацыяльна-адаптацыйных мерапрыемствау у дачыненнi да асуджаных не згадваецца, хоць яна уласщвая дзейнасщ названага ведамства. Яшчэ больш няпэуна функцыя сацыяльнай адаптацыi выкладзена у Iнструкцыi па арганiзацыi дзейнасцi крымшальна-выканаучых iнспекцый органау унутраных спрау [20], а таксама у Iнструкцыi аб парадку дзейнасщ тэрытарыяльных органау унутраных спрау па выкананш пакаранняу i шшых мер крымшальнай адказнасщ [21]. Сацыяльна-адаптацыйная функцыя уплецена у шстэму прафiлактыкi, якая, у сваю чаргу, пакуль не мае выразнага мехашзму кравання i перманентнага ажыццяулення.
З аналiзу названых вышэй нарматыуных прававых актау вынiкае, што кампаненты сацыяльнай адаптацын зводзяцца да наступнага:
1) ОУС забяспечваюць кантроль за прыбыццём грамадзян, вызваленых з папраучых устаноу, папраучых устаноу адкрытага тыпу, арыштных дамоу, да абранага месцы жыхарства. Парадак прымянення супрацоУнiкамi ОУС мер шдыввдуальнай прафiлактыкi рэгламентуецца 1нструкцыяй аб аргашзацын работы органау унутраных спрау у сферы прафшактыю правапарушэнняу [22];
2) КВ1 ажыццяуляюць рэгiстрацыйна-улiковы i прафшактычны кантроль за дадзенай катэгорыяй асуджаных. Прафшактычны кантроль за асуджаным^ вызваленымi з папраучай установы, крымшальна-выканаучыя iнспекцыi праводзяць сумесна з тэрытарыяльнымi ОУС;
3) мясцовыя выканаучыя i распарадчыя органы прымаюць меры па забеспячэнню жылымi памяшканнямi i працауладкаванню грамадзян, вызваленых з папраучых устаноу, папраучых устаноу адкрытага тыпу, арыштных дамоу, а таксама грамадзян, яюя вярнушся з адмысловых вучэбна-выхаваучых i лячэбна-выхаваучых устаноу, аказваюць падтрымку арганiзацыям i iндывiдуальным прадпрымальнiкам, яюя прадстауляюць працоуныя месцы для названай катэгорын грамадзян.
Сiстэма прафшактычнага постпенальнага кантролю за асуджаным^ вызваленымi з папраучых устаноу, мае тры узроут рэжымнага напаунення, замацаваных дзеючым Крымшальным кодэксам Рэспублiкi Беларусь: 1) прафшактычнае назiранне (арт. 81 Кодэкса); 2) прэвентыуны нагляд (арт. 80 Кодэкса); 3) прафшактычны кантроль за асуджаным^ яюя адбывалi пазбауленне волi, але не падпадаюць пад патрабаваннi артыкулау 80 i 81 Кодэкса (у асноуным ажыццяуляецца у выглядзе улшова-рэпстрацыйнага кантролю i агульнай прафiлактыкi) [23].
Для аказання дапамоп у правядзенш кантрольных мерапрыемствау постпенальнага кантролю, згодна з ч. 5 арт. 200 Крымшальна-выканаучага кодэксу, прыцягваюцца члены назiральныx камiсiй, што павшна узмацнiць сiстэмнасць i перыядычнасць кантролю за асуджанымi. Палажэнне аб назiральныx камiсiяx пры абласных (Мшсюм гарадскiм), раённых, гарадскix выканаучых камггэтах, мясцовых адмiнiстрацыяx, усталёувае, што назiральныя камiсii для выканання ускладзеных задач маюць права аказваць дапамогу у правядзенш асобных сацыяльна-адаптацыйных мерапрыемствау [24]. Недастатковасць рэальнага уплыву на працэс прыняцця распарадчых рашэнняу у дачыненш да асуджанага з прычыны адсутнасцi уладных паунамоцтвау праватворчага i правапрымяняльнага характару у назiральныx камiсiй усix узроуняу (Рэспублiканская грамадская назiральная камiсiя пры Мiнiстэрстве юстыцыi, назiральныя камiсii пры абласных, Мiнскiм гарадсюм, раённых, гарадскix выканаучых камiтэтаx, мясцовых адмтстрацыях) не дазваляе аказваць уплыу на працэсы, як1я адбываюцца у органах i установах крымiнальна-выканаучай шстэмы, у тым лiку пры распрацоуцы i рэалiзацыi праграм рэсацыялiзацыйнага уздзеяння на асуджаных.
На жаль, узаемадзеянне памiж nanpaybrni установам^ ОУС, падраздзяленнямi УНВД i iншымi apгaнiзaцbIямi па пытаннях постпенальнай адаптацыи можна прызнаць здавальняючым толькi у аспекце выканання фapмaлiзaвaнbIх патрабаванняу нарматыуных актау, але далёка не у фармаце фактычнай вышковасщ дзейнaсцi па сацыяльнай адаптацыи асуджаных. ДВП абмяжоувае свае мерапрыемствы (функцыи) па сацыяльнай адаптацыи шфармацыйным растлумачэннем парадку атрымання асуджаным сацыяльнай падтрымк пасля вызвалення i шфармацыйным паведамленнем ОУС па месцы жыхарства асуджанага. Рэпянальныя выканаучыя i распарадчыя органы фактычна самаухшшся ад шщыявання мерапрыемствау, накраваных на адаптацыю асобау, вызваленых ад пакарання. УНВД тлумачыць сваю недастатковую актыунасць у сферы пытанняу па pэaлiзaцыi функцыи сацыяльнай адаптацыи маштабнасцю падкантрольных асуджаных, пaколькi кантынгент асоб, яюя стаяць на улшу у КВ1 вельмi значны (па стане на 1 студзеня 2015 г. - 83 829 чалавек) [25].
Вынжь Таюм чынам, aнaлiз функцыянавання шстэмы сацыяльнай адаптацыи асуджаных, як1я вызваляюцца з папраучых устаноу, паказау, што у Рэспублщы Беларусь аргашзацыйна i нарматыуна не у поунай меры адбылося шстытуцыянальнае афармленне дзейнaсцi упаунаважаных суб'ектау, як1я pэaлiзуюць дадзеную функцыю на аснове праграмна-мэтавага кipaвaння i узаемадзеяння. На аснове вышэйпрыведзенай шфармацыи вiдaвочнa неабходнасць пабудовы мехaнiзму юравання пpaцэсaмi сацыяльнай адаптацыи на пастаяннай i планавай аснове. Прыняцце комплекснага заканадаучага акта, у якiм сштэзуюцца паунамоцтвы ушх суб'ектау, што уключаны у дзейнасць па сацыяльнай адаптацыи, на аснове фapмipaвaння аргашзацыйнага цэнтра каардынацыи, кipaвaння, праграмна-крымшалапчнага i сацыяльнага планавання забеспячэння названай дзейнaсцi уяуляецца актуальным i неабходным. Мэтазгодна унесщ наступныя прапановы: 1. Распрацаваць i прыняць Закон Рэспублiкi Беларусь "Аб сацыяльнай адаптацыи асоб, вызваленых ад адбыцця пакарання", на базе якога працэс сацыяльнай адаптацыи асуджаных павшен ажыццяуляцца як неад'емная частка i мэта крымшальнага судаводства i распаусюджвацца як на перыяд знаходжання асуджанага у адпаведнай папраучай установе, так i на перыяд пасля адбыцця пакарання - аж да пагашэння (зняцця) судзiмaсцi, з ужываннем у апошшм выпадку мер постпенальнага кантролю, як1я адпавядаюць ступенi сацыяльна-маральнай занядбанасщ асобы. Мехaнiзм кipaвaння працэсам сацыяльнай адаптацыи павшен усталёувацца i рэгламентавацца на прынцыпах сiнтэзу узаемадзеяння i каардынацыи дзейнaсцi усёй наяунай шфраструктуры дзяржауных i недзяржауных органау, устаноу i аргашзацый, як1я у адпаведнасщ з дзеючым заканадауствам упаунаважаны (абавязаны альбо маюць магчымасць) аказваць асуджаным адпаведную падтрымку у сацыяльнай адаптацыи. 2. Дзейнасць па фapмipaвaннi i pэaлiзaцыi шдыввдуальных папраучых праграм асуджаных мэтазгодна ажыццяуляць з выкарыстаннем тыпавых тэстау на аснове сучасных шфармацыйных тэхнaлогiй. 3. 1стотнага рэфармавання патрабуе прававы статус нaзipaльных кaмiсiй усiх узроуняу на прадмет надання абавязковай сшы iх рашэнням, што фактычна зыходзяць ад органау кipaвaння мясцовага узроуню, пры якiх яны створаны i дзейнiчaюць.
1. Осипов П. П. Теоретические основы построения и применения уголовно-правовых санкций: Аксиологические аспекты /П. П. Осипов. - Л.: Ленингр. гос. ун-т, 1976. - 136 с. 2. Прохоров В. С. Механизм уголовно-правового регулирования: норма, правоотношение, ответственность / В. С. Прохоров, Н. М. Кропачев, А.Н. Тарбагаев. - Красноярск: Изд-во Краснояр. ун-та, 1989. -208 с. 3. Прохоров В. С. Преступление и ответственность / В. С. Прохоров. - Л.: Ленингр. гос. унт, 1984. - 136 с. 4. Скибицкий В. В. Освобождение от уголовной ответственности и отбывания наказания /В. В. Скибицкий. - К.: Наукова думка, 1987. - 184 с. 5. Тарбагаев А. Н. Судимость и ее уголовно-правовое значение / А. Н. Тарбагаев, Н. М. Кропачев, А. И. Бойцов // Вестник ЛГУ. - Сер. 6. - 1990. - Вып. 2 (№ 13). - С. 88. 6. Уголовное право БССР: Общая часть / Под общ. ред. И. И. Горелика. - Минск: Выш. школа, 1978. - 336 с. 7. Бабий Н. А. Санкционному обеспечению уголовной ответственности - научную основу /Н. А. Бабий // Проблемы борьбы с преступностью и подготовки кадров для органов внутренних дел Республики Беларусь: тез.докл. Междунар. науч.-практ. конф., посвящ. Дню бел. науки (Минск, 25 января 2008 г.) / М-во внутрен. дел Респ. Беларусь,
Акад. МВД. - Минск: Акад. МВД Респ. Беларусь, 2008. - С. 221-223. 8. Марчук В. Понятие и правовые последствия судимости в действующем законодательстве Республики Беларусь / В. Марчук // Право.Ьу. - 2009. - № 1. - С. 35-42. 9. Середа Г. Н. Юридическая природа осуждения с отсрочкой исполнения наказания / Г. Н. Середа // Юрид. журн. - 2009. - № 1. - С. 48-52. 10. Синица И. М. Осуждение без назначения наказания: правовые аспекты регулирования / И. М. Синица //Изв. Гомел. гос. ун-та им. Ф. Скорины. - 2007. - № 2. - С. 145-150. 11. Хомич В. М. Формы реализации уголовной ответственности / В. М. Хомич. - Минск: Белгосуниверситет, 1998. -132 с. 12. Барков А. Концептуальные основы Уголовного кодекса Республики Беларусь 1999 г. / А. Барков // Юстыцыя Беларуси. - 1999. - № 4. - С. 23-28. 13. Навуково-практичний коментар до Криминального кодексу Укрални / В1дп. ред.: В. Ф. Бойко. - 6-те вид., допов. - К.: А.С.К., 2000. -1120 с. 14. Об основах деятельности по профилактике правонарушений: Закон Республики Беларусь № 122-З, 4 янв. 2014 г. // Нац. реестр правовых актов Респ. Беларусь. - 2014. - № 4, 2/2120. 15. Уголовно-исполнительный кодекс Республики Беларусь: Принят Палатой представителей, 14 дек. 1999 г.: Одобрен Советом Респ. Нац. собр. Респ. Беларусь, 22 дек. 1999 г.: Утв. Президентом Респ. Беларусь 11 янв. 2000 г. // Ведомости Нац. собр. Респ. Беларусь. - 2000. - № 8. -Ст. 52. 16. Инструкция о прядке оказания администрацией учреждения уголовно-исполнительной системы Министерства внутренних дел Республики Беларусь помощи осужденным к ограничению свободы с направлением в исправительное учреждение открытого типа или к лишению свободы в трудовом и бытовом устройстве: утв. постановлением Министерства внутренних дел Республики Беларусь, 15 января 2014 г. № 15 // Архив Управления внутренних дел Гомельского облисполкома. - 2015. 17. Инструкция о порядке взаимодействия органов по труду, занятости и социальной защите, территориальных центров социального обслуживания, территориальных органов внутренних дел и администраций исправительных учреждений по трудовой и социальной реабилитации лиц, освобожденных из учреждений уголовно-исполнительной системы: утв. совместным постановлением Министерства труда и социальной защиты Республики Беларусь, Министерства внутренних дел Республики Беларусь, 30 марта 2012 г. № 47/93 //Архив Управления внутренних дел Гомельского облисполкома. - 2015. 18. Инструкция о порядке организации и проведения воспитательной работы с осужденными к наказаниям в виде ареста и лишения свободы: утв. приказом Министра внутренних дел Республики Беларусь, 30 декабря 2013 г. № 572 // Архив Управления внутренних дел Гомельскогооблисполкома. - 2015. 19. Положение об Управлении надзорно-исполнительной деятельности Министерства внутренних дел Республики Беларусь: утв. приказом Министра внутренних дел Республики Беларусь, 16 марта 2011 г. № 88 // Архив Управления внутренних дел Гомельского облисполкома. - 2015. 20. Инструкция по организации деятельности уголовно-исполнительных инспекций органов внутренних дел: утв. приказом Министра внутренних дел Республики Беларусь, 9 января 2012 г. № 5 // Консультант Плюс: Беларусь. Технология ПРОФ [Электронный ресурс] // ООО "ЮрСпектр". - Минск, 2015. 21. Инструкция о порядке деятельности территориальных органов внутренних дел по исполнению наказаний и иных мер уголовной ответственности: утв. постановлением Министерства внутренних дел Республики Беларусь, 15 января 2014 г. № 13 // Консультант Плюс : Беларусь. Технология ПРОФ [Электронныйресурс] // ООО "ЮрСпектр". - Минск, 2015. 22. Инструкция об организации работы органов внутренних дел в сфере профилактики правонарушений: утв. приказом Министра внутренних дел Республики Беларусь, 28 марта 2014 г. № 94 // Архив Управления внутренних дел Гомельского облисполкома. - 2015. 23. Уголовный кодекс Республики Беларусь: принят Палатой предст. 2 июня 1999 г.: одобр. Советом Респ. Нац. собр. Респ. Беларусь 24 июня 1999 г.: Утв. 9 сент. 1999 г. // Ведомости Нац. собр. Респ. Беларусь. - 1999. - № 24. -Ст. 420. 24. Об утверждении Положения о наблюдательных комиссиях при областных (Минском городском), районных, городских исполнительных комитетах, местных администрациях: Указ Президента Респ. Беларусь, 28 авг. 2001 г. № 460 // Нац. реестр прав. актов Респ. Беларусь. -2001. - № 82. - С. 13-15. 25. Статистические сведения о количестве лиц, осужденных судами Республики Беларусь, и применяемых мерах уголовной ответственности // Архив Государственного учреждения "Научно-практический центр проблем укрепления законности и правопорядка Генеральной прокуратуры Республики Беларусь ". - 2015 г.
