CC BY
03 О
УДК 37.035.4
МЕДИЦИНАЛЬЩ ЖОГАРЫ ОЦУ ОРЫНДАРЫНДА СТУДЕНТТЕРГЕ ЭСКЕРИ-ПАТРИОТТЫЦ ТЭРБИЕ БЕРУ ЖОСПАРЫН ОРЫНДАУ ЖОЛДАРЫ
ЖУБАНЬЯЗОВ АЦЫЛБЕК КУШЕР¥ЛЫ
Эскери кафедра окытушысы. «Астана медицина университета КеА^,
Астана, ^азакстан
ТАШМЕНОВ МАДИЯР ЦОРАБАЙ¥ЛЫ
Эскери кафедра ага окытушысы. «Астана медицина университет» КеА^,
Астана, ^азакстан
АЦТАНОВА САБИРА РУСЛАЩЫЗЫ
Эскери кафедра студентi. «Астана медицина университета КеА^, Астана, ^азакстан
МУХАМЕДЖАРОВА Н¥РЛЫАЙЫМ БАЙМУХАМЕДЦЫЗЫ
Эскери кафедра студент!. «Астана медицина университета КеА^,
Астана, ^азакстан
Аннотация. Мацалада ел1м1здег1 цазгргг жагдайга талдау жасалып, эскерге шацыру алдындагы жэне эскерге шацыру жасындагы жастар арасында эскери-патриоттыц ic-шараларды втк1зу цажеттшт царастырылган. Оскелец урпац пен эскери-патриоттыц жиындарга цатысушылар арасында ЖYргiзiлген сауалнама бар проблемаларды, атап айтцанда, цазацстандыц жастардыц жацалыцтар мен оцигаларга, елдегi саясиреформалар мен цайта цуруларга цызыгушылыцтыц твмендтн кврcеттi.
Бiздiц цогамда эскери-патриоттыц тэрбие беру ЖYйеciн дамыту мен жетiлдiруге элеуметтт сураныс сацталуда жэне барлыц мYдделi мемлекеттт органдар мен Yкiметтiк емес уйымдарды тарта отырып, оцу орындарында жастарды эскери-патриоттыц тэрбиелеу сапасын арттырудыц взектi цажеттшт бар.
Tyürndi свздер: концепция, белcендi вмiрлiк устаным, эскери-патриоттыц тэрбие.
Зерттеудщ максаты жастарды эскери-патриоттыц тэрбиелеу женшдеп ж^мыстыц жай-KYfflH жэне медициналы; жогары оку орындары студенттерш казiргi замангы жагдайларда эскери-патриотты; тэрбиелеу жоспарын юке асыру жолдарын талдау болып табылады.
Алга койган максаттарга жету Yшiн асимметриялык кауш-катерлер, жергiлiктi согыстар, карулы кактыгыстар жэне ^рестщ «гибридтш» эдiстерi, оныц шшде арнайы эскери операциялар, элемде езше ^ксастарды жою бойынша кайтымсыз процестер болып жатканын айгактайды.
Осыган байланысты тек патриоттык тэрбиенщ гана емес, ^азакстан азаматыныц касиеттi борышы мен конституциялык мiндетiн орындауга кабiлеттi эскерге шакырылу жасындагы жастардыц ескелец допагын эскери-патриоттык тэрбиелеудщ релi артады [1].
^азакстанныц казiргi элемдегi релi мен орны кебiнесе оныц геосаяси жагдайымен айкындалады, оныц мацызды курамдас белш негiзгi аумактар мен географиялык орталыктарды бакылау мYмкiндiгi болып табылады (аумак бойынша 9-орын). Ел Еуразияныц орталыгында, сауда жолдарыныц киылысында орналасуымен тшмдь Б^дан баска, артыкшылыктарга бай табиги ресурстарды косуга болады (элемде 6-орын, Д.И.Менделеев кестесiнiц 118 элементiнен - ^азакстанныц жер койнауында 99 бар). Эр тYрлi тасымал жолдарыныц болуы, транзиттiк елге айналган, ол халыкаралык сауда жэне келiк секторында ез орнын алды.
Халыкаралык аренадагы эр тYрлi мемлекеттердiц езара iс-кимылыныц непзп зацдылыктарын зерттеу, олардыц ездерiнiц саяси, экономикалык жэне езге де максаттарына
кол жетюзу мYДдесiнде ездершщ иелшндеп барлык куралдарды пайдаланатынын кeрсетедi. Осыныц салдарынан улттык мYДделердi эскери куралдармен коргау проблемасы кез келген мемлекет басшылыгыныц кызметiндегi басым мэселелердщ бiрi болып табылады.
^азакстан Республикасы ядролык карудан бас тартып, улттык мYДделерiн коргау Yшiн дипломатиялык, саяси, кукыктык, экономикалык жэне баска да эскери емес куралдардыц басымдыкпен пайдалануга бейiмдiлiгiн кeрсететiн, корганыс сипаты бар эскери доктринаны бекiттi [2].
^аз1рп замангы жагдайларда жаhандык жэне ещрлш децгейдеп эскери-саяси ахуалды талдау, оныц тураксыз жэне болжауга киын болып калганын кeрсетедi. Жагдайдыц ^рт eзгеруi, окигалар дамуыныц болжауга болмайтындыгы, жетекшi элемдiк жэне eцiрлiк державалардыц бэсекелестшнщ кYшеюi, сепаратизмнщ, улттык жэне дши экстремизмнщ eсуi казiргi жагдайдыц сипаты болып табылады.
Элемнщ жетекшi мемлекеттершщ eз eнiмдерiн eткiзу нарыктарын, энергетикалык ресурстар кeздерi жэне оларды тасымалдау багыттарын бакылау Yшiн ^реа шиеленiсе тYсуде. Осыныц салдарынан эр тYрлi мемлекеттер мYДделерiнiц кактыгысы, геосаяси бэсекелеспктщ шиеленiсуi, саяси, экономикалык кайшылыктар мен аумактык талаптардыц туындауы орын алуда. Бэсекелес елдердi ыгыстыру немесе оларды едэуiр элсiрету Yшiн осы мемлекеттердщ iшкi саяси процестерiне тшелей араласу жYзеге асырылады, олардыц экономикасы мен каржы жYЙесiн бузу Yшiн экономикалык санкциялар кещнен пайдаланылуда. ХХ1 гасырдыц басынан бастап элемдiк саясаттыц негурлым eткiр проблемаларын шешуге эскери-^штш тэсiл кещнен колданылуда, оныц шшде Б¥¥ Кдушаздш Кецесiн жэне халыкаралык кукыктыц жалпы танылган нормаларын айналып eту аркылы жYзеге асырылып жатыр. Бул ретте, эдетте, «демократияны дамыту», «эмбебап кундылыктарды iлгерiлету», «демилитаризация» жэне «денационализация» идеяларын бYркемеленiп жYргiзiлуде.
Осыган байланысты ^азакстан Республикасы патриоттарыныц калыптасуында мацызды буын болып табылатын жастарды, эскери-патриоттык тэрбиелеудiц рeлi арта тусуде. ^азакстандык бiлiм беру жYЙесiнде оган жетекшi рeл берiледi.
Студенттердi тэрбиелеудщ негiзгi максаты мемлекеттiц улттык жэне эскери каушаздшн камтамасыз ету процестерше катыстылык сезiмiн, кeпултты ^азакстан халкы мен оныц ^арулы КYштерiне катыстылыгы Yшiн мактаныш сезiмiн, елдiц мYДделерiн коргауга eзiнiц жеке Yлесiн косуга дайындыгын калыптастыру болып табылады.
Мемлекет басшысы - ^азакстан Республикасы ^арулы КYштерiнiц Жогаргы Бас колбасшысы ^асым-Жомарт Токаев 2023 жылгы 5 мамырдагы елiмiздiц бYкiлармиялык кецесiнде "жастардыц бойында патриотизмдi тэрбиелеу - бул мацызды мшдеттердщ бiрi" деп атап eттi. Эскелец урпактыц эскери-патриоттык рухын арттыруга ерекше назар аудару кажет. Бiз эрдайым батырларымыздыц ерлiктерiн улыктауымыз керек.
Осыган байланысты ел президентшщ тапсырмасы бойынша ^азакстан Республикасы Yкiметiнiц 2023 жылгы 24 карашадагы № 1039 каулысымен бекiтiлген 2030 жылга дешнп жастарды эскери-патриоттык тэрбиелеу тужырымдамасы эзiрлендi. Бул кужатта iс-кимыл стратегиясы, юке асыру жолдары жэне эскери-патриоттык багыттагы iс-шара жоспарлыныц орындалуынан кYтiлетiн нэтижелер айкындалган [3].
Елдегi жастарды эскери-патриоттык тэрбиелеу процесшщ негiзгi локомотивi ^азакстан Республикасыныц ^органыс министрлiгi мен Еылым жэне жогары бiлiм министрлiгi, жергшкп аткарушы органдар мен Yкiметтiк емес уйымдар болып табылады.
Эскерге дешнп жастар мен студенттердi тэрбиелеу iсiнде бiздiц егемен жэне тэуелсiз мемлекетiмiздiц жогары оку орындарыныц эскери кафедраларына мацызды рeл берiлген.
^азакстан Республикасы Президент Экiмшiлiгi басшысыныц орынбасары Аида Балаеваныц айтуынша: мПатриотизмдi тэрбиелеудегi армияныц рeлi шешушi болды жэне солай болып кала береди Эйткенi армияныц жауынгерлш рухы, оныц жауынгерлiк кабшеттшп патриотизмге, сарбаздар мен офицерлердiц eз халкыныц игiлiгi Yшiн орындап
жаткан улы миссиясына деген шынайы ceHÏMÏHe байланысты. Бул жерде эскери-патриоттык тэрбие Yлкен рел аткаратыны C63CÏ3 " дедь
Мэселен, «Астана» медициналык университетшщ» эскери кафедрасында студенттердi эскери-патриоттык тэрбиелеу бойынша максатты тYPде жумыс жYргiзiлуде, ол белсендi азаматтык устаным, патриоттык сана, максатка умтылу, жауапкершiлiк, тутастык, жогары руханият, Отан мен оныц ^арулы ^штерше деген CYЙiспеншiлiк жэне жанкиярлык карым-катынас сиякты касиеттердi калыптастыруга жэне дамытуга багытталган.
Кафедра жанынан «Жещс» эскери-патриоттык клубы курылып, жумыс ютейдь БYгiнгi тацда жогарыда аталган клубка кiруге ниет бiлдiргендердiц саны артып отыр, клуб жетекшiсi лауазымында емiрлiк жэне кызметтiк тэжiрибесi мол офицер жумыс аткарады.
Студенттердiц белсендi катысуымен жэне салыстырмалы тYPде аз уакыт iшiнде мынадай негiзгi ю-шаралар уйымдастырылды жэне еткiзiлдi:
- елдеп жэне шетелдегi, ^арулы КYштер катарындагы жэне шетелдiк эскерлердегi, денсаулык сактау саласындагы окигалар туралы жедел хабарлау;
- ел Президентшщ жыл сайынгы ^азакстан халкына Жолдауын жеткiзу;
- ^арулы КYштер ардагерлерi мен интернационалист жауынгерлермен кездесулер;
- Ауганстаннан эскерлердi шыгарудыц 35 жылдыгына арналган ю-шаралар;
- медициналык кызметтiц отставкадагы полковнип А.А.Этеевтiц «Скальпель ушында» кiтабыныц тусаукесерц
- Чернобыль АЭС-iндегi апатты жоюга катысушылармен кездесу жэне «0Л1» каланыц куэгерлерЬ> кiтапка шолу жасалды;
- ^останай, Кекшетау, Павлодар облыстары, ^останай облысыныц Дружба ауданыныц жэне Астана каласыныц жалпы бiлiм беретiн мектептершщ бiлiм алушыларын шакыра отырып, «Ашык есiк ^нш» еткiзiлдi;
- Отан коргаушы кYнiне жэне ¥лы Отан согысындагы ¥лы Жецiстiц 79 жылдыгына арналган митинг;
- оку ротасы курсанттарыныц Эскери ант кабылдау ^нше арналган митинг;
- Халык ^аhарманы алгашкы корганыс министрi армия генералы СД. Нурмагамбетов туганына 100 жыл толуына арналган «Сагадат Нурмагамбетов: тумысы белек тулга» атты Республикалык эскери-практикалык конференцияга катысу;
- ^арулы ^штершщ Эскери-тарихи муражайында Халык ^аhарманы Рахымжан ^ошкарбаевтыц туганына 100 жыл толуына орай уйымдастырылган кермеге экскурция;
- керкем енерпаздардыц катысуымен концерттiк багдарламалар койылды.
Осылайша, мемлекетiмiздiц геосаяси жагдайы мен элемдегi жедел езгерiп жаткан
эскери-саяси ахуалга CYЙене отырып, ескелец урпакты эскери-патриоттык тэрбиелеу негiзгi багыттардыц бiрi болып тур. Кафедраныц эскери-патриоттык клубына кiруге ниет бiлдiрген студенттер саны жылдан жылга артып келе жатканы куантады. Олардыц белсендi емiрлiк устанымы, ез елi мен ^арулы КYштерi Yшiн мактанышы, жауапкершiлiгi мен максаткерлш, моральдык-адамгершiлiк жагдайы мен психологиялык турактылык касиеттерi, жогары оку орныныц кабыргасында, атап айтканда, медициналык университеттщ эскери кафедрасында калыптасып жатыр.
БYгiнгi кYнi студенттердi эскери-патриоттык тэрбиелеудiц жYЙе кураушы компонентi эскери кафедраныц кызмет болып табылады. Эскери кафедрада окытудыц ерекшелiгi студенттердi бiр мезгiлде ею - азаматтык жэне эскери мамандыктар бойынша даярлауды YЙлестiруден турады. Тэрбие сипатындагы iс-шараларды пайдалану студенттердi эскери-патриоттык тэрбиелеудщ тиiмдiлiгiн арттыруга мYмкiндiк бередi.
Медициналык университетте эскери-патриоттык тэрбие жYЙесi улттык кундылыктарды, элеуметтiк багдарлау, ецiрлiк ерекшелiктердi есепке алу жэне дэстYрлi педагогикалык: окытудыц тэрбиелеушi сипатына, тэрбиенiц кYнделiктi шынайылыкпен байланысына, ужымда жэне ужым аркылы тэрбиелеуге, студенттерге жеке кезкарасты жYзеге асыруга, студенттердщ кадiр-касиетiн курметтеумен жэне оларга камкорлыкпен жогары талапты
Yйлестiруге непзделген. ^аз1рп замангы жагдайларда студенттердi эскери-патриоттык тэрбиелеудiц тиiмдiлiгiн арттырудыц негiзгi шарттары оку процесiнде де, эскери-патриоттык багыттагы iс-шараларды еткiзу кезiнде де жеке адамныц гуманитарлык касиеттерi мен базалык мэдениетiн дамытуга негiзделген ецiрлiк ерекшелiктердi есепке алу жэне оку процесш демократияландыру болып табылады.
ЭДЕБИЕТ
1. ^азакстан Республикасыныц Конституциясы 1995 жылгы 30 тамызда республикалык референдумда кабылданган. https://adilet.zan.kz/rus/docs/K950001000_
2. "^азакстан Республикасыныц Эскери доктринасын бекiту туралы" ^азакстан Республикасы Президентiнiц 2017 жылгы 29 кыр^йектеп № 554 Жарлыгына езгерiстер мен толыктырулар енгiзу туралы "^азакстан Республикасы Президентшщ 2022 жылгы 12 казандагы № 1045 Жарлыгы. https://adilet.zan.kz/rus/docs/U2200001045
3. ^азакстан Республикасы Yкiметiнiц каулысы. Жастарды эскери-патриоттык тэрбиелеудщ 2030 жылга дешнп тужырымдамасын бекiту туралы: 2023 жылгы 24 караша, № 1039/ /https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2300001039_
