CC BY
85
Ф1ЛАЛОГ1Я
1G7
УДК 882.3(091)
Г. В. Навасельцава
МАСТАЦКАЕ АСЭНСАВАННЕ М1НУЛАГА У ТВОРЧАСЦ1 ВАЦЛАВА ЛАСТОУСКАГА
yBO.îÏMbi
Пpaблемa aсэнсaвaння псгарычгага мiнyлaгa y пеpaломныя перыяды paзвiцця rp^a^^ra i лiтapaтypнaгa пpaцэсy aдpознiвaеццa мaстaцкaй aктyaльнaсцю. Скipaвaнaя нa кaнтpaстыyнyю вобpaзнaсць, paмaнтычнaя эстэтыкa ara^ra звяpтaеццa дa мaстaцкaгa yвacaблення гiстоpыi, якое дaсягaеццa, y тым лiкy, i з дaпaмогaй мiфaлaгiчнaй pэцэпцыi мiнyлaгa. Апошняя дaзвaляе пiсьменнiкaм-paмaнтыкaм кaдзipaвaць acобныя перыяды i эпоxi з дaпaмогaй мiфaлaгiчныx мaтывay i вобpaзay, ствapaючы гайперш iншaскaзaльнaе выяyленне чaсy. Пaдобнaе aсэнсaвaнне дыктyеццa голоу^ем мaстaцкiмi пpыёмaмi paмaнтызмy, сярод якix aсaблiвa вapтa пaдкpэслiць фaнтaзiю, мiфaтвоpчaсць, сiмвaлaтвоpчaсць. Сyтнaснaй pысaй выстyпaе тaксaмa выpaзraе ipaцыяraльraе, блiзкaе дa мютычгага, yспpымaнне светy. Тaмy можнa скaзaць, што твоpчaй мaнеpы пicьменнiкay-paмaнтыкay yлaсцiвa мiфaraэтычraе aдлюcтpaвaнне псторьп.
Чacaвыя кaтэгоpыi, што могуць табым^ сштэтычны змест «усшм^} пpa бyдyчaе i пpaдбaчaння мiнyлaгa, кaлi сiвaя cтapaжытracць aжывaе y пpомняx гашык iдэaльныx вобpaзax будучыш» [1, 463], пaкaзaльныя для тaямнiчaй i мютычгай paмaнтычraй pэцэпцыi мiнyлaгa. Iндывiдyaльнa-ayтapскaмy стылю Вaцлaвa Лacтоycкaгa xapaктэpнa спецыфiчнaе aдчyвaнне чaсy, якое умоую нaзывaеццa, гаводле aзнaчэння Мixaiлa Бaxцiнa, «гicтapычнaй швераяй». Пiсьменнiк звяpтaеццa дa фaльклоpнaгa шняцця «зaлaтой эпоxi», што лaкaлiзyе тaкiя aнтaлaгiчныя кaштоyнacцi, як iдэaл, спpaвядлiвaсць, дaскaнaлaсць, гapмaнiчнaе aдчyвaнне чaлaвекa i ^^aAcraa i дa тaго пaдобнaе y мiнyлым чaсе [2]. Мaстaцкi мiнyлы чaс, y як1м знaйшлi антэтычтае yвacaбленне пaняццi xpaнaтопa, сiмвaлa i мiфa, aдpознiвaе iдэйны змест вобpaзнa-мiфaлaгiчнaй сiстэмы пiсьменнiкa. У лiтapaтypaзнaycтве [3] вылyчaюццa некaлькi ramy чaсy. Чaс гicтapычны aпiсвaе пaдзеi i aсобы y кaнкpэтнa-эмпipычныx фоpмax з зaxaвaннем знaчнaй долi умоу^с^. Чaс мiфaлaгiчны yлacцiвы мiфaлaгiчнaй свядомaсцi i выяyляеццa, як пaдкpэслiвaе Аляксaндp Коcapay, y aтaясaмленнi чaлaвекaм сaмогa сябе з героямьпродгам^ y вынiкy чaго чaлaвек жыве aApaßy i y сyчaсным, i y мiнyлым [4]. Чaс эпiчны выстyпaе aдной з гайбольш вaжныx, вызнaчaльныx для псгарызму геpaiчнaгa эпaсy, yнiвеpсaлiй.
Вмнмк ,iac. ic.iaBaiiiiu i ix a6MepKaBaHHe
Мixaiл Бaxцiн звяpтaе yвaгy нa гатэгорыю чaсy, як1 «згyшчaеццa, yшчыльняеццa, стaновiццa мaстaцкa-бaчным» [2, 121-122], y сyвязi з лiтapaтypным пaняццем xpaнaтопa. Дacледчык гаворыць пpa злiццё пpaстоpaвыx i чaсaвыx прыкмет y aсэнсaвaным i ганкрэтным цэлым i зayвaжaе, што прыкметы чaсy paскpывaюццa y пpaстоpы. Акpэслiвaючы стyпень вывyчaнaсцi пpaблемы, тpэбa aдзнaчыць: кaтэгоpыя мaстaцкaгa чaсy y rammer клaсiчнaй спaдчыны звязвaеццa з мiфaлaгiзaцыяй i tiмвaлiзaцыяй pэчaiснaсцi.
Дa вывучэння твоpчaй aсобы Вaцлaвa Лacтоycкaгa звяpтaеццa Язэп Янyшкевiч. Дaследчык пpaсочвaе жыццёвы шляx «неaдменнaгa сaкpaтapa Адpaджэння» [5]. ПШсьменншк, гiстоpык, крытык, што шину}' прыкметны след у pозныx гaлiнax aйчыннaй культуры, пapayноyвaеццa Язэпaм Янyшкевiчaм ca cлaвyтымi aсобaмi пеpшaгa Адpaджэння - Фpaнцыcкaм С^рын^ i Мжолш Гусо}ск1м [5, 6]. Улaдзiмip Коган бaчыць Вaцлaвa Лacтоycкaгa пaчынaльнiкaм белapycкaгa фyндaметнaлiзмy, як1 выявiycя «y iдэaлiзaцыi, нaвaт aпaлaгетыцы cтapaдayнягa крывщга-белapycкaгa пaгaнcтвa, у крытыцы xpыcцiянcкaгa yнiвеpcaлiзмy i кacмaпaлiтызмy, у iнтэнciyнaй гацыягальгай мiфaтвоpчacцi, урэшце, у фyндaментaлicцкaй ган^пцып белapycкaй гicтоpыi i культуры, гаводле якой Белapycь, aбо Кpывiя, пaчaлacя y дaxpыcцiянcкiя вяк1 як вялiкaя дзяpжaвa» [6, 24G-241]. Дaлейшaе вывучэнне acпект кpывiцкa-белapycкaгa пaгaнcтвa aтpымay у ^arax Вольгi Бapыcенкi [7, 19], [8], [9], якaя звяpнyлa acroyrn^ yвaгy нa «дою неaпaгaнcкyю, зpaзyметyю y якacцi acновaтвоpнaй нaцыянaльнaй доЬ».
Дyмaеццa, што дaлейшaгa yдaклaднення пaтpaбyе тaкcaмa acпект пpaчытaння cпaдчыны Вaцлaвa Лacтоycкaгa як фyндaментaлicцкaй кaнцэпцыi белapycкaй гicтоpыi i культуры - cлaвyтaгa гicтapычнaгa мiнyлaгa. У пpывaтнacцi, пpыцягвaе yвaгy мacтaцкi мiнyлы чac, яш выcтyпaе пaкaзaльным cтылеyтвapaльным пpыёмaм ay^^ara acэнcaвaння гicтоpыi. Для pэцэпцыi, якaя cкipaвaнa нa yзнayленне белapycкaй cтapaжытracцi, мacтaцкi мiнyлы чac нaбывaе знaкaвacць
108
ВЕСН1К МДПУ iмя I. П. ШАМЯК1НА
вобразнага сродку, што вызначае спецыфжу вдывщуальнай манеры творчай асобы. Улiчваючы, што мастацкае асэнсаванне малага не вывучалася увогуле у дачыненш не только да прозы Вацлава Ластоускага, але i спадчыны мнопх iншых аутарау-рамантыкау, неабходна спецыяльнае даследаванне у межах акрэсленай праблемы.
Мэта нашага даследавання: прааналiзаваць спецыфшу мастацкага асэнсавання пстарычнага мiнулага у прозе Вацлава Ластоускага.
Адной з найбольш важных задач, як1я вынiкаюць з неабходнасщ усебаковага вывучэння праблемы мастацкага асэнсавання псторьп, выступае даследаванне тыпалапчных заканамернасцей рэцэпцып беларускага мiнулага Вацлавам Ластоусюм у кантэкстуальным параунант з увасабленнем мiнулага чэшск1м пiсьменнiкам Алоюам 1расекам.
Як вядома, у складаныя моманты гiсторыi заусёды востра ставшася пытанне пра грамадск1 iдэал. У творчасщ Вацлава Ластоускага, жыццёвы шлях якога прыйшоуся на супярэчлiвы час пачатку ХХ стагоддзя, прадстаулены адраджэнсшя матывы i героi, запатрабаваныя тагачаснай грамадскай думкай. Аутарская рэцэпцыя малага абапiраецца на традыцыю XIX стагоддзя, якая стварае прыклады амволжа-алегарычнага (Ян Баршчэусш), герожа-патрыятычнага (Вiнцэнт Дунiн-Марцiнкевiч), пстарычна-легендарнага (Карусь Каганец) асэнсавання мiнулага. Разам з тым зварот Вацлава Ластоускага да пералiчаных аутарсшх рэцэпцый малага не замiнае наватарскаму асэнсаванню псторып з адраджэнск1х пазiцый. Беларускiя шсьменнш павiнны былi актывiзаваць пстарычную памяць нацып, вярнуць з небыцця гераiчнае мiнулае, спрыяць усведамленню нацыянальнага пстарычнага узросту. Аналапчныя праблемы вырашалюя i чэшскiмi пiсьменнiкамi, як1я таксама звярнулюя да мастацкай рэцэпцыi пстарычнага мiнулага.
Вацлау Ластоусш адлюстроувае з'явы i падзеi, што ужо адбылiся, як тыя, што на самай справе могуць альбо павшны здзейснiцца только у будучым, што, па сутнасщ, з'яуляюцца мэтай, абавязкам, але не сапрауднасцю мiнулага. У так1х аутарсшх легендах як «Князёуна Рагнеда», «1зяслау», «Усяслау», «Вггаут i Ягайла» паказаны рэальны бiяграфiчны час. Яго адлюстраванне наблiжае творчую манеру пiсьменнiка да манеры аутара апавяданняу «Прылук1», «Машэка», «ВiтаУка», «Навасадскае замчышча» Каруся Каганца, шдывщуальнаму стылю якога характэрны легендарны пстарычны час. Разам з тым рэцэпцыя мiнулага Вацлава Ластоускага у аповесцi «Лабiрынты» i шэрагу творау малых праза1чных жанрау адхiляе пстарычны час, што лiчыць розныя перыяды (дзень, месяц, год) не як пауторы, а як адзшыя у сваiм родзе. У мiфе час падзелены на пэуныя сэнсавыя адрэзш, што непасрэдна адчуваюцца i не падлягаюць вымярэнню або лiку. У «Лабiрынтах», «Беларуск1м радаводзе», «Старасельск1м магшьтку», «Прыввдзе» пiсьменнiк з дапамогай амвалчнай вобразнасцi стварае складаную мастацка-мiфалагiчную сютэму. У ёй волат асэнсаваны у якасцi узорнага рамантычнага героя, што мае выразныя рысы тытана. Вацлавам Ластоусшм паказваецца гераiчны век крашы волатау Крывii, сiмвалiчныя рысы якой даюць падставы бачыць за аутарсшм вобразам велiчную старажытную Беларусь. Падобнае герожа-мiфалагiчнае узнауленне рэчаiснасцi малага з'яуляецца характэрным i для шшых славянских лiтаратур. Асэнсаваннем нацыянальнай псторып як славутага мiнулага вызначаецца i творчая манера Алоiса 1расека, што распавядае пра гераiчную старажытную Чэхш.
1ндыв1дуальнаму стылю чэшскага пiсьменнiка уласщвы зварот да мiфалагiчна-фальклорнай спадчыны. У аснову яго твора «Старажытныя чэшсюя паданнi» пакладзены шматлiкiя легенды, казю, пстарычныя аповесцi, як1я ствараюць багаты каларыт старажытнага часу. Аутарскай рэканструкцыi далёкага мiнулага уласцiва пэуная пстарычная аднесенасць: «Паданнi часоу язычнщих» i «Паданнi часоу хрысцiянскiх», што, аднак, мае дастаткова умоуны характар. Апеляцыя да мiнулага часу безадносна да язычнщкай або хрысцiянскай эпохi прадстаулена ужо у пачатку твора: «Давайце паслухаем паданнi даунiх часоу»; «Паслухаем прышлыя да нас з цемры стагоддзяу цудоуныя паданнi нашых бацькоу»; «Успомнiм сiвую старажытнасць» [10, 7]. Гэта раскрывае iдэю Алоiса 1расека, якая ск1равана на рэканструкцыю старажытнай гiсторыi, у чым выяуляецца тыпалапчнае падабенства з «залатой эпохай» беларускага шсьменшка.
Паказальны у мастацк1м плане вобраз «залатой эпохЬ» Вацлава Ластоускага, яш раскрывае гiстарызм пiсьменнiка, што заснаваны на падкрэслена мiфалагiчным бачанш мiнулага. У аповесцi «Лабiрынты» упершыню у новай беларускай лiтаратуры м^лы час прадстаулены на якасна новым узроуш пантэона язычнщшх боствау. У кантэксце «залатой эпохЬ», як яе разумее Вацлау Ластоусю, адным са знакавых вобразау выступае боства Правечны Кон, якое узначальвае язычнщю пантэон у аповесщ. У «Кароткай энцыклапедып старасьвеччыны» зазначаецца, што слова князь паходзщь ад «Кон». Апошнi, сцвярджае пiсьменнiк, у беларускай мiфалогii рауназначны «грэцкаму Кронасу - богу часу» [11, 79]. Кон прадвызначае далейшы лёс для багоу i людзей
Ф1ЛАЛОГ1Я
109
i спачывае «на краю свету», тым самым знамянуючы заканчэнне «залатой эпохЬ» Пiсьменнiкам сцвярджаецца адзiнства пстарычнага развщця, што не падлягае ш скарачэнню, нi змене.
Аутар называе волата князем, тым самым падказваючы чытачу, што у «залатую эпоху» старажытнасщ уладу ажыццяуляу Правечны Кон-князь-волат. Пра гэта згадваецца у «Беларусшм радаводзе»: «Апошнi чалавек з роду волатау быу князь Бой» [12, 147]. Вышэйшая духоуная субстанцыя Правечны Кон не губляе свайго сiмвалiчнага асэнсавання, праз герб увасабляючы цэлы край, як1 складае частку крашы волатау Крывii: «I хоць дауным-дауно забылi нашы людзi старых багоу, але палеская (горадзенская) зямля дагэтуль мае у сваiм гербе тура, амвал Правечнага Кону» [12, 62]. Далей шсьменшк зазначае, што амвалам справядлiвасцi у славян лiчыуся белы бык - тур. У вышку праз падвойны код, у яшм белы колер справядлiвасцi атаясамлiваецца з Правечным Конам, аутар робiць Кона вышэйшым увасабленнем гэтай маральна-этычнай рысы. Гэта у сваю чаргу тлумачыць права боства прадвызначаць лёс. Ташя вобразныя сродк1 сведчаць пра мiфалагiчнае аутарскае бачанне старажытнай псторып, што характарызуе мастацк мiнулы час шсьменшка як мiфалагiчна-гiстарычны.
Мастацк1 м^лы час Алоiса 1расека у першую чаргу прадстаулены вобразам прабацьш Чэха, названага аутарам ваяводам. Менавiта у перыяд к1равання пачынальнiка роду i народа здзейснены вялiкiя дасягненнi, яшя дазваляюць лiчыць гэты перыяд псторып «залатой эпохай»: «Пакуль правiу крашай ваявода Чэх, усюды панавалi лад i згода. Людзi жылi сумленна i дружна. Нiхто не затрау хлявоу, не замыкау дзвярэй. Крадзёж i грабежнiцтва лiчылiся самым цяжкiмi злачынствамi. Усе жылi заможна, а бедным рабiуся только той, хто не жадау працаваць, i за гэта выганяуся з роду» [10, 20]. Але галоунае дасягненне эпохi заключалася у тым, што Чэх прывёу свой род на новую зямлю, якая пасля стала сапрауднай Радзiмай для усяго народа. Падобная мастацкая значнасць вобраза у сваю чаргу заяуляе пра аутарск стыль Алоiса 1расека -мiфалагiчнае асэнсаванне псторып. У вынiку трэба сказаць, што, суадносны паводле якасных адзнак з «залатой эпохай», час легендарнага ваяводы прадстаулены аутарам як мiфалагiчна-пстарычны. Такое вызначэнне мастацкага часу чэшскага творцы пацвярджаецца таксама тыпалапчнай блiзкасцю у вызначальных рысах вобраза прабацьш Чэха i больш манументальнага вобраза боства - Правечнага Кону.
Лёсавызначальным персанажам у вобразна-мiфалагiчнай астэме Вацлава Ластоускага выступае волат, яш прадстаулены нашым славутым продкам. Увогуле, волат з'яуляецца асноуным героем «мiфiчнага часу». Працягваючы рамантычную традыцыю Яна Баршчэускага, як1 стварыу у кшзе «Шляхцiц Завальня... » узорны вобраз волата-абаронцы, i Вiнцэнта Дунiна-Марцiнкевiча, яш адлюстравау актуальны для сваiх сучасшкау тып патрыёта у асобе шляхцща Далiвы з апавядання «Люцынка, альбо Шведы на Лiтве», Вацлау Ластоусю раскрывае вобраз волата як слыннага продка, што стау вядомы сваiм подзвiгам у iмя Радзiмы. ПШсьменшкам увасабляецца iдэя ушанавання памяцi героя у апавяданнi «Старасельск1 магшьшк»: «Гэта была iх кроу, пралiтая тут у вялЫх войнах, калi яны бiлiся з чужакамi, баронячы гэтай зямельш для нас» [12, 120]. Вобраз крыв^ «пралiтай у бясконцых бiтвах за родную зямлю» [10, 9], прадстаулены таксама у прозе Алока 1расека, што выяуляе тыпалапчнае стылёвае падабенства аутарау. Як i у творах Вацлава Ластоускага, пралиая кроу становiцца найвышэйшай адзнакай роднасщ, цеснай сувязi з роднай зямлёй.
Патрыятычная вдэя закладзена беларуск1м аутарам i у апавяданнi «Прыввд», дзе паказваецца боскае паходжанне волата: «Вашы прадзеды волю любiлi, умiралi, пазбауленыя волi, з iменем народа роду свайго i зямлi сваёй на вуснах... Нешта з бяссмертных багоу было у паставе i вачах прадзедау вашых... » [12, 94]. Вобраз нашчадка, як1 нават не можа назваць сябе, выяуляе кантрастнасць велiчнага мiнулага з вартай жалю сучаснасцю. Продка, на думку шсьменшка, трэба не тольш ушаноуваць i памятаць, але i бачыць у iм грамадск1 iдэал. Апошнi увасоблены у герожа-пстарычным вобразе волата, яш раскрывае эпiчнасць аутарскага стылю ^ згодна з рамантычнай паэтыкай, узвялiчваецца да узроуню сiмвала. Герожа-пстарычны змест прадстаулены i у шэрагу персанажау чэшскага пiсьменнiка, як1х не будзе перабольшваннем назваць духоУнымi волатам^ Такiмi з'яуляюцца Пршэмысл i Лiбуша, што паспяхова кiравалi народам пасля смерщ Чэха i Крока. Геро^ здольныя да вяшчунства i чарадзейства, прадказваюць будучыню, якая бачыцца азмрочанай нацыянальным прыгнётам. Разам з тым рамантычныя вобразы гэтых волатау вырастаюць да узроуню сiмвалау, як1я увасабляюць нацыянальнае адраджэнне. У вынiку рэцэпцыя малага у чэшскай лiтаратуры вызначаецца большай пстарыязацыяй, што дасягаецца аутарам праз выкарыстанне канкрэтных легендарных прататыпау вобразау волатау. У беларускай лтаратуры вобраз волата, як1 увасабляе продка цэлага народа, прадстаулены на абагульнена-абстрактным узроуш аутарскага асэнсавання.
110
ВЕСН1К МДПУ iMH I. П. ШАМЯК1НА
Вывады
Увасобленая у прозе Вацлава Ластоускага адраджэнская думка пачатку ХХ стагоддзя выкарыстоувала здабытш мастацкай рэцэпцып мiнулага XIX стагоддзя. Наватарства шсьменшка выяуляецца прыёмам «пстарычнай шверси», што выступае важным стылеутваральным i сэнсава-паказальным сродкам у спадчыне Вацлава Ластоускага. Адлюстраваны апошнiм у «Лабiрынтах» i шэрагу шшых творау час «залатой эпох1» знаходзiць свой тыпалапчны адпаведшк у «Старажытных чэшсюх паданнях» чэшскага пiсьменнiка Алоiса 1расека, што тлумачыцца роднасным умовамi развщця -iдэямi адраджэння нацыянальнай псторып i культуры, - уласщвыт беларускай i чэшскай л1таратурам на гэтым этапе. Мастацкае мiнулае, прадстауленае mсьменнiкамi у якасц1 амвалчнага аналага вдэальнага, справядавага, дасканалага i шшых анталапчных паняццяу для сучаснасц1 i будучыш, набывае пазачасавую унiверсальную аксiялаIiчную значнасць. Гэта у сваю чаргу сведчыць пра пэунае зблжэнне часавых перыядау, якiя не падлягаюць вымярэнню або лшу. Тым самым абодвума аутарамi сцвярджаецца мiфалаIiчнасць мастацкага часу (мшулага, сучаснага i будучага). Пазачасавы вдэал, якiм з'яуляецца абагульнена-абстрактны герачны вобраз волата Вацлава Ластоускага i адрасна прадстаулены у канкрэтных легендарных асобах вобраз волата Алоюа 1расека, надае эпiчнасць iх творчай манеры. Праз этчны змест раскрываецца аутарскае бачанне старажытнай эпохi, героша-пстарычная спецыфша якога дазваляе выявщь у мастацюм мшулым часе катэгорыю пстарычнага. Тамм чынам, мастацкае асэнсаванне Вацлавам Ластоусюм i Алоiсам 1расекам мiфалIагiчна-riстарычнага (катэгорыя йстарычнага абумоулена эпчным зместам) мiнулага як узорнага для сучаснасц1 i будучыш актуалзавала лiтаратурнае увасабленне мiфалагiчнай i пстарычнай спадчыны, што дэтэрмiнавалася надзённым патрэбамi нацыянальнага жыцця беларускага i чэшскага народау пачатку ХХ стагоддзя.
Лтаратура
1. Найдыш, В. Философия мифологии. От античности до эпохи романтизма / В. Найдыш. - Москва : Гардарики, 2002. - 554 с.
2. Бахтин, М. Литературно-критические статьи / М. Бахтин. - Москва : Художественная литература, 1986. - 543 с.
3. Восточнославянский фольклор : словарь научной и народной терминологии. - Минск : Навука i тэхтка, 1993. - 478 с.
4. Косарев, А. Философия мифа: Мифология и её эвристическая значимость / А. Косарев. - Москва : ТЕРСЭ ; СПб. : Университетская книга, 2000. - 304 с.
5. Янушкевiч, Я. Неадменны сакратар Адраджэння: Вацлау Ластоусю / Я. Янушкевiч. - Мшск : Навука i тэхтка, 1995. - 68 с.
6. Конан, У. Эстэтычныя погляды Вацлава Ластоускага / У. Конан // Беларусжа = Albaruthenica / рэд. В. Рагойша [i шш.]. - Мшск : Навука i тэхтка, 1995. - Кн. 4 : Вацлау Ластоусю - выдатны дзеяч беларускага адраджэння. - С. 239-251.
7. Барысенка, В. Творчасць В. Ластоускага у вдэйна-мастапюм кантэксце беларускай лггаратуры пачатку XX ст. : аутарэф. дыс. ... канд. фiлал. навук : 10.01.01 / В. Барысенка ; Беларус. дзярж. ун-т. - Мшск : 2000. - 21 с.
8. Барысенка, В. В. Ластоусю як культуролаг ва утопи «Лабiрынты» / В. В. Барысенка // Весн. Беларус. дзярж. ун-та. Сер. 4, Фшалопя. Журналютыка. Педагопка. - 2000. - № 1. - С. 7-10.
9. Барысенка, В. Мастацкае светауспрыняцце у апавяданнях В. Ластоускага / В. Барысенка // Весн. Брэсц. дзярж. ун-та. - 2000. - № 1. - С. 29-33.
10. Ирасек, А. Старинные чешские сказания / А. Ирасек ; пер. с чешск. Ф. Боголюбовой ; послесл. и коммент. Н. Пашаевой. - М. : Правда, 1987. - 368 с.
11. Ластоусю, В. Кароткая энцыклапедыя старасьвеччыны / В. Ластоусю ; уклад. Я. Янушкевiча. -Мшск : Выд. Хурск, 2003. - 226 с.
12. Ластоусю, В. Выбраныя творы / В. Ластоусю ; уклад., прадмова i каментарып Я. Янушкевiча. -Мшск : Беларусю кшгазбор, 1997. - 512 с.
Summary
The article deals with the problem of art perception of the past by the example of Vaclav Lastouskij's creative heritage. Symbolism of his works and also the mythical character of his individual creative style treat the past as a sample for reproduction in the present. Innovation of the author's «gold epoch», having a typical equivalent in the Czech literature (Alois Iraseck's «Ancient Czech legends»), carries out the mythological and epic judgment of the past in the literature according to his basic (determining) characteristics. «Historical inversio» reflecting the image of «Pravechnj Kon» -of an epically heroic potentate - as an ideal of the Renaissance, includes the distinct patriotic conception of Belarus ancient history perceived by the writer.
Пастутуурэдакцыю 07.02.07.
