CC BY
57
Ф1ЛАЛАГГЧНЫЯ НАВУК1
101
УДК 821.161.3:94"18
ТРАДЫЦЫЯ Л1ТАРАТУРНАЙ М1ФАТВОРЧАСЦ1 ЯК АСНОВА КАНСТРУЯВАННЯ ВОБРАЗА БЕЛАРУС1 У НАВУКОВА-ПАПУЛЯРНЫХ НАРЫСАХ П. ШП1ЛЕУСКАГА
П. Р. Кошман
кандыдат фшалапчных навук, дацэнт, дацэнт кафедры лггаратуры
УА МДПУ iмя 1. П. Шамяк1на, г. Мазыр, РБ
Творчасць П. Шпшеускага разглядаецца як першая грунтоуная спроба канструявання вобраза Беларуа, адрасаваная растскаму чытачу i заснаваная на творчым выкарыстанш дасягненняу айчыннай лiтаратурнай традыцьп у мастацюм сnасцiжэннi унiкальнасцi сваей краiны, у яе далучэннi да вобразау сусветнай прасторы i гкторып.
Уводзшы
Навуковае спастжэнне спадчыны П. Штлеускага у кантэксце лiтаратуры Беларусi Х1Х ст. характарызуецца пэунай адасобленасцю успрымання. Прозвiшча пiсьменнiка пастаянна прысуттчае у даследаваннях, прысвечаных станауленню новай беларускай лiтаратуры, але у лiк топавых аутарау гэтага перыяду не трапляе. Дадзеная тэндэнцыя пацвердзiлася у апоштм акадэмiчным выдант "Псторыи беларускай лггаратуры" [1], дзе, нягледзячы на згадш пра П. Штлеускага, асобнага аналiзу яго дзейнасць не атрымала. Знаходжанне творчасцi П. Штлеускага убаку ад прыярытэтау беларускага лггаратуразнауства, абумоулена, па-першае, нетыповай для айчыннай мастацкай традыцьп таго часу ск1раванасцю на рускамоунага чытача i, па-другое, акцэнтуацыяй аутара на прыналежнасць сва1х творау не да прыгожага пiсьменства, а да сферы навуковых даследаванняу. Менавiта сярод фалькларыстау i этнографау працы П. Штлеускага был заусёды запатрабаваны, хаця у апошнi час сталi падвяргацца рэвiзii на прадмет дакладнасцi i праудзiвасцi прыведзеных у iх звестак. Сучасныя даследчык1 указваюць на факты фальафшацыи мiфалагiчных персанажау, прасочваюць мехашзм аутарскай мiфатворчасцi, заснаваны на спалучэнш разнастайных мiфалагiчных матывау, элементау у адзш вобраз-фантом [2], [3].
Выимк даследавання 11х абмеркаванне
Навуковую цiкавасць выклiкае не толькi сам факт, але i прычыны такога творчага падыходу аутара да асэнсавання беларускай народнай культуры. Варта згадзщца з расiйскай даследчыцай А. Леушеускай, якая, адх1ляючы магчымасць усвядомленага звароту П. Шпiлеускага да фальсiфiкацыi, робщь акцэнт на агульным стане развщця фалькларыстычнай навук1 сярэдзiны Х1Х ст, для прадстаушкоу якой дадумаць нешта ад сябе лiчылася не только незаганным, але i нават вартым, паколькi давала магчымасць "утвердить "полноценность" собственного этноса путем создания "полноценного" пантеона божеств и мифологических персонажей" [2]. 1 хаця А. Леушеуская дастаткова катэгарычна выказваецца адносна каштоунаст аналiзу нацыянальнага фактару у творчых пошуках П. Шпiлеускага ("было бы слишком примитивно сводить всю проблему фальсификации мифологии только к комплексу национальной неполноценности" [2]), аднак у рамках даследавання генезку нацыянальнага вобраза свету беларусау менавгга гэты напрамак бачыцца вельмi важным.
Жаданне маладога аутара надаць беларускай мiфалогii выгляд добра захаванай сiстэмы народных уяуленняу прадвызначыла перавагу творчага бачання над навуковым аналiзам у першай працы П. Штлеускага "Беларусшя народныя падант". Пададзеныя у алфавiтным парадку звестш аб 52 мiфалагiчных персанажах, даволi дакладнае апiсанне знешняга выгляду гэтых iстот, iх прызначэння стваралi уражанне аб выключнасцi культуры беларускага народа, яе каштоунаст як рэлжта язычнщкай эпохi для усяго славянскага свету. Па словах А. Тапаркова, "ситуация изображалась таким образом, как будто верования в древнерусских языческих богов оставались и во 2-ой четверти Х1Х в. вполне актуальными в Белоруссии. Этих богов представляли в наглядных образах; в богов рядились во времена праздников и обрядов, обращались к ним в песнях, упоминали их имена в поговорках и проклятиях" [3].
У працах П. Штлеускага адбiлася тая эпоха, калi у свядомасцi мясцовага насельнiцтва паступова адбывауся зрух у бок прызнання каштоунасщ беларускай этнiчнай культуры. Прарастаючы на той пстарычнай i культурнай глебе, дзе жорстка канкурыравалi суседнiя (польская i расiйская) нацыянальныя iдэалогii, гэтае пачуццё беларускасцi патрабавала пошуку асаблiвых доказау сваёй самабытнасщ i нацыянальнай паунавартасщ. Нягледзячы на моуную разнароднасць шсьменшкау XIX ст., iх актыуны зварот да тэмы Бацькаушчыны дазволiy мясцоваму лiтаратурнаму асяроддзю упэунена адчуць сваю самадастатковасць, замацаваць памiж пакаленнямi шсьменшкау пераемнасць у выяуленш велiчы Радзiмы, зафiксаваць яе каштоунасць як акаёму, як дадзенасць.
У паэтызацьп роднай кра1ны лiтаратура абапiралася на працэс мiфатворчасцi, звязаны з выкарыстаннем i пашырэннем легендарных сюжэтау, што указваюць на ушкальнасць беларускай зямлг Не абмiнуy iх увагай i П. Шшлеусш, у працах якога шмат спасылак на народныя творы. На наш погляд, некаторыя з iх былi выдуманы самiм аутарам па той жа схеме, што i мiфалагiчныя фантомы з беларускага язычнщкага пантэону. Напрыклад, тлумачэнне паходжання назвы горада Нясвiж ад нейкай "Невидимой горы", якая была размыта палескiмi азёрам^ выглядае даволi непераканауча i выклiкае асацыяцыю з бiблейскiм сюжэтам пра сусветны патоп. Намнога больш зладжана аутар будуе мiфалагiчную канструкцыю, якая звязвае у адзшае цэлае звестк1 Герадота пра племя неурау, як1я yмелi ператварацца у ваукоу, i легенду пра палесшх вандроуках рымскага паэта Авiдзiя. Асаблiва арыгiнальным выглядае аутарскае меркаванне адносна таго, што у аснову "Метамарфозау" Авiдзiя пакладзена беларускае (неурскае) народнае паданне пра ваукалакау. У сучасных даследчыкау гэты эпiзод са спадчыны П. Штлеускага з'яуляецца самым папулярным аб'ектам для крытык1, служыць яршм узорам дапускаемых аутарам парушэнняу навуковасщ. Адпаведныя выкрывальныя каментарыi ("Бяру на сябе смеласць сцвярджаць тое, што Аыдзш нiколi не быу на Палеса [4, 292]) альбо iх адсутнасць (па словах А. Тапаркова: "Кажется, комментарии в этом случае излишни" [3]) здаюцца нам дарэчныгш у той меры, у якой працы П. Штлеускага можна лiчыць навуковымi. Аутар, для якога праудападобнасць важней за iсцiну, уласнае меркаванне пераважае над аб'ектыунасцю, - больш мастак слова, чым вучоны. А. Пытн, адзiн з першых даследчыкау творчасцi П. Штлеускага, адзначау, што "многое в его сообщениях получает только беллетристический интерес и не имеет достаточной научной достоверности" [5, 110]. Свабоднага абыходжання з пстарычныЕШ i фальклорнымi звесткамi у творах П. Штлеускага не менш, а, можа, нават i болей, чым у прызнаных шсьменшкау той эпох1 Я. Чачота, Я. Баршчэускага, В. Дунiна-Марцiнкевiча, у як1х ён, дарэчы, актыуна запазычвау фактычны матэрыял.
У сва1х навуковых полках П. Шпiлеyскi вельмi часта шравауся творчай штущыяй мастака, якая пераконвала яго у правiльнасцi абранай метадалогii, давала адчуванне дастатковай аргументаванасщ. Пабудаваныя iм пстарычныя сувязi, даследчыцшя гшотэзы арыентавалюя не стольи на спасщжэнне iсцiны, кольк1 на мiфалагiзаваныя версii мiнулага, у як1х глы^ня старажытнасш з'яуляецца сувымернай узроуню развщця культуры, лiчыцца своеасаблiвым паказчыкам багатай народнай спадчыны. Аутар, безумоуна, быу знаёмы з мiфамi пра сармацкае паходжанне польск1х магнатау i пра рымскага патрыцыя Палеймона - заснавальшка роду лiтоУскай шляхты. Прамых спасылак на гэтыя творы у работах П. Штлеускага не знойдзем, але у "Даследаваннi аб ваукалаках" адчуваецца агульная для падобных легендарных сюжэтау устаноука на сцвярджэнне пераемнасцi памiж знакамiтымi продкамi i сучасныш народами Дзеля гэтай мiфалагiчнай, але вельмi прываблiвай прэстыжнасш аутар даследавання спачатку пераконвае чытача, "што павер'е аб ваукалаках атрымала зыходны свой пачатак у Беларуа i ужо потым перайшло да iншых суседнiх славянских плямёнау" [4, 164], а затым называе неурау-ваукалакау продкамi сучасных беларусау. "Па картах Спенера i Стредовскаго, - сведчыць П. Шпiлеyскi, -Герадотавых Невров трэба прымаць за жыхароу цяперашняй Заходняй Расii, а метавши Беларусi, г. зн. за Нестаравых дрыгавiчоУ, драулян, палачан i севяран" [4, 165]. Варта зауважыць, што аутар максiмальна прытрымлiваyся патрабаванняу навуковага сачынення: прыводзiy спасылк1 на працы шшых вучоных, старанна выбудоувау логiку аргументацыi, што было дастатковым для перакання масавага чытача у слушнасцi зробленых высноу, нават ташх фантастычных, як наяунасць у творчай спадчыне Авiдзiя творау на "польска-шнсшм", або "беларуск1м", дыялекце.
Падобныя сенсацыйныя заявы, што раскрываюць прыналежнасць беларускай зямлi да дасягненняу сусветнай цывшзацын, не былi, уласна кажучы, навшою для мясцовай чытаючай публiкi. Так, легенда пра вандроуку паэта Авiдзiя на Палессе не належала аутарству самога
ФIЛAЛAГГЧНЫЯ HABYKI
iG3
П. Шпiлеyскaгa, гакольш сyстрaкaеццa задоуга дa пyблiкaцыi яго творay. У 1818 г. y вiленскaй гaзеце "Wiadomosci Brukowe" пaведaмлялaся: "Ёсць нa Пaлессi гaрa, нaзвaнaя Aвiд-гaрa (Owid-hora), кaля якой, як пaдaнне гaворыць, Aвiдзiй жыу пaдчaс свaйго выггання" [6, 1]. Больш тaго, сюжэт прa Aвiдзiя yвaxодзiy y змест вялiкaгa мiфa прa пaлескaе морa, якое вa yяyленняx мясцовыx жы^роу было яшчэ aдным сведчaннем сyвязi ix крэ^ы з aстaтнiм светaм. K. Kонтрым, пaбывayшы y 1827 г. га Пaлессi, пiсay: "Тэк, сцвярджaюць, пa-першaе, што y вельмi сумя гады, шмaт рaзоУ знaxодзiлi нa ix бaлотax рэштк1 кaрaблëy i якaрay. Aдзiн з rax пaрэшткay - гэтэ знэчыць aстaтaк кaрaбля, яш aсaблiвa дayно згaдвaеццa, быццэм бы знойдзены пaмiж Kaжaн-Гaрaдком i Дaвыд-Гaрaдком гадоу тaмy зa сто i сxaвaны y якiмсьцi з дэмоу, a знaкaмiты 6ыу прыгожaй рaзьбой... Пa-дрyгое, прыводзячы нaзвy месга Aвiдкорa дзесьцi кaля Пiнскa i сгалучвючы з пaдaннем сялян, дaводзяць, што y гэты крaй прыплыу нa кaрaблi, тут жыу, a можa i жыцвд скончыу, ^aymi гаэтычным тaлентaм i прыгодaмi рымлянш Aвiдзiй Нaзон" [7, 18-i9].
Для рaзyмення пaмкненняy П. Шпiлеyскaгa дa мiфaтворчaсцi пaтрэбнa yлiчвaць той вопыт aсэнсaвaння вобрaзa Рaдзiмы, як1 ëн дaпayняy i прaдстayляy рyскaмоУнaмy чьггачу. Мясцовaй лiтaрaтyрнaй трaдыцыi, дa якой нaлежay i П. Шпiлеyскi, было y цэлым yлaсцiвa ствaрэнне мiфaлaгiчныx кaнстрyктay з прэтэнзiяй нa нaвyковyю aбгрyнтaвaнaсць. A6 тым, як яе прaдстayнiкi прaяyлялi вялiкiя творчыя здольгасщ y aдкрыццi новыx сюжэтныx xaдоУ, як1я звязвэюць мiнyлaе роднaгa крaю з вобрaзaмi сyсветнaй гiсторыi, сведчыць нaстyпны Узор этымaлaгiчraгa aнaлiзy газвы лодк1 "шугалея": "Bырaз той, гаводле трaдыцыi i як чытaлi у адной стaрaсвецкaй, aле грунтоунэй xронiцы, бярэ свой пaчaтaк яшчэ ад rax чэсоу, кaлi цэлaе Пэлессе было яшчэ морэм. У той чэс aдзiн Шaх персiдскi, га iменi Amí, прыбыушы з вялiзным флотэм з Чоргага морэ ra niHCKae (эльбо як яно тады дэуно нaзывaлaся) yстyпiy y бггву з флaтaмi Яцвягоу, Полayцay i шшык вaколiчныx нэродэу; a пaнëсшы цяжк1я стрэты, пaкiнyУ той aддзел лодэк, як1я ад яго iменi Шaх-aлi, Шaхa-лея нaзвaны" [б, 2].
Biдaвочнa, што тыя пaчyццi сaмaпaвaгi, гонэру зэ свой крэй, якя пaдштyрxоУвaлi aйчынныx пiсьменнiкay дэ мiфaлaгiзaцыi гiсторыi, пошуку yяyныx сувязей з сусветнывш слaвyтaсцямi, яшчэ склaдaнa аднесщ дэ прэяу гацыягальгай сaмaсвядомaсцi белэрусэу, гакольш многiя носьбiты гэтэгэ гатрыятычгага рyxy aднaчaсовa aдчyвaлi свэю дaлyчaнaсць дэ польскaсцi эльбо, як П. Шпшеусш, дэ рaсiйскaсцi. Тым не менш, прыведзеныя прыклады сведчaць, што лiтaрaтyрa ужо прaцaвaлa над узнэуленнем вобрэзэ свету белэрусэу, aбгрyнтоУвaючы вэжгасць яго знaxоджaння у прэсторы i чэсе людской цывiлiзaцыi як гiстaрычнымi фaктaмi, тэк i легендaрнымi сюжэтэш.
Bыяyленне роднэй Белaрyсi у вобрэзе незвыгайгай, экзaтычraй крaiны, ствэрэнне вэкол яе воблiкy эрэолу мютычгасщ, некрэнутэй стaрaжытraсцi было галоугай мэтэй лiтaрaтyрнaй дзейнaсцi П. Шпiлеyскaгa, якэя зaaxвочвaлa яго дэ y^ffianra сродкэу мaстaцкaгa вымыслу. Знaxодзячы у белэрускэй этшчгай прэсторы сaпрaУдныя сведчaннi мiфaлaгiчнaгa светayспрымaння, сляды стaрaдayнix звыгаяу, рэштк1 язычнiцтвa i творчэ Узбaгaчaючы ix змест, П. Шпшеусш кэнструявэу той бок быцця белaрyскaгa нэродэ, як1 сэм лiчыy нэйбольш прывэбным. У творчык здaгaдкax пiсьменнiкa не было Унyтрaнaй фaльшывaсцi, адсутгасць неaбxодныx фaктычныx звестэк не выклiкaлa у яго aсaблiвaгa сумнення у нaяyнaсцi сэмой з'явы i кaмпенсaвaлaся ствэрэннем гiraтэтычныx вобрaзaУ, як1я сэмому эутэру, як вщадь, здaвaлiся дэстэтковэ прaУдaпaдобнымi, a знэчыць перaкaнaльнымi. У "Пэдэрожж^! га Пэлеса i белaрyскiм крэТ', дзе УстaноУкa га дaкyментaльнaсць гарысэ стрымлiвaлa творчы пэрыу, ëсць вельмi пaкaзaльны этзод вывучэння ayтaрaм узгоркэ у Брэсце, яш, пэводле нaроднaгa пaдaння, y дэушя чэсы быу язычнщшм гатштам бaгiнi Мaжaны i дзе "следы крови га кaмняx от приносимы« жертв этому кровожадному божеству соxрaнились до сиx пор" [8, 34]. Пэсля aсaбiстыx пошукэу га гэтым месцы пiсьменнiк быу вымушэны кaнстaтaвaць, што не згайшоу рэaльныx докaзaУ гэтым словэм, адгак рэзэм з тым дэвэу зрэзумець, што кэнчэтковэ не згyбiy веру у ix iснaвaнне: "я не гашел кэмней - иx нет в нэстоящее время; говорят, все они лежэт внутри кyргaнa" [S, 34].
Для П. Шгалеусгага было вельмi вaжным пaзнaëмiць чытэчэ з цiкaвымi з'явaмi i рэзэм з тым ra^a^ ix нiбы дaволi звыгайнывш для Белэрус рэaлiямi. Падaрожныя нэтэтк!, y heíx ayтaрскaя yвaгa рэз-порэз спынялэся га побытaвыx дэтaляx, выпaдковыx знaëмыx, дaрожныx здaрэнняx, не ствэрэлэ адчувэння стомленaсцi ад рyцiннaгa, мaнaтоннaгa шляxy, гакольш чaргaвaлa ix з сaпрaУднымi знaxодкaмi. М1ж iншым, пiсьменнiк aдзнaчay, што у Kлецкy ëн кушу рымскую мэнету з выявэй iмперaтaрa Aнтaнiнa, y Kобрыне згайшоу рэдкя фaлiянты га лaцiнскaй, польскэй i нямецкэй мовax, y Смaлявiчax стэу yдзельнiкaм эбрэду кумэуствэ i гамятэе, як y
1гумене на могiлках выкапалi "костяной кувшин с самым крепким, старым питным медом" [8, 110]. Ташя падзеi адбываюцца з П. Шшлеусшм амаль у кожным правшцыйным беларуск1м мястэчку i кожны раз падаюцца у сюжэтнай тканiне твора быццам выпадковымi, нечаканымi для самога шсьменшка, але звычайнымi для гэтых мясцiн. Умелае спалучэнне назiранняy асабютага характару з шыроюмi паведамленнямi аб псторып i культуры роднага краю стварыла у падарожных запiсах асаблiвую, даверлiвую атмасферу аутарскага звароту да чытачоу, спрыяла нязмушанаму засвойванню думк аб беларускай выключнасцi.
Не мог утрымацца П. Шпiлеyскi i ад адкрытых каментарыяу, у як1х давау надзвычай высокую ацэнку спадчыне беларускага народа. Ён сцвярджау, што "ш адна паласа вялiзнай Расii не можа пахвалщца так1м багаццем народных чар, замоу, прымхау, забабонау, яшм славщца Беларусь" [4, 124], называу яе "кра1най чараyнiцтва i усяляшх дзiy" [4, 124], "сталiцаю старажытнай славяна-рускай мiфалогii" [4, 161], "сэрцам старажытнай Русi" [4, 42]. Апошшя характарыстыи вельмi важныя для разумення таго, з як1х пазщый асвятляу П. Шпiлеyскi беларускасць, накольк1 каштоунай была яна асабiста для аутара. На старонках нарысау ён неаднаразова засведчвау сваю лаяльнасць перад Расшскай iмперыяй, падкрэслiваючы пстарычную справядлiвасць знаходжання у яе складзе беларуск1х зямель, аспрэчвау тэзiс пра "забраны край" i безапеляцыйна крытыкавау перыяды лггоускага i польскага панавання. Палиычныя погляды П. Шпiлеyскага мiжволi сутыкалiся з яго жаданнем раскрыць багацце беларускай этнакультурнай традыцыi, паказаць каштоунасць яе набыткау. Таму у разважаннях аутара час ад часу губляецца паслядоунасць яго пазiцыi, калi прызнанне ушкальнасш беларускай культуры акрэслiваецца праз несамастойны "западнорусский" статус або сведчанне значнасщ ЛiтоУскага статута "для истории нашего законодательства и для древней русской филологии" [8, 100], змяняецца праз некальш старонак каментарыямi адносна яго "чуждого влияния" [8, 105] на жыхароу Мшскай губернi.
Тым не менш П. Шшлеусш заставауся найперш беларусам, прычым не только знешне, праз дэкларацыю свайго паходжання з гэтых мясцш, калi беларускасць здаецца нейшм каларытным цi экзатычным дапауненнем да вялiкарускай щэнтычнасш, а тым чалавекам, светапогляд якога выхавала самабытная этнакультурная традыцыя. У адрозненне ад пазщый, прынятых у сталiцах суседшх краiн, як1я разглядалi беларуск1я землi як ускраiну, памежную зону сваёй тэрыторыi, што дакладна зафiксавана у так1х пстарычных назвах, як "усходшя крэсы" цi "ПаУночна-Заходнi край", П. Шшлеусш настойлiва адводзiy Беларусi цэнтральнае месца у славянскай гiсторыi i культуры. Захоплена расказваючы пра тое, што менавгга з гэтай крашы бяруць пачатак славянск1я плямёны, што мясцовы народ аддана захоувае традыцш продкау-крывiчоy, што беларуская мова валодае першароднай славянскай чысцшёй, аутар абвяшчау беларускую народную культуру увасабленнем старажытнай славяншчыны. Такi погляд пераконвау у каштоУнасцi духоунага быцця Беларуа i на эмацыянальным узроун давау падставы для выяулення пачуцця асабютай гордасцi за сваю радзiму, станавiyся асновай для дэманстрацыi самабытнасш беларусау. Сутнасць iх адрознення ад шшых славян, у тым лiку i вялiкарусаy, знаходзiлася, паводле П. Штлеускага, не стольш у пстарычных щ геаграфiчнай сферах, кольк1 у ментальнай, была абумоулена такiмi станоУчымi з пункту гледжання пiсьменнiка рысамi сва1х землякоу, як кансерватыунасць i адчуванне моцнай прывязанасцi да роднай зямлг "Заходнеруск1я сяляне, незнаёмы з жыццём, не ведаюць велiкарускай капрызнасцi, не iмкнуцца да багатых сталiц дзеля карысш, нярэдка капеечнай, якая развiвае у прагным аферысце круцельскую бесцырымоннасць, што уносяць у сельск1 побыт гарадск1я заганы. Беларусцы аддаюць перавагу працы ля роднага агменю, на вачах любiмай сям'i i побач дарапх папялiшчаy. Гэтая любасць да роднай хаты мае вялЫ уплыу на адзiнства думак i братэрства заходнерусшх сялян. Гэта ратуе ад сваволля i бясчынства, робiць цярплiвымi да незнаёмых велiкарускаму касмапалiту-селянiну самаахвяраванняу" [4, 228-229].
П. Шпiлеyскi iмкнуyся намаляваць прываблiвы воблiк Беларусi, давау вельмi станоучыя характарыстыи беларускаму народу, свядома падавау яго побыт светлыгш фарбамi. На старонках "Падарожжа..." пауставала жыццё вельмi патрыярхальнай краiны - своеасаблiвая рэлiктавая прастора славянскай старажытнасш, дзе пануе звычай продкау, дзе адсутшчаюць сацыяльныя няyладзiцы, дзе чалавек здавольваецца малым i жыве адносна бесклапотна. "Изба белорусского минского мужика скромна, но он доволен ею и своей судьбою; он работает весь день без ропота, кушает на славу, спит беспробудно, и его не беспокоят, не волнуют тревожные сны или мучительные грезы, последствия праздной, роскошной и пустой жизни" [8, 113]. Ташя малюнш выдатна прадстауляюць пашыраную у тагачаснай лiтаратуры тэндэнцыю да iдэалiзацыi беларуса.
Ф1ЛАЛАГГЧНЫЯ НАВУК1
105
Поуны замiлавання, некрытычны падыход да мастацкага спасцiжэння беларусшх рэалiй для П. Штлеускага, як у свой час i для Я. Чачота, Я. Баршчэускага, В. Дунiна-Марцiнкевiча, быу праявай аутарскай ампатьп да беларускага народа, прызнаннем сваей асабютай далучанасцi да беларускасцi.
Вывады
Такiм чынам, патрыятычная канцэпцыя навукова-папулярных нарысау П. Штлеускага выразна адлюстроувае беларускую ментальнасць аутара, яго светапоглядную прыналежнасць да этнакультурнай традыцыi беларусау. Узнауляючы для расiйскага чытача вобраз Беларуа як унiкaльнaй славянскай крашы, аутар абатрауся на айчынны досвед лтгаратурнай мiфатворчасцi воблiку Бацькаушчыны, дэманстравау схiльнaсць да узвышэння беларускага матэрыялу, памкненне пaдкрэслiць яго aсaблiвую каштоунасць з дапамогай сродкау мастацкага вымыслу.
Лiтаратура
1. Псторыя беларускай лггаратуры Х1-Х1Х стагоддзяу : у 2 т. / Нац. акад. навук Беларуи, 1н-т мовы i тт. iмя Я. Коласа i Я. Купалы. - Мшск : Беларус. навука, 2010. - Т. 2 : Новая лггаратура : другая палова ХУШ-ХЕХ стагоддзе / навук. рэд. тома У. I. Мархель, В. А. Чамярыцю. - 2-е выд. - 582 с.
2. Левкиевская, Е. Механизмы создания мифологических фантомов в "Белорусских народных преданиях" П. Древлянского [электронный ресурс] / Е. Левкиевская. - Режим доступа : http://www.ruthenia.ru/folklore/ levkievskaya3.htm. - Дата доступа : 28.02.2014.
3. Топорков, А. О "Белорусских народных преданиях" и их авторе [электронный ресурс] / А. Топорков. - Режим доступа : http: //kapija.narod.ru/ Ethnoslavistics/top_belorus.htm. - Дата доступа : 28.02.2014.
4. Шлшеусю, П. Беларусь у абрадах i казках / П. Шлшеусю ; пер. з рус. Аляксандра Вашчанкг -Мшск : Штаратура i мастацтва, 2010. - 304 с.
5. Пыпин, А. Н. История русской этнографии / А. Н. Пыпин. - Минск : БелЭн, 2005. - 256 с.
6. Dol^ga, A. Z Polesia / A. Dol^ga // Wiadomosci Brukowe. - 1818. - № 8. - С. 1-2.
7. Kontrym, К. Podroz Kontryma urz^dnika banku polskego odbyta w roku 1829 po Polesiu / К. Kontrym. -Poznan, 1839. - 72 s.
8. Шпилевский, П. Путешествие по Полесью и белорусскому краю / П. Шпилевский. - Минск : Полымя, 1992. - 251 с.
Summary
P. Shpilevsky's creative work is regarded as the first significant attempt to construct the image of Belarus. It has been addressed to the Russian reader and based on the creative use of the national literature tradition within the artistic comprehension of the uniqueness of the country, its accession to the image of the universal space and history.
Пастуту у рэдакцыю 31.03.14
