Научная статья на тему 'МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МОҲИЯТИ, ХУСУСИЯТЛАРИ, ДИДАКТИК ТАМОЙИЛЛАРИ ВА ТУРЛАРИ'

МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МОҲИЯТИ, ХУСУСИЯТЛАРИ, ДИДАКТИК ТАМОЙИЛЛАРИ ВА ТУРЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
81
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
масофавий таълим / информатика / ахборот технология / талаба / тамойиллар. / distance learning / computer science / information technology / student / principles.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Камалов, Азамат Фарходович

Ушбу мақола ўқув амалиётини риволантиришда ахбарот технологияларининг таълимга интегрaциялашуви ва улар ўртасида масофавий таълим технологияларининг ажратилиши шунингдек таълим мазмунининг элементларини масофавий таълим курсларига ўтказиш информатика ва ахборот технологияларини ўрганишга нафақат талабаларнинг мустақил, ижодий ва изланишли ўқув фаолиятини тўлиқ амалга ошириш, балки ўқув жараёнини янада жадаллаштиришга бағишланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ESSENCE, FEATURES, DIDACTIC PRINCIPLES AND TYPES OF DISTANCE LEARNING

This article focuses on the integration of information technology in education and the separation of distance learning technologies between them in the development of educational practice, as well as the transfer of elements of educational content to distance learning courses to fully accelerate the learning process.

Текст научной работы на тему «МАСОФАВИЙ ЎҚИТИШНИНГ МОҲИЯТИ, ХУСУСИЯТЛАРИ, ДИДАКТИК ТАМОЙИЛЛАРИ ВА ТУРЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

МАСОФАВИЙ УКИТИШНИНГ МОХИЯТИ, ХУСУСИЯТЛАРИ, ДИДАКТИК ТАМОЙИЛЛАРИ ВА ТУРЛАРИ

Камалов Азамат Фарходович

Тошкент давлат педагогика университети таянч докторанти

АННОТАЦИЯ

Ушбу мацола укув амалиётини риволантиришда ахбарот технологияларининг таълимга интеграциялашуви ва улар уртасида масофавий таълим технологияларининг ажратилиши шунингдек таълим мазмунининг элементларини масофавий таълим курсларига утказиш информатика ва ахборот технологияларини урганишга нафацат талабаларнинг мустацил, ижодий ва изланишли укув фаолиятини тулиц амалга ошириш, балки укув жараёнини янада жадаллаштиришга базишланган.

Калит сузлар: масофавий таълим, информатика, ахборот технология, талаба, тамойиллар.

В данной статье основное внимание уделяется интеграции информационных технологий в образование и разделению технологий дистанционного обучения между ними в развитии образовательной практики, а также переносу элементов содержания образования в дистанционные курсы для полноценного ускорения процесса обучения.

Ключевые слова: дистанционное обучение, информатика, информационные технологии, студент, принципы.

This article focuses on the integration of information technology in education and the separation of distance learning technologies between them in the development of educational practice, as well as the transfer of elements of educational content to distance learning courses to fully accelerate the learning process.

Keywords: distance learning, computer science, information technology, student, principles.

Жахонда таракдиётнинг янги - ахборот боскдчига кириши, ахборот жараёнлари инсон ва жамият хдётининг энг мухдм таркибий кдсмларидан

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

бирига айланмокда. Укув амалиётини ривожлантиришнинг хозирги боскичида укув жараёнини ташкил этишнинг янги, жадал шаклларини излаш муаммоси долзарб булиб колди, бу эса ахборот технологияларининг таълимга интеграциялашувига ва улар уртасида масофавий таълим технологияларининг

информатика ургатиш натижалари даражаси куп жихатдан информатика укитувчисининг касбий тайёргарлигига, унинг педагогик махоратига, таълимнинг замонавий, интенсив шаклларидан фойдаланишга боглик булиб, улардан бири масофавий таълим булиши мухим ахамият касб этмокда.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Жахон олий таълим муассасаларида талабаларнинг замонавий технологик билимларини кенгайтириш, инновацион ахборот технологиялари, компютер телекоммуникацияларидан фойдаланишга асосланган масофавий таълим ахолининг турли ижтимоий гурухлари ва катламлари учун мавжуд булган куп максадли, жумладан, трансдисиплинар, таълим ва касбий дастурларни амалга ошириш имконини беради. Ахборот жамияти шаклланиши шароитида олий таълим учун информатика укитиш алохида ахамиятга эга. Таълим мазмунининг элементларини масофавий таълим курсларига утказиш информатика ва ахборот технологияларини урганишга нафакат талабаларнинг мустакил, ижодий ва изланишли укув фаолиятини тулик амалга ошириш, балки укув жараёнини янада жадаллаштириш имконини бермокда.

Республикамизда халкаро тажрибалар асосида табакалаштиришни амалга оширишда масофавий шакл элементларидан фойдаланган холда информатика укитиш мазмунини лойихлаштириш, масофавий укитишнинг дидактик иммкониятларининг назарий-методик асослаш, унинг дастурий ва методик таъминотини табакалаштиришнинг муайян шакллари ва унда масофавий укитишнинг роли хакидаги тушунча, тасаввурларни ривожлантиришни олдиндан белгилайди. 2020 йил 5 октябрдаги ПФ-6079-сонли "Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги[1] фармони хам айнан шу ракали технологияни ривожлантиришга ва масофавий таълимни ривожлантириуга хизмат килади. Узбекистон Республикаси узлуксиз таълим тизимини янада такомиллаштириш, таълим самарадорлиги имкониятларини ривожлантириш, мехнат бозорини юкори малакали кадрлар тайёрлаш сиёсатини давом эттириш вазифаси илгари сурилди. Натижада, табакалаштирув ёндашуви асосида

ажратилишига олиб келмокда. Укув жараёнининг самарадорлиги, талабаларга

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

масофавий таълим технологиялар самарадорлигини оширишга тааллукди масалалар алохида долзарблик касб этади.

Шу билан бирга узбек тилидаги Интернетни ривожланиши ва ундаги таълим сохасига тегишли махсус сайтларини пайдо булишини хам айтиш лозим деб хисоблаймиз. 2004 - йилнинг биринчи кварталнинг узида Интернет фойдаланувчилар сони тахминан 511 000 га етди (2003 йил бошида 275 000 та). Шу билан бирга 2003 йил бошига нисбатдан интернет провайдер ва операторлар сони 263 (усиш

94,8%), УЗ зонадаги вебсайтлар сони эса 2600 дан ошди (усиш 188,4%), Интернетга богланган давлат корхоналар сони 470 (усиш 63,6%), хужалик субъетлар сони 8600 (усиш 68,9%), интернетдан оммавий фойдаланиш пунктлар сони 228 (усиш 115,1%) га тенг булди.

1АТР программасининг интернет грантлари натижасида ташкил килинган ва 2002 йилдан фаолият курсатиб келган "Масофавий таълим портали" (http://dl.freenet.uz) ёки куплаб Республикамиз Университет ва Институтлари томонидан узларининг веб сахифаларида ташкил килинган "Масофавий таълим курслари"ни хам алохида айтишимиз зарур ( масалан http://nuu.uz Узбекистон Миллий Университети сайтида ташкил килинган курслар). Таълим сохасига тегишли куплаб фойдали ва кизикарли веб сайтлар яратилмокда, (http://www.bilim.uz , http://www.bilimdon.uz , http://www.ilm.uz , http://www.student.uz , http://www.study.uz). Энг кувонарли эса интернетда нафакат университет, институт, коллеж ва академик лицейлар балки олий таълим муассасалари лар хам узларининг веб сахифаларига эга булишмокдалар.

Бошка мисол килиб Республикамизнинг олий юртлари томонидан ташкил килинган видеоконференцияларни хам айтиш мумкин. 2002 йилда Республикамизда биринчи марта Президент Девони, Ташки Иктисод Алокалар Вазирлиги, Жахон Иктисод ва Дипломатия Университети ва Тошкент Давлат Иктисодиёт Университети уртасида видеоконференция утказилди. Хозирги кунда Республикамизнинг Тошкент Давлат

Техника Университети, Тошкент Давлат Иктисод Университети, Жахон Иктисод ва Дипломатия Университети, Тошкент Давлат Аграр Университети ва бошка олий укув юртларида бир неча марта видеоконференциялар утказкилган эди ва утказилмокда.

2010 йилдан бошлаб Тошкент ахборот технологиялари унивеситети ва филиаллари уртасида видиеконференциялар утказилмокда. Машгулотларни шу сохадаги етакчи мутахассислар олиб бормокда. Хрзирги пайтда Фаргона

541

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

филиалининг магистрлари online шаклда My SQL Java Script тилларидан уз билимларини масофавий шаклда оширмокдалар. Демак, олий укув юртларида масофавий таълимни ташкил этиш ва утказиш борасида етарлича тажриба орттирилган деб таъкидлаш мумкин. Бундан ташкари, олий укув юртларида хорижий хамкасбларнинг тажрибасидан кенг кулланилади.

С.Х.Доттаев таълим жараёнини ракамлаштиришнинг устувор йуналишларидан бири бу телекоммуникация, тармок мухити, ахборот ва дастурий таъминот, укув маълумотлар базаси, электрон кутубхоналар, электрон укув нашрлари, мультимедиа махсулотлари, турли ахборот алмашинувини автоматлаштирувчи тизимлар ва бошкаларни бирлаштирган олий таълим муассасасининг ахборот методик таъминотини яратиш учун ахборот технологияларини кенг жорий этишдир деб такидлайди[4]

Ш.Б.Бекчанова масофавий таълимда талабалар ва профессор-укитувчиларнинг узаро хамда таълим жараёнида кулланиладиган воситалари билан таълим бериш интерфаол жараёндан иборат булиб, бунда таълим жараёни уларнинг географик фазовий жойлашишига боглик булмаслигини изохлайди[5].

МТнинг модуллилик, укитувчи ролининг янгилиги, тахсил олувчининг ролининг янгилиги каби узга хос хусусиятларини батафсилрок куриб чикамиз.

Модуллилик. МТ дастурлари асосига модуллилик тамойили куйилади. Масофавий курснинг укув материали тегишли модулларга булиниши зарур, ва бу мустакил укув курслари тупламидан тахсил олувчиларнинг индивидуал ёки гурухий эхтиёжларига жавоб берадиган укув режасини шакллантириш имконини беради.

Укитувчи ролининг янгилиги. Масофавий таълим режимида укитувчининг роли жиддий узгаришларга учради. Яъни, укитувчининг тахсил олувчилар билан узаро фаолияти асосан асинхрон тарзда электрон почта ёки алока тизимлари ёрдамида амалга оширилади. Шу муносабат билан, педагог зиммаси билиш жараёнини мувофиклаштириш, укитилаётган курсни ислох килиш, тахсил олаётганларга маслахат (консультация) бериш, уларга укитилаётган курсларни тинимсиз такомиллаштириш, янги жорий килинган восита, усул, методлар ва инновацияларга мувофик равишда ижодий фаоллик ва малака квалификацияни ошириш мухимдир.

Талаба ролининг янгилиги. Анаъавий таълимга нисбатан талабанинг роли хам жиддий узгарди. Масалан, масофавий режимда билимлар олиш учун талаба ута юкори даражада рагбатланган, узини мустакил ташкил этган, мехнаткаш

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 7 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

булиши ва бошлаш учун муайян таълим даражасига эга булиши зарур. МТнинг хусусиятлари унинг дидактик тамойилларини аниклаш имконини беради. Улар орасида куйидагиларни ажратиш лозим: тарбиялайдиган ва ривожлантирадиган укитиш тамойили, укитишнинг хаёт билан алокадорлиги тамойили, илмийлик ва талабанинг кучи, кобилиятига мос келувчи кийинлик тамойили, тизимлилик ва изчиллик тамойили, укитувчининг рахбарлик роли шароитида талабаларнинг онглилиги ва ижодий фаоллиги тамойили, тахсил олувчиларни укитишнинг кургазмалилиги ва ижодий фикрлашини ривожлантириш тамойили, талабаларни укитишнинг коллектив/жамоавийлик табиати ва индивидуал хусусиятларини хисобга олиш тамойили, укитишнинг ижобий мухит, шароитда амалга оширилиши тамойили [3].

Бизнинг фикримизча, МТнинг дидактик тамойиллари олим А.А. Андреевнинг асарларида энг тулаконли очиб берилган [2]. Уларни санаб утамиз: таълимнинг гуманистиклиги тамойили, таълимнинг очиклиги ва мослашувчанлигини таъминлаш тамойили, янги ахборот технологияларидан фойдаланишнинг педагогик жихатдан максадга мувофиклиги тамойили, МТнинг таълим олишнинг мавжуд шаклларига антогонистик эмаслиги тамойили, интерфаоллик тамойили, бошланишдаги билимлар тамойили, индивидуаллаштириш тамойили, идентификация тамойили, таълимнинг тартибга солинганлиги тамойили.

Энди таълимнинг гуманистиклиги тамойили, янги ахборот технологиялардан фойдаланишнинг педагогик жихатдан максадга мувофиклиги, индивидуаллаштириш каби тамойилларига батафсил тухталиб утамиз.

Таълимнинг гуманистиклиги тамойили. Ушбу тамойилнинг мохияти укитиш ва таълим жараёнини инсонга каратишдан ва тахсил олувчиларнинг ижтимоий тупланган тажрибани эгаллашлари учун максимал тарзда кулай шароитларни яратиш заруратидан иборат.

Янги ахборот технологиялардан фойдаланишнинг педагогик жихатдан максадга мувофиклиги. Ушбу тамойил лойихалаштиришнинг хар бир амали, кадамининг самарадорлигига педагогик бахо беришни ва масофавий таълим тизимини (МТТ) яратишни талаб этади, ва бу биринчи навбатда, укув курслари ва таълим хизматларини тегишли равишда тулдиришга тааллукли.

Индивидуаллаштириш тамойили. Масофавий таълим талабаларнинг индивидуал хусусиятларини максимал даражада хисобга олиш имконини беради. Бунинг учун, МТТда укув жараёнида кириш ва жорий назорат утказилади. Кириш назорати талабаларнинг билимлари, малакалари ва

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 7

educational, natural and social sciences fV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ~ ASI Factor = 1.7

куникмаларининг бошлангич даражасини МТТда самарали укитиш учун талаб килинадиган етишмайдиган билимлар ва малакаларнинг урнини тулдириш учун аниклаб олиш имконини беради. Жорий назорат талабанинг таълим траекториясини укитиш жараёнида ислох килиб бориш имконини беради.

ХУЛОСА

Юкорида куриб чикилган дидактик тамойилларни масофавий таълим шаклининг элементларидан фойдаланишда амалга ошириш тахсил олувчилар шахсининг кобилиятлар, манфаатлар, кизикишлар, мойилликлари, инделлектуал/аклий фаолияти ва бошка хусусиятлари каби индивидуал -типологик хусусиятларини хисобга олиш имконини беради.

Таълимни табакалаштириш укув жараёнини шахснинг индивидуал хусусиятларини хисобга олган холда ташкил этиш, барча талабаларни таълимнинг турли тахсил олувчилар учун турлича булиши мумкин булган мазмунини, бирок барча учун инвариант кисмини албатта ажратиб курсатиш билан узлаштиришларини таъминлаш. Олий укув юртларда таълимнинг масофавий шакли элементларидан фойдаланиш шароитида табакалаштиришни амалга оширишга тааллукли булган масалалар алохида ахамият касб этади. МТ да табакалаштириш билан боглик асосий тушунчаларни навбатдаги параграфда куриб чикамиз.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 5 октябрдаги "Ракамли Узбекистон - 2030" стратегиясини тасдиклаш ва уни самарали амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида"ги 6079 сонли фармони.

2. Андреев А.А. Дидактические основы дистанционного обучения в высших учебных заведениях: Дис. ...д-ра. пед. наук. // http://ww.iet.mesi.ru/dis/ og1o.htm. -28.01.2002.

3. Самовольнова Л.Е. Об экспериментальном преподавании курса информатики и информационных технологий в 2001/2002 учебном году //Информатика и образование.-2001.—№ 6.— С,2-13.

4. С.Х.Доттаев Таълим жараёнларининг ахборот-методик таъминотини амалга оширишнинг портал технологиялари: дисс. PhD - Тошкент, 2021 йил. 11-б.

5. Ш.Бекчанова Масофавий таълим жараёнларини ракамли технологиялар асосида индивидуаллаштириш методикаси: дисс. PhD - Тошкент, 2021 йил. 12-

6.

544

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.