Научная статья на тему 'МАРКЕТИНГ ЭСТЕТИКАСИДА ЭСТЕТИК ДИД ВА ЭСТЕТИК ЭҲТИЁЖИНИНГ АҲАМИЯТИ'

МАРКЕТИНГ ЭСТЕТИКАСИДА ЭСТЕТИК ДИД ВА ЭСТЕТИК ЭҲТИЁЖИНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

111
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
маркетинг эстетикаcи / товар / маҳсулот / мижоз / дизайн / эстетик дид / эстетик баҳо / эстетик эҳтиѐж / эстетик гўзаллик / комунникатсия / иқтисодиѐт / бренд / логотип / имиж / мода / marketing aesthetics / brand / product / customer / design / aesthetic taste / aesthetic evaluation / aesthetic need / beauty aesthetics / communication / economics / brand / logo / image / fashion

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Беҳзоджон Баҳромжон Ўғли Абдураҳимов

Мақолада, маркетинг ва унга берилган таърифлар, маркетингнинг, ишлаб чиқариладиган маҳсулотга бўлган талаблари, мижознинг истак ва талабларини қондириш мақсадида, маҳсулотнинг сифатли ва унинг дизайнига катта эътибор қаратилиши, маркетинг фаолиятида маҳсулотга нисбатан эстетик дид, эстетик баҳо, эстетик эҳтиѐжларнинг аҳамияти масалалари ўрганилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

The article discusses the meaning of marketing and the definition of marketing, product requirements, product quality and design in order to meet the needs and requirements of consumers, the value of aesthetic taste, aesthetic appreciation, aesthetic needs in marketing activities

Текст научной работы на тему «МАРКЕТИНГ ЭСТЕТИКАСИДА ЭСТЕТИК ДИД ВА ЭСТЕТИК ЭҲТИЁЖИНИНГ АҲАМИЯТИ»

DOI: 10.24412/2181-1385-2022-2-214-218

МАРКЕТИНГ ЭСТЕТИКАСИДА ЭСТЕТИК ДИД ВА ЭСТЕТИК ЭХДИЁЖИНИНГ АХДМИЯТИ

Бехзоджон Бахромжон ртли Абдурахимов

Узбекистан Миллий унверситети магистранти

АННОТАЦИЯ

Макрлада, маркетинг ва унга берилган таърифлар, маркетингнинг,

ишлаб чикариладиган махсулотга булган талаблари, мижознинг истак ва талабларини кондириш максадида, махсулотнинг сифатли ва унинг дизайнига катта эътибор каратилиши, маркетинг фаолиятида махсулотга нисбатан эстетик дид, эстетик бахо, эстетик эхтиёжларнинг ахамияти масалалари урганилган.

Калит сузлар: маркетинг эстетикаси, товар, махсулот, мижоз, дизайн, эстетик дид, эстетик бахо, эстетик эхтиёж, эстетик гузаллик, комунникатсия, иктисодиёт, бренд, логотип, имиж, мода.

The article discusses the meaning of marketing and the definition of marketing, product requirements, product quality and design in order to meet the needs and requirements of consumers, the value of aesthetic taste, aesthetic appreciation, aesthetic needs in marketing activities.

Keywords: marketing aesthetics, brand, product, customer, design, aesthetic taste, aesthetic evaluation, aesthetic need, beauty aesthetics, communication, economics, brand, logo, image, fashion

Сунгги йилларда фанларни оптималлаштириш асосида янги фан йуналишларни урганиш долзарб булиб бормокда. Унинг баробарида, эстетика фанининг хам янгидан-янги йуналишлари вужудга келмокда. Шундай йуналишлардан бири - маркетинг эстетикасидир, чунки жамият ривожланган сари гузалликка эхтиёж ортиб бораверади. Маслоу пирамидасида, инсон эхтиёжлари диаграммасида ишлаб чикилган ва унда эстетик эхтиёжлар инсоннинг физиологик, хавфсизлик, мухаббат, хурмат, билиш, эхтиёжларидан кейин 5-чи уринни эгаллайди. 6-чи уринда эса, уз-узини англаш туради. Энг кизикарлиси, ушбу диаграммадаги

ABSTRACT

April, 2022

эхтиёжларнинг деярли барчасида, эстетикага маълум даражада боглик дейиш мумкин.

"Маркетинг муносабатлари аслида одамлар уртасидаги соф психалогик муносабатлар булиб, унинг негизида одамлар уртасидаги жонли мулокот таъб ва дид тарбияси ётади".[1]

Маркетинг фаолиятида, ривожланаётган давлатлар, ишлаб чикариладиган махсулотини, хар томонлама мукаммал урганиб, инсонлар эхтиёжини кондириш учун, товар ёки махсулотини, мижознинг истак ва талабларини кондириш максадида, махсулотнинг сифатли ва унинг дизайнига катта эътибор каратмокдалар.

Маркетинг муносабатларида эстетик дид, эстетик бахо, эстетик эхтиёжни ахамияти шундаки, ишлаб чикарилган махсулот, ёки хизмат турининг, инсонларни онгига тез кириб бориши ва махсулотни арзон, фойдали ва энг асосийси, жозибали ва ёкимли булишини таминлайди. Ишлаб чикарилган махсулотни харидори унинг сифати ва нархига эътибор бериб сотиб олади. Х,ар кандай товар икки эстетик хусусият - шакл ва рангдан иборатдир ва хар кандай махсулот уз дизайнига эга. Унинг кандай булиши лозимлигини эса эстетик дид ва эстетик эхтиёж белгилаб беради.

Албатта эстетик диднинг уз даражалари мавжуд. Ривожланган эстетик дид, куйи даражадаги эстетик дид ва хк. Бу инсонларнинг яшаш маконлари ва замонлари, маданияти, билим даражаси, жамиятдаги ижтимоий муносабатлари, хатто яшаб турган мамлакатнинг географик урни ва уша минтакадани инсонларнинг эргономик параметрлари билан богликдир. Масалан бир минтакада гузал булиб туюлган товар, бошкасида хатто хунук булиб туюлиши мумкин. Демак, хар бир минтакадаги халкнинг узига хос эстетик диди ва карашлари мавжуд. Маркетингни ривожлантиришда ушбу факторларни ривожлантириш катта урин тутади.

Шу уринда авваламбор, маркетингнинг узи нима деган саволга жавоб беришимиз жоиз. "Маркетинг" инглизчадан "маркет"- бозор, бозордаги харакат, фаолият, яъни бозор фаолиятини урганиш маъносини англатади"[2].

Маркетинг мижозни керакли товар ва хизматлар билан таъминлашда, мижознинг эхтиёжи, хохиш ва истакларини кониктиришда катта ахамиятга эга. Ишлаб чикарилган махсулотни харидори, унинг сифати ва нархига эътибор берган холда сотиб олади. Маркетинг - тадбиркорликнинг фалсафаси ва унсури сифатида юзага келиши, турли назарий ва амалий мактабларнинг хулосасидир. Маркетинг

April, 2022

215

ривожланишининг жараёни унга булган ёндашув ва фикрларнинг тобора купайиб боришига сабаб булди. Шунинг учун биз инсон эстетик эътиёжларининг хусусиятларини инобатга олиб, ишлашни урганишимиз керак. Эстетик идрок этувчининг талабини туларок кондириш учун аввало, мавжуд эхтиёжларни чукур тахлил килиш, усиш конуниятларини урганиш ва янги эхтиёжларнинг шаклланиши борасида маълумотларга, тахлилларга эга булиб бориш талаб этилади. Умуман олганда, инсон хаётининг барча жабхаларини гузал булишини истайди ва ушбу интилиш эса, барча касб эгаларини камраб олади. Бугунги кунда эса, гузаллик бу- нафакат маънавийлик, балки киймат хам касб этувчи асос омиллардан биридир.

АКШ ва Гарбий эвропанинг купгина мамлакатларида маркетинг масалалари буйича миллий институтлар, турли ассотсиатсия, мактаб ва тадкикот марказларининг ташкил этилиши бу соханинг ривожланишига олиб келди. Маркетинг гояларининг ривожланишини эвропа Маркетинг Кумитаси ва Англия Халкаро Маркетинг Ассотсиатсиялари таргибот килдилар. Мустакил давлатлар хамдустлиги давлатлари ва Россия бозор муносабатларига утилгандан сунг, маркетинг фаолияти фирмалар ва корхоналар фаолиятига жадал суръатлар билан жорий этила бошланди. 1990-йилда Россия Маркетинг Ассотсиатсияси ташкил этилди ва унинг Президенти этиб профессор Г.Г.Абрамшвили тайинланди.

80-90-йилларда маркетингнинг глобаллашув жараёни кузатилди. Австралиянинг Канберре шахрида 1992-йилда Глобал Маркетинг буйича Халкаро Конференсия булиб утди. Унинг шиори булиб «Маркетинг - бу хамма нарса», «Маркетинг - бу БИЗНЕС», деб жаранглади. Маркетингнинг фан ва узига хос санъат сифатида шаклланиши ва такомиллашувига куплаб хорижий мутахассислар Б.Берман, Г.Болт, М.Брук, А.Вайман, Х.Вайс, Х. Верли, Д. Гарднер, Д.Гарст, Х.Гренросс, э.Дихтл, П.Друкер, Р.Камп, Ф.Котлер, Ж.Ламблен, Т. Левитт, С. Маджаро, Мефферт Х., Р. Нишлаг, Дж.Еванс ва бошкалар уз хиссаларини кушдилар. [3].

Маркетингда эстетиканинг урнига тухталсак, эстетик дид тушунчасининг узига хослиги шундаки, эстетик дид шахс ва жамият нимани гузал ёки хунук булишида ифодаланади. Инсоннинг онг ости, хар бир вокеликка, буюмга, товарга, хатто бошка инсонларга нисбатан хам, ёки "ёкади", ёки "ёкмайди" деб бахо бериб кетаверади, чунки бахо беришдан аввал идрок туради. Х,ар бир инсоннинг онг остида бахо берилаётган объектнинг уз англанган, ёки англанмаган идеаллари

April, 2022

216

мавжудки, инсон бахо беришда инсон узи англамаган холда, уша идеалларга нисбатни ифодалайди. Ушбу бахо бериш хам жуда куп параметрларга, хатто инсоннинг жинси ва ёшига хам боглик. экспертлар товарнинг сотилишида инсон онг остининг ролини анчадан бери урганиб келмокдалар. Бу уринда товарнинг рекламаси хам катта урин тутади. Рекламаларнинг кайтаралавериши жараёнида реклама килинаётган товар ёки хизматлар, инсон унга эътибор каратмаса-да, онг остига "ёзилиб" колаверади ва сотиб олиш жараёнига келганида инсоннинг кузига ёки кулогига "иссик" куринади ва сотиб олади. "Маркетинг атамаси истемолга XIX - асрнинг 60- йилларида Макковерн томонидан киритилган. Маркетинг назарий консепсия ва тижорат фаолиятининг узига хос ходисаси тарзида XX - аср бошларида ЛТТТКда илк бор кулланилди" [4]. Маркетинг ривожланишининг жараёни унга булган ёндашув ва фикрларнинг тобора купайиб боришига сабаб булди.

"Эстетик дид тушунчасининг узига хослиги шундаки, у бир томондан, идрок, фахм, фаросат каби илдизи аклга бориб такалса, иккинчидан, узининг эхтирос, хис-хаяжон, субектив бахолаш хусусияти билан улардан ажралиб туради. Эстетик дид деганда - инсондаги гузаллик, сингари эстетик хусусиятларни умуман нафосатни идрок этиш кобилятини назарда тутилади" [5] Эстетика хаёт гузалликларини тасвирлаб, одамларда юксак хислат ва фазилатларни камол топтирди. эстетик анинг гузаллик, фожиавийлик, кулгилилик, улугворлик каби категориялари мавжуд. Ундаги гузаллик категорияси хам эстетик категориялардан бири булиб, у тугёнийлик, мафтункорлик, фойдалилик, муъжизавийлик сингари тушунчалар оркали изохланади. Гузалликнинг хусусиятлари эса кулайлик, манфаатдорлик, ёкимлилик, чиройлилик тушунчалари билан белгиланади.

Шиддат билан ривожланаётган замонда, барча турдаги касб эгаларида гузаллик, нафосат, эстетик дид, эстетик идеал ва эстетик бахони тарбиялаш нихоятда мухимдир. Х,ар бир фаолият тури уз хизматлари ва ишлаб чиккан махсулотларини гузал ва жозибали булишини, яхши сотилишини ва фойда олишни истайди, бу эса уз урнида нафосат фалсафасининг асоси булиш эстетик билимларни талаб килади. Иктисодиётда хам, жамиятнинг эстетик диди мезонларини, меъёрларини ва эстетик эхтиёжини урганиш-бу бозор иктисодиётининг талаб, таклиф бозор муозанатини конуниятларини ва маркетингни ривожлантириш, ракобатбардошликни ошириш,Товар пул муносабатларини ривожлантириш, унинг баробарида хаёт сифатини ошириш демакдир"[6].

April, 2022

217

Реклама тарихий манба сифатида узига хос хусусиятларга эгадир. Рекламанинг асосий вазифаси ахборот бериш оркали жамият аъзоларини маълум бир харакатга чорлаш хисобланади. Масалан, савдо рекламасидан максад махсулотни сотиш булса, маиший хизмат рекламаси ахолига хизмат курсатиш булган. Реклама - замонавий жамиятнинг ёркин ва ноаник ходисаси сифатида тоифаланмокда. Реклама факат товарлар, хизматлар, бозорлар хакида эмас балки жамиятдаги иктисодий, сиёсий муносабатлар хакида хабар беради.

Албатта реклама, товар ёки хизмат хакида маълумот билан бирга, инсон эстетик хиссиётларига таъсир килиши, инсон хотирасида эсланиб колиши керак. Бугунги кунда маркетинг тадбиркорлар, мененжерлар, турли мамлакатлар олимларининг хар хил сиёсий ва ижтимоий-иктисодий шароитларидаги фаолияти натижасида ривожланиб бормокда.

Хулоса урнида шуни айтишимиз жоизки, маркетинг фолиятида хар бир ишлаб чикариладиган махсулотни сифатини барча махсулотлар узининг эстетикасига эга булиши яъни, эстетик диди эстетик гузалигига ката этибор каратилади. Эстетик жихатдан жахон бозорида ракобатбардошлиги унинг жамиятда тутган урни, инсонларни ишлаб чикарилган махсулотга булган талабини янада ортиради, ва уз эхтиёжларини кондиришдан иборат. Шу сабабли Бренд - аник товар ёки компанияни идентификатсия килиш учун кулланадиган ноёб исм, символ, дизайн ёки образдир.

REFERENCES

1. GROWTH RHYTHM OF INTRASPECIFIC FORMS OF WHEAT

Dilbar Kadirova 2021/11/25 Web of Scientist: International Scientific Research Journal 11 294-299

2. THE APPEARANCE OF NEW AESTHETIC CRITERIA IN MODERN ART Авторы Dilbar Salihovna Kadirova Дата публикации 2019 Журнал Scientific Bulletin of Namangan State University Том 1 Номер 12 Страницы 72-78

3. Ф.Т.Базарова "МАРКЕТИНГ" Тошкент Молия Институти Тошкент Иктисод-молия" 2015. 5-бет.

4. Узбекистон миллий энциклопедияси. Давлат илмий нашриёти. Тошкент 2003- й. 479-бет.

5. А.Шер, Баходир Хусанов, эркин Умаров "Эстетика" Тошкент - 2008 -йил.

6. Мухамеджанова, Лалихон Ашуралиевна (2019) «РОЛЬ НРАВСТВЕННОСТИ В ОБЩЕСТВЕННОМ СОЗНАНИИ», Научный вестник Наманганского государственного университета : Вып. 1: Вып. 9 , статья 17.

7. Qaxxarova, M. (2021). SOCIAL-SPIRITUAL ENVIRONMENT OF SOCIETY AND SPIRITUAL IDEAL. Oriental Journal of Social Sciences, 30-36.

April, 2022

218

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.