Научная статья на тему 'Мария Монтессори таълимотида тарбияловчи муҳитни яратиш асослари'

Мария Монтессори таълимотида тарбияловчи муҳитни яратиш асослари Текст научной статьи по специальности «Искусствоведение»

CC BY
306
53
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мактабгача таълим / Мария Монтессори таълимоти (методикаси) / тарбияловчи муҳит / дошкольное образование / учение (методика) Марии Монтессори / воспитательная среда

Аннотация научной статьи по искусствоведению, автор научной работы — Абидов Бахадир Казимович

Мақолада бола шахсига йўналтирилган таълимнинг дунёда кенг тарқалган Мария Монтессори таълимоти (методикаси)нинг тарбияловчи муҳитни яратиш асослари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСНОВЫ СОЗДАНИЯ ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ СРЕДЫ В УЧЕНИИ МАРИИ МОНТЕССОРИ

В статье освещаются основы создания воспитательной среды согласно учения (методики) Марии Монтессори, являющегося одним из широко распространённых в мире учений, направленных на личность ребёнка.

Текст научной работы на тему «Мария Монтессори таълимотида тарбияловчи муҳитни яратиш асослари»

Абидов Бахадир Казимович,

«Замонавий таълим» журнали бош мухаррири, иктисод фанлари номзоди, доцент

МАРИЯ МОНТЕССОРИ ТАЪЛИМОТИДА ТАРБИЯЛОВЧИ МУЩНИ ЯРАТИШ АСОСЛАРИ1

АБИДОВ Б.К. МАРИЯ МОНТЕССОРИ ТАЪЛИМОТИДА ТАРБИЯЛОВЧИ МУЦИТНИ ЯРАТИШ АСОСЛАРИ

Маколада бола шахсига йуналтирилган таълимнинг дунёда кенг таркалган Мария Монтес-сори таълимоти (методикаси)нинг тарбияловчи мухитни яратиш асослари ёритилган.

Таянч суз ва тушунчалар: мактабгача таълим, Мария Монтессори таълимоти (методикаси), тарбияловчи мухит.

АБИДОВ Б.К. ОСНОВЫ СОЗДАНИЯ ВОСПИТАТЕЛЬНОЙ СРЕДЫ В УЧЕНИИ МАРИИ МОНТЕССОРИ

В статье освещаются основы создания воспитательной среды согласно учения (методики) Марии Монтессори, являющегося одним из широко распространённых в мире учений, направленных на личность ребёнка.

Ключевые слова и понятия: дошкольное образование, учение (методика) Марии Монтессори, воспитательная среда.

ABIDOV B.K. BASES OF EDUCATIONAL ENVIRONMENT CREATION FOR MARIA МОНТЕSSОRI STUDIES

There are lightened in the article bases of educational environment creation to develpop the basis for Maria Моnтеssоri studies (methodologies) development. Maria Моnтеssоri's studies is one of the worldwide spreaden methodologi directed to personality of child.

Keywords: preschool education, studies(methodology) of Maria Моnтеssоri, educational environment.

1 Макола Мария Монтессори таълимоти (методикаси)га баFишланган китоблар асосида тайёрланган ва мухокама учун такдим этилмокда.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

Мактабгача таълим муассасаларининг давлат ва нодав-лат тармоцларини янада кенгайтириш, давлат ва нодавлат мактабгача таълим муассасалари уртасида сотлом рацобат муцитини шакллантириш шароитларини яратиш, давлат ва хусусий сектор шериклиги шартларида мактабгача таълим муассасаларининг янги шаклларини жорий этиш - шу куннинг энг долзарб масалаларидандир.

Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги фаолиятини самарали ташкил этишни таъминлаш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 сентябрдаги «Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги фаолиятини ташкил этиш т^рисида» ПК-3305-сон карори кабул килинди. Мазкур карорга берилган шархда таъкидланганидек, « ... бугунги кунда мактабгача таълим муассасалари фаолиятини тубдан яхшилаш, мактабгача ёшдаги болалар камро-вини ошириш, илFор хорижий тажрибани урганган холда, х,ар жихатдан замонавий тизим яратиш масаласи долзарблигича кол-мокда»1. Мазкур карорда мактабгача таълим тизимини ислох, килишдаги мавжуд муаммо-ларни бартараф этиш максадида карорда кенг куламли тадбирларни амалга ошириш кузда тутилган, шу жумладан, педагог ва рахбар ходимларнинг малакасини ошириш жараё-нини самарали ташкил этиш, бунда замонавий педагогик ва ахборот технологиялари, хорижий мамлакатларнинг илFор тажрибасидан фойдаланиш, таълим муассасаларини юкори малакали, замонавий билимга эга кадрлар билан таъминлаш белгиланган.

Педагогик технологияларни бир-биридан фарклайдиган асосий хусусиятлардан бири унинг бола шахсига йуналтирилганлик дара-жасидир. Бола шахсига йуналтирилган таълим-нинг бир йуналиши - дунёда кенг таркалган Мария Монтессори таълимоти (методикаси)ни куллашдир. Таълим мазмуни ва методлари бола шахси шаклланиши, унинг мустакил шахс сифатида тан олиниши жараёнлари кечадиган мухитда ташкил этилади.

1 Конун хужжатлари маълумотлари миллий базаси

(www.lex.uz), 2017 й. // «Халк сузи» газетаси, 2017 йил

3 октябрь.

Мария Монтессори таълимотига биноан тарбияда му^итнинг а^амияти

Мактабгача таълим тизимининг педагогик усуллари ичида кузатиш усули мухим роль уйнайди. Кузатиш усули биргина мухим асосда - таълим олувчиларнинг уз эркинлигини мустакил ва самимий ифода кила олишида жам-ланган. Мария Монтессори таълимоти (мето-дикаси) асосида болаларни тарбиялаш максадида «Болалар уй»лари ташкил этилган.

Таълим олувчиларнинг уз эркинлигини мустакил ва самимий ифода кила олишни назарда тутган холда, биринчи навбатда атроф-мухит, айникса уз ичига синфлар жихозларини камраб олган шароитга ахамият берилади. Бир бурчагида кичкина полизи бор уйин майдончасини таълим муассасаси мухи-тининг мухим бир кисми деб тарFиб этиш янгилик эмас. Янгилик деб, шундай бир очик кенглик булиб, у жой синф билан нима билан-дир боFлик булиши ва болалар кун давомида эркин кетиб, яна уз ихтиёри билан кайтиб келиш имкониятига эга булиши мумкин булган мухит хисобланади.

Бу усул эски одатларни йукотди: у уриндик-ларни, яъни, болалар кимирламай утириб укитувчининг гапларини пассив тинглаб утиришини йук килди; у кафедрани хам йук килди ва энди укитувчи эски тизимдагидек бутун синф жамоасига дарс бермайди. Бундай муассаса ташки куринишида чукур тунтариш намоён булиб, унда болаларга таълим муассасалари одатга кириб колган мажбурий урнатилган тартиб тамойилларига асосланган коидаларга боFлаб эмас, балки узининг табиий ички хавасидан келиб чиккан холда харакат килишига йул куйиб берилади.

Ушбу тартиб аввало куйидагиларга эри-шишдан иборат: харакатчан, фаол бола эхтиёжига мос мухит яратиш. Бунинг мухимлиги аник: агар бекор килинган дарс-ларнинг урнини боланинг уз ихтиёридан

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

келиб чиккан фаолият эгалласа, унда ушбу фаолиятни амалга ошириши учун унга ташки материал такдим этилиши керак.

Шунинг учун бу йуналишдаги биринчи кадамни синфларни «Болалар уйи»га айланти-ришдан бошлаб, у ерда яшовчиларнинг буйи ва кучига караб жихозлаш лозим.

Мактаблардаги узгаришларнинг асосийси у ердаги парта ва уриндикларни йук килиш. Кенг саккизбурчакли пишик оёкли столларга буюртма берилади; улар мустахкам ва уз навбатида енгил булиб, 4 ёшли икки нафар бола уни бемалол жойдан жойга кучиришлари мумкин. Столлар туртбурчакли булиб, унинг хар томонига икки бола, сикилишиброк утирса уч бола сиFадиган катта улчамда булиши керак. Ундан ташкари, кичикрок столлар хам булиб, унда болалар якка холда шуFулланадилар.

Алохида кичкина курсилар (стуллар) хам буюртирилади. Аввал бу курсилар тукилган куринишда булган, лекин тажриба шуни курсатдики, бундай курсилар тез эскириб кетаверди ва эндиги курсилар хаммаси ёFоч-дан ишланган. Курсилар жуда енгил ва бежи-рим ишланган. Ундан ташкари, хар бир синфда ёFоч ва эгилувчан новдадан ишланган кулай креслочалар хам жойлаштирилади. Синфлар-даги бошка жихозлар жуда пастда жойлаштирилади, кичкина, хатто 3 ёшли кичкинтойлар-нинг хам буйи етадиган юз-кул ювгич (рако-вина)лар ташкил этилади. СиFдириш мумкин булган жойларга болаларнинг индивидуал овуни, тишлар ва тирноклар учун шчётка ва бошка нарсалар куйса буладиган шкафчалар урнатилади.

Хар бир синфда махсус укув кулланмалари (дидактик материаллар) сакланиши учун катор паст шкафлар жойлашгантирилган. Бу шкаф-ларнинг эшиклари бемалол очилади ва у ердаги материалларнинг сакланиши укувчи-ларнинг узларига топширилган. Бу шкафча-ларнинг устига тувакларда гуллар, вазаларда баликлар, катакларда кушлар ёки уйинчоклар куйилади ва болалар булар билан хохлаган-ларича уйнашлари мумкин. Куп жой кора доскалардан иборат булиб, улар жуда паст осиб куйилади ва ундан энг кичик болажон хам фойдалана олади. Хар бир доска ёнида кичкина кутича булиб, унинг ичида бур ва

оддий «артгич»ни урнини босувчи ок буз мато сакланади.

Деворларга жуда эхтиёткорлик билан тан-ланган, содда куринишни ифодаловчи, одатда болаларда кизикиш уЙFотадиган суратлар осилган. Рим шахридаги «Болалар уйлари»да Рафаэлнинг «Креслода утирган Мадонна» суратлари осиб куйилган ва бу сурат «Болалар уй»ларининг эмблемаси килиб танланган. Хакикатда, «Болалар уйлари» нафакат ижти-моий тараккиётни, балки одамгарчилик тарак-киётини ифодалайди: бунда улар оналикнинг олий мафкураси ва уз фарзандларини химоя килувчи аёллар тараккиёти бир-бири билан чамбарчас боFлик.

«Болалар уйи»даги шароитлар куйидагича таърифланади.

Эскириб колган уйинчокларнинг катта кам-чилиги шундаки, улар ку^ирчоклар ва харбий кУрFонлар, катталар тушунчаларига мос пред-метлар кичик куринишда ифодалаган. Аммо шу билан бирга, болалар кулларига катталар-дан фаркли, оддийрок ва бошкачарок ишланган нарсалар тушса алохида завкланадилар. Бу хол болалар кимматбахо уйинчоклар урнига уз кули билан ясаган кандайдир арзи-мас бирор нарсани афзалрок, деб билишини тасдиклайди.

Эшик урнига бирор парда осиб куйилса ёки кучирма токча оддий ёFоч тахтачалар суятиб куйилса, комоднинг оFир тортмаларининг урнига мебелларни осон йиFиб, узгартирса буладиган енгил ёFоч булаклари ёки кубиклар урнатиб куйилса, болажонларнинг кузларида хакикий кувончни куриш мумкин булади. Буларнинг барчаси мактабларни болалар учун «жазо масканлари»га эмас, балки кувончли жойларга айлантиради. Уларнинг яна бир афзаллиги - болаларнинг Fайратини сунди-рувчи оFир ёFоч турлари ва темирдан ишланган бир турдаги уриндиклар, купол, бахайбат шкафлар, «босувчи» кафедралар ва бошка киммат буюмлар урнига синфнинг бундай оддий жихозланиши катта маблаF талаб килмайди.

Укув муассасасини бундай оддий ва бежи-рим мебель билан жихозлаш болалар фаолия-тини бу предметлардан мустакил фойдала-нишга йуналтиради. Болалар бу предметлардан фойдаланиб булгач, уларни яна аввалги-дек тартибда жой жойига куйиш, бузиб юбор-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

ганларидан сунг кайта куриш, ювиш, тозалаш, чангини артишга урганадилар. Бу эса тажри-баларнинг курсатишича, кичкинтой болаларга жуда хам маъкул келадиган холатдир. Болалар астойдил тозалайдилар ва хакикатан хам жой-ларини тартибга келтирадилар. Улар бу иш-ларни бажонидил ва чакконлик билан бажа-радилар, уларга аввал онгли равишда уз кобилиятларини намоён килиш учун имко-ният берилмагани сабаб бу жараён уларга муъжизадек туюлади, янгилик яратилади.

Хакикатан хам болалар уз уйинчоклари эмас, балки атрофдаги предметларга тегсалар, улар уша захоти тухтатиладилар: «Туполон килма, тегма» ва бу танбехлар хар сафар секин-аста ёки каттик овоз билан, бирор рУзFор буюмига кулини тегизиши билан кайтарилаверади. Факат айрим ночоррок оила фарзандларигина (у хам булса, албатта, бекитикча) оналарига таклид килган холда овкат тайёрлаши ёки кир ювиши мумкин.

Мана шунинг учун хам «Болалар уйи»даги шароитда болалар узларини бахтли хисоб-лайдилар, чунки у ердаги кичкина ва оддий нарсалардан улар катталардек фойдаланиш-лари (столларга дастурхон ёзиш, овкатни такдим этиш, идишларни ювиш) мумкин. Бу ерда болалар уз уйларида узлари яхши курган, лекин уларга катъий такикланган нарсалардан безиён фойдаланиш, уларга туртилиб кетмас-дан харакат килиш, уларни синдириб куй-маслик, овкатланаётганда кийимни эхтиёт килиш, куйлакни хул килмасдан кулларини ювишни урганадилар. Оилаларда жуда мурт ва синиб колинишидан хавотир килинган бу нарсаларнинг узи эса бутунлигича сакланади ва уларнинг безиён сакланишида шу шароит-нинг ташкил этувчиларидан хисобланган «бузFунчилар» деб ном олганлар хам зарар етказмайдилар.

Монтессори мактабларидаги болаларнинг хурсандлиги ва харакатлари улар Fайрати ва энергиясини сундирадиган ишларга сарф килинмаслиги хакидаги оддий фикр усулни бутун дунёга тарFиб этишга туртки булди.

Тартиб ва интизомнинг анъанавий, эскир-ган усуллари тарафдорлари бунга эътироз билдиришлари мумкин. Уларнинг фикрича, болалар уз харакатлари билан стол ва курси-ларни тунтариб юборишлари, шовкин ва тар-тибсизлик килишлари мумкин эмиш. Лекин бу

ёш болалар билан шуFулланганларнинг мия-сига урнашиб колган эскича фикрлаш булиб, хакикатда эса хеч кандай асосга эга эмас.

Бир неча асрлардан бери янги туFилган чакалоклар учун йургакбоFлар, юриш хара-катидаги болалар учун юргазиш аравачаси зарур, деб хисобланиб келинган. Мактабларда эса бугунги кунгача оFир парталар ва полга михлаб куйилган курсилар керак, деб хисоб-ланади.

Бу холатлар бола харакатсизликда тарбия-ланиши зарур, деган эскирган нотуFри тах-минлар натижасида урнашиб колган эскича фикрлашдан бири. Гуё баданнинг махсус холати у ёки бу тарбиявий ахамиятга эга булиб, худди ибодат пайтида кабул килинган холатдек ахамиятга эгадек.

«Болалар уйи»даги барча столлар ва турли куринишдаги курсилар жуда енгил булиб, болалар уларни кутара олишлари ва узларига энг кулай жойга куйишларига имкон беради. Бола узига кулай жойда жойлашиб ихтиёрий холатда утиши мумкин. Бу эркинлик факат ташки курсаткич эмас, балки тарбия воситаси хамдир. Агар бола уз эхтиётсизлиги билан курсини туртиб юборса, у шовкин билан йикилиб тушади ва бола узининг эхтиётсиз харакатига эътибор беради. Лекин шу харакати оFир, кимирлатиб булмайдиган курси билан булса, бола бунга эътибор бер-майди. Шундай килиб, болада узини туFирлаш воситаси пайдо булади, у шуни куриб махорат дарсини узлаштиради: бундан сунг столлар ва курсилар шовкинсиз уз жойларида колади. Бола уз харакатларини бошкаришни урганган-лиги куриниб туради.

Аввалги усулларда бола томонидан инти-зомни узлаштиришда тарбиянинг тескариси келиб чикканлигини куриш мумкин. Яъни боланинг узига ишонч ва чакконлик билан юра олмай, харакатсизлик ва соковликда тар-бияланиши уни шунчалик бесунакай килиб куядики, у полга кокиб куйилмаган ёки оFир булмаган кулай ва енгил мебеллар урнатилган шароитга тушиб колганида албатта бирор нарсани туртиб ёки аFдариб юбориши мумкин. «Болалар уйи»ларида бола нафакат енгил, узига ишонч билан харакатланишни урганади, балки бундай интизомнинг маъносини хам тушуна бошлайди. Бу ерда харакат килишни урганиш кобилияти, унга бутун умр давомида

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

фoйдa кeлтиpaди. Кичик ёшдaн у Уз эpкинли-гидaн фoйдaлaнгaн x1oлдa узини кaндaй тутишни ypгaниб бopaди.

«Бoлaлap уйи»лapининг биpидa ягoнa oйнa тaгигa энcизpoк жaвoн ypнaтилиб, унинг уcтигa мeтaллдaн ишлaнгaн, гeoмeтpик шшкл-лapгa эгa буюмлap бyлгaн кичик cтoлчaлap куйил^н. Бу буюмлapдaн бoшлaнFич pacм дapcлapидa фoйдaлaнилaди. Лeкин ro^a жудa тop бyлгaни caбaбли бoлaлap жиcмлapни oлa-ётгaнлapидa cтoллapни aFдapиб юбopишap вa бундaн буюмлap epra тушиб ^ттик шшвкин кyтapилap эди. Бу пoлкaни бoшкacигa aлмaш-тиpишгa ^apop килинди, лeкин уcтaнинг ^лишга хeч вaкти бyлмaди вa бoлaлap шшв-кин килмaй, эхтиёткopлик билaн буюмлapни oлишни ypгaндилap вa пoлкa уз жoйидa ^л-гaн x1oлдa хaм буюмлap epra тушмaйдигaн булди.

Эхтиёткopлик билaн x1apaкaт кил^н тapздa бoлaлap бу мeбeлнинг кaмчиликлapини х^м eнгиб yтдилap. Пpeдмeтлapнинг oддийлиги вa нoмукaммaллиги бoлaлapдa фaoллик вa чaк1к1oнликни pивoжлaнтиpap экaн.

Аммo бу уcул вa унгa мocлaштиpилгaн мaк-тaб бoлa эхтиёжлapигa мoc paвишдa янги мoддий шapoитни яpaтиш вa мaшFулoтлapни тaшкил этиш билaн чeгapaлaниб кoлмaгaн. Худди шундaй уcулдa укитиш, яъни бoлaнинг aклий pивoжлaниши хaм тaшкил этилгaн. Бoлa нaфaкaт тyхтoвcиз xapa^^a, бaлки тyхтoвcиз paвишдa ypгaниб бopaди. Мoнтeccopининг фикpичa, унинг тaълимoтининг ^rra ^ш-фиёти бoлaнинг aнa шу aмaлий вa pухий фao-лият^ эхтиёжи унинг хapaкaтигa бyлгaн эхтиёжидaн кaм эмacлигини кaшф этилгaнидa. Уни укитиш aник биp тoмoнгa йyнaлтиpил-мaйди, лeкин кaдaммa-кaдaм у улFaяди вa ^т-тaлap эмac, бaлки тaбиaтнинг узи унинг ёшигa яpaшa туpли кoбилиятлapни шaкллaнтиpиб бopaди.

Шунинг учун бу уcулгa кypa, бoлa нимa килиши кepaклигини укитувчи ^^тиб бep-мaйди, бaлки бoлaнинг узи узининг ички ижo-дий pухиятидaн кeлиб чиккaн хoлдa фaoлияти учун мaтepиaл тaнлaйди. Укитувчи янги caнъaт туpини yзлaштиpaди: бoлa мияcигa кУp-кУpoнa мaълумoтлapни кaлaштиpиб тaшлaмaй, бoлa-нинг ёши^ мoc paвишдa унинг эхтиёжи учун мухим, aтpoфидaги мухит пpeдмeтлapигa йyнaлтиpaди.

Шундaй килиб aклий pивoжлaниш мaшFу-лoтлapиcиз, мaшFулoтлap эca шуFуллaниш мумкин бyлгaн тaшки мaтepиaлcиз бyлмa-гaнидeк, бoлaнинг aтpoф-мухитини pивoжлa-ниш вocитaлapи билaн (aввaлдaн бeлгилaнгaн вa илмий тaжpибaдaн yткaзилгaн) жихoзлaб, улap ёpдaмидa муcтaкил pивoжлaниш учун имшният яpaтилиши кepaк. Шундa xap биp бoлaнинг узи тaнлaш хукукигa э^ булиб, aклий pивoжлaниши учун кaдaммa-кaдaм килгaн мaшFулoтлapи укув мaтepиaллapидaн фoйдaлaнaди.

Xap биp бoлa унгa тaбиaт тoмoнидaн бepил-гaн pухий хoлaтигa кapaб ички туЙFугa тaянгaн хoлдa тaнлaйди; ички хиc туЙFу билaн бoшкa-pилaётгaн фaoллик кaттa кудpaт вa мaкcимaл ёндaшув билaн pивoжлaниб бopaди, шунинг учун бoлaлap чapчoк нимaлигини ceзмaй шун-дaй хapaкaтлapни aмaлгa oшиpaдилapки, Укитувчилap бу нapcaлapни тaлaб килишни хaёллapигa хaм кeлтиpмaгaнлap.

Бу уcул укув муaccacacи ишлapини жудa eнгил, тacaввуp килиб бyлмaйдигaн дapaжaдa ocoнлaштиpaди вa oлдингa cуpaди. Фaкaт биp нapca: бoлaни уз хoлигa кУймoк вa унинг му^кил иши хaмдa тaнлoвидa хaлaкит бep-мacлик тaлaб этилaди. Бoлa шу дaвpгaчa мухим хиcoблaнгaн кaттaлapнинг тaъcиp дoи-pacининг йyклигигa кapaмaй, ^r^ap caнъa-тини yзлaштиpишдa хaм му^кил хapaкaт килa oлaди.

Мoнтeccopининг тaълимoтигa кypa, бoлa бу мyъжизaнинг yзидиp. Мoнтeccopи янa биp нapcaни ^шф этди: ёзиш вa укишни ypTa-нишнинг энг мукaммaл дaвpи тypт вa бeш ёш opacидaги дaвp экaн. Шундaй килиб, бoлaлap фaкaт уз хиc-туЙFулapини pивoжлaнтиpиб вa мукaммaллaштиpибгинa кoлмaй, улapнинг oнги шундaй eтилгaнки, бoшкa бoлaлap энди биpинчи ^нфга кaдaм кУйгaндa, улap бoшлaнFич мaктaбнинг иккинчи cинфидa бeмaлoл укий oлaдилap.

Мoнтeccopининг фикpичa, унинг тaълимoти opкaли хapaжaтcиз вa зypикмaгaн хoлдa инди-видуaл тapбия муaммocининг aмaлий eчими тoпилди.

Xaкикaтдa эca бутун дунё унивepcитeтлapи-нинг тapбия фaнигa киpитгaн кaттa хиccaлapи кypиниб туpca-дa, мaктaблapнинг хoлaтлapи дeяpли yзгapмaди. Киpитилгaн ягoнa янгилик - хap биp cинфдaги yкувчилap coнининг

ЗAMOHAВИЙ TAЪЛИM I СОВРЕМЕННОЕ OБPAЗOВAHИE 2G18, l

камайганлиги, чунки укитувчи хар бир бола-нинг феъл-атворига караб унга муомала килиши, унинг кизикишлари томонга йунал-тириши лозим, лекин у факат бир неча укувчини эплай олади, холос. Усул эса эскили-гича колган, ташки куринишини бир оз узгар-тирган уша-уша пассив усул. ТуFри, бу усул укитувчи-мутахассисларни талаб килар эди. Уларнинг мехнати катта синчковлик талаб килиб, зерикарли булиб борарди. Албатта купгина ва турли-туман укув кулланмаларидан фойдаланиш керак эди; лекин бу усул яна болаларга уз фикрларини сингдириш ва бола-ларга рахбарият хамда катталар ихтиёрига итоат килишни талаб килади, яъни бу эски усулнинг шартлари узгармасдан колган.

Бунинг натижаси, табиийки, укитувчиларни индивидуал билим олишдан янада узоклаш-тириб юборади, чунки бу холат ташки куч таъ-сирида уз баргларини ёпиб олувчи усимлик сингари узлигини ичига беркитиб олади. Катталар одамзодни унинг табиий максадига ети-шишига «етаклаш» мумкин эмаслигини уйламаганлар; улар болаларга узлари ривож-ланиши учун имконият яратиб беришлари, уларни уз табиатига хос мухитда колдириш

кераклиги хакида уйлаб хам курмаганлар; ва кейин уз шахси ва характерини намоён килиши учун уларни уз холига куйиш, уларга эркинлик бериш ва табиати етаклаган жойга бориши учун шароит яратиб беришлари керак.

Буларнинг хаммасига болалар шу усулда етишиши мумкин. Бунинг учун синфдаги бола-ларнинг сонини камайтиришга хам, катта микдорда кулланмалардан фойдаланишга хам, юкори илмий даражада тайёрланган ходим-ларга хам хожат йук.

Бу усулда хар бир бола узгача машFулот билан банд ва шунинг учун, 40 ва ундан хам купрок укувчидан иборат синфда укиса хам индивидуал тарбияланади; бир тупламдан иборат кулланмалар хам битта синфга етарли булади; ва нихоят укитувчи махсус илмий тайёргарликка эмас, балки болага ранг-баранг фаоллигини намоён килишга халакит бермас-лик санъатига эга булиши керак.

Кейинги маколада Мария Монтессори мак-табларида болаларни укитиш ва тарбиялаш билан шуFулланадиган укитувчиларни тайёр-лаш масалалари ёритилади.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 30 сентябрдаги «Узбекистон Республикаси Мактабгача таълим вазирлиги фаолиятини ташкил этиш туFрисида»ги ПК.-3305-сон карори.

2. Монтессори М. Помоги мне это сделать самому. - М: «Карапуз», 2006.

3. Монтессори М. Значение среды в воспитании. / Пер. с итал. К.Памфиловой // Журнал «Частная школа», 1995, № 4. -С. 122-127.

4. Джуманова Д.М. Бола шахсига йуналтирилган таълимда Мария Монтессори мето-дикаси. // «Замонавий таълим» журнали», 2016 йил, 6-сон. -40-45-б.

5. Абидов Б.К. Мактабгача таълим (хорижий мамлакатлар тажрибаси). // «Замонавий таълим» журнали», 2017 йил, 11-сон. -34-46-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2018, 7

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.