Научная статья на тему 'МАРҲИЛАИ МУҲИМ ДАР САМТИ РАҲОИ ЁФТАНИ ТОЦИКИСТОН АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНИ'

МАРҲИЛАИ МУҲИМ ДАР САМТИ РАҲОИ ЁФТАНИ ТОЦИКИСТОН АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
230
27
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ТРАНСПОРТ / ТРАНСПОРТНОЕ СООБЩЕНИЕ / АВТОМОБИЛЬНЫЕ ДОРОГИ / ДОРОЖНОЕ СТРОИТЕЛЬСТВО / КОММУНИКАЦИОННЫЙ ТУПИК / ТРАНЗИТНАЯ СТРАНА / TRANSPORT / TRANSPORT COMMUNICATION / AUTOROADS / ROAD BUILDING / COMMUNICATIONAL IMPASSE / TRANSIT COUNTRY / НАЦЛИЁТ / РАВОБИТИ НАЦЛИЁТИ / РОҳҳО / РОҳҳОИ МОШИНГАРД / РОҳСОЗИ / БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНИ / КИШВАРИ ТРАНЗИТЫ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Шарифзода Абдуфаттоҳ

Дар мацола масъалаи амалишавии яке аз ҳадафҳои стратегии рушди мамлакат -раҳоии кишвар аз бунбасти коммуникатсиони ва табдил ёфтани он ба кишвари транзитй мавриди баррасй царор гирифтааст. Мавзӯи баҳси мацола таҳлили циёсии бунёди роҳҳо дар Тоҷикистон дар давраҳои мухталиф, хосатан дар даврони баъди ҷанги шаҳрвандӣ ва солҳои 2013-2020 маҳсуб меёбад. Масъалаҳои амали гаштани лоиҳаҳои таҷдиди роҳҳо автомобилгард, ҷудо гаштани маблагҳои грантии сохтмон ва таҷдиди роҳҳо, пулҳо ва нацбҳо, истифодабарии лоиҳаҳои сармоягузорӣ, таъмир ва нигоҳдории роҳҳо, саҳми соҳибкорони ватанӣ, аҳли цамоатчигӣ ва шахсони саховатпеша дар таъмиру барқарорсозии роҳҳо ва иншооти он дар асоси сарчашмаҳои мӯътамад таҳлил гаштаанд.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IMPORTANT PERIODS IN TAJIKISTAN REPUBLIC WAY OUT FROM COMMUNICATIONAL IMPASSE

The article dwells on an exploration of one of the most important strategic goals of Tajik economy - way out from communicational impasse and transformation of the republic into a transit country. The author of the article has done a comparative analysis of the problems of building and repair of roads in different periods of state independence of Tajikistan, especially in the periods after the civil war of1992-1997 and that one of2013-2020. Proceeding from various origins and works, he has analyzed the problems of engrafting and realization of the projects on reconstruction of autoroads, allotment ofgrants for building and reconstruction of roads, bridges, tunnels, utilization of grant stocks for repair and service of roads, contribution of local entrepreneurs, social circles and patrons into the cause of repair and reconstruction of roads.

Текст научной работы на тему «МАРҲИЛАИ МУҲИМ ДАР САМТИ РАҲОИ ЁФТАНИ ТОЦИКИСТОН АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНИ»

УДК 656+930 ББК 39.1+63.3(5Т)

Шарифзода Абдуфаттох,,

профессор, доктори илмуои таърих, узви вобастаи АМИ ЦТ (Тоцикистон, Душанбе,)

Шарифзода Абдуфаттох,

профессор, д-р ист. наук, член-корреспондент НАН РТ (Таджикистан, Душанбе)

Sharifzoda Abdufattoh, Dr. of History, Professor, correspondent member of the Academy of Sciences of Tajikistan Republic (Tajikistan, Dushanbe) E-MAIL: zavk@mail.ru Калидвожауо: нацлиёт, равобити нацлиёти, роууо, роууои мошингард, роусози, бунбасти коммуникатсиони, кишвари транзиты.

Дар мацола масъалаи амалишавии яке аз уадафуои стратегии рушди мамлакат -рауоии кишвар аз бунбасти коммуникатсиони ва табдил ёфтани он ба кишвари транзиты мавриди барраси царор гирифтааст. Мавзуи бауси мацола таулили циёсии бунёди роууо дар Тоцикистон дар даврауои мухталиф, хосатан дар даврони баъди цанги шаурванди ва солуои 2013-2020 маусуб меёбад. Масъалауои амали гаштани лоиуауои тацдиди роууо автомобилгард, цудо гаштани маблагуои грантии сохтмон ва тацдиди роууо, пулуо ва нацбуо, истифодабарии лоиуауои сармоягузори, таъмир ва нигоудории роууо, сауми соуибкорони ватани, аули цамоатчиги ва шахсони саховатпеша дар таъмиру барцарорсозии роууо ва иншооти он дар асоси сарчашмауои муътамад таулил гаштаанд.

Ключевые слова: транспорт, транспортное сообщение, автомобильные дороги, дорожное строительство, коммуникационный тупик, транзитная страна

Проводится исследование одной из важнейших стартегических целей таджикской экономики - выход из коммуникационного тупика и превращение республики в транзитную страну. Осуществлён сравнительный анализ проблемы строительства и ремонта дорог в различные периоды государственной независимости Таджикистана, в особенности в период после гражданской войны 1992-1997 гг. и в 2013-2020 гг. На основании различных источников и трудов проанализированы проблемы внедрения и реализации проектов по реконструкции автомобильных путей сообщения, выделения грантов на строительство и реконструкцию дорог, мостов, тоннелей, использование грантовых капиталов для ремонта и обслуживания дорог, вклад отечественных предпринимателей, общественности и меценатов в дело ремонта и реконструкции дорог.

Key-words: transport, transport communication, autoroads, road building, communicational impasse, transit country.

The article dwells on an exploration of one of the most important strategic goals of Tajik economy - way out from communicational impasse and transformation of the republic into a transit country. The author of the article has done a comparative analysis of the problems of building and repair of roads in different periods of state independence of Tajikistan, especially in the periods after the civil war of1992-1997 and that one of2013-2020. Proceeding from various origins and works, he

МАР^ИЛАИ МУ^ИМ ДАР САМТИ РА^ОИ ЁФТАНИ ТОЦИКИСТОН АЗ БУНБАСТИ КОММУНИКАТСИОНИ

ВАЖНЫЕ ПЕРИОДЫ В ВЫХОДЕ РЕСПУБЛИКИ ТАДЖИКИСТАН ИЗ КОММУНИКАЦИОННОГО ТУПИКА

IMPORTANT PERIODS IN TAJIKISTAN REPUBLIC WAY OUT FROM COMMUNICATIONAL IMPASSE

has analyzed the problems of engrafting and realization of the projects on reconstruction of autoroads, allotment ofgrants for building and reconstruction of roads, bridges, tunnels, utilization of grant stocks for repair and service of roads, contribution of local entrepreneurs, social circles and patrons into the cause of repair and reconstruction of roads.

Точикистон баъди сохибистиклол гаштан имконияти мустакилона муайян намудани самтхои рушди ичтимоиву иктисодй, сиёсй ва фархангиро пайдо кард. Вале дар мархилаи аввали сохибистиклолй давлати навбунёдамон дар равандаи амалй намуданй тагйиротхои ичтимоиву иктисодй ва сиёсй ба душворихо ва муаммохои зиёд ру ба ру гашт.

Талошхои сарвари давлатамон, Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Тоцикистон мухтарам Эмомалй Рахмон имконият дод,ки кишвар аз вазъияти бухронй рахой ёбад ва корхои созандагиву бунёдкорй, ислохотхо рохандозй гарданд. Умуман солхои рохбарии Асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Тоцикистон мухтарам Эмомалй Рахмонро шартан ба 5 давра та;сим намудан мумкин аст: 1) солхои 1992-1997-даврони нацоти давлату миллат аз вартаи фано; 2) солхои 1998-2000- даврони тахкими сулху субот; 3) солхои 2001-2006- давраи огози бунёдкориву созандагй; 4) солхои 2007-2013- давраи огози фатхи ;уллахо ва 5) солхои 2013-2020- давраи идомаи тадбирхо барои рушди устувор.

Дар солхои аввали сохибистиклолй Точикистон муташаннич гаштани вазъи сиёсии мамлакат бар асари чанги тахмилии шахрвандй (солхои 1992-1997), бухрони иктисодиву молиявй ба захирахои табииву моддй-техникй, истехсолии мамлакат хисороти калон расонид. Дар минтакахое,ки амалиётхои чангй мерафтанд кариб,ки хамаи корхонахои саноатй, наклиёт, иншоотхои сохтмон ва дигар корхонахо харобу валангор гаштанд, молу амвол ба ягмо бурда шуданд. Хосатан сохаи наклиёт, муассисахои автомобилй, роху пулхо (купрукхо), роххои охан зарар дид. Кисми зиёди воситахои наклиёт аз чониби горатгарон ба хорич бароварда шуд. Х,исороти моддии Точикистон солхои чанг беш аз 10 млрд. доллари ИМА-ро ташкил дод.

Дар чумхурй дар натичаи канда шудани робитахои иктисодиву хочагй бо дигар мамлакатхо ва идома ёфтани бухрон хачми маблаггузории иктисодиёт хеле кохиш ёфт. Танхо дар солхои 1991-1997 ворид намудани инвеститсияхо 25 баробар кам гашт [2,с.245].

Мухимтарин ниходи иктисодиёт (хочагии халк)-и хар мамлакат сохаи наклиёт махсуб меёбад. Робитахои истехсолии байнидавлатй махз ба наклиёт вобастагй дорад, зеро тавассути он интиколи молу махсулот, тичорат ба рох монда мешавад. Наклиёт фазои иктисодиёти чахониро ба танзим медарорад, таксимоти худудии мехнатро таъмин мекунад.

Шохахои рохи автомобилгард ва роххои охан,ки Точикистонро бо дигар давлатхо мепайваст, дар солхои Хукумати Шуравй сохта шудаанд ва онхо кисми муайяни инфрасохтори роххои уммииттифокиро ташкил медоданд. Аммо на хамаи роххо ба манфиати Точикистон равона гашта буданд. Масалан нохияхои марказй ва чанубии чумхурии бо дигар минтакахо тавассути роххо бевосита пайваст набуданд. Молу махсулот ва хатто шахрвандон тавассути роххои чумхурихои хамсоя интикол меёфтанд. Баъди ба даст омадаи сохибистиклолй душворихо дар самти транзити воситахои наклиёт ба амал омад. Роххои мамлакатхои хамсоя баста шуданд, низохои гумрукй ба амал омаданд. Дар надичаи минтакахои алохида ба бунбасти коммуникатсионй дучор гаштанд. Ин омил вахдату муттахидии минтакахоро халалдор кард. Точикистон ба изолятсияи геоиктисодй мувочех гашт,

нарххои интиколи бар ба маротиб боло рафтанд. Ин омилхо имконияти ба рох мондани робитахои наклиётиро бо мамлакатхои дуру наздик махдуд намуд[1,с.73].

Шароити чугрофии Точикистон (беш аз 93 %-ро ташкил додан куххо), набудани роххои бахрй ва дарёй, рушд накардани сохаи рохи охан ва роххои хавой сабаб гаштанд, ки бештар роххои автомобилгард инкишоф ёбад. Дар ибтидои солхои 90-уми асри ХХ дарозии умумии роххои автомобилгард 13,4 хазор гектаррро ташкил медод, ки аз онхо 12.1 хазор км. асфалтпуш буданд. Морлу махсулот асосан бо автомобилхо интикол дода мешуданд. Масалан дар соли 2002 дар чумхурй 90% мусофирон (130,3 млн нафар) ва борхо (146,2 хазор тонна) тавассути наклиёти автомобилй кашонида шудаанд [11,с.37].

Баъди хотимаи чанги шахрвандй, новобаста аз душворихо дар назди Хукумати чумхурй вазифахои баркарор кардани хочагй, дар асоси иктисодй бозоргонй рохандозй намудани сохтмони корхонахои истехсолй ва умуман ислохоти иктисодй меистод. Зарурати бунёд ва рушди роххо, иншоотхои мухандисиву наклиётй ба амал омаданд. Дар аввал барои сохтмони роххо ба микдори кам маблагхо чудо мешуданд. Сарвари давлат ва Хукумати Точикистон, асосгузори сулху вахдати миллй - Пешвои миллат дар яке аз суханронихои худ бахшида ба чашни Истиклолият, хануз 8 сентябри соли 1997 таъкид намуданд, ки "мо бояд ба сохтмони мухимтарин иншоотхои барои мамлакатамон хаётан мухим: рохи охани Кургонтеппа- Кулоб, рохи автомобилгарди Кулоб- Калъаи Хумб ва накби Анзоб шуруъ кунем. Кушиш ба харч дихем,ки дар ибтидои карни XXI шабакаи наклиёту роххо дар хамаи фасли сол минтакахои чумхуриро ба хам пайваст намояд. Роххо дар шароити Точикистон нафакат ахамияти бузурги иктисодй, балки сиёсй низ доранд"[7].

Бояд гуфт, ки аз соли 1997 афзоиши нишондих,андах,ои мацмааи наклиёт ба даст омада, сохахои рохдорй, наклиёти автомобилй, рохи охан ва хавопаймой ру ба инкишоф ниходанд [10].

Пешвои миллат дарк намуданд, ки бе васли хамаи минтакахои чумхурй ба даст овардани ин хадафхо имкон надорад. У пайгирона ахди кишварро ба ободониву бунёдкорй дар хама сохахо, бахусус дар сохаи рох даъват кард ва Хукумати кишварро вазифадор намуд, ки «... дар хусуси бунёди инфрасохторе, ки Тоцикистонро аз бунбасти коммуникатсионй мебарорад ва ба меъёрхои байналмилалй мутобик гардонидану дар холати хуб нигох доштани он, инчунин чорй намудани механизмхои худмаблаггузорй тадбирхои зарурй андешад» [3].

Агар мо ба мавкеъи чугрофии Точикистон назар афканем, маълум мегардад, ки чумхуриамон дар таъмини робитахои байнихамдигарии мамлакатхои хавзаи укёнуси Хинд бо дигар мамлакатхои хамчавор накши мухим мебозад, кишвари мо ба таври объективй ба сифати пул дар муносибати байнихамдигарии давлатхои Гарб ва Осиёи чанубу шаркй хидмат мекунад.

Рохбарият ва Хукумати чумхурй масъалаи ба кишвари транзита табдил додани Точикистонро яке аз авлавиятхои рушд муайян намуда, дар доираи Стратегияи аз бунбасти коммуникатсионй баровардани Точикистонро муайян намуд, ки он дар Паёми харсолаи Президенти мухтарами Чумхурии Точикистон ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон дар соли 2010 дарч гардид.

Стратегияи мазкур ду самти асоси фаъолияти сохаро дар бар мегирад: якум, ташаккули шабакаи ягонаи роххои автомобилгарди дохили кишвар ва пайваст намудани он ба шохроххои байналмилалй;

дуюм, хамрох шудани Чумхурии Точикистон ба Конвенсия ва Созишномахои байналмилалй оид ба равобити наклиётй [9].

Ворид шудани Точикистон ба Конвенсияи Гумрукй доир ба интик,оли байналхалкии борхо бо истифодаи китобчаи МДП (Конвенсияи МДП аз 14 ноябри соли 1975), тахияи ва кабули Барномаи давлатии рушди шабакаи роххои автомобилгард ба мухлати то соли 2000 -ум, кабули Конуни Чумхурии Точикистон "Дар бораи наклиёт" аз 29 ноябри соли 2000, № 22, кабули Барномаи давлатии рушди комплекси на;лиёти Чумхурии Тоцикистон то соли 2025, ки бо ;арори Хукумати Чумхурии Тоцикистон аз 1 апрели соли 2011 № 165тасди; шудааст ва дигар санадхо ба рушди сохаи наклиёту рохсозй мусоидат намуданд.

Дар рохи амалй гаштани хадафхои роххсозй ба Точикистон институтхои молиявии байналхалкй, аз кабили АБР, ИБР, ЕБРР карз пешниход карданд ва бевосита бо дастгирии Хукумати Чопон, Эрон, Чумхурии Халкии Чин чудо гаштани маблагхои грантй сохтмон ва тачдиди роххо ва накбхо ба рох монда шуданд. ^абул ва амалй намудани лоихахои дахлдор доир ба ин масъала имконият доданд,ки Точикистон мархила ба мархила аз бунбасти коммуникатсионй рахой ёбад.

Тачдиди рохи автомобилгарди Душанбе- Кургонтеппа-Кулоб, ба истифода дода шудани шохрохи Кулоб -К^алъаи Хумб имконият доданд,ки рафтуомади шабонарузии воситахои наклиётро дар самти Душанбе-Кулоб-^алъаи Хумб-Хоруг-Мургоб-ЧХЧ ва баромадан ба шохрохи байналхалкии ^арокурумро таъмин намояд.

Мавриди истифода карор гирифтани накбхои Истиклол ва Шахристон, азнавсозии рохй автомобилгарди Душанбе-Чанок (сархади Узбекистон) равобити наклиётро ба мамлакатхои авроосиё осон кард.

Соли 2013 дар хаёти сиёсй ва иктисодиву ичтимоии Точикистон хамчун соли вусъати амалхои созанда, сулху суботи комил ва тахкими дастовардхои даврони сохибистикдолии кишварамон, аз чумла вахдати миллй гардида, дар ин сол барои идомаи раванди рушди босуботи мамлакат заминахои устувор гузошта шуданд.

Руйдоди мухиму назарраси соли 2013 дар Точикистон баргузории интихоботи Президентй ва аз нав ба макоми Президенти Чумхурии Точикистон интихоб гардидани Сарвари арзандаи давлату миллат Асосгузори сулху вахдати миллй -Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон мебошад.

6 ноябри соли 2013 ба тарики интихоботи умумихалкй номзад аз Хизби халкии демократии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон бо 84,23 фоизи овозхои интихобкунандагон аз нав ба макоми Президенти Чумхурии Точикистон интихоб шуда, 16 ноябр маросими савгандёдкунии Президенти Чумхурии Точикистон баргузор гардид [12].

Хамаи куллахои баланде, ки мардуми Точикистон минбаъд фатх намуда, ба сатху сифати нави рузгору зиндагии шоиста бояд бароянд, инчунин самтхои асосии сиёсати дохилию хоричй ва хадафхои стратегй дар суханронии Президенти кишвар мухтарам Эмомалй Рахмон рузи савгандёдкунии тантанавй 16 ноябри соли 2013 ба таври возеху равшан баён гардид [10]

Баъди анчоми маросими савгандёдкунй Сарвари давлат мухтарам Эмомалй Рахмон чун Президенти тозаинтихоби Чумхурии Точикистон, ки аз нав барои 7 соли оянда ба ин макоми олй интихоб гардидаанд, расман ба фаъолият шуруъ намуданд.

Расидан ба истиклоли энергетикй, баровардани кишвар аз бунбасти коммуникатсионй, таъмини амнияти озукаворй ва шуруъ аз соли 2018 (аз Паёми Президенти мамлакат ба Мачлиси Олии Чумхурии Точикистон 26 декабри соли 2018) саноатикунонии босуръати мамлакат чун хадафхои стратегии Хукумати Чумхурии

Тоникистон ва рохи асосии баланд бардоштани сатх ва сифати зиндагии мардум барои хафт соли давраи нави рохбарии Президента тозаинтихоб (2013-2020) муайян карда шуд.

Бо максади баромадан аз бунбасти коммуникатсионй ва ба каламрави транзита табдил додани Тоникистон, ки яке аз хадафхои асосии Стратегияи миллии рушди Чумхурии Тоникистон барои давраи то соли 2030 муайян шудааст, бо дастгирй ва рохнамоии бевоситаи Президента Чумхурии Тоникистон мухтарам Эмомалй Рахмон шуруъ аз соли 2013 дар сохаи наклиёт ба маблата зиёда аз 1 миллиард доллари америкой 29 лоихаи сармоягузории сохтмону тандиди роххои мошингарду охан ва иншоотхои онхо, лоихахои тахкимбахшии и;тидорхои техникии соха татби; гардид.

Хамзамон бо дастгирй ва рохнамоии Пешвои миллат мухтарам Эмомалй Рахмон имрузхо 10 лоихаи сармоягузорй ба маблаги умумии 623 млн. 246 хазор доллари америкой, тиб;и Созишномахои ;арзию грантй ва 509 млн. 752 хазор доллари америкой, аз ин 63 млн. 580 хазор доллари ИМА сахми Хукумати Чумхурии Тоникистон мавриди татби;шавй ;арор доранд[5].

Дар соли 2020 барои налби сармоя оид ба татбики лоихахои давлатии сармоягузории сохаи наклиёт, аз нумла сохтмони роххои мошингарди Душанбе-Кулма, китъаи ^алъаихумб-Ванн сархади нохияи Рушон ва Лаби Чдр-Кдлъаихумб, тандиди роххои мошингарди Гулистон-Фархор-Панч,-Дустй, Бохтар-Дангара-Гулистон ва Хулбук-Темурмалик-Кангурт, сохтмони пул аз болои дарёи Панн дар мавзеи Кокули нохияи Фархор бо рохи мошингарди ба пул баранда, хариди техника, рушди неру нихати идоракунии нигохдории пулхо дар Чумхурии Тоникистон, лоихакашии рохи мошингарди Гулистон-Кулоб дар вилояти Хатлон, рохи мошингарди Хунанд-Конибодом дар вилояти Сугд дар сатхи омодагй ва корбарй бо институтхои молиявй ва шарикони рушд ;арор доранд.

Дар 7 соли охир беш аз 1500 километр роххои мошингард, 190 пул, 4 долони зиддитармавй ва 50 километр рохи охан бунёду навсозй гардиданд ва имкониятхои транзитии кишварро густариш доданд.

Дар натина Тоникистон тиб;и арзёбии созмонхои байналмилалй аз руи нишондихандахои сифати роххои мошингард дар байни кишвархои Иттиходи Давлатхои Мустакил яке аз нойхои намоёнро ишгол намуд.

Соли 2020 аз хисоби маблагхои бунети нумхуриявй барои сохтмони асосй дар 35 иншооти на;шавй 21 млн. сомонй пешбинй шуда, ба холати 1 июни соли 2020 дар 30 иншоот ба маблаги 7 млн. 586 хазор сомонй корхо инро гардидаанд.

Барои таъмир ва нигохдории 14339 км роххои мошингарди истифодаи умуминумхурй давоми солхои 2013-2020 аз бунети нумхуриявй 334,3 млн. сомонй, бунетхои махаллй 63,5 млн. сомонй нудо ва истифода шудааст. Маблагнудокунии харсолаи соли 2020 нисбат ба соли 2013 26,6 фоиз зиёд гардид.

Дар давоми 7 соли сипаришуда барои муассисахои нигохдории роххои мошингард 507 адад техникаю танхизоти замонавй ва пури;тидори рохригохдорй харидорй гардидаанд.

Дар 7 соли охир барои дастгирии икдоми Президента Чумхурии Тоникистон мухтарам Эмомалй Рахмон оид ба иштироки васеъ ва сахмгузорй дар корхои ободонии роххо ва пулхо аз нониби сохибкорони ватанй, ахди намоатчигй ва шахсони саховатпеша барои таъмиру баркарорсозии роххо ва иншооти он ба маблаги кариб 180 млн. сомонй корхо инро гардидаанд.

Дар натинаи амалй намудани мархилаи аввали хадафи стратегии рушди мамлакат, яъне рахоии кишвар аз бунбасти коммуникатсионй ва дар нумхурй бунёд гардидани шабакахои вохид ва таъминкунандаи равобити наклиётии дохилй ва баромадан ба кишвархои

^амчавор, нишондиx,андаx,ои асосии xизматрасониx,ои накл^тй тадричан инкишоф ва тамоюли пайвастаи рушдро касб намyдаанд.

Айни ^ол дар бозори xизматрасониx,ои накл^ти автомобилй 1674 адад субъекщои xочагидорй ба кайд гирифта шудааст.

Дар самти боркашонии байналмилалй 28 адад ширкати накл^ти автомобилй дар асоси созишнома^ои байналмилалии дучонибаю бжёрчониба бо 40 кишвари xоричи дуру наздик ба ^амлу накли бор^о ва амвол машгуланд.

Бо максади рушди со^аи накл^ти ро^и о^ани кишвар ва ба кишвари транзитй табдил додани Чум^урии Точикистон ро^^ои о^ани доxилй ва минтакавй соxта шудаанд, аз чумла ба муносибати чашни 25 - солагии Истиклолияти давлатии кишвар соли 2016 китъаи Bаxдат-Ёвони ро^и о^ани Дyшанбе-Боxтар-Kyлоб бо дарозии умумии 40,7 км (3 накб бо дарозии 3б43 метр, 8 пул бо дарозии б83 метр) соxта ба истифода дода шуд [4].

Сарвари давлат бор^о из^ор дошта буданд, ки максади давлат аз бушди ровдову пул^о рафтуомади доимй дар доxили кишвар, густариши равобити байналмилалй, осон кардани мушкилоти мусофирон ва ^амлу накли озоди молу ма^сулот ^ам дар доxили Точикистон ва ^ам бо кишвар^ои ^амсоя мебошад.

Дар давоми сол^ои 2013-2020 бо ташаббус ва талош^ои Пешвои миллат му^тарам Эмомалй Pаxмон лои^а^ои зиëди сармоягузории xоричии давлатй дар со^аи наклгёт амалй шудаанд, аз чумла ро^^ои мошингард: - тачдиди роx,и мошингарди Боxтар (Куртонтеппа) -Дустй марxилаи 2 - 18 км ва 5 адад пул, (сол^ои 2012-2013), тачдиди ро^и мошингарди Душанбе - сар^ади Киргизистон - марx,илаи 3, китъаи ро^и Сайрон-Карамик 89 км (соли 2013), тачдиди ро^и Душанбе-Кулма, китъаи Душанбе-Дангара марxилаx,ои 1, 2 ва 3 - 13б км ва 19 адад пул (сол^ои 2009-2014), китъаи ро^и ДанFара-Kангyрт 26 км ва 3 адад пул (сол^ои 2013-2014), соxтмони ро^и мошингарди Шо^он-Зигар марx,илаи 3 - 18 км ва 2 адад пул (сол^ои 2011-2014), тачдиди ро^и мошингарди Душанбе - Турсунзода - сарx,ади Узбекистон, 7 километри китъаи ро^и Душанбе то сарx,ади Узбекистон ва 9 адад пул (сол^ои 2011-201б), тачдиди ро^и Айнй - Панчакент - сарx,ади Узбекистон - 113 км ва 31 адад пул (сол^ои 2012-201б), соxтмони ро^и Kyлоб-Калъаиxyмб, китъаи Шамсиддин Шщин - Шщон 40 км ва 10 адад пул (сол^ои 2012-2017), тачдиди ро^и Bосеъ - Ховалинг, дар доираи лои^аи Яутди дологари 3 ва 5-и Х.ИМОМ 88 км ва 12 адад пул (сол^ои 2014-2017), тачдиди роx,и мошингарди Душанбе - Турсунзода - сарx,ади Узбекистон, китъаи ро^ аз пайкараи Абуалй ибни Сино то дарвозаи гарбии ша^ри Душанбе, соxтмони ду чорро^аи сесат^а (эстакада), ду ро^и дусат^а, ро^^ои зеризаминй 4,9 км ва ду пул, ^ар кадоме бо дарозии 125 метр (сол^ои 201б-2020); пул^ои мошингард - соxтмони пули байналмилалй дар но^ияи Шуробод (сол^ои 2011-2013), баркарорсозии пул аз болои дарëи Сорбот ва таъмири 10,5 км ро^и Fарм-Навобод (сол^ои 2014-201б); накб^ои мошингард: - "Ша^ристон" дар доираи тачдиди ро^и мошингарди Душанбе-Чанок (сарx,ади Узбекистон), (сол^ои 200б-2013), "Хатлон" дар доираи тачдиди ро^и мошингарди Дyшанбе-Kyлма, китъаи Душанбе-Дангара марx,илаи 2 (сол^ои 2010-2013), "Истиклол" кор^ои бокимонда (сол^ои 2011-2015) ва дар самти бужди ро^и о^ан, пул^о ва накб^ои ро^и о^ан: - соxтмони 40,7 км ро^и о^ани Дyшанбе-Боxтар-^лоб, китъаи Bаxдат-Ёвон (сол^ои 2009-201б), аз чумла соxтмони 5 адад пул бо дарозии 582 метр ва 3 адад накб бо дарозии 3б43 метр (сол^ои 2015-201б).

Сарвари давлат му^тарам Эмомалй Pаx,мон ба масъалаи рушди коммуникатсионй натан^о дар доxили кишвар, инчунин, дар минтака низ таваччущ зиëд доранд ва дар самти мазкур Точикистон лои^а^ои бузургро дар ^амкорй бо кишвар^ои ^амсоя ро^андозй кардааст.

5 июни соли 2013 сарони се давлат - Тоникистон, Афгонистон ва Туркманистон дар шахри Атамуроди Туркманистон ба сохтмони рохи охани пайвандсози Тоникистону Туркманистон тавассути каламрави Афгонистон отоз бахшиданд. Ин шохрохи хамкорихо ва азми созандаи мамлакатхои минтака на факат бехтарин василаи харакати мусофирон ва инти;оли борхо, балки омили мухими тахкими дустиву бародарии мардумони кишвархо хохад гашт. Ахамияти стратегии ин рох на танхо аз нигохи боз хам бештар ба хам наздик гаштани кишвархо ва мардумони он, балки дар самти халли як силсила масъалахои минтакавии иктисодй, инфрасохторй, интимой ва гуманитарй низ комилан возех мебошад [6].

Бо таваннух ба он корхое, ки дар солхои 2013-2020 дар нумхурй анном дода шудаанд, метавон натинагирй кард, ки рохбарияти давлату Хукумат барои ба кишвари вохид ва як порча табдил додани Тоникистони азиз кадамхои устувору созанда бардоштааст. Имруз Тоникистон натанхо аз бунбасти коммуникатисонй баромад, балки ба як кишвари транзитй мубаддал гардидааст .

Чумхурии Тоникистон айни хол дар баробари кишвархои минтака ва дунё мавкеъ ва нуфузи худро касб кардааст ва ин хама самараи татбики сиёсати дурандешона ва созандаи Президенти кишвар мухтарам Эмомалй Рахмон бо дастгирии мардуми шарифи Тоникистон мебошад.

Х,амин тавр, бо назардошти матолиби мазкур ва ба шарофати ноил шудан ба хадафхои миллй сиёсати хирадмандонаву созандаи Президенти Чумхурии Тоникистон Эмомалй Рахмон вобаста ба рахой аз бунбасти коммуникатсионй ва ба кишвари транзитй табдил додани Тоникистон ба амри вокей табдил ёфт. Зеро ин ибтикороти Пешвои миллат дар рохи пайвастан ба нахон таввасути роххои Тоникистон корсозихои таърихии андодамонро ба хотир меоварад, ки аз тарики рохи бузурги абрешим пули иктисодй ва фархангиро байни Шарку F арб бунёд нихода буданд.

Бунёди шабакаи нави роххои мамлакат бо назардошти пайвастани он бо шахроххои заминй, обй ва хавоии байналмилалй далели муътамад ва барнастаи ба низоми нахонии иктисодй ва коммуникатсионй рох ёфтани Тоникистон аст, ки тавонмандихои кишвари моро беш аз пеш афзун менамояд.

Пайнавишт:

1. Гафурова Г. А. Первые шаги Таджикистана на пути к выходу из транспортного тупша//Ученые записки Худжандского государственного университета им. академика Б. Гафурова. Серия общественно-гуманитарных наук. -2016.-1(46). С. 72-75.

2. Дадабаева, З.А. Особенности развития транспорта в Республике Таджикистан/ З.А. Дадабаева // Транспорт и связь в новых независимых государствах: особенности и факторы развития. - M.: ИРАН, 2013.- 476 c.

3. Ифтитоуи роуи ощни Душанбе-Цургонтеппа-Кулоб 24 августи соли 2016 // Агентии миллии Иттилоотии Тоцикистон «Ховар». URL: https://khovar. tj/2016/08/iftito-i-ro-i-o-ani-dushanbe-ur-onteppa-k-lob/ ( Оанаи муроциат: 23.11.2020).

4. Иштирок дар огози сохтмони роуи ощни Тоцикистон-Афгонистон-Туркманистон дар шщри Атамуроди Туркманистон. 05 июни соли 2013 // Сайти Президенти Цущурии Тоцикистон. URL: http://www.president.tj/node/4484 (Санаимуроциат: 23.11.2020).

5. Минтранс о сносе домов при ремонте дорог и возможном введении платы на автодороге «Душанбе-Бохтар»// URL: https://vecherka.tj/archives/45437 (Санаи муроциат: 01.12.2020).

6. Пешвои муаззами миллат. Нацши Эмомалй Рахмон дар тащими Истицлолияти давлати/Зери назари Рахмон Озода Эмомалй.- Душанбе, 2018. - С. 195.

7. Рахмон, Э. Выступление на торжественном собрании посвященной 6-й годовщине Независимости Республики, 8 сентября 1997 года / Э. Рахмон// Народная газета. -1997.-17 сентября.

8. Раумон Эмомали. Истицлолияти Тоцикистон ва эуёи миллат. Цилди нууум. -Душанбе: Ирфон, 2010 - 632 с.

9. Соуаи нацлиёти Тоцикистон// URL: https://mfa. tj/tg/ main/tojikiston /naqlijot (Санаи муроциат: 01.12.2020).

10. Суханрони дар цаласаи якцояи Мацлиси милли ва Мацлиси намояндагони Мацлиси Олии Цумуурии Тоцикистон ба муносибати савгандёдкунии Президенти Цумуурии Тоцикистон. 16 ноябри соли 2013 // Сайти Президенти Цумуурии Тоцикистон. URL://http://www.president. tj/node/5588 (Санаи муроциат: 23.11.2020).

11. Таджикистан. 15 лет государственной независимости. Статистический сборник. -Душанбе: Госкомстат РТ. - 2006. - 488 с.

12. Шарифзода А., Цосими З. Эмомали Раумон: интихоби мардум (Сиёсати дохили ва хориции Президенти Тоцикистон дар соли 2013). Душанбе: Бухоро, 2014 - С. 140-142.

Reference Literature

1. Gafurova G.A. The first Steps of Tajikistan on the Road of Way out from Transport Impasse // Scientific Notes of Khujand State University named after acad. B. Gafurov. Humanitarian Sciences. - 2016, #1 (46). - pp. 72 - 75.

2. Dadabayeva Z.A. Peculiarities of Transport Development in Tajikistan Republic // Z.A. Dadabayeva// Transport and Communication in New Independent States: Peculiarities and Factors of Development. - M.: RASI, 2013. - 476 pp.

3. The Opening of Dushanbe-Kurgan-Tyube - Kulyab Railway on August 24, 2016 // "Hovar" (tidings) National Informational Agency of Tajikistan.URL: https://khovar.tj/2016/08/iftito-i-ro-i-o-ani-dushanbe-ur-onteppa-k-lob/ (Date of request: 23.11.2020).

4. Participation in the Inception of the Building of "Tajikistan - Afghanistan - Turkmenia" Railway in the Town of Atamurod (Turkmenia) June 5, 2013 // The Site of Tajikistan Republic President. URL: http://www.president.tj/node/4484 (Date of request: 23.11.2020).

5. Transport Ministry on Pulling down Houses When Repairing Roads and Potential Introduction of Payment on the Autoraod "Dushanbe-Bokhtar" // URL: https://vecherka.tj/archives/45437 (Date of request: 01.12.2020).

6. The Great Nation Leader. The Role ofEmomali Rahmon in Consolidation of State Independence // Under the editorship of Rahmon Ozoda Emomali. - Dushanbe, 2018. - p. 195.

7. Rakhmon E. The Speech at the Solemn Meeting Dedicated to the 6-th Anniversary of Independence of the Republic on September 8,1997//E.Rakhmon//People'sNewspaper. 1997, September 17.

8. Rakhmon Emomali. Independence of Tajikistan and Revival of Nation. - V.9. - Dushanbe: Cognition, 2010. - 632 pp.

9. Transport Branch of Tajikistan. URL: https://mfa.tj/tg/ main/tojikiston /naqlijot (Date of request: 01.12.2020).

10. The Speech at the Joint Sitting of Majlisi Milli andMajlisi Namoyandagoni Majlisi Oli (National Council and the Council of Representatives under the Auspices of Supreme Council) in Honour of Inauguration of Tajikistan Republic President. November 16, 2013. // The Site of Tajikistan Republic President. URL://http://www.president.tj/node/5588 (Date of request: 23.11.2020).

11. Tajikistan. 15 Years of State Independence. Statistical Collection. TR State Committee on Statistics. - Dushanbe, 2006. - 488 pp.

12. Sharifzoda A., Kosimi Z. Emomali Rakhmon: The Choice of the People (Home and Foreign Policy of Tajikistan Republic President in 2013). - Dushanbe: Bukhara, - pp. 140 - 142.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.