Научная статья на тему 'МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ИННОВАЦИОН ХИЗМАТЛАР РИВОЖЛАНТИРИШ АСОСЛАРИ'

МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ИННОВАЦИОН ХИЗМАТЛАР РИВОЖЛАНТИРИШ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
50
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновациялар / инновацион сиёсат / модернизациялаш / агросаноат ишлаб чиқариши / хўжалик юритиш механизми / рақобат. / инновации / инновационная политика / модернизация / агропромышленное производство / механизм хозяйствования / конкуренция.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Дусматова Машҳура Олимжоновна

Ушбу мақола миллий иқтисодиётни модернизациялаш шароитида республика саноат ишлаб чиқаришида инновацион жараёнларни ривожлантиришни тадқиқ этиш масалаларига бағишланган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Данная статья посвящена вопросам исследование развития инновационных процессов в промышленном производстве республики в условиях модернизации национальной экономики

Текст научной работы на тему «МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ИННОВАЦИОН ХИЗМАТЛАР РИВОЖЛАНТИРИШ АСОСЛАРИ»

МАМЛАКАТНИ МОДЕРНИЗАЦИЯЛАШ ШАРОИТИДА САНОАТ КОРХОНАЛАРИДА ИННОВАЦИОН ХИЗМАТЛАР РИВОЖЛАНТИРИШ

АСОСЛАРИ

Дусматова Машхура Олимжоновна

АТИБ Асака банк Самарканд филиали етакчи мутахассиси

Аннотация: Ушбу макола миллий иктисодиётни модернизациялаш шароитида республика саноат ишлаб чикаришида инновацион жараёнларни ривожлантиришни тадкик этиш масалаларига багишланган

Калит сузлар: инновациялар, инновацион сиёсат, модернизациялаш, агросаноат ишлаб чикариши, хужалик юритиш механизми, ракобат.

Аннотация: Данная статья посвящена вопросам исследование развития инновационных процессов в промышленном производстве республики в условиях модернизации национальной экономики

Ключевые слова: инновации, инновационная политика, модернизация, агропромышленное производство, механизм хозяйствования, конкуренция.

Abstract: This article is devoted to the research of the development of innovative processes in the industrial production of the republic in the conditions of modernization of the national economy

Keywords: innovations, innovation policy, modernization, agro-industrial production, mechanism of management, competition

Инновация - янгиликларни амалий (илмий-техник) узлаштириш натижасида янгилик киритишни англатиб, инновацияларга янги махсулотлар, илм талаб технологик жараёнлар махсулот ва хизматлар модификацияси (ижтимоий инновациялар) киради.

Маълумки, бир сифатдан бошкасига утишда энергия, вакт, молиялар ва шунга ухшаш ресурслар сарфини талаб этади. Янгиликларни инновацияларга утказиш жараёни хам асосан инвестиция ва вакт каби турли ресурлар сарфи оркали амалга оширилади. Бозор шароитларида иктисодий муносабатлар тизими сифатида, талаб, таклиф ва бахо шаклланадиган доирада товарлар олди сотдисида янгилик ва инвестициялар асосий инновацион фаолият компенентлари булиб иштирок этади. Янгилик новациялар бозорини, инвестициялар-капитал бозорини (инвестициялар), янгиликлар (инновациялар)-соф ракобат бозорини шакллантиради.

Бозор шароитларида ишлаб чикариш самарадорлигини, унинг ракобатбардошлигини оширишнинг обьектив зарурати, хужалик тизимларининг моддий асосини илмий техник янгилаш мотивацияси булиб хизмат килади.

Унинг намоён булиши инновацион имкониятларни амалга оширишнинг юкори потенциал самародорлиги билан ифодаланган. Шунинг учун давлатнинг

бирламчи вазифаси корхонани иктисодий усиш омили сифатида инновацион фаолиятга чорловчи асосий ички ва ташки мотивларни яратиш хисобланади.

Ишлаб чикариш корхонасида инновацион фаолиятни амалга ошириш учун турли ресурслар йигиндиси сифатида тавсифланучи корхонани инновацион салохияти мавжуд булиши зарур, шунингдек:

- интелектуал (технологик хужжат, патентлар, лицензия, янгиликларни узлаштириш буйича бизнес-режа, корхонани инновацион дастури);

- моддий (тажриба-анжомли асос, технологик жихозлар, майдонлар ресурси);

- молиявий (шахсий, карзга, инвестицион ва бошкалар);

- кадрларга оид (етакчи-новатор, персонал,инновациялардан манфатдор; ходимларнинг ИТИ ва ОТМлар билан хамкорлик килиши хамда шахсий алокалари);

- инфратузилмали (янги махсулот маркетинг булими, патент-хукукий булим, ахборот булими ва бошка).

Ишлаб чикариш самарадорлиги узининг техник даражасига богликлиги бозор муносабатлари аксиомаси хисобланади. Объектив тарзда ракобат кураши хам бозор муносабати аксиомасидир. Объектив ракобатши кураши ишлаб чикаришнинг техник технологик даражасини оширучи инновацион фаолиятнинг асосий рагбати хисобланади.

Бозор иктисодиётининг мухим конуниятини куйидагича таърифлаш мумкин: ишлаб чикаришнинг киёсий технологик даражасини ошириш унинг рентабиллиги хамда товар ва хизматлар ракобатбардошлигини мос равишда ошириш шароитларини яратади. Инновацион сустликни намоён этувчи саноат корхонаси ракобат курашига дош бера олмайди.

Корхонанинг инновацион салохияти замирида юкори инновацион фаоликни максимал даражада генерациялаш имкониятини тушуниш лозим. Бунда инновацион фаоллик корхона томонидан инновацион фаолиятни шиддат билан амалга ошириш сифатида куриб чикилади.

Хрзирги иктисодиётнинг амал килиши инновацион салохият ва ундан фойдаланишда олинган салохият ва иктисодий ижтимоий-иктисодий ривожланиш омилларига асосланади. Шунинг учун хозир жахонда етакчи уринни эгаллашда юкори инновацион даражага эга булиш талаб этилади. Шу сабабли махаллий инновацион соханинг етарлича ривожланмагани кайд этиш мумкин. Турли рейтинг тадкикотларига кура, у технология инновацияларни ишлаб чикиш ва жорий этишни амалга оширувчи умумий инновационлик, корхоналар сони, инновацион махсулот хажми буйича жахоннинг ривожланган мамлакатларидан ортда колади. Бундан махаллий иктисодиётда ракобатбардошликни таъминлаш учун, нафакат шахсий инновацион сохани ривожлантиришдан оркада колишни йук килиш, балки энг киска муддатларда уни етакчилар каторига чикариш талаб этилади. Бу вазифа иктисодиётнинг хамма боскичлари, авваламбор, инновацион ютуклар асосида ракобатбардош ишлаб чикариш ва турмушни таъминловчи жамият, иктисодий ва ижтимоий

фаровонликни яратиши лозим булган саноат, унинг корхоналари учун янада мухим хисобланади.

Бугунги кунда саноат баъзи мавкеини йукотди, мехнат унумдорлиги буйича етакчи мамлакатлардан ортда колмокда, ноодий иктисодий холатда булади, лекин у кучли илмий инновацион ишлаб чикариш салохияти хисобланади хамда уни модернизацияланган иктисодиёт шароитларида жадал сурьатларда фаоллаштиришга талаб яккол намоён булмокда.

Инновацион ва шу тарика ижтимоий-иктисодий ривожлантириш асосида масалаларни хал этиш саноатдан, хар качонгидек, бозор тури буйича модернизацияланган иктисодиёт билан очилган имкониятлар, интелектуал мулк захираси, ресурсларини максимал тарзда харакатга келтиршни талаб этади.

Мазкур боскичда саноат микиёсида уни бозор иктисодиётига фаол тарзда киритишни кузда тутувчи инновацион фаолиятни функционал таркибини ривожлантиришнинг барча шарт-шароитлари мавжуд. Инновацион ривожланиш муамоларини хал этиш унинг инсонлар фаровонлигига таьсирини кучайтириш масалаларини хал этиш билан богланади. Шунинг учун инновацион жараёнларни, биричидан, хозирги вактда мавжуд булган ривожланиш турлари буйича узилишга йул куймайдиган, иккинчидан инсонларнинг турмуш сифатини ошириш буйича ортиб борувчи натижага келтирувчи иктисодий ва ижтимоий жараёнлар билан уйгунликда самарадорликни таъминлаш борасидаги тадкикотлар ва чора-тадбирлар мухим хисобланади. Ушбу масалаларни хал этиш, ривожланишдан манфаатдор булган фойдаланувчилар учун хозирги иктисодиёт ва жамият ривожи конунларини чукур билишга асосланган ишлаш усули ва мотивацияларидан фойдаланишга эхтиёж ва ресурсларни ривожлантириш йуналишлари буйича окилона мос келувчи инновацион фаолиятни режалаштиришга янги ёндашувларни кузда тутади.

Ушбу барча масалалар, модернизацияланувчи иктисодиёт концепцияси ва талаблари даражасида уларнинг ечимини таъминлайдиган хамда бунга самарали фойдаланиши нафакат унинг ривожланиши, балки бутун миллий иктисодиёт ривожига боглик булган саноатнинг инновацион салохиятини сарбар эта олувчи бошкарув муамоси билан боглик.

Максаддан келиб чиккан холда куйидаги вазифалар белгилаб олинган:

1. Хрзирги иктисодиётда инновацион фаолият ва инновацион бошкарувни тадкик этишнинг долзарб жихатларини аниклаш (инновациялар назариясининг тушунча аппарати, назарий базис, ривожланиш ресурсини шакллантиришга илмий ёндашувлар);

2. Инновацион жараёнларнинг уларга ёндош иктисодий ва ижтимоий ривожланиш жараёнлари билан уйгунликда тизимли комплекс ёндашиш услубиятини шакллантириш ( тарихий жихат ривожланиш турлари синтезининг концептуал модели, мураккаб тузилган ривожланиш жараёнларини амалга ошириш шартлари);

3. Саноатда модернизацияланган иктисодиётнинг хусусиятларини акс этирувчи инновацион фаолиятни бошкариш услубиятини ишлаб чикиш (бошкарув вазифаларини таъминлашдаги янгиликлар, функционал-жараёнли бошкариш назарияси концепцияси, мотивациянинг тармокли модели);

4. Бозор иктисодиётига унинг диверсификациясини фаоллаштирувини кузда тутувчи инновацион фаолиятни бошкариш услубиятини расмийлаштириш (амалий мазмунийликни бахолашнинг иктисодий-математик модели, фаолият турлари буйича ресурсларни таксимлаш, инновацион жараёнлар иштирокчиларининг манфаатлари мувозанатига эришиш);

5. инновацион жараёнлар вазифалари ва унда иштирок этувчи хужалик юритувчи субьектлар ва давлатнинг стратегик максад ва эхтиёжларини синтезловчи инновацион фаолият бошкарувини ташкил этиш буйича уриндош режалаштириш услубиятини ишлаб чикиш;

6. корхонанинг хаётийлик даври ва унинг инновацияларини таъминловчи оптималлаштириш услубиятини шакллантириш;

7. хдётийлик даври курсаткичлари буйича самарага эришишга мулжалланган инновацион жараёнларни бошкариш услубиятини ишлаб чикиш;

8. бозор шароитларига мослаштрилган, саноатда инновацион инвестициялаш билан бошкариш услубиятини ишлаб чикиш.

Саноат корхоналарининг инновацион сиёсати ва инновацион хизматлар доирасида техник такомиллаштириш, илмий -техник ва ташкилий бошкарув инновацияларини ишлаб чикиш ва амалиётга жорий этиш оркали амалга оширилади. Саноат корхоналарида уларнинг корпоратив бирлашмаларининг турли шаклларида баркорарлаштиришнинг якунланиши ва иктисодий фаолликнинг бошлангич усиш даврида муайян саноат обеьктларининг модернизацион ва инновацион сиёсати варианлари мазмуни ва алохида йуналиш хамда боскичларни шиддатли амалга ошириш буйича фаркланади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати

1. O'zbekiston Prezidentining 2020 yil 07 dekabrdagi "Davlat tomonidan tartibga solinadigan sohalarga xususiy sektorni jalb etish bo'yicha qo'shimcha chora-tadbirlar tog''risida"gi PQ-4913-sonli Qarori. https://lex.uz/docs/-5146298

2. Юсупова Ш.Инвестиции в человеческий капитал // Журнал «Рынок, деньги и кредит», 2007, № 4. -С.47-48.

3. Журнал «Экономическое обозрение», 2007, № 2. -С.12

4. Education in Uzbekistan: supply and demand ratio. Report on human development.-T.: UN Development Program, Center for Economic Research, 2008, -B. 41.

5. Journal of Business Research. The consumer on stage: Toward a typology of improvisation in consumption contexts.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.