Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА ЎЙИННИНГ АҲАМИЯТИ'

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА ЎЙИННИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўйин / ўйин турлари / ўйиннинг вазифалари / таълим ва тарбия жараѐни.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Хошимова Дилором Абдурахмановна

Ушбу мақолада мактабгача ѐшдаги болаларнинг ривожланишида ўйин таълим жараѐнини ташкил этиш ҳамда олиб боришда педагогик восита эканлиги ва таълим мазмунини болаларга ўйин орқали тушунтириш бўйича маълумотлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА ЎЙИННИНГ АҲАМИЯТИ»

«MAKTABGACHA ТЛТМ TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: АМЛЦГУОТ УЛ XORIЛY TAJRIBA»

КЕ8РиБЫКА ШМГУ-АМАЬГУ КООТЕКЕ^ГУА81 2024 У1Ь 23-24 МАУ

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИНГ РИВОЖЛАНИШИДА УЙИННИНГ А^АМИЯТИ

Хошимова Дилором Абдурахмановна

Чорток тумани 25-МТТ директори. https://doi.org/10.5281/zenodo.11288707

Аннотация. Ушбу маколада мактабгача ешдаги болаларнинг ривожланишида уйин таълим жараенини ташкил этиш хамда олиб боришда педагогик восита эканлиги ва таълим мазмунини болаларга уйин оркали тушунтириш буйича маълумотлар берилган.

Калит сузлар: уйин, уйин турлари, уйиннинг вазифалари, таълим ва тарбия жараени.

Аннотация. В данной статье приведены сведения о роли игры в организации и проведении воспитательного процесса в развитии дошкольников и разъяснение детям через игру содержания обучения.

Ключевые слова: игра, виды игр, задачи игры, процесс обучения и воспитания.

Бугунги куннинг энг долзарб масалалардан бири мактабгача таълим ташкилотларига болаларни жалб этишнинг энг самарали йулларини амалга ошириш хисобланади. Болаларни мактабгача таълим тизимига жалб этиш, ота-оналарни уз фарзандлари келажагига эътиборли булишларини таъминлашда МТТлардаги таълим-тарбия жараенини юкори даражада ташкил этиш билан эришиш мумкин. Айникса болаларда тугилиб усган жойларига мухаббат уйготиш хамда уз шахар, кишлок, махалла ва кучаси хакидаги билимларини кенгайтиришда турли хил уйинлардан фойдаланиш максадга мувофикдир. Бу эса болажонларда ватанпарварлик, миллий гурур хисларини тарбиялайди. Болаларда узлари яшаетган куча, махдлла, туман ва вилоятни номларини айта олиш куникмасини шакллантириш лозим. Болаларда Узбекистан хакида тасаввурларни уйготишда турли хил дидактик уйинлардан кенг фойдаланиш лозим. Болаларнинг ривожланиши янги билимларни узлаштириш, ижобий сифатлар пайдо булиши ва эхтиежларнинг мавжудлиги билан намоен булади.

Мактабгача ешдаги болаларни энг асосий ва етакчи фаолиятларидан бири уйиндир. Етакчи фаолият деб боланинг айни шу ешида тез-тез кузга ташланиб турадиган хатти-харакатига айтамиз. Етакчи фаолият шундай фаолиятки, бу фаолият туфайли боланинг психик жихатдан усишида жиддий узгаришлар юз беради. Бошкача килиб айтганда, фаолият жараенида боланинг барча психик жараенлари ривожланади. Маълумки боланинг еши улгайиб, мустакил харакат килиш имконияти ошган сари унинг атрофдаги нарса ва ходисалар дунеси хам кенгайиб боради. Уйинчок бола хаетининг йулдоши, унинг кувонч манбаидир. У нафакат уйин куроли, балки болалар уйинида шерик, урток, катталар кулида эса тарбиянинг мухим куролларидан биридир. Уйинчок уйин яратишда иштирок этади, боланинг узига хос шериги сифатида намоен булади, унинг шахсига катта таъсир утказади. У болага шунчалик якинки, бола уз уйинчокларини севади, уларга богланиб колади, шу туфайли у узини атрофдаги хаетнинг тулаконли аъзоси деб хисоблайди. Тугри танланган уйинчоклар болани аклий ривожланишига ердам беради. Халк педагогикасида уйинчокларнинг бутун бир тизими ишлаб чикилган. Улар билан амалга ошириладиган

«MAKTABGACHA ТЛТМ TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: АМЛЦГУОТ УЛ XORIЛY TAJRIBA»

КЕ8РиБЫКА ШМГУ-АМАЬГУ КООТЕКЕ^ГУА81 2024 У1Ь 23-24 МАУ

уйинлар боланинг сенсор кобилиятларини ривожлантиришга каратилган. Уйинчок болани кувонтиради, атрофдагиларга нисбатан ижобий муносабат хосил килади, биргаликда уйнаш туйгусини уйготади ва ижобий хис-туйгуларни таркиб топтиради. Ахлокий хис-туйгуларни шакллантиришда кугирчок мухим ахамиятга эга. Миллий кугирчок болаларни бошка миллатга мансуб булган тенгдошларига булган ижобий муносабатини тарбиялаш манбаларидан хисобланади. Санъатни биринчи еркин образли ва энг тушунарли буюми булган уйинчок эстетик хислар ва кечинмаларни уйготади, эстетик тарбияни туплашга ердам беради ва бадиий дидни шакллантиради. Шу уринда болаларга якин ва тушунарли булган халк уйинчокларининг ахамиятини алохида таъкидлаш лозим. Уйинчок болаларни турли ранг-баранг харакатларга ундайди ва боланинг фаол харакатга булган эхтиежини кондиради. Тезкор жавоб реакциясини, харакатларнинг аниклиги ва мувофиклаштиришини ривожлантиради.

Илк ешдаги болаларга мулжалланган куп уйинчоклар (шаклдоклар, резина коптокчалар, шаклчалар ва бошк.) болада куриш ва эшитиш диккатини ривожлантиради, ушлаш харакатлари ва буюмли харакатларни устиришга ердам беради.

Хулоса килиб айтганда, мактабгача тарбия таълим тизимининг энг мухим сохаси булиб, баркамол авлод ана шу бугинда шаклланади. Шунга кура мактабгача таълим ешидаги болаларни хар томонлама баркамол этиб тарбиялашда уйинчокларнинг урни бекиесдир. Соглом болани тарбиялаб вояга етказиш кенг камровли вазифа булиб, уни оила, мактабгача, умумтаълим мактаби, мактабдан ташкари таълим, согликни саклаш, спорт муассасалари, махалла, жамоатчиликнинг хамкорлигида амалга ошириб борилади. Булар орасида мазкур масала буйича мактабгача таълим муассасаларида амалга ошириладиган вазифалар алохида урин тутади. Богча ешидаги болаларнинг энг асосий фаолиятлари уйиндир. Асосий фаолият деб боланинг айни шу ешида тез-тез кузга ташланиб турадиган хатти-харакатларига айтамиз. Асосий фаолият шундай фаолиятки, бу фаолият туфайли боланинг психик жихатдан усишида жиддий узгаришлар юз беради.Уйин шу кадар универсал, шу кадар куп киррали ва кудратли фаолиятдирки, богча ешидаги болаларни уйиндан бошка камолотга етказувчи бирор бошка фаолият турини тасаввур этиш кийин. Уйин болалар учун улар организмининг табиий эхтиежи хисобланади. Болаларнинг уйинлари асосан катталарнинг иш-харакатларига, хаетий урф-одатларига махсус равишда таклид килишдан иборат булади. Болаларнинг уйин фаолиятлари уларнинг жисмоний ва психик жихатдан гармоник равишда усишлари учун бирдан-бир воситадир. Бола уйинда кандай булса, катта булганида ишда хам куп жихатдан шундай булади Уйин болалар хаетида шундай универсал фаолиятдирки, унда болаларга мансуб булган мехнат хам, нарсалар хакида тафаккур килиш хам, санъат хам, хаел, хиссиет, дам олиш ва хушчакчаклик манбаларн хам мужассамлашгандир, яъни мана шу процессларнинг барчаси боланинг уйин фаолиятида намоен булади. Шунинг учун хам уйин болалар талаб килаетган даражадаги тула конли хаетни таъмин эта олади. Уйиннинг болаларни мафтун этувчи кучи хам шундадир. Богча ешидаги болаларнинг тобора ортиб бораетган турли эхтиежлари билан уларнинг тор имкониятлари уртасидаги карама-каршилик кандай йул билан хал килинади? Бу карамакаршилик факат биргина фаолият оркали, яъни болаларнинг уйин фаолиятлари оркалигина хал килиниши мумкин.

Чунки, биринчидан, болаларнинг уйин фаолиятлари кандайдир моддий махсулот ишлаб чикаришга каратилган фаолият эмас. Психологик жихатдан олганда, болаларни уйинга ундовчи сабаб (мотив) хам уйиндан келиб чикадиган натижага эмас (уйиндан

«MAKTABGACHA TALIM TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: AMALIYOT VA XORIJIY TAJRIBA»

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 2024 YIL 23-24 MAY

кyпинча хеч кандай натижа келиб хам чикмайди), балки айни шу Уйин жараèнидаги турли харакатларнинг мазмунига боFликдир.

Х,ар кандай уйинчок болаларнинг хиссиèтларини yЙFOтиб, турли эхттежларини кондириб, ижодий кучларини ишга солади ва уйин давомида хис-тyЙFyларини янада кучайтириб, янги кизикиш хамда янги эхттежларини юзага келтиради. Шундай килиб, боFча èшидаги болалар хаèтида, уларнинг психик жихатдан нормал ривожланишларида жуда катта ахамиятга эга булган уйинчоклар масаласига факат тарбиячиларгина эмас, балки отаоналар хам жиддий эътибор билан карашлари лозим.

Уйин факат ташки мухитдаги нарса ва ходисаларни билиш воситасигина эмас, балки кудратли тарбия воситаси хамдир. Ижодий ва сюжетли уйинларда болаларнинг барча психик процеслари билан бирликда индивидуал (шахсий) хислатлари хам шакллланади. Мана шу нуктаи назардан уйин бoFчaдaги таълим - тарбия ишлари орасида энг асосий, марказий уринда туради. Демак, бoFчaдaги таълим - тарбия ишларини муваффакияти куп жихатдан болаларнинг уйин фаолиятларини максадга мувофик ташкил кила билиишга бoFликдир. Уйин таълим жараèнини ташкил этиш хамда олиб боришда педагогик воситадир. Уйин бирор нарсани билиб олувчи воситадир. Таълим мазмунини укувчиларга уйин оркали тушунтириш бу энг кулай тушунишдир.Уйин болани уйлашга, топкирликка, зийракликка, мантикий фикр юритишга ургатади. Шу асосда уз —мени1ни шаклланишига èрдам беради.

Шунингдек билишга урганиш эхтдажини тyFдириб, янги узгаришларга бошлайди. Мактабгача èшдаги болаларнинг асосий фаолияти уйин хисобланади. Уйин оркали бола узи ва узгаларни, атроф-оламни англайди хамда узининг хиссиèтларини ифодалайди. Уйин жараèнида кийинчилик ва муаммоларни енгишни урганади. Бола уз оламини тасаввур килиши, уз оламига киришининг табиий йули бу уйин хисобланади. Боланинг узлигини англашида уйин алохида ахамиятга эга. Уйиннинг хусусияти шундаки, биринчидан уйин жараèнида бола реал харакатларни, вокеликни ижро этади, иккинчидан эса бу харакатлар болада характерни шаклланишига туртки беради. Уйин психотерапевтик хусусиятга эга булиб, уйин вактида болалар узларини жуда кулай ва хавсиз хис этадилар уларнинг имкониятлари кенгаяди. Уйин шахснинг хиссий ва психик ривожланишига кучли таъсир курсатади. Уйин инсон хаèти давомида узининг ахамиятини йукотмайди. Болалар хам катталар хам уйинга осонгина киришиб кетадилар. Уйин вактида хар бир шахс узини жуда эркин хис килади ва завк олади. Шунинг учун хам психологлар уйиндан психотерапевтик таъсир курсатиш шакли сифатида фойдаланадилар.

REFERENCES

1. Мактабгача таълимга куйиладиган Давлат талаблари Т.: 2020 йил.

2. Т.Усмонхужаев —СоFлом бола - эл бойлигиИ. Т.: —Янги аср авлоди1 нашриèти. 2005 йил.

3. М.Файзуллаева. МТМда таълим-тарбия жараèнини режалаштириш.Т.: 2G13 йил

4. Kalmuratov T.N. Issues of Improving the Management of Family Non-Governmental Preschool Education Organizations. International Journal of Social Science Research and Review, http://ijssrr.com editor@ijssrr.com Volume 4, Issue 4 November, 2G21 Pages: 135139.5 bet

«MAKTABGACHA TALIM TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: AMALIYOT VA XORIJIY TAJRIBA»

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 2024 YIL 23-24 MAY

5. Valiyeva F.R. To Develop Professional Training of Professional Education Specialists by Ensuring //International Journal of Trend in Scientific Research and Development (IJTSRD) Special Issue on International Research Development and Scientific Excellence in Academic Life Available Online: www.ijtsrd.com e-ISSN: 2456 - 6470 2021

6. Olimov Q.T, Li D.Ye, Mavlonov N.Sh, Technology of creation electronic textbooks on special disciplines for vocational education, J: Xalqaro ilmiy jurnal "Vestnik nauki" 2020-yil 23-fevral № 2 (23)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.