CC BY
0MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI HAR TOMONLAMA RIVOJLANTIRISHDA TASVIRIY FAOLIYATNING AHAMIYATI
1Azizova Ziroat Baxodirovna, 2Xasanova Dildora Yunusjon qizi, 3Rustamova Komuna
Egamberdi qizi
1Qo'qon davlat pedagogika instituti o'qituvchisi, 2Qo'qon davlat pedagogika instituti talaba,
3Qo'qon davlat pedagogika instituti talaba https://doi.org/10.5281/zenodo.11193742
Annotatsiya. Ushbu maqolada turli yosh guruhlar tarbiyasida tasviriy faoliyat tushunchasining mazmuni, bolaning tasvir yaratish jarayoni va estetik qobiliyatlarini shakllantirish shakllantirish jihatlariga qaratilgan. Bolaning tasvir yaratish jarayoni va estetik qobiliyatlarini shakllantirish masalasining ilmiy nazariy ahamiyati, uni o'rganilganlik darajasi va xozirgi vaqtdagi ahamiyati yoritilgan.
Kalit so'zlar: maktabgacha yoshdagi bolalar, dunyoqarash, shakllantirish, faoliyat, tasviriy faoliyat, kichik yosh, katta yosh guruhlari, tasviriy faoliyatni tashkil etish, qobiliyat, shakllantirish, estetik qobiliyatni shakllantirish, rasm chizish, mashg'ulot, vosita, ko'nikma, malaka, rasm chizish malakasi.
Аннотация. В данной статье основное внимание уделяется содержанию понятия изобразительной деятельности в обучении разных возрастных групп, процессу создания образа и формированию эстетических способностей ребенка. Выделены научно-теоретическая значимость процесса создания образа и формирования эстетических способностейребенка, уровень его изученности и значение в настоящее время.
Ключевые слова: дошкольники, мировоззрение, формирование, деятельность, изобразительная деятельность, малый возраст, старшие возрастные группы, организация изобразительной деятельности, умение, формирование, формирование эстетической способности, рисование, обучение, инструмент, навык, умение, умение рисовать.
Abstract. This article focuses on the content of the concept of visual activity in the education of different age groups, the process of image creation and the formation of aesthetic abilities of the child. The scientific theoretical importance of the process of image creation and the formation of aesthetic abilities of the child, the level of its study and its importance at the present time are highlighted.
Keywords: preschool children, outlook, formation, activity, visual activity, small age, older age groups, organization of visual activity, ability, formation, formation of aesthetic ability, drawing, training, tool, skill, skill, drawing skills.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida tasviriy faoliyat bo'yicha tashkil qilingan mashg'ulotlar bolalarga beriladigan estetik tarbiya masalalarini yechishda katta ahamiyatga ega. Chunki tasviriy faoliyat o'z xususiyatiga ko'ra badiiy faoliyat hisoblanadi. Badiiy faoliyat mashg'ulotlarining barcha turlari bolalarda go'zallikni bilish uchun, borliqqa emotsional-estetik munosabatni rivojlantirish uchun keng imkoniyatlarni ochib beradi. Tasviriy faoliyat - maxsus materiallar, tasviriy vositalar (buyoqlar, qalamlar, cho'tkalar, bo'rlar, flomasterlar, guashlar va boshqalar) yordamida borliqdan olingan taassurotlarni hamda unga nisbatan munosabatni ifodalovchi badiiy-ijodiy faoliyat.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlari uchun ishlab chiqilgan takomillashtirilgan "Ilk qadam" davlat dasturining tuzilishi va mazmunining tahlilidan ayonki, kichik guruhdardan boshlab eng ko'p vaqt tasviriy faoliyatga ajratilgan. Agar tasviriy faoliyatning boshqa turlari: applikatsiya (0,5 soat), qurish-yasash (0,5 soat) va loy ishi (1 soat) qo'shib hisoblansa, jami 4 soatni tashkil etadi. Haftalik yuklama 12 soatni tashkil etilishi e'tiborga olinsa, tasviriy faoliyat uchun ajratilgan soatlar barcha faoliyatlarning uchdan bir qismini tashkil etadi.
Bolaning tasvir yaratish jarayonini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, chizma yaratish uchun unga, bir tomondan, tasvirlangan ob'ekt haqida aniq tasavvurlarning mavjudligi, ikkinchi tomondan, tasvirlash qobiliyati va vositalari kerak.
O'rta maktabgacha yoshda va hatto katta guruhda (hayotning beshinchi va oltinchi yillari) tasvirlashning grafik vositalarini, chizish texnikasini hali o'zlashtirmagan bolalar atrofdagi hayot tasvirlarini yetkazishda katta qiyinchiliklarga duch kelishadi, bu ularning ijod quvonchiga xalaqit beradi, rasm chizishga salbiy munosabatni keltirib chiqaradi. Maktabgacha yoshdagi bola ijodning quvonchini, chiroyli, chiroyli yaratish istagini his qilishi uchun, hali rasm chizish texnikasini etarli darajada o'zlashtirmagan holda, unga turli xil materiallar bilan rasm chizish usullari va usullarini o'rgatish kerak. boladan aniq grafik tasvirni talab qiladi va shu bilan birga asta-sekin chizish texnikasini, estetik idrokni, badiiy didni, ijodkorlikni, mavjud vositalardan foydalangan holda mustaqil ravishda chiroyli narsalarni yaratish qobiliyatini shakllantiradi. Chizish jarayonini kuzatishlar shuni ko'rsatadiki, bolalar rasm chizishni bilmasa, tasvir yaratishda katta qiyinchiliklarga duch kelishadi. Chizish texnikasi ostida quyidagilarni tushunish kerak: materiallar va asboblarga ega bo'lish, ulardan tasvir va badiiy ifoda maqsadlarida foydalanish usullari. Chizish texnikasi tushunchasi ko'z va qo'lning rivojlanishini, ularning muvofiqlashtirilgan faoliyatini o'z ichiga oladi. Chizish texnikasi rassomlar tomonidan keng tushuniladi: bu chiziq, soyalash texnikasi, ma'lum materiallardan (qog'oz, karton, kanvas, ko'mir qalam, pastel, akvarel, gouash va boshqalar) ularning xususiyatlariga ko'ra foydalanish usuli, ularning vizual qobiliyatlari.
Hozirgi vaqtda tasviriy san'atda turli xil texnik va ifodali yechimlar, turli tasviriy materiallarning ko'proq erkin kombinatsiyalaridan foydalanilmoqda va bolalar ijodida turli xil bo'yoqlar, qalamlar va boshqalarni kiritish kerak; va bolalarni ushbu materiallarni ifodalash vositalariga mos ravishda ishlatishga o'rgatish. Turli materiallarni, ular bilan ishlash usullarini o'zlashtirish, ularning ifodaliligini tushunish bolalarga atrofdagi hayot haqidagi taassurotlarini chizmalarda aks ettirishda ulardan samaraliroq foydalanish imkonini beradi. Turli xil tasviriy materiallar bolalarning idroki va g'oyalarini boyitadi, ularning tasviriy san'at, tasviriy faoliyat haqidagi bilimlarini kengaytirishga yordam beradi, ular uchun uni yanada jozibali va qiziqarli qiladi va turli xil materiallarni o'zlashtirganda, bolalar o'ziga xos uslubni shakllantiradilar.
Shaxsning tasviriy faoliyati ijodkorlik qobiliyatini, tashabbuskorlik, havaskor ijrochilikning namoyon bo'lishini, hissiy sezgirlikni shakllantiradi va har bir inson nima bilan shug'ullanmasin, hayotda qaysi kasbni tanlamasin, shunday fazilatlarga muhtojdir. Bolani shaxs sifatida tarbiyalash va rivojlantirishda tasviriy faoliyatning o'zi katta ahamiyatga ega. Ijodkorlik tabiatan insonga xosdir. Asosiysi, hayot sharoitlari, irodaning mavjudligi ma'lum bir shaxsda tabiatga xos bo'lgan qobiliyatlarni rivojlantirish imkoniyatini beradi. Ta'lim tizimimizda malakali pedagog kadrlar va ijodiy mehnat uchun moddiy-texnik baza mavjud bo'lganda muvaffaqiyatli tasviriy faoliyat olib boriladi.
Ijodiy shaxsni rivojlantirish uchun zarur bo'lgan badiiy qobiliyatlarning yetakchi xususiyatlariga quyidagilar kiradi:
• Tasvir va original kompozitsiyani yaratish uchun asosiy, o'ziga xoslikni tanlashni ta'minlaydigan badiiy tasavvur va fikrlash.
• Vizual xotira, yorqin tasvirlarni yaratishga hissa qo'shadi, ularni badiiy tasvirga muvaffaqiyatli aylantirishga yordam beradi.
• Hissiy munosabat (ayniqsa, idrok etilgan va tasvirlangan hodisaga nisbatan rivojlangan estetik tuyg'ular).
• Rassom shaxsining irodaviy xususiyatlari, ijodiy g'oyalarning amaliy amalga oshirilishini ta'minlash.
Shaxsning ijodiy qobiliyatlari rivojlanishining barcha bosqichlarida tasavvur, tafakkur, vizual xotira, hissiy va irodaviy kayfiyatning samarali mehnati muhim ahamiyatga ega. Keyinchalik, tarix va shaxsiy qirq yillik pedagogik tajriba misollarida 6 yoshdan pensiya yoshigacha bo'lgan o'quvchilar bilan tasviriy faoliyat sohasida biz shaxsning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishni tahlil qilamiz. Tarbiya va ta'lim tasviriy faoliyatning barcha turlarini adabiyot, musiqa, teatr, o'lkashunoslik, tarix, tabiatshunoslik, ekologiya bilan uzviy bog'lash orqali amalga oshirildi va amalga oshirildi. 6 yoshdan 15 yoshgacha tasviriy faoliyat sohasida rivojlantirish va tarbiyalashni nazarda tutuvchi mualliflik dasturi ishlab chiqildi. "Har qanday ishda ijodkorlikni joriy etish qobiliyatini tarbiyalash pedagogikaning asoslaridan biri bo'lib qoladi. Agar ijodiy mehnatga bo'lgan ehtiyoj shaxsning ajralmas mulkiga aylanmasa, u holda umumiy farovonlik va ish kunining tobora qisqarishi sharoitida odam to'yish, vayronagarchilik va ruhning falajlanishi xavfi ostida qoladi. Shaxsning ijodiy salohiyatini rivojlantirish erta bolalikdan, bola kattalar rahbarligida turli xil faoliyat turlarini, shu jumladan badiiy faoliyatni o'zlashtira boshlagan paytdan boshlab amalga oshirilishi kerak. Ijodkorlikni rivojlantirishda katta imkoniyatlar tasviriy faoliyat va birinchi navbatda rasm chizishni o'z ichiga oladi. Bolani hayotdagi va san'atdagi go'zallikni to'g'ri va etarli darajada qadrlashga o'rgatish, uni yaratish uning ichki dunyosini shunday muhim fazilatlar bilan boyitish demakdir, ularsiz barkamol shaxs mavjud va bo'lishi mumkin emas. Insonning go'zallik olamiga, ijod olamiga yo'li oiladan, MTTlardan boshlanadi. Bolada ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishning muhim bosqichlaridan biri tasviriy san'atdir. Komarova T.S. bolani chizishga qanday o'rgatish kerak Maktabgacha yoshdagi bola ijodning quvonchini, go'zal, chiroyli yaratish istagini his qilishi uchun, hali rasm chizish texnikasini yetarli darajada o'zlashtirmagan holda, unga turli xil materiallar bilan rasm chizish usullari va yo'llarini o'rgatish kerak. Boladan aniq grafik tasvirni talab qiladi va shu bilan birga asta-sekin chizish texnikasini, estetik idrokni, badiiy didni, ijodkorlikni, mavjud vositalardan foydalangan holda mustaqil ravishda chiroyli narsalarni yaratish qobiliyatini shakllantiradi.
Xulosa. Shaxsning tasviriy faoliyati ijodkorlik qobiliyatini, tashabbuskorlik, havaskor ijrochilikning namoyon bo'lishini, hissiy sezgirlikni shakllantiradi va har bir inson nima bilan shug'ullanmasin, hayotda qaysi kasbni tanlamasin, shunday fazilatlarga muhtojdir. Biz bu bayonotning chuqur mohiyatini ayni paytda to'liq his qilmoqdamiz. Mamlakatimizda har bir insonning ta'lim va tarbiya tizimida o'ziga xos fan - tasviriy san'at mavjud. Bu shaxsning sifat tomonlarini rivojlantirish uchun eng zarur mavzulardan biridir.
REFERENCES
1. "Ilk qadam" maktabgacha ta'lim tashkilotining Davlat o'quv dasturi. - T.: YUNISEF, 2018.
2. Maktabgacha ta'lim va tarbiyaning Davlat standarti // https://lex.uz/docs/ 5179335?query.
3. Nurmatova M.Sh., Xasanova Sh.T. Rasm buyum yasash va bolalarni tasviriy faoliyatga o'rgatish metodikasi. - T.: "Cho'lpon", 2010.
4. Nurmatova M.Sh., Xasanova Sh.T., Azimova D. Ustaxonada amaliy mashg'ulot. - T.: "Musiqa", 2010.
5. Азизова, Зироат. "ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДОШКОЛЬНИКОВ С ПОМОЩЬЮ ФОРМ И МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya: Nazariy va amaliy izlanishlar 2.17 (2022): 77-80.
6. Bahodirovna, Azizova Ziroat. "THE IMPORTANCE OF ORGANIZING CHILDREN'S ACTIVITIES IN PREPARATION FOR SCHOOLING." Open Access Repository 9.11 (2022): 236-240. INNOVATIVE DEVELOPMENT IN THE GLOBAL SCIENCE 2022 Boston, USA 53
7. Baxodirovna, Azizova Ziroat. "INTERNATIONAL TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF THE PRESCHOOL EDUCATION SYSTEM." INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact factor: 7.429 11.11 (2022): 458-461.
8. Ziroat, Azizova, and Abdurazzoqova Zebiniso. "LEGAL AND PEDAGOGICAL BASES OF PREPARATION OF CHILDREN FOR THE IMPLEMENTATION OF SOCIAL PROTECTION." Yosh Tadqiqotchi Jurnali 1.5 (2022): 395-403. 25. Азизова, Зироат Баходировна. "IMPROVING STUDENTS INDEPENDENT WORK IN THE CREDIT-MODULE SYSTEM." Актуальные научные исследования в современном мире 2-5 (2021): 209-212.
9. Азизова, Зироат Баходировна. "СИСТЕМА ГАРАНТИЙ ПРАВ РЕБЕНКА В УЗБЕКИСТАНЕ." Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 1.11 (2021): 575-578.
10. Bahodirovna, Azizova Ziroatkhon. "Pedagogical Bases Of Preparation Of Future Educators For Implementation Of Social Protection Of Children." JournalNX 7.04: 399-402. 28. Ziroat, Azizova. "CONCEPTUAL FUNDAMENTALS OF PREPARING CHILDREN FOR SOCIAL PROTECTION." Yosh Tadqiqotchi Jurnali 1.5 (2022): 404-410
11. .Mo'minova G.B. ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE International scientific-online conference 123-124 (2023) "MATHEMATICAL DEVELOPMENT IN PRESCHOOL CHILDREN, INTELLECTUAL ABILITIES AS AN EDUCATIONAL MODULE"
12. Mo'minova G.B. ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE International scientific-online conferenc 115-116 (2023)REFORMS AND MODERN APPROACH IN THE PRESCHOOL EDUCATION SYSTEM
13. Mo'minova G.B ASIA PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836 IMPACT FACTOR: 7.603 Vol 12, Issue 10, 2023 WAYS TO USE DIDACTIC GAMES IN THE EDUCATION AND UPBRINGING OF PRESCHOOL CHILDREN 65-66
