CC BY
0MAKTABGACHA TA'LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISHDA O'QUV DASTURLARINING AHAMIYATI
Ruzieva Gavhar Abdumalik qizi
Maktabgacha ta'lim tashkilotlari direktor va mutaxassislarini qayta tayyorlash va ularning
malakasini oshirish instituti doktoranti https://doi.org/10.5281/zenodo.11240911
Annotasiya. Ushbu maqolada Ta'lim-tarbiya jarayonini rivojlantirishda o'quv dasturlarining ahamiyati va uning imkoniyatlari, maktabgacha ta'lim tizimi doirasida ishlab chiqiladiga o'quv dasturlariga qo'yiladiga davlat ta'lim standartlari haqida ma'lumot berilgan.
Аннотация. В данной статье представлена информация о значении образовательных программ в развитии образовательного процесса и ее возможностях, а также о государственных образовательных стандартах, которые разрабатываются в рамках системы дошкольного образования и входят в образовательные программы.
Abstract. This article provides information about the importance of educational programs in the development of the educational process and its capabilities, as well as about state educational standards that are developed within the framework of the preschool education system and are included in educational programs.
O'zbekistonda maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish va rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar, yosh avlodning aqliy-intellektual, estetik, jismoniy, ma'naviy salohiyatini oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni takomillashtirish masalalari hozirgi kunda ham dolzarbligini yo'qotmagan. Bu muhim jarayonni yanada rivojlantirish uchun maktabgacha ta'lim tizimi uchun o'quv dasturlarini takomillashtirish, ularni zamon talabiga mos ravishda mukammallashtirish lozim.
Maktabgacha ta'lim tizimini rivojlantirishda o'quv dasturlarining ahamiyati juda katta. O'zbekistonda maktabgacha ta'lim tizimini yanada takomillashtirish va rivojlantirish borasida amalga oshirilayotgan islohotlar doirasida, o'quv dasturlari quyidagi asosiy maqsadlarga xizmat qiladi:
Birinchidan, bolalarning aqliy-intellektual, estetik, jismoniy va ma'naviy salohiyatini oshirishga yordam beradi. O'quv dasturlari orqali bolalar turli qobiliyatlarni rivojlantirish imkoniyatiga ega bo'ladi, bu esa ularning shaxsiy va ijtimoiy hayotda muvaffaqiyatli bo'lishlariga asos soladi.
Ikkinchidan, bolalarni maktabga sifatli tayyorlashga imkon beradi. O'quv dasturlari bolalarni maktab ta'limiga tayyorlashda muhim rol o'ynaydi, chunki bu dasturlar orqali ular asosiy bilim va ko'nikmalarni egallaydilar.
Uchinchidan, ta'lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda ham o'quv dasturlari muhim ahamiyat kasb etadi. O'quv dasturlari maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta'lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda asosiy vosita hisoblanadi. Ular pedagoglarga bolalarning individual ehtiyojlarini hisobga olgan holda ta'lim berish imkonini beradi.
Shuningdek, O'zbekiston Respublikasi Qonun hujjatlarida maktabgacha ta'lim va tarbiya to'g'risida qonunchilik asoslarini belgilab berilgan, bu esa maktabgacha ta'lim tizimini yanada rivojlantirish uchun huquqiy asos yaratadi. Maktabgacha ta'lim tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi doirasida, maktabgacha ta'lim muassasalarida bolalarning sog'lom va balanslashtirilgan ovqatlanishi, sifatli tibbiy parvarishini ta'minlash kabi masalalarga ham e'tibor
qaratilmoqda. Bu jarayonlar maktabgacha ta'lim tizimining sifatini oshirish va bolalarni har tomonlama rivojlantiruvchi zamonaviy ta'lim dasturlari va texnologiyalarini joriy etishga qaratilgan.
Bundan tashqari, bu o'quv dasturlari bevosita davlat ta'lim standartlaridan kelib chiqqan holda ishlab chiqilgan.
O'zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2024-yil 27-mart kuni № 157-sonli qaror bilan Davlat ta'lim standartlari va davlat ta'lim talablarini ishlab chiqish hamda joriy etish tartibini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida qaror qilingan. Bu qaror bilan quyidagi prinsiplar belgilangan:
1. Davlat ta'lim standartlari va davlat ta'lim talablarining maqsadi, vazifalari va prinsiplari: Bu prinsiplar tarbiyalanuvchilarni har tomonlama rivojlantirishni ta'minlaydi.
2. Davlat ta'lim standartlari va davlat ta'lim talablarini ishlab chiqish uchun qo'yiladigan talablar hamda ta'limning standartlashtiriladigan turlari: Bu prinsip o'quv reja va dasturlarining mazmuni, ularni ishlab chiqish hamda joriy etish tartibini belgilaydi.
Bu prinsiplar ta'lim-tarbiya jarayonini rivojlantirish va tarbiyalanuvchilarni yaxshi tayyorlashga yo'naltirilgan.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida ta'lim-tarbiya jarayonini tashkil etishda ham o'quv dasturlarining ahamiyati juda muhimdir. Bu, maktabgacha yoshdagi bolalarning ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish va o'zlarini namoyon etish uchun zarur bo'lgan asosiy qadriyatga ega bo'lishlari uchun keraklidir. Quyida o'quv dasturlarining maktabgacha yoshdagi bolalarning rivojlanishidagi ahamiyatini chuqurroq tahlil qilishga harakat qilamiz:
Tasviriy san'at: Bolalarni badiiy ijodga maqsadli ravishda o'rgatish kerak. Tasviriy san'at, bolalarning tasvir yaratish jarayonini tahlil qilishga yordam beradi. Bu, chizma yaratish uchun aniq tasavvurlarni o'z ichiga olganligi, tasvirlash qobiliyati va vositalari bilan bog'liqdir. Maktabgacha ta'lim tashkilotlaridagi o'rta guruh tarbiyalanuvchilari uchun tasvirlashning grafik vositalarini o'zlashtirishda katta qiyinchiliklar bo'lishi mumkin, lekin bu ularning ijod quvonchiga xalaqit beradi va rasm chizishga salbiy munosabatni keltirib chiqaradi.
Materiallar va Asboblar: Bolalarga tasvir yaratish uchun materiallar va asboblar kerak. Ular tasvir va badiiy ifoda maqsadlarida foydalanish usullarini tushunishlari kerak. Chizish texnikasi ostida erkinlik berish, estetik idrokni shakllantirish, badiiy donni rivojlantirish va mavjud vositalardan foydalangan holda chiroyli narsalarni yaratish qobiliyatini oshiradi.
Ijodiy tafakkur: Bolalarni tasvir yaratishni o'rganishda ijodiy tafakkur muhimdir. Chizish jarayonini kuzatishlar, bolalar rasm chizishni bilmasa, tasvir yaratishda katta qiyinchiliklarga duch kelishadi. Shuning uchun, bolalarga tasvir yaratishni o'rganishda sabrli va mustaqil ravishda ishlashga erkinlik berish kerak.
Maktabgacha yoshdagi bolalarni ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirishda predmetli muhitni yaratish, ularning o'zlarini o'rab turgan muhitdan aynan o'zini qiziqtirgan hayotiy malakani oladigan bir vosita bo'ladi. Bu, ularning ijodkorlikni shakllantirishda oila, maktab va mahalla bilan hamkorlik qilishga oid ko'nikma va malakalarni hosil qilish uchun muhimdir. Ijodiy salohiyatni rivojlantirishda bu muhitni o'zgartirishga harakat qilish juda muhimdir.
REFERENCES
1. O'zbekiston Respublikasining 2019-yil, 8-maydagi "O'zbekiston Respublikasi maktabgacha ta'lim tizimni 2030-yilgacha rivojlantirish konsepsiyasi".
2. "Ilk qadam" Davlat o'quv dasturi takomillashtirilgan nashri.T.2022y.
3. Abdullayeva N. Maktabgacha ta'limni variativ yondashuv asosida takomillashtirish. Pedagogika fanlari bo'yicha falsafa doktori (PhD). dis.-T.:2020.-135 b.
4. Olimov Sodiq Anvar o'g'li. (2024). Scientific-Methodological Foundations Of Organization And Management Of Methodical Work In Pre-School Educational Organizations. Genius Repository, 28, 54-58. Retrieved from https://geniusrepo.net/index.php/17article/view/575
5. Alimov, A., Turgunov, A., Chorshanbiev, Z., Jamolov, A., & Olimov, S. (2022, November). Creation of distance learning software for assessing the learning outcomes of future engineers based on the "smart" technology. In AIP Conference Proceedings (Vol. 2647, No. 1). AIP Publishing.
6. Kalmuratov T.N. Issues of Improving the Management of Family Non-Governmental Preschool Education Organizations. International Journal of Social Science Research and Review, http://ijssrr.com editor@ijssrr.com Volume 4, Issue 4 November, 2021 Pages: 135139.5 bet
7. Valiyeva F.R. To Develop Professional Training of Professional Education Specialists by Ensuring //International Journal of Trend in Scientific Research and Development (IJTSRD) Special Issue on International Research Development and Scientific Excellence in Academic Life Available Online: www.ijtsrd.com e-ISSN: 2456 - 6470 2021
8. Olimov Q.T, Li D.Ye, Mavlonov N.Sh, Technology of creation electronic textbooks on special disciplines for vocational education, J: Xalqaro ilmiy jurnal "Vestnik nauki" 2020-yil 23-fevral № 2 (23)
