Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИ РАҲБАРИНИНГ КАСБИЙ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ'

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИ РАҲБАРИНИНГ КАСБИЙ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
3
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
касбий компетентлик / малака ошириш / квалитологик компетентлик.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирюсупова Наргиза Шавкатовна

Мазкур мақолада мактабгача таълим ташкилоти раҳбарларининг эгаллаши лозим бўлган билимлар, уларнинг мазмуни ёритиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИ РАҲБАРИНИНГ КАСБИЙ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА БИЛИМЛАРНИНГ ЎРНИ»

«MAKTABGACHA ТЛТМ TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: AMALIYOT УЛ XORIЛY TAJRIBA»

RESPUBLIKA ДМЗУ-АМАЦ1У KONFERENSIYASI 2024 YIL 23-24 MAY

МАКТАБГАЧА ТАЪЛИМ ТАШКИЛОТИ РА^БАРИНИНГ КАСБИЙ ФАОЛИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА БИЛИМЛАРНИНГ УРНИ

Мирюсупова Наргиза Шавкатовна

МТТДМ^ТМОИ катта укитувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.11239554

Аннотация. Мазкур мацолада мактабгача таълим ташкилоти рафарларининг эгаллаши лозим булган билимлар, уларнинг мазмуни ёритиб берилган.

Калит сузлар: касбий компетентлик, малака ошириш, квалитологик компетентлик.

Мактабгача таълим ташкилоти рахбарининг квалитологик компетентлигини ривожлантиришда малака ошириш тизимига алохида ахамият берилади, чунки бизнинг Олий таълимнинг Давлат таълим стандартини тахлил килишимиз шуни курсатдики, унда сифатни бошкариш масалалари етарли даражада уз аксини топмаган.

Замонавий педагогик адабиётларни тахлил килар эканмиз, мактабгача таълим ташкилоти рахбарининг квалитологик компетентлигини ривожлантириш муаммосини куриб чикадиган нашрларнинг йуклигини куришимиз мумкин.

Умумтаълим муассасалари рахбарларининг малакасини ошириш муаммосига багишланган ишларни урганиш шуни курсатдики, уларнинг таълим сифатини бошкаришга тайёрлигини ривожлантириш масаласи алохида урганилмаган, бу жараён айникса мактабгача таълим тизимига тааллукли.

Илмий изланишларимиз муаммонинг алохида ижтимоий-педагогик ахамияти, бир томондан, педагогика фанида унинг ишлаб чикилмаганлиги, иккинчи томондан, таълим тизимида рахбар ходимларнинг касбий компетентлигини ривожлантиришни урганган тадкикотлар тахлилига мурожаат килишга ундади. Ушбу тахлил кейинчалик мактабгача таълим ташкилотлари рахбарларининг квалитологик компетентлигини ривожлантириш стратегиясини ишлаб чикиш учун ута мухим булган курс таълими нуктаи назаридан мактабгача таълим ташкилотлари рахбарларининг касбий компетентлигини оширишнинг мохияти ва механизмларини урганишга каратилган.

Малака ошириш тизимининг фаолияти доимий равишда такомиллаштирилиб, унинг ишига таълим муассасасига ижтимоий талаблари, бошкарув фаолияти масалалари буйича илмий ютуклар ва илгор тажрибалар акс эттирилган тузатишлар киритилмокда. Шу билан бирга, В.Ю. Кричевский курсатганидек, таълим муассасалари рахбарларининг касбий компетентлигини оширишни ташкил этиш буйича ижобий тажрибага карамай, бу борада бир катор камчиликлар мавжудлигини куришимиз мумкин, булар: укитишнинг якуний боскичининг йуклиги ва тингловчиларнинг мустакил ишлаш куникмаларининг етишмаслигидир.

Маълумки, катталар учун таълим - бу мураккаб жараён булиб, унда тингловчилар учун малака оширишни ташкил этишнинг максадлари, вазифалари, мазмуни ва шаклларини аниклаш талкинининг хилма-хиллиги ва кенглигини куриш мумкин.

Катталар касб таълими сохасидаги таникли мутахассис - Е.П. Тонконогая ХХ асрнинг 90-йилларида рахбарларнинг малакасини оширишнинг асосий максади «рахбарнинг мактабни ислох килиш вазифаларини амалга оширишга тайёрлиги даражаси,

«MAKTABGACHA ТЛТМ TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: AMALIYOT УЛ XORIЛY TAJRIBA»

RESPUBLIKA ДМЗУ-АМАЦ1У KONFERENSIYASI 2024 YIL 23-24 MAY

унинг шахси, фаолияти ва доимий равишда усиб борадиган ижтимоий талаблари уртасидаги мутаносибликни, халк таълими тизимидаги бошкарув жараёнларининг асосини ташкил этувчи замонавий илмий билимлар даражасини аниклаш эди», дея таъкидлаб уткан эди. Унинг асосий вазифаларини аниклаш курс таълими максадини амалга ошириш учун мух,им ахдмиятга эгадир. Е.П. Тонконогая кейинчалик олиб борган тадкикотларида у мактаб рах,барига куйиладиган замонавий талабларни аниклаб, ушбу тадкикотнинг концепциясига мувофик касбий ривожланиш тизимидаги бир катор мух,им вазифаларни белгилаб беради:

- рах,барнинг ижтимоий дунёкарашларини чукурлаштириш ва кенгайтириш (педагогик фанининг методологияси, бошкарув асослари тугрисидаги билимларни тизимлаштириш, замонавий жамиятдаги мактабнинг ижтимоий ролини тушуниш, рах,барлик касбининг таълим тизимидаги ижтимоий ахдмияти, мактаб ва жамият уртасидаги муносабатлар, умуман замонавий муаммоларга, «укитувчи ва оила», «таълим олувчи ва ижтимоий мух,ит» ва бошка муаммоларга ижтимоий карашнинг дунёкарашини кенгайтириш);

- илмий ташкил этилиши, иктисодиёт, хукук, таълим социологияси, катталар психологияси, бошкарув психологияси, педагогик ва бошкарув этикаси, эстетикаси ва бошкалар);

- рах,барлик касбининг асосини ташкил этадиган фанлараро назарий билимларни янгилаш, модернизация килиш ва чукурлаштириш; педагогик ва бошкарув тажрибасидаги сунгги ютукларни урганиш;

- сунгги илмий ютуклар ва илгор тажриба асосида умумий педагогик ва бошкарув куникмаларини такомиллаштириш;

- рах,барнинг касбий мух,им шахсий фазилатларини ривожлантириш: уз-узини англаш, касбий ва умумий маданий сохдларда кадриятларга мойиллик, мослашувчан бошкарув тафаккури, касбий фаолиятнинг ижодий йуналиши ва бошкалар.

- рах,барнинг курс таълими давомида маълум функциялар бажарилади. Улар орасида, Э.П. Тонконогаянинг фикри алох,ида ахдмиятга эга:

- рах,барнинг касбий билимлари ва амалий куникмаларининг х,олати ташхисини уз ичига олган диагностик;

- диагностика натижасида аникланган, мутахассисларнинг асосий касбий тайёргарлигидаги камчиликларни бартараф этиш, малака оширишнинг ушбу боскичи бошида шаклланган назарий билимлари ва амалий тажрибаларига тузатиш киритишдан иборат компенсацияловчи;

- таълимни модернизация килиш билан боглик инновацион;

- ривожланаётган, касбий мух,им шахсий хусусиятларни ривожлантиришни кузда тутувчи: педагогик х,одисаларга мослашувчан бошкарув тафаккури, аналитик кобилият, ижодий салох,ият, тадкик килиш ёндашуви ва бошкалар;

- прогностик (моделлаштирувчи), рах,барнинг бошкариладиган объектни педагогик х,одисалар ва жараёнларни ривожлантириш тенденцияларини башорат килишга, таълим муассасасини ва унда содир булаётган жараёнларни ривожлантириш учун илгор конструктив моделларни ишлаб чикишга, кулланиладиган бошкарув карорларининг окибатларини башорат килишга тайёрлигини ривожлантиришга каратилган.

Малака ошириш жараёнида мактабгача таълим ташкилоти рахбарининг касбий

«MAKTABGACHA TALIM TIZIMI XODIMLARINI RIVOJLANTIRISH: AMALIYOT VA XORIJIY TAJRIBA»

RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI 2024 YIL 23-24 MAY

компетентликни ривожлантириш муаммосига багишланган назарий изланишлар тахлили -курсларда укитишнинг назарий-услубий асосини ташкил этувчи бир катор услубий ёндашувларни аниклашга имкон берди. Бу - тизимли, профессиографик, рефлексив ёндошувлардир.

Тизимли ёндашув педагогик вокеликнинг объектларини (ходисаларини) тахлил килиш учун энг самарали илмий услубий воситалардан бири хисобланади. Тизимли ёндашиш нуктаи назаридан рахбарларни курсларда укитиш узаро боглик ва узаро дахлдор таркибий кисмлардан ташкил топган максадли, мазмунли, ташкилий ва бахоловчи - самарали яхлит таълим сифатида такдим этилади.

Профессиографик ёндашув етук килиб тайёрланган мутахассиснинг сифатли фаолият тавсифловчи таълим модел и ни ишлаб ишлаб тизимини чикишга асосланади. Мактаб рахбарининг профессиограммасини яратишда Т.И.Шамова катта хисса кушди. У профессиограмма тузилмасининг услубий

ёндашувлари, максадлари, тузилишини аниклади. Шундай килиб, у

профессиограмманинг услубий асосини мактаб фаолиятини тартибга таълим солувчи ва белгилаб берувчи меъёрий - хукукий хужжатлар деб хисоблайди.

Профессиограмманинг максади бошкарув фаолияти хажми ва

мазмунини аниклашнинг умумий

ёндашувларини ишлаб чикиш; рахбарнинг билим, куникма ва

кобилиятларини, шахсий фазилатларини бахолаш механизмини ишлаб чикишдан иборат.

Таълим муассасалари рахбарларининг малакасини оширишга рефлексив ёндашувнинг мохияти тингловчиларнинг шахсий ва ташкилий рефлексини ривожлантиришни уз ичига олган таълим-тарбия жараёнини ташкил этишдан иборат.

Рахбаршахсининг рефлексив маданияти ривожланишининг асосий курсаткичи уни нг ноаниклик шароитида ишлаш кобилияти мавжудлигидир.

Юкорида келтирилган маълумотлардан шуни айтшимиз мумкинки, МТТ рахбари МТТ тизимига оид меъёрий-хукукий хужжатлар мазмунини, фалсафий - педагогик, педагогик - психологик ва бошкарув билимларига эга булиши керак, бу билимлар йигиндиси МТТ рахбарининг самарали фаолиятини ташкил этишда мухим роль уйнайди.

REFERENCES

1. А.А.Вербицкий Активное обучение в высшей школе: контекстный подход: метод, пособие / А.А. Вербицкий. - М.: Высш, шк., 1996.

2. Сафонова, О.А. Технология управления качеством образования в дошкольном учреждении / О.А. Сафонова. — Киров: Изд -во КИПК и ПРО, 2004.

3. Сафонова, О.А. Управление качеством образования в дошкольном учреждении: монография / О.А. Сафонова. - Н. Новгород: Гуманитарный центр, 2004.

4. Субетто А.И. Квалиметрия человека и образования: генезис, становление, развитие, проблемы и перспективы. М.: Изд-во ИЦПКПС, 2006.

5. бурбонов Ш., Сейтхалилов Э. Таълим сифатини бошкариш. - Т.: "Турон-Икбол", 2006 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.