CC BY
0MAKTABGACHA TA'LIMDA BOLALARNI JISMONIY IMKONIYATLARINI RIVOJLANTIRISH METODIKASI
Otfullayeva Zulfiya Bozorovna
Qashqadaryo viloyati Ko'k dala tumani 8-DMTT direktori https://doi.org/10.5281/zenodo.11273835
Annotatsiya. Mazkur maqolada maktabgacha ta'limda bolalarni jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirish metodikasi yoritilgan.
Kalit so'zlar: bolalarning imkoniyatlari, jismoniy tarbiya yo'riqchilari, jismoniy mashqlar, jismoniy madaniyat, metodologik usullar, uslubiy texnika, harakat orqali idrok etish metodlari, ijtimoiylashtirish, individual xususiyatlar.
Jismoniy tarbiya jamiyatning asosiy qadriyatlaridan biridir. Jismoniy tarbiya mashg'ulotlari bolalarning chaqqonligini, chidamliligini, tezligini rivojlantiradi, harakatlarni muvofiqlashtirishni yaxshilaydi, salomatlik va ruhiy muvozanatni saqlashga yordam beradi. Yaxshi rivojlangan bola jismonan maktabga tayyor, kamdan-kam kasal bo'lib qoladi, o'ziga ishonadi, demak u kelajakda muvaffaqiyatli maktab o'quvchisi, talaba, mutaxassis va ota-onadir. Shuning uchun maktabgacha yoshdagi bolalar uchun jismoniy tarbiyani to'g'ri tashkil etish juda muhimdir.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarning imkoniyatlarini rivojlantirishda bolalarning jismoniy tarbiya yo'riqchisi va tarbiyachi hamkorligi muhim rol o'ynaydi. Jumaladan, maktabgacha ta'lim tashkilotlarida bolalarning jismoniy imkoniyatlarini rivojlantirishda tarbiyachilar va jismoniy tarbiya yo'riqchilarining bilm va ko'nikmalarini rivojlantirish, ularni uzluksiz malakasini malakasini oshirish orqali zamonaviy metodlarni o'rgatish lozim.
Malaka oshirish jarayonlarida tarbiyachilarga va jismoniy tarbiya yo'riqchilariga bolalarda jismoniy imkoniyatlarni rivojlantirish metodlarini va bolalarning harakat tizimlari va sog'lig'ini rivojlantirishdagi so'nggi yangiliklar haqida ma'lumot berishi bugungi kunda muhum ahamiyatga ega.
Maktabgacha ta'lim tahkilotlarida jismoniy mashqlar jarayonida qo'llaniladigan usullar pedagogik qonuniyatlarni hisobga olgan holda ishlab chiqilgan harakatlar tizimi bo'lib, ularni maqsadli qo'llash jalb qilinganlarning nazariy va amaliy faoliyatini ma'lum bir tarzda tashkil etish imkonini beradi, ularning o'zlashtirishini ta'minlaydi. Vosita harakatlari, vosita qobiliyatlarini maqsadli rivojlantirish va bolaning shaxsiyatining jismoniy madaniyatini shakllantirishda muhimdir.
Binobarin, har bir metodda uning turli metodologik usullari qo'llaniladi. Texnika muayyan sharoitlarda tegishli usulni qo'llash imkonini beradi. Xuddi shu usul bilan uni amalga oshirish mumkin. Shuning uchun u yoki bu usul turli xil muammolarni hal qilishda va har qanday bolalar guruhi bilan ishlashda qo'llaniladi. Bundan tashqari, metodik texnikalar zaxirasi qanchalik boy bo'lsa, usulni qo'llash doirasi shunchalik keng bo'ladi.
Muayyan muammoni hal qilish uchun yaratilgan, o'qitish, rivojlantirishni tashkil etish shakllarining maxsus usullari va uslubiy texnikasi tizimi odatda metodologiya deb ataladi.
Maktabgacha ta'lim tashkilotida jismoniy tarbiya va sog'lomlashtirish ishlarining o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq holda, maktabgacha yoshdagi bolalarni tayyorlash, tarbiyalash va rivojlantirish xususiyatlarini aks ettiruvchi usullar qo'llaniladi.
Maktabgacha yoshdagi bolalar bilan jismoniy mashqlar mashg'ulotlarida qo'llaniladigan usullarning tasnifi bolaning axborotni idrok etish belgisiga asoslanadi.
Harakat orqali idrok etish metodlari: Bu metodlar bolalarning faol jismoniy faoliyatiga asoslangan. Jismoniy mashqlar sharoitlarini tartibga solish darajasiga qarab, bu usullar ikki guruhga bo'linadi: qat'iy tartibga solinadigan mashqlar usullari va qisman tartibga solinadigan mashqlar usullari. Bu farqlar nisbiydir. Har qanday usulda tartibga soluvchi vaziyat mavjud. Faqat tartibga solish darajasi va tabiati farqlanadi. Muayyan sharoitlarda turli guruhlardan ikkita usulni birlashtirish mumkin: bir xil harakatni bir vaqtning o'zida o'rganish mumkin, masalan, bo'lingan o'quv usuli va musobaqa usuli. Biroq, bu ularni aniqlash uchun asos bo'lmaydi.
Maktabgacha ta'lim tashkilotlarida jismoniy tarbiya quyidagi muhim tamoyillarga asoslanadi:
Demokratlashtirish . O'qituvchi har doim maktabgacha yoshdagi bolalarning psixologik, anatomik va fiziologik xususiyatlarini hisobga olgan holda, bolalar bilan ishlashning eng mos shakli, vositalari va usullarini tanlaydi;
Gumanitarlashtirish . Motor faoliyati bolalarga insonning dunyodagi rolini tushuntirishi, shuningdek, ularni jismoniy tarbiya qadriyatlari bilan tanishtirishi kerak.
O'zgaruvchanlik . Mashg'ulotlar jarayoni salomatlik holati, individual xususiyatlar va bolalarning o'zlari va ularning ota-onalari istaklarini hisobga olgan holda quriladi.
Mintaqaning o'ziga xos xususiyatlari . Ta'lim faoliyati ma'lum bir mintaqaning iqlimi, geografiyasi va an'anaviy madaniy qadriyatlariga muvofiq tashkil etilishi kerak.
Har tomonlama rivojlanish . Bola psixik jarayonlarni (nutq qobiliyatlari, tafakkur, idrok, diqqat, xotira, tasavvur) har tomonlama rivojlanishi uchun turli tadbirlarda ishtirok etadi.
Jismoniy tarbiya uzluksizligi . Jismoniy tarbiya ko'p yillar davomida qurilishi kerak.
Salomatlik . Bolalar bog'chasidagi rejim, albatta, bolalar salomatligini saqlash va yaxshilashga mos kelishi kerak.
Ijtimoiylashtirish . Bolalar o'zlarini jamiyatning bir qismi sifatida his qilishlari kerak, shuning uchun siz ularni doimiy ravishda guruh faoliyatiga va umumiy vazifalarga jalb qilishingiz kerak.
Oila birligi . Ota-onalar bilan maslahatlashish kerak, chunki oilada ham, bolalar bog'chasida ham ta'lim, sog'liqni saqlash, gigiena, kun tartibiga rioya qilish va hokazolar bo'yicha bir xil qoidalarga rioya qilish tavsiya etiladi.Harakatni ajratish va yetakchi mashqlarning oqilona tizimini yaratish qiyin bo'lgan hollarda umumiy mashg'ulotlarga murojaat qilish kerak.
REFERENCES
1. Здоровье формирующее физическое развитие: развивающие дви-гательние программи для детей 5-6 лет мактабгача таълим муассасалари педагоглари учун кулланма. / И. К. Шилкова, A. С. Большев ва бошкалар научн. ред. М. М. Безруких. - М.: Владос, 2001. -336 б.
2. Кудрявцев, В. Т. Развивающая педагогика оздоровления (мактаб-гача ёш) : дастурий-услубий кулланма / В. Т. Кудрявцев. - М. Линка-пресс, 2000. -296 б.
3. Kalmuratov T.N. Issues of Improving the Management of Family Non-Governmental Preschool Education Organizations. International Journal of Social Science Research and Review, http://ijssrr.com editor@ijssrr.com Volume 4, Issue 4 November, 2021 Pages: 135139.5 bet
4. Valiyeva F.R. To Develop Professional Training of Professional Education Specialists by Ensuring //International Journal of Trend in Scientific Research and Development (IJTSRD) Special Issue on International Research Development and Scientific Excellence in Academic Life Available Online: www.ijtsrd.com e-ISSN: 2456 - 6470 2021
5. Olimov Q.T, Li D.Ye, Mavlonov N.Sh, Technology of creation electronic textbooks on special disciplines for vocational education, J: ХаЦаш ilmiy jur^l "Vestnik nauki" 2020-yil 23-fevral № 2 (23)
