CC BY
0MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARIDA AQLIY
TARBIYA BERISH
1Mo'minova Gulasal Bahodirovna, 2Abdullayeva Mavluda Saminjonova
1Qo'qon DPI o'qituvchisi, 2Qo'qon DPI talabasi https://doi.org/10.5281/zenodo.11210225
Annotatsiya. Ushbu maqolada maktabgacha ta'lim tashkilotlarida aqliy tarbiya berish texnologiyalari, aqliy tarbiyani tashkil etilishi, aqliy tarbiya vazifalari, maktabgacha ta'limda bolalarga ta'lim berishning o'zigaxosligi haqidafikryuritilgan.
Kalit so'zlar: aqliy tarbiya, iste'dod, tarbiya, tarbiyachi, taraqqiyot, nutq faoliyati, notiqlik, nutq texnikasi.
Maktabgacha yoshdagi bolada ko'pincha atrofdagi dunyoga, o'qish va arifmetikaga faol qiziqish paydo bo'ladi. Bolani kognitiv adabiyotlar, bolalar entsiklopediyalari, rasm vazifalari, arifmetik va boshqa o'quv o'yinlari bilan tanishtirish, ota-onalarga bunday foydali istakni samarali qo'llab-quvvatlashga va rivojlantirishga yordam beradi. Bolada ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirishga katta e'tibor berilishi kerak. Bolalarning nutq ko'nikmalarini to'g'ri va faol shakllantirishning kaliti bu nafaqat tengdoshlari va ota-onalari bilan to'liq aloqada bo'lishi, balki badiiy adabiyot - hikoyalar, she'rlar, ertak va folklor asarlarini o'qishdir.
Kognitiv va nutq ko'nikmalarini egallashdan tashqari, hissiy sohani shakllantirish bolaning maktabgacha yoshida sodir bo'ladi. Kichkintoy qiziqishni namoyon qiladi; birinchi marta ongli ravishda mag'rurlik, uyat, umidsizlik, zavqlanish, ajablanish, hurmat va boshqalar hissi paydo bo'ladi. Bola yorqin his-tuyg'ularni ifoda etganda, ota-onalar tomonidan uning xatti-harakatlarini baholash ayniqsa muhimdir; bolasi bilan samimiy quvonchni baham ko'rish yoki har qanday salbiy ko'rinishga to'g'ri va to'g'ri javob berish qobiliyati.
Maktabgacha yoshdagi davr - bu bola dastlab oddiy, ammo mustaqil qarorlar qabul qila boshlagan, ularni tahlil qilgan va javobgarlikni o'z zimmasiga olishga o'rgangan vaqt. Kichkintoy birinchi marta shaxslararo muloqot asoslarini tushunadi, xulosa chiharishni o'rganadi va "yaxshi"ni "yomon"dan ajratishga harakat qiladi. Ota-onalar bilan munosabatlar maktabgacha yoshdagi bolalarning psixologik va aqliy rivojlanishiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi. Kattalar tomonidan haddan tashqari nazorat va jiddiylikning namoyon bo'lishi, yoki eng yomoni, chaqaloqqa nisbatan salbiy his-tuyg'ular bolani o'ziga bo'lgan ishonchdan maxrum qilishi va o'zini past baholanishining keyingi sababi bo'lishi mumkin.
Bugungi ota-onalar o'z farzandlarining aqliy tarbiyasiga juda katta e'tibor berishadi. Maktabgacha yoshdagi aqliy tarbiya juda muhimdir, chunki aynan shu yoshda aqliy faoliyatning barcha poydevorlari qo'yilgan. Aqliy ta'limni aqliy rivojlanish bilan aralashtirib bo'lmaydi.
Aqliy rivojlanish - bu bolaning aqliy jarayonlarida yoshga bog'liq va ma'lum omillar (irsiyat, maxsus yaratilgan muhit, maxsus tashkil etilgan ta'lim va tarbiya ta'siri va bolaning shaxsiy faoliyati) ta'siri ostida yuzaga keladigan miqdoriy va sifatiy o'zgarishlarning yig'indisidir. Bolaning aqliy rivojlanishi bilimning miqdori va tabiati, kognitiv jarayonlarning shakllanish darajasi (sezgi, idrok, e'tibor, xotira, fikrlash, tasavvur, nutq) va dunyoni mustaqil ravishda ijodiy o'rganish qobiliyati bilan baholanadi.
Aqliy tarbiya - bu kattalarning bolaning aqliy rivojlanishiga tizimli maqsadli ta'siri bo'lib, u turli xil rivojlanish uchun zarur bo'lgan bilimlarni etkazish, atrofdagi hayotga moslashish, shu asosda bilim jarayonlarini shakllantirish, olingan bilimlarni faoliyatda qo'llash qobiliyati.
Maktabgacha yoshdagi bolaning aqliy rivojlanishining asosiy xususiyati xayoliy
fikrlashning ustunligi, ya'ni bola aniq obyektlar bilan harakat qilib, aniq tasviriy misollar asosida dunyoni o'rganadi. Siz bolaga, masalan, kapalak haqida ko'p narsalarni aytib berishingiz mumkin, lekin siz uni hech bo'lmaganda rasmda ko'rsatmaguningizcha unga qiziquvchanlik ham bo'lmaydi. Va agar siz uni namoyish qilsangiz va hatto kapalaklarning nechta turini kashf qilsangiz va ularni yurishni tomosha qilsangiz, qanotlarini qanday yopayotganini yoki gulga qanday o'tirganini ko'rsangiz va yurish paytida qaysi kapalaklar, sariq yoki oqlarni ko'rganingizni solishtiring, bolaning bilim qizikishi ortadi, ming marta takrorlanadi va ancha barqaror bo'ladi.
Aqliy tarbiyada bolalarni tayyor bilim berish ma'nosida emas, balki bolalarni o'rganishga o'rgatish, dunyoni bilish usullarini topishga o'rgatish muhimdir. Shunday qilib, aqliy tarbiyaning asosiy funktsiyasi - bu bolaning kognitiv faolligini shakllantirish, ya'ni. bola atrofdagi dunyoni bilishni o'rganadigan bunday tadbirlar.
Bolaning hayotining birinchi yillarida barkamol aqliy rivojlanishi uchun sezgi, idrok, fikrlash va nutqni rivojlantirish alohida o'rin tutadi. aqliy tarbiyaning asosiy vazifalari bo'ladi:
. Sensor ta'limi (bolaning hissiy organlarini rivojlantirish va idrokni rivojlantirishga qaratilgan);
• Aqliy faoliyatning rivojlanishi (aqliy operatsiyalarni o'zlashtirishga, bilim jarayonlari va qobiliyatlarini rivojlantirishga qaratilgan);
• Nutqni shakllantirish;
• Qiziquvchanlik va kognitiv qiziqishlarni tarbiyalash (faoliyat va bilim motivlarini shakllantirishga qaratilgan)
Aqliy harakatlarning rivojlanishi. Tafakkur rivojlanishining asosi aqliy harakatlarning shakllanishi va takomillashishi hisoblanadi. Bu bolaning aqliy harakatlariga, qanday bilimlarga ega bo'lishiga va ularni qanday ishlatishiga bog'liq. Maktabgacha yoshdagi aqliy harakatlarning mahoratlari tashqi yo'naltirilgan harakatlarning assimilyatsiyasi va ichki tuzilishining umumiy qonunlariga muvofiq amalga oshiriladi. Ushbu tashqi harakatlar nima ekanligini va ular qanday ichki tuzilganiga qarab, bolaning aqliy harakatini shakllantirish tasvirlar bilan harakat shaklini, yoki belgilar - so'zlar, raqalar va hokazo bo'lgan harakatlar shaklini oladi.
REFERENCES
1. D.R. Babayeva "Nutq o'stirish nazariyasi va metodikasi" T.:TDPU 2016 yil.O'quv qo'llanma
2. D.R. Babayeva "Nutq o'stirish nazariyasi va metodikasi" T.:TDPU 2018yil.Darslik "Ilk qadam" maktabgacha ta'lim tashkilotining Davlat o'quv dasturi. - T.: YUNISEF, 2018.
3. Maktabgacha ta'lim va tarbiyaning Davlat standarti // https://lex.uz/docs/ 5179335?query.
4. Nurmatova M.Sh., Xasanova Sh.T. Rasm buyum yasash va bolalarni tasviriy faoliyatga o'rgatish metodikasi. - T.: "Cho'lpon", 2010.
5. Nurmatova M.Sh., Xasanova Sh.T., Azimova D. Ustaxonada amaliy mashg'ulot. - T.: "Musiqa", 2010.
6. Азизова, Зироат. "ЭКОЛОГИЧЕСКОЕ ВОСПИТАНИЕ ДОШКОЛЬНИКОВ С ПОМОЩЬЮ ФОРМ И МЕТОДОВ ОБУЧЕНИЯ." Zamonaviy dunyoda pedagogika va psixologiya: Nazariy va amaliy izlanishlar 2.17 (2022): 77-80.
7. Bahodirovna, Azizova Ziroat. "THE IMPORTANCE OF ORGANIZING CHILDREN'S ACTIVITIES IN PREPARATION FOR SCHOOLING." Open Access Repository 9.11 (2022): 236-240. INNOVATIVE DEVELOPMENT IN THE GLOBAL SCIENCE 2022 Boston, USA 53
8. Baxodirovna, Azizova Ziroat. "INTERNATIONAL TRENDS IN THE DEVELOPMENT OF THE PRESCHOOL EDUCATION SYSTEM." INTERNATIONAL JOURNAL OF SOCIAL SCIENCE & INTERDISCIPLINARY RESEARCH ISSN: 2277-3630 Impact factor: 7.429 11.11 (2022): 458-461.
9. Ziroat, Azizova, and Abdurazzoqova Zebiniso. "LEGAL AND PEDAGOGICAL BASES OF PREPARATION OF CHILDREN FOR THE IMPLEMENTATION OF SOCIAL PROTECTION." Yosh Tadqiqotchi Jurnali 1.5 (2022): 395-403. 25. Азизова, Зироат Баходировна. "IMPROVING STUDENTS INDEPENDENT WORK IN THE CREDIT-MODULE SYSTEM." Актуальные научные исследования в современном мире 2-5 (2021): 209-212.
10. Азизова, Зироат Баходировна. "СИСТЕМА ГАРАНТИЙ ПРАВ РЕБЕНКА В УЗБЕКИСТАНЕ." Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences 1.11 (2021): 575-578.
11. Bahodirovna, Azizova Ziroatkhon. "Pedagogical Bases Of Preparation Of Future Educators For Implementation Of Social Protection Of Children." JournalNX 7.04: 399-402. 28. Ziroat, Azizova. "CONCEPTUAL FUNDAMENTALS OF PREPARING CHILDREN FOR SOCIAL PROTECTION." Yosh Tadqiqotchi Jurnali 1.5 (2022): 404-410. Mo'minova G.B. ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE International scientific-online conference 123-124 (2023) "MATHEMATICAL DEVELOPMENT IN PRESCHOOL CHILDREN, INTELLECTUAL ABILITIES AS AN EDUCATIONAL MODULE"
12. Mo'minova G.B. ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE International scientific-online conferenc 115-116 (2023)REFORMS AND MODERN APPROACH IN THE PRESCHOOL EDUCATION SYSTEM
13. Mo'minova G.B ASIA PACIFIC JOURNAL OF MARKETING & MANAGEMENT REVIEW ISSN: 2319-2836 IMPACT FACTOR: 7.603 Vol 12, Issue 10, 2023 WAYS TO USE DIDACTIC GAMES IN THE EDUCATION AND UPBRINGING OF PRESCHOOL CHILDREN 65-66
14. N.G.Malikovna Tехнологии организации и управления педагогическими процессами С.Тургунов,ЛМаксудовабХ.М.Тожибоева.Г.М.Назирова т.Сано-стандарт 100.2012
15. N.G.Malikovna Formation of a sense of national pride amonig in oider preschool children through oral foik art-as a socio-pedagogical necessity Scieceand Innavation 1 (8) 20672077,2022
