Научная статья на тему 'МАКТАБГАЧА ЕШДАГИ БОЛАЛАРНИ МУСТАҚИЛ ФИКРЛАШГА ЙЎНАЛТИРИШДА УЛАРНИНГ Ёшига хос бўлган психологик ва ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАР'

МАКТАБГАЧА ЕШДАГИ БОЛАЛАРНИ МУСТАҚИЛ ФИКРЛАШГА ЙЎНАЛТИРИШДА УЛАРНИНГ Ёшига хос бўлган психологик ва ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАР Текст научной статьи по специальности «Психологические науки»

CC BY
4040
349
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
психологик ва педагогик хусусиятлар / мустақил фикрлаш / тарбиячи маҳорати / нутқ / развитие педагогических и психологических свойств / самостоятельное мышление / компетентность воспитателя / психический процесс / речь

Аннотация научной статьи по психологическим наукам, автор научной работы — Бердалиева Гуласал Абдуқундузовна

Мактабгача таълим муассасаларида болаларни мустақил мулоҳаза юритишга йўналтиришда уларга хос бўлган психологик ва педагогик хусусиятларни инобатга олиш муваффақиятга эришиш гаровидир. Мақолада мактабгача ёшдаги болалар психик хусусиятлари ривожланишининг мустақил фикрлаш жараёнига таъсири ҳақидаги маълумотлар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА В РАЗВИТИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОГО МЫШЛЕНИЯ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Развитие педагогических и психологических свойств детей дошкольных образовательных учреждений, а также их применение в развитии самостоятельного мышления и употребление их в речи является гарантом успеха. В статье дается информация о психических свойствах, которые влияют на независимое мышление у детей дошкольного возраста.

Текст научной работы на тему «МАКТАБГАЧА ЕШДАГИ БОЛАЛАРНИ МУСТАҚИЛ ФИКРЛАШГА ЙЎНАЛТИРИШДА УЛАРНИНГ Ёшига хос бўлган психологик ва ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАР»

Бердалиева Гуласал Абдук,ундузовна,

УзПфИТИ мустакил тадкикотчиси

МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ МУСЩИЛ ФИКРЛАШГА ЙУНАЛТИРИШДА УЛАРНИНГ ЁШИГА ХОС БУЛГАН ПСИХОЛОГИК ВА ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАР

УДК:373:159.9.07

БЕРДАЛИЕВА Г.А. МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРНИ МУСТАКИЛ ФИКРЛАШГА ЙУНАЛТИРИШДА УЛАРНИНГ ЁШИГА ХОС БУЛГАН ПСИХОЛОГИК ВА ПЕДАГОГИК ХУСУСИЯТЛАР

Мактабгача таълим муассасаларида болаларни мустакил мулох,аза юритишга йуналтиришда уларга хос булган психологик ва педагогик хусусиятларни инобатга олиш муваффакиятга эри-шиш гаровидир. Маколада мактабгача ёшдаги болалар психик хусусиятлари ривожланишининг мустакил фикрлаш жараёнига таъсири х,акидаги маълумотлар келтирилган.

Таянч суз ва тушунчалар: психологик ва педагогик хусусиятлар, мустакил фикрлаш, тарбиячи мах,орати, нутк.

БЕРДАЛИЕВА Г.А. ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ И ПСИХОЛОГИЧЕСКИЕ СВОЙСТВА В РАЗВИТИИ САМОСТОЯТЕЛЬНОГО МЫШЛЕНИЯ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Развитие педагогических и психологических свойств детей дошкольных образовательных учреждений, а также их применение в развитии самостоятельного мышления и употребление их в речи является гарантом успеха. В статье дается информация о психических свойствах, которые влияют на независимое мышление у детей дошкольного возраста.

Ключевые слова и понятия: развитие педагогических и психологических свойств, самостоятельное мышление, компетентность воспитателя, психический процесс, речь.

BERDALIYEVA G.A. PEDAGOGICAL AND PSYCHOLOGICAL FEATURES OF PRESCHOOL CHILDREN' INDEPENDENT THINKING ABILITIES DEVELOPMENT

Pedagogical and psychological features development in preschool centers and institutions, and their implementation in field of independent thinking and speech is a basis of success. In the article is given information about pedagogical and psychological features that effects to the independent thinking abilities of preschool children.

Keywords: independent thinking, pedagogical and psychological features, kindergarten teacher competence, psycho process, speech.

Узбекистан Республикаси Президенти Шав-кат Мирзиёев 2017 йил 19 октябрда булиб утган таълим жараёнининг дастлабки буFини - мак-табгача таълим муассасалари муаммоларига баFишланган тадбирда: «Мутахассис ва педагог-ларнинг илмий хулосаларига кура, инсон уз умри давомида оладиган барча ахборот ва маъ-лумотнинг 70 фоизини 5 ёшгача булган даврда олади. Ана шу далилнинг узи болаларимизнинг етук ва баркамол шахс булиб вояга етишида боFча тарбияси канчалик катта ахамиятга эга эканини яккол курсатиб турибди. Бунга кушимча исбот кидириб узокка боришнинг хожати йук. БоFча тарбиясини олган бола билан боFчага бормаган болани солиштирганда, уларнинг фикрлаш даражаси уртасида ер билан осмонча фарк борлигини сезиш кийин эмас»1, деган эди.

Мактабгача ёшдаги болалар психологияси илмида бу ёшдаги болаларда сифат узгаришлари тезлашганлигини инобатга олган холда бу даврни уч боскичга таксимлаб урганиш мак-садга мувофик деб топилган: кичик мактабгача давр (3-4 ёш); урта мактабгача давр (4-5 ёш); катта мактабгача ёш (5-6 ёшгача); мактабга тай-ёрлов ёши (6-7 ёшгача). Мактабгача ёшдаги бола ривожланиш жараёнида аждодлари томо-нидан яратилган нарса ва ходисалар, олам сир-синоатлари билан алохида махсус муносабатга киришади. У инсоният томонидан кулга кири-тилган ютукларни фаол узлаштириб, эгаллаб боради. Болада нарса-ходисалар олами, улар ёрдамида амалга ошириладиган хатти-хара-катлар, она тили ва одамлар орасидаги муноса-батларни англаш, айни замонда фаолият мотив-ларининг ривожланиши, кобилиятларнинг усиб бориши катталарнинг бевосита ёрдами асосида амалга ошади. Бу оилада ота-она, мактабгача таълим муассасаларида эса тарбиячилар кумагида юз беради.

Асосан мана шу даврдан бошлаб боланинг мустакил фаолияти кучая бошлайди. Фаолият-даги мустакиллик, уз-узидан тафаккурдаги мустакилликка асос булади. Бундан ташкари, мактабгача ёшдаги боскич уларда мураккаб харакатларни такомиллаштириш, элементар гигиена, маданий ва мехнат малакаларини хосил килиш, нуткини устириш хамда ижтимоий ахлок ва эстетик диднинг дастлабки куртакла-рини юзага келтириш даври хамдир.

1 https://president.uz/uz - Узбекистон Республикаси Прездентининг расмий веб-сайти.

П.Ф.Лесгафт (1837-1909)нинг фикрича, инсон хаётининг айни шу боскичида унинг келгусида кандай характер-хислатлар сохиби булиши бел-гиланади ва ахлокий характернинг асослари юзага чикади2.

Мактабгача ёшдаги болаларнинг кузга таш-ланиб турувчи хусусияти - серхаракатлилик ва таклидчиликдир. Бу ёшдаги бола табиатига хос булган асосий конуниятни шундай ифодалаш мумкин: бола узлуксиз тарзда харакатда булишни талаб килади, лекин у фаолият нати-жасидан эмас, балки харакатнинг бир хиллиги ва бир томонламалигидан чарчайди. Курина-дики, мактабгача ёшдаги болалар табиатининг асосий конунияти булмиш серхаракатлиликни чекламай, максадли ташкил эта билиш бу ёшдаги болалар таълим-тарбиясида кутилган самарани беради.

Биз уз тадкикотларимиздан ва бир неча йил-лик тажрибамиздан келиб чикиб куйидаги фикр-ларни берамиз: жисмоний серхаракатлилик боланинг физиологик ривожланишига ижобий таъсир курсатади, таянч аъзолари харакати туфайли бола жисмонан яхши ривожланади.

Катталар ва тенгдошлари билан мулокот асносида бола ахлокий-меъёрий мезонлар, атрофдагиларни англаш, шунингдек, ижобий ва салбий муносабатлар билан таниша бошлайди.

Мактабгача ёшдаги бола харакатлари унинг жисми билан мувофиклаштирилган холда амалга ошади.

Бу даврда боланинг нутки хам жадал ривож-лана бошлайди. У узи билганларига кушимча янгиликларни узлаштириш ва уларни мустах-камлашга мойил булади.

Бу жараёнда болада уйин фаолияти оркали коммуникатив куникмалари шаклланади, атроф-дагилар билан тез-тез мулокот килиш оркали янги суз ва тушунчаларни урганиб олади ва амалда узи мустакил узлаштириб олади.

Куринадики, мазкур ёшдаги болани мустакил фикрлашга йуналтириш, хар кандай хаётий ёки бадиий ходисага диккатини тортиш, унга уз муносабатини билдиришни талаб килиш болада шахслик сифатларининг шаклланиши гарови-дир.

Мактабгача ёшдаги болалар эхтиёжи ва кизикишлари жадал равишда ортиб боради. Бу, аввало, кенг даврага чикиш, муносабатда булиш, уйнаш эхтиёжлариниг мавжудлигидан-

2 https://ru.wikipedia.org/wiki. Лесгафт_Пётр_Францевич ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

дир. Бу ёшдаги болалар нуткни маълум дара-жада узлаштирганликлари ва х,аддан ташкари х,аракатчанликлари туфайли уларда узларига якин булган катталар ва тенгдошлари билан муносабатда булиш эх,тиёжи туFилади. Улар кенгрок доирадаги мунособатларга интила бошлайдилар, куни-кушниларнинг болалари билан х,ам жамоа булиб уйнайдилар. Хамма нарсани билишга булган эх,тиёж кучаяди.

Мактабгача ёшдаги бола табиатига хос булган кучли эх,тиёжлардан яна бири - х,ар нарсани янгилик сифатида куриб, уни х,ар томонлама билиб олишга интилишидир.

Бу ёшдаги болалар х,аётида ва уларнинг психик жих,атидан усишида кизикишнинг роли х,ам жуда катта. Кизикиш худди эх,тиёж каби болани бирор фаолиятга ундовчи омиллардан бири-дир. Шунинг учун х,ам психологлар кизикишни билиш жараёни билан боFлик булган мураккаб психик х,одиса дея бахрлайдилар1.

Мактабгача таълим муассасалари нутк устириш ва бадиий адабиёт билан таништириш машFулотларида болаларга хос булган бу табиий хусусиятлар кизикиш ва билишга инти-лиш сифатларидан уларнинг узлари учун оки-лона фойдаланиш миллий тарбияшуносликнинг бош максади - баркамол шахсни шакллантириш масадига мувофик булади.

Боланинг камол топишида кизикишнинг ах,а-мияти шундаки, у кизиккан нарсасини имкон кадар чукуррок билишга интилади ва биноба-рин, узок вакт давомида у билан шугулланишдан зерикмайди. Бу, уз навбатида, боланинг диккати х,амда иродаси каби мух,им хислатларни усти-ришга х,амда мустах,камлашга ёрдам беради. Шу маънода болаларни мустакил фикрлашга йунал-тиришда аввал уларни эркин тафаккур объекти билан кизиктириб олиш мух,им ах,амият касб этади.

БоFча ёшидаги болаларда х,ар сох,ага доир саволларнинг тугилиши улар тафаккурининг фаоллашаётганидан дарак беради. Бола уз саво-лига жавоб топа олмаса ёки катталар унинг саволига ах,амият бермасалар, ундаги кизикув-чанлик сусая бошлайди.

Одатда х,ар кандай тафаккур жараёни бирор нарсадан таажжубланиш, х,айрон колиш ва натижада турли саволларнинг тугилиши туфайли

1 Урунтаева Г.А. Детская психология. - М.: «Академия», 2010. -C. 36; Поддьяков Н.Н. Мышление дошкольника. -М.: «Педагогика», 1977. -C. 222.

пайдо булади. Биз узбекларда купчилик ота-оналар ва айрим тарбиячилар болалар савол бераверсалар, «куп мах,мадона булма», «сен бундай гапларни каердан ургандинг», деб жер-киб ташлайдилар.

Натижада бола х,амма нарсани уз билганича тушунишга х,аракат килади. Пассив ва тортинчок болалар эса х,еч савол бермайдилар. Бундай болаларга турли машFулотлар ва саёх,атларда катталарнинг узлари савол беришлари, шу билан уларни фаоллаштиришлари лозим.

Хар кандай тафаккур одатда бирор нарсани таккослаш, анализ ва синтез килишдан бошла-нади. Шунинг учун ана шу таккослаш, анализ ва синтез килиш рух,шунослик илмида тафаккур жараёни деб аталади.

Саёх,атлар болалардаги тафаккур жараёнини фаоллаштириш ва ривожлантиришга ёрдам беради. Болалар табиатга килинган саёх,атларда турли нарсаларни бир-бири билан таккослай-дилар ва анализ х,амда синтез килиб куришга интиладилар.

Масалан, рух,шуносларнинг таъкидлашича, фикрлаш, яъни тафаккур одам миясининг фао-лияти. Сезги органлари етарли булмаган уринларда одам ва оламнинг хусусиятлари унинг тафаккури оркали урганилади.

Тафаккур - аклий фаолият, онгли хатти-х,ара-катларнинг мажмуи. У теварак-атроф, вокелик х,амда ижтимоий мух,итни билиш куроли, инсон фаолиятини туFри ва самарали амалга ошириш-нинг асосий шарти х,исобланади. Киши фикрлаш оркали узи укиган, курган, идрок килган, сезган, тасаввур этган нарса ва хрдисаларнинг туFри-лиги, аниклиги, х,акикийлиги х,амда уларнинг атроф-мух,итга муносабатини аниклайди2.

Икки яшар боланинг суз захираси тах,минан 250 тадан 400 тагача, уч ёшли боланинг суз бой-лиги 1000 тадан 1200тагача ва 7 яшар боланинг лексикони 4000 тага етади. Демак, мактабгача ёш даврида боланинг нутки х,ам микдор, х,ам сифат жих,атидан анча такомиллашади. Бу ёшдаги болалар нуткининг усиши оиланинг

2 Fозиев Э. Тафаккур психологияси. - Т.: «Укитувчи», 1990; Каримова В.М., Суннатова Р. Мустакил фикрлаш. - Т.: «Шарк», 2000; Нишонова З.Т. Мустакил ижодий фикрлаш. - Т.: «Фан», 2004; Тихомиров О.К. Психология мышления. - М.: МГУ, 1984; Венгер Л.А., Венгер А.Л. Домашняя школа мышления (для пятилетных детей). -М.: «Знание», 1984; Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. - М.: «Просвещение», 1991; Выготский Л.С. Мышление и речь. - М.: «Педагогика», 1982.

маънавий савиясига хам боFлик. Катталар бола-лар нуткини устириш билан шуFулланар экан-лар, боFча ёшидаги болалар баъзи холларда уз нутк сифатларини тула идрок эта олмасликла-рини хам унутмасликлари керак булади.

Мактабгача даврда ахлокий тушунчалар бор-ган сари катъийлаша боради. Ахлокий тушунчалар манбаи булиб уларнинг таълим-тарбияси билан шуFулланаётган катталар, шунингдек, тенгдошлари, бадиий асарларнинг кахрамон-лари хам булиши мумкин.

Ахлокий тажрибалар асосан мулокот, куза-тиш, таклид килиш жараёнида, шу билан бирга катталар, айникса, оналарнинг мактови ва танкидлари оркали утади, мустахкамланади. Бола доимо бахо, айникса мактов олишга хара-кат килади. Бу бахо ва мактовлар бола шахси-нинг муваффакиятга эришуви, унинг маънавий камолоти, хатто жисмоний ривожланишида, шунингдек, шахсий хаёти хамда касб танлашида хам катта ахамият касб этади.

Мактабгача ёш даврда болаларда мулокот-нинг янги мотивлари юзага келади. Бу шахсий ва ишбилармонлик мотивларидир. Мактабгача ёш даврида болалар учун катталар берадиган бахо жуда мухим. Болалар биринчи навбатда маиший ахлок норма ва коидаларини, уз маж-буриятларига муносабат, кун тартибига риоя этиш, хайвон ва нарсалар билан муомала килиш нормаларини эгалайдилар. Бундай нормаларни эгаллаш бу ёшдаги болалар учун кийин хисоб-ланади.

БоFча ёшининг охирларига келиб, купчилик болаларда аник бир ахлокий карашлар таркиб топади, шунингдек, одамларга муносабат билан боFлик булган шахсий сифатлар хам шаклла-нади. Бу кишиларга нисбатан диккатли, мехри-бон булиш хусусиятидир.

Катта ёшдаги болалар куп холларда уз хатти-харакатлари сабабини тушунтириб бера олади-лар. 3-3,5 ёш оралиFида узларининг муваф-факият ва муваффакиятсизликларига уз муноса-батларини билдирадилар ва бу муносабат асосан уларнинг узларига берадиган бахолари асо-сида булади. 4 ёшли болалар эса уз имкониятларини реал бахолай оладилар. Лекин 4-5 ёшли болалар хали шахсий хусусиятларини идрок этиш ва бахолашга кодир эмаслар, шунингдек узлари хакида маълум бир хулосани хам бера олмайдилар.

Уз-узини англаш лаёкати катта боFча ёшидан бошлаб ривожланиб, аввал, у кандай булгани ва келажакда кандай булишини фикрлаб куришга харакат килади. Бу болалар катталарга берадиган «Мен кичкина пайтимда кандай булган эдим?», «Мен катта булганимда кандай буламан?» сингари саволларида куринади. Келажак хакида фикр юритиб, болалар келгу-сида кучли, жасур, аклли ва бошка шу сингари кимматли инсоний фазилатларга эга булишга харакат киладилар.

Кичик ва урта боFча ёшида хам бола харак-терининг шаклланиши давом этади. У асосан болаларнинг катталар характерини кузатишлари асосида таркиб топади. Шу йиллардан бошлаб болада ахамиятли хисобланган - ирода, муста-киллик ва ташаббускорлик каби шахсий хусуси-ятлар ривожлана бошлайди. 5-6 ёшида бола атрофдаги одамлар билан турли фаолиятларда мулокот ва муносабатга киришишга ургана бошлайди.

Бу унга келажакда одамлар билан тил топи-шиш, иш буйича ва шахсий муносабатларни нормал равишда урната олишда фойда келти-ради. Бу ёшдаги болалар шахсининг шакллани-шида уларнинг ота-оналари хакидаги фикрлари ва уларга берадиган бахолари нихоятда аха-миятлидир. БоFча ёшидаги болаларнинг хаёли, асосан, уларнинг турли-туман уйин фаолиятла-рида усади.

БоFча ёшидаги болаларнинг хаёллари турли хил машFулотларда хам усади. Масалан, боFча ёшидаги болалар лой уйнаш, яъни лойдан турли нарсалар ясаш, кумдан турли нарсалар куриб уйнаш ва расм солишни яхши курадилар. Ана шундай машFулотлар болалар хаёлининг усшига фаол таъсир килади. БоFча ёшидаги болалар хаёлининг усишига фаол таъсир килувчи омил-лардан яна бири эртаклардир. Болалар хай-вонлар хакидаги турли эртакларни эшитганла-рида шу эртаклардаги образларга нисбатан маълум муносабат юзага келади.

БоFча ёшидаги болаларда ёкимли ва ёкимсиз Xис-туЙFулар Fоят кучли ва жуда тез намоён булади. БоFча ёшидаги болаларнинг хис-туЙFу-лари органик эхтиёжларининг кондирилиш-кондирилмаслиги билан боFликдир.

Эхтиёжлар кондирилмаслиги сабабли болада нохушлик (ёкимсиз), норозилик, изтиробланиш хислари кУзFалади. Катта боFча ёшидаги болаларда бурч хисси - нима яхши-ю, нима ёмонли-

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

гини англаш билан ах,локий тасаввур уртасида боFликлик бор. Катта одамлар томонидан бую-рилган бирор топширик бажарилгандаги мам-нунлик, шодлик туЙFулари бирор тартиб коидани бузиб куйгандаги хафалик, таъби хира-лик х,исси билан тез-тез алмашиб туради. Шунингдек, мактабгача ёшдаги болаларда маъ-навий хиссиётлардан уртоклик, дустлик ва жамоа х,исси х,ам юзага кела бошлайди. Бола-нинг бу даврида эстетик х,иссиётлар х,ам анча тез усади. БоFча ёшидаги болаларда эстетик х,исларнинг намоён булишини улар бирор чиройли, янги кийим кийганларида жуда яккол куриш мумкин.

Мактабга тайёрлов гурух,и дастурларида болалардан таккослай олиш, тах,лил эта олиш, умумлаштира олиш, маълум бир хулоса чикара олиш, шунингдек етарли даражада ривожлан-ган билиш жараёнлари талаб этилади. 6-7 ёшли бола табиат х,акида айрим хрдисаларнигина эмас, балки организмнинг табиат билан боFлик-лиги ва узаро таъсирини х,ам тушуниши ва узлаштириши мумкин. 6-7 ёшли болалар аклий ривожланишнинг юкори даражасига эришади ва кургазмали-образли тафаккури оркали атроф

оламдаги предметлар хусусиятлари ва улар ора-сидаги алокадорликни ажрата олади.

Мактабгача таълим ёшдаги болаларнинг мус-такил фикрлашида куйидагиларга алох,ида эъти-бор бериш лозим:

• мактабгача ёшдаги болаларнинг тасвир-лаш фаолияти ва уларнинг психологик хусу-сияти;

• мактабгача ёшдаги болаларнинг таълим машFулотлари ва унинг психологик хусусият-лари;

• мактабгача ёшдаги болаларнинг мех,нат машFулотлари ва уларнинг психологик хусуси-ятлари;

• мактабгача ёшдаги болалар асаб тизими ривожланиши;

• мактабгача ёшдаги болалар психикаси (идроки, нутки, таффакурнинг ривожланиши, х,иссиётлари ва онгнинг ривожланиши).

Куринадики, мактабгача таълим муассасала-рида болаларни мустакил мулох,аза юритишга йуналтиришда уларга хос булган мана шу педа-гогик табиий-рух,ий хусусиятларни инобатга олиш бу борада муваффакиятга эришиш гаро-видир.

Адабиётлар руйхати:

1. https://president.uz/uz - Узбекистон Республикаси Прездентининг расмий веб-сайти.

2. Урунтаева Г.А. Детская психология. - М.: «Академия», 2010. -C. 36.

3. Поддьяков Н.Н. Мышление дошкольника. - М.: «Педагогика», 1977. -C. 222.

4. Fозиев Э. Тафаккур психологияси. - Т.: «Укитувчи», 1990.

5. Каримова В.М., Суннатова Р. Мустакил фикрлаш. - Т.: «Шарк», 2000.

6. Нишонова З.Т. Мустакил ижодий фикрлаш. - Т.: «Фан», 2004.

7. Тихомиров О.К. Психология мышления. - М.: МГУ, 1984.

8. Венгер Л.А., Венгер А.Л. Домашняя школа мышления (для пятилетных детей). - М.: «Знание», 1984.

9. Выготский Л.С. Воображение и творчество в детском возрасте. - М.: «Просвещение», 1991.

10. Выготский Л.С. Мышление и речь. - М.: «Педагогика», 1982.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.