Научная статья на тему 'Мактабгача ешдаги болаларда креативлик хусусиятларини ривожлантириш'

Мактабгача ешдаги болаларда креативлик хусусиятларини ривожлантириш Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
904
140
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
креативлик / таълим / метод / технология / тизим / креативность / воспитание / метод / технология / система

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мирзакаримова Азиза Неъматжоновна

Мақола мактабгача ёшдаги болалаларда креативлик хусусиятларини ривожлантиришга қаратилган бўлиб, болада ҳар томонлама баркамол инсон шахсини камол топтириш ҳамда уни мустақил ҳаётга тайёрлашдан иборат.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗВИТИЕ КАЧЕСТВ КРЕАТИВНОСТИ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Статья посвящена развитию творчества у детей дошкольного возраста, содействию воспитания всесторонне развитой личности, а также ее подготовке к самостоятельной жизни.

Текст научной работы на тему «Мактабгача ешдаги болаларда креативлик хусусиятларини ривожлантириш»

Мирзакаримова Азиза Неъматжоновна,

Андижон давлат университети х,узуридаги Халк, таълими ходимларини кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш худудий маркази «Педагогика ва психология, таълим технологиялари» кафедраси укитувчиси

МАКТАБГАЧА ЕШДАГИ БОЛАЛАРДА КРЕАТИВЛИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

УДК:373.2

МИРЗАКАРИМОВА А.Н. МАКТАБГАЧА ЁШДАГИ БОЛАЛАРДА КРЕАТИВЛИК ХУСУСИЯТЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ

Макола мактабгача ёшдаги болалаларда креативлик хусусиятларини ривожлантиришга каратилган булиб, болада х,ар томонлама баркамол инсон шахсини камол топтириш х,амда уни мустакил хаётга тайёрлашдан иборат.

Таянч суз ва тушунчалар: креативлик, таълим, метод, технология, тизим.

МИРЗАКАРИМОВА А.Н. РАЗВИТИЕ КАЧЕСТВ КРЕАТИВНОСТИ У ДЕТЕЙ ДОШКОЛЬНОГО ВОЗРАСТА

Статья посвящена развитию творчества у детей дошкольного возраста, содействию воспитания всесторонне развитой личности, а также ее подготовке к самостоятельной жизни. Ключевые слова и понятия: креативность, воспитание, метод, технология, система.

MIRZAKARIMOVA A.N. DEVELOPING CREATIVE ABILITIES AMON PRE SCHOOL CHILDREN

This article focuses on the development of creativity abilities of preschool children, promoting the development of a comprehensively developed human personality and preparing it for real life. Keywords: creativity, education, method, technology, system.

«Цайси соцани олмайлик, биз замонавий етук кадрларни тарбияламасдан туриб бирон-бир узгаришга, фаровон цаётга эриша олмаймиз. Бундай кадрларни, миллатнинг сотлом генофондини тайёрлаш, аввало, мактабгача таълим тизимидан бошланади»1.

Шавкат Мирзиёев.

Кириш.

Замонавий педагогика ва психология сох,асида х,ар бир болани тарбиялаш ва тараккиётда инсонпарварлик тамойилларини ривожлантириш тобора кенгайиб бормокда ва биринчи навбатда боланинг шахсияти, истеъдоди, ижодкорлиги ва кобилиятини ривожлантириш чукур ах,амият касб этмокда. Бола х,укуклари т^рисидаги конвенция ривожланаётган шахснинг индивидуаллигини амалга оширишнинг ах,амиятини белгилайди. Боланинг алох,ида хусусиятлари таълим ва тарбия жараёнида дифференциал ёндашув ва турли хил болалар гурух,ларига каратилган аклий ривожлантириш дастурларини куллаш оркали янада яхши натижага эришиш мумкин.

Боланинг ёшлигидан бошлаб ижодий сало-х,иятини очиб бериш ва амалга оширишга имкон берадиган шарт-шароитларни урга-нишга каратилган ишлар мактабгача ёш дав-рида ижодкорликни ривожлантиришда катта кизикиш уЙFотади.

Замонавий таълимнинг энг мух,им вазифа-ларидан бири шахс тарбиясида янгича ёнда-шувни ташкил этишдир. Бу жараёнлар боланинг ижодий фаол, мустакил фикрловчи, мулокотчан ва турли вазиятларга мослашув-чан булишини таъминлайди. Хозирги кунда болаларда кретивлик масаласи урганилмагани долзарб масалалардан биридир.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси мустакиллигининг 26 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги нуткида: «Максадимиз келгуси 3-4 йилда мамлакати-миздаги боFча ёшидаги болаларни ана шун-дай таълим муассасаларига тулик камраб

олишдан иборат ва биз бунга албатта эриша-миз»2, деб таъкидлаган эди. Дарх,ак,ик,ат, утган киска вакт мобайнида Узбекистон Республикаси Президентининг «2017-2021 йилларда мактабгача таълим тизимини янада такомил-лаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги, «Мактабгача таълим тизими бошкарувини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида»ги, «Узбекистон Республикаси мактабгача таълим вазирлиги фаолиятини ташкил этиш туFрисида»ги фармон ва карорлари, шунингдек, «Мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш буйича 2017-2021 йилларга мулжалланган Дастури хамда республикада мактабгача таълим тизимини янада такомиллаштириш буйича «Йул хари-таси» асосида мисли курилмаган ишлар амалга оширилди. Эътироф этиш керакки, мазкур конун лойихасининг ишлаб чикилиши уз навбатида таълим сохасига оид миллий конунчилигимизнинг янада такомиллашуви, сохага оид барча муносабатларнинг хукукий асосларини мустахкамлашга хизмат килади.

Мацсад: мактабгача ёшдаги болаларда креативликни ривожлантириш.

Изланиш объекти: мактабгача ёшдаги болалар (3-7 ёш).

Кулланилган услуб: ТРИЗ технологияси.

Креативлик (лот. инг. «create» - яратиш, «creative» - яратувчи, ижодкор) - индивиднинг янги Fояларни ишлаб чикаришга тайёрлигини тавсифловчи хамда мустакил омил сифатида иктидорлиликнингтаркибига кирувчи ижодий кобилияти маъносини ифодалайди3.

1 Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси мустакиллигининг 26 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги нутки. // http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-zbekiston-respubl-31-08-2017.

2 Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси мустакиллигининг 26 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги нутки. // http://uza.uz/oz/politics/zbekiston-prezidenti-shavkat-mirayeevmng-zbekiston-respuЫ-31-08-2017

3 Хасанбоев Ж., Туракулов Х., Хайдаров М., Хасанбоева О., Усманов Н. Педагогика фанидан изох,ли луFат. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2009, -236-б.

Америкалик психолог Абрахам Маслоунинг фикрича, «Креативлик - бу хар бир инсонга туFилиши билан хадя этиладиган, аммо тар-бия, таълим ва ижтимоий фаолият тизимида йуколиб борадиган ижодий ёндашувдир»1. Хакикатан хам, шахсга таъсир этувчи ирсият, тарбия, атроф-мухит каби омиллар боланинг камол топишида мухим ахамиятга эга хамда бу фаолият давомида болада:

• ижодий тасаввурни ривожлантириш;

• ижодий тафаккур куникмаларини шакл-лантириш;

• фикрлашда тизимлилик;

• харакатчанлик кобилияти ёки уз-узини ривожлантириш;

• ечим кидириш учун куч ва имконият топиш;

• ижодий интуиция;

• нутк ривожланиши каби жихатларга алохида эътибор бериш зарур.

Абу Наср Форобий узининг «Бахт саодатга эришув» номли асарида таъкидлашича2, таълим-тарбия бериш икки усулда булади. Биринчи усул амалий фазилатлар хамда ама-лий санъатлар, касб-хунар ва уларни бажа-ришга одатлантириш йулидир, бу одат икки турли йул билан хосил килинади: биринчи йул - каноатбахш, чорловчи, илхомланти-рувчи сузлар ёрдамида одат хосил килинади, малакалар вужудга келтирилади, одамдаги Fайрат, касбга интилиш, харакатга айлантири-лади. Иккинчи усул - мажбур этиш йулидир. Бу усул гапга кунмайдиганларга нисбатан кулланилади. Аммо улардан кайси бири наза-рий билимларни урганишга астойдил киришса хамда фазилати яхши булиб, унда касб-хунарлар ва жузъий санъатларни эгаллашга интилиш булса, уни мажбур этмаслик керак. Чунки максад уни фазилат эгаси килиш ва касб-хунар ахлига айлантиришдир.

Тарбия бериш усули, Форобийнинг фикрича, икки турда булади. Биринчи усул -санъатни уз раFбатлари билан урганувчиларга ишлатиладиган усул. Иккинчи усул эса мажбу-рий равишда тарбияланувчиларни тарбиялаш учун ишлатиладиган усул. Муаллим болаларга

1 Abraham Harold Maslow. 1972 «Climate for Creativity» in Taylor C.W. 287-page. NYC: Perga/non Press.

2 Аль-Фараби. Социально-этические трактаты. - Алма ата, 1976. -С. 198.

тарбия беришда турли тарбия усулларидан фойдаланиши мумкин. Унинг фикрича, «Хар кимки илм-хикматни урганаман деса, уни ёшлигидан бошласин, соF-саломатлиги яхши булсин, яхши ахлок ва одобли булсин, сузи-нинг уддасидан чиксин, ёмон ишлардан сак-ланадиган булсин, барча конун-коидаларни билсин, билимдон ва нотик булсин, илмли ва доно кишиларни хурмат килсин, илм ва илм ахли илмдан мол-дунёсини аямасдан, барча реал, моддий нарсалар туFрисида билимга эга булсин».

Бола креативлигини ривожлантиришда аклий-ахлокий тарбияга алохида эътибор каратиш керак. РаFбатлантириш методи болани ижодий ёндашиш, фикр-мулохаза килиш, мустакил фикрлашнинг асосини белги-лаб беради.

Замонавий мактабгача таълим муассасала-рида болаларнинг укув фаолиятини ташкил этишнинг оммавий (фронтал) шаклига хам алохида зарурият мавжуд. Оммавий тарзда утказиладиган машFулотлар мазмуни купинча бадиий тавсифга эга фаолият куринишида амалга оширилиши мумкин. Масалан, мусика машFулотлари, сахна куринишларини намо-йиш этиш, уйин-саёхатлар, санъат асарлари билан танишиш ва бошкалар. Бундай маш-Fулотларда аклий фаолликни оширишга ундовчи «эмоционал таъсир курсатиш» яхши самара беради, боланинг уз-узини намоён эта олишига имкон беради.

Экскурсия - болаларга таълим беришнинг махсус шакли. У узида табиий шароитда бола-ларни табиат, маданий объектлар, катталар мехнати билан таништириш имкониятини беради. Экскурсия вактида болалар оламнинг турфа хиллиги, ривожланишини англайдилар, нарса-ходисалар орасидаги алокадорлик-ларни кузатадилар.

Илк ва кичик гурухда экскурсия мактабгача таълим муассасасининг ичкарисида, ер май-дончасида, урта гурухдан бошлаб муассасадан ташкарида утказилиши максадга мувофикдир.

Экскурсия уюштиришни режалаштиришда куйидаги жихатларни хисобга олиш лозим:

1) экскурсия нарса-ходисаларни дастлабки ёркин, яхлит идрок этилишини таъминлаши керак;

2) болаларнинг таниш объект ёки ходи-салар хакидаги тасаввурларини кенгайтириш,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

чукурлаштириш, умумлаштириш учун такро-ран экскурсия уюштирилади. Такрорий экскурсия бола дастлабки экскурсия пайтида кузатган объект, ходисаларнинг янги сифат ва хусусиятларини очиб беришга хизмат килади.

Экскурсия узаро бир-бири билан боFланган аник таркибий тузилишга эга: тайёрлов боскичи, экскурсиянинг бориши ва экскурсия-дан кейин амалга ошириладиган иш.

Алвин Тоффлер ижодкорлик чукур, мурак-каб, муаммоларни хал этишда мухим восита эканлигини таъкидлайди. Бундан ташкари, Тоффлер ижодий фикрни муаммолар ва муаммоларни куриб чикиш ва янги йуллар билан дуч келадиган кийинчиликлар сифатида куриб чикади. Тоффлер «Болаларнинг келажакни тасвирлашини ва келажак хакида фикрлашини куллаб-кувватлашимиз керак»1, деб таъкидла-ган. Ижодкор болалар тез узгарувчан ва куплаб муаммолар билан шугулланиш учун янги ва инновацион усулларни тушунадиган булишлари мумкин.

Торренс ижодкорликни «бетартибликдан ташкарига чикиш» деб юритиб, фикрлаш жараёнини тасвирлайди. Торренс ижодий фикрлашга ургатишнинг 4 та асосий сабабини келтирди:

1. Ижодий фикрлаш яхши рухий саломат-лик ва шахсиятни ривожлантиришга ёрдам беради.

2. Ижодий фикрлаш янги билимларни эгал-лашга олиб келади.

3. Ижодий фикрлаш кунлик муаммоларни хал килишда ёрдам беради.

4. Ижодий фикрлаш бугунги ва келажак авлодларнинг хаётида ёрдам беради2.

Креативлик ижодий кобилият хисобланиб, ечилмаган вазифаларни хал этишни талаб этади, стереотип тафаккур кобилиятини инкор этади. Мана шу даврдан унумли фойдаланил-маса, болаларда ривожланиш жараёнлари суст кечади. Хар бир бола такрорланмас шах-сий сифатлари билан бир-биридан фарк килади. Педагогнинг вазифаси эса боладаги креативликнинг юзага келишини кура олиш

1 Toffler, Alvdn.(ed.): Learning for Tomorrow. 24-page. NYC: Vintage, 1974.

2 Torrance, E.P.: Creativity.18-page Belmont, Calif.: Pearon,

1969.

ва уларнинг ижодий фаолияти ривожлани-шига стимул беришдан иборат.

Илмий янгилиги. Болаларда ижодий тафаккурни ривожлантиришда хозирги кунда турли технологиялар мавжуд. Шу жумладан ТРИЗ (Яратувчанлик кобилиятини аниклаш назарияси) технологияси жуда самарали ва кулай хисобланади. ТРИЗ технологияси асос-чиси Г.С.Алтьшуллер булиб, у барчада «ижодий кобилият» мавжудлигини таъкидлайди3. Ижодийлик ёки хар кандай кобилиятни ривожлантириш мумкин. Изланиш жараёни, янгилик топиш, яратувчанлик таълимнинг асосий мазмунини ифодалайди. ТРИЗ технология-сини куллашда индивидуал ва жамоа шаклида ишлаш яхши самара беради. Жамоа булиб ишлашда эвристик уйинлар, аклий хужумдан фойдаланиш болани ижодий изланишга йуналтиради.

ТРИЗ технологияси оркали болаларда хаёл ривожлантирилади. Тасаввур шундай мухим ахамиятга эгаки, бунда хали фаолият жараёни бошланмасдан олдин натижаларни куз олдига келтиришга имкон пайдо булади. Хаёл мавжуд тасаввурларимизга асосланиб, аввал идрок килинмаган, турмуш тажрибамизда учрамаган нарса ва ходисаларнинг образларини яратиш-дан иборат булган онг фаолиятидир. Хаёлнинг бошка психик ходисалардан яна бир фарки шундан иборатки, у хозиргина эмас, балки утмиш ва узок келажакни хам акс эттира олишга ургатади.

Олинган натижалар тахлилига кура, болада кайси касбга нисбатан кизикиши, кобилияти юкори эканлиги аникланади. Бола-нинг танловидаги бирор-бир иш куроли, иш жойи ёки автомашина бошка касбга тааллукли булса, болага ушбу касб туFрисида маълумот берилади. Агар ушбу касб маъкул булмаса, болага танлаган иш куроли, иш жойи ва авто-машинага алокадор касбга йуналтирилади.

Болаларда хаёлнинг икки тури мавжуд:

Тасаввур хаёли - онгимизда мавжуд тасаввурларимизга асосланиб, объектив вокеликда мавжуд булган, бирок биз идрок килмаган, турмуш тажрибамизда учратмаган нарса ва

3 Алтьшуллер Г.С. Найти идею: Введение в ТРИЗ - теорию решения изобретательских задач. 3-е изд. - М: «Альпина Паблишерз», 2010. -С. 283-285.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

1-жадвал. Касб к,обилиятини аник,лаш.

№ Турли туркумга оид расмлар 1-бола 2- бола 3- бола

1 Иш куролини танлаш

2 Иш жойини танлаш

3 Иш кийимини танлаш

4 Автомашина танлаш

5 Танланган касб

ходисаларнинг образларини яратишдан ибо-рат.

Ижодий хаёл - мустакил равишда хеч нар-сага ухшамаган янги образлар яратиш.

Ижодий тасаввурнинг асосий шакли орзу хисобланади. Орзу болага келажакда узи иста-ган образларни яратишга туртки беради. Агар болада ниманидир бажариш истаги пайдо булса, максадни туFри куя олишга ургатишимиз керак. Уларда юзага келган муаммо ечимини уйлаш ва уз олдига максад куйиши лозимли-гини уктириб бориш лозим. Бу вазифаларни хал этиш учун у мустакил равишда муаммони ечиш йулларини излайди, ижодий фаолият юритади. Ижодкор бола шахсини шаклланти-ришда Г.Алтьшуллер ва И.Верткиннинг «Ижодкор шахснинг хаётий стратегияси» тамойи-лини куллаш ижобий натижа беради1.

Г.Алтьшуллер ва И.Верткин ижодкор шахснинг куйидаги асосий сифатларини тасниф-лайди, улар:

1. Аник максадни танлаш кобилияти.

2. Муаммони кура олиш кобилияти, мак-садга эришишга тез олиб борадиган ечим топиш.

3. Ишни режалаштира олиш кобилияти ва бажарилган ишларни мунтазам назорат килиш.

4. Режада белгиланган ишларни юкори ишчанлик кайфиятида бажариш.

5. Хар кандай холатда хам уз фикр ва карашларида мустахкам туриш.

Мактабгача ёшдаги болаларни мактаб таъ-лимига тайёрлашда замонавий таълим техно-логияларини куллаш юкори самара беради. Таълим жараёнида кулланиладиган хар бир технология болани яратувчанлик, ижодкор-лик, мустакилликка йуналтиради. Биз бу борада жахон тажрибасидан уз миллий мен-

1 Альшуллер Г.С., Верткин И.М. Как стать гением: жизненная стратегия творчесткой личности. - Мн.: «Беларусь», 1994. -С. 469-474.

талитетимизга хос булган жихатларни олиши-миз максадга мувофик.

Бугунги кунда жахон мактабгача таълим тизимида италиялик машхур педагог Мария Монтессорининг уз давридаги бутун инсони-ятга куйидаги мурожаати мавжуд: «Бизда шун-дай муаммо бор, катталар ривожланишнинг диккат марказида туради. Агар хокимият эъти-борини болаларга, уларнинг калбига каратса, биз тинчлик хукм сурадиган дунёни курамиз. Билим - тинчлик куролидир»2 (муаллиф томо-нидан таржима килинган).

Мактабгача таълим муассасаларидаги укув-тарбия жараёни болаларнинг кобилияти ва лаёкатини хар томонлама ривожлантириш, уларнинг шахсини шакллантиришга кара-тилган. Мазкур жараённинг махсулдорлиги педагогнинг болаларни яхши билиши, таълим ва тарбиянинг хилма-хил методларини кулла-шига боFлик.

Болалар илк ёшидан бошлаб, раFбат-лантириш ва маъкуллаганни яхши ва хурсанд-лик билан кабул килишади. Катталар бахосига бефарк, кизикмайдиган болалар ушбу сузлар-нинг маъносини фаркламайдилар, бу уларнинг у ёки бу даражада интеллекти ривожлан-маганидан далолат беради. Алока килишдан кочиш купинча аутик болалар хулкида кузати-лади ва уларда мулокотга булган эхтиёжнинг йуклигини курсатади.

Уч ёшдан катта болалар харакатларидаги хатоларни мустакил топа оладилар. Бунда кургазма-харакатли вазиятнинг маълум бир томонларини элементар нуткий ифодалашда (Энди туFрими? Бундайми ёки бундай эмасми? Вой, энди туFри булдими?) намоён этадилар Сунгра улар уз хатоларини туFрилаб керакли натижага эришишга харакат килишади, кий-налишса катталардан ёрдам сурашади. Болаларнинг омадсизликка муносабати бошкача булиши хам мумкин: биринчи кийинчиликдаёк

2 Montessori, Maria. From Childhood to Adolescence. — page 8 .Oxford, England: ABC-Clio, 1994.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 5(78)

к,изик,ишнинг йук,олиши, топширик,ни суст бажариши, экспериментларнинг к,олганида иштирок этишдан воз кечиш; туFри натижага эришишда туск,инликка учраши, топширик,нинг маъносини тушунмаслиги фаолиятини тор-мозланишига олиб келади. Тадк,ик,от давомида психолог ак,лий фаолиятнинг барча структура-сини синчиклаб куриб чик,иб, алохида топ-ширик,ни бажариш натижасига эмас, балки фаолиятни сифатли тахлил килиш тамойилига риоя килиши лозим.

Хулоса ва таклифлар.

Болаларнинг креативлик хусусиятларини ривожлантиришда куйидаги хулосага кела-миз:

• ижодий фикрлашни ривожлантирувчи машк,лар билан ижодий фикрлаш учун ак,лни турли сохаларда ишлашга ургатиш керак;

• катталар томонидан мажбурлаш, «уни уйна», «буни уйна», «хато к,илдинг», «мана бундай бажар» к,абилида иш тутиш бола

ижодкорлигига зид услублардир. «Узим бажа-ришим учун менга ёрдам бер» к,абилида иш юритиш мак,садга мувофикдир. Бола эркин «ким билан», «нима билан», «качон» тушунча-ларини узи хал к,илсин. Узи куриб, эшитиб, харакат к,илиб, мушохада, яъни мантик,ий фикрлай олсин;

• дастурий маълумотни боск,ичма-боск,ич мураккаблаштириш йуналишида амалга оши-рилиши зарур: кузатилган ходисалар куламини кенгайтириш ва у ёки бу ходисалар хак,идаги билимларни кетма-кетликда чукурлаштириш ва умумлаштириш;

• экскурсияда таълимий ва тарбиявий вазифалар биргаликда хал этилиши лозим. Шунинг учун узлаштирилиши лозим булган билим ва куникмалар хажмини режалашти-риш хамда к,андай хис-туЙFу, муносабат, ахлок,ий сифат, эстетик эхтиёжларни фаоллаш-тириш аввалдан уйланиши керак.

Адабиётлар руйхати:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Узбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Узбекистон Республикаси мустак,иллигининг 26 йиллигига баFишланган тантанали маросимдаги нутк,и. // http:// uza.uz/oz/politics/zbekiston-prezidenti-shavkat-mirziyeevning-zbekiston-respubl-31-08-2017.

2. Хасанбоев Ж., Турак,улов Х., Хайдаров М., Хасанбоева О., Усманов Н. Педагогика фанидан изохли лугат. - Т.: «Фан ва технологиялар», 2009.

3. Abraham Harold Maslow. «Climate for Creativity» in Taylor C.W. NYC: Perga/non Press, 1972.

4. Аль-Фараби. Социально-этические трактаты. - Алма ата, 1976.

5. Toffler Alvin (ed.): Learning for Tomorrow. NYC: Vintage, 1974.

6. Torrance E.P.: Creativity. Belmont, Calif.: Pearon, 18-page, 1969.

7. Алтьшуллер Г.С. Найти идею: Введения в ТРИЗ-теорию решения изобретательских задач, 3-е изд. - М.: «Альпина Паблишерз», 2010.

8. Альшуллер Г.С., Верткин И.М (Как стать гением: Жизненная стратегия творчесткой личности. - Мн.: «Беларусь», 1994.

9. Montessori Maria. From Childhood to Adolescence. Oxford, England: ABC-Clio, 1994.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.