Научная статья на тему 'МАКТАБАГАЧА ТАЪЛИМДА ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРДАН ЭҲТИЁТКОРОНА ФОЙДАЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ'

МАКТАБАГАЧА ТАЪЛИМДА ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРДАН ЭҲТИЁТКОРОНА ФОЙДАЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
2
1
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Калит сўзлар: электр / мактабгача таълим / методика / тежамкорлик. / Keywords: electricity / preschool / methodology / thrift.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мадумаров Б.

Аннотация. Ушбу тезисда мактабгача таълим ёшидаги болаларда электр энергиясини тежаш бўйича дастлабки тушунчаларни шакллантиришнинг айрим масалалари хусусида сўз боради. Муаллиф болаларда шаклланган кўникмаларнинг умри давомида ҳал қилувчи аҳамиятга эга бўлишини таъкидлайди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

WAYS OF CAREFUL USE OF NATURAL RESOURCES IN PRESCHOOL EDUCATION

Annotation. In this thesis, some issues of the formation of preliminary concepts for saving electricity in children of preschool age are discussed. The author notes that skills formed in children will be of decisive importance throughout their lives.

Текст научной работы на тему «МАКТАБАГАЧА ТАЪЛИМДА ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРДАН ЭҲТИЁТКОРОНА ФОЙДАЛАНИШ ЙЎЛЛАРИ»

Мадумаров Б.

Андижон давлат педагогика институты уцитувчиси

МАКТАБАГАЧА ТАЪЛИМДА ТАБИИЙ РЕСУРСЛАРДАН Э^ТИЁТКОРОНА ФОЙДАЛАНИШ ЙУЛЛАРИ

Аннотация. Ушбу тезисда мактабгача таълим ёшидаги болаларда электр энергиясини тежаш буйича дастлабки тушунчаларни шакллантиришнинг айрим масалалари хусусида суз боради. Муаллиф болаларда шаклланган куникмаларнинг умри давомида %ал цилувчи ауамиятга эга булишини таъкидлайди.

Калит сузлар: электр, мактабгача таълим, методика, тежамкорлик.

Madumarov B. teacher

Andijan State Pedagogical Institute

WAYS OF CAREFUL USE OF NATURAL RESOURCES IN PRESCHOOL EDUCATION

Annotation. In this thesis, some issues of the formation of preliminary concepts for saving electricity in children of preschool age are discussed. The author notes that skills formed in children will be of decisive importance throughout their lives.

Keywords: electricity, preschool, methodology, thrift.

Мактабагача таълимда табиий ресусрлардан эх,тиёткорона фойдаланиш куникмаларини шакллантириш мухдм ахдмиятга молик масалалардандир. Биринчидан, болалар катталар каби электр энергиясининг тулаконли истеъмиолчилари хдсобланади. Иккинчидан эса электр энергиясини эх,тиёткорлик билан, тежаб-тергаб ишлатишга урганган бола умр буйича на шундай ёндашувни саклаб колиш эх,тимоли юкоридир. Учинчидан эса, электр энергиясини физик хусусиятларини хавфсизлигини таъминлаш даражасида урганиш боаллар учун фойдадан холи булмайди.

Куйидаги каби казус ларни маълум бир методлар оркали болаларга тушунтириш имкониятлари мавжуд.

Энергетик кризислар ва нархларнинг узгариши купчилик одамларнинг электр энергиясидан тежаб фойдаланишига туртки булмокда. Ушбу харажатларни камайтириш учун, энг аввало, уйимизда нима энг куп электрни "еб куйяпти" деган саволга аниклик киритиш, керак булса, баъзи одатларимизни узгартиришга туFри келади.

Франциянинг Schneider Electric энергия истеъмолини бошкариш компанияси мутахассислари уй хужаликларида энг куп энергия истеъмол килувчи ускуналар руйхатини тузиб чикди. Ушбу руйхатда иситиш ва совитиш жихозлари биринчи уринни банд килган - уларнинг хиссасига жами истеъмолнинг 50-70 фоизи туFри келади.

"Кондиционер, чангюткич сингари катта жихозлар уй хужалигида электр истеъмолининг катта кисмини олади. Бундай жихозларнинг электр сарфи жами истеъмолнинг 50 - 70 фоизини ташкил килиши мумкин. Бу -жихознинг иситиш ёки совитиш мосламаси эканлигига боFлик. Иситиш жихозлари совитиш жихозларига кура анча куп энергия талаб килади", дейди компания инженери Андрюс Перявичюс.

Унинг сузларига кура, сув иситиш мосламалари (бойлерлар) энг куп энергия сарфловчи жихозлар руйхатида иккинчи уринда туради. Агар бойлерда иситиладиган сув ювиниш, идиш ювиш, кир ювишга ишлатилса, бу харажатлар хиссаси йиллик истеъмолнинг 12 фоизигача етиши мумкин. Электр сув иситкичнинг сарф курсаткичлари оила аъзолари сонига хамда уларнинг тежамкорлик маданиятига чамбарчас боFлик. Баъзи холатларда у ойига 400 киловатт-соатгача етади.

Бундай ускуналарнинг истеъмолини факатгина катъий назорат оркали камайтириш мумкин. Масалан, уйда узок вакт булмаган пайтингиз "таътил" режимини ёкиб куйиш мумкин. Шунингдек, сувдан хеч ким фойдаланмайдиган соатларда бойлерни учириб куйса хам булади.

Уртача олганда, кир ювиш машинаси йиллик истеъмолнинг 2-5 фоизини, идиш ювиш машинаси 2-3 фоизини, электр плита ва духовка 8 фоизини ташкил этади. Табиийки, ушбу электр жихозларнинг сарфи улардан канчалар куп фойдаланишимизга боFлик. Кир ва идиш ювиш машиналарини факат тулдирган холда ишлатиш оркали энергия сарфини анчагина камайтириш мумкинлиги исботланган.

Компьютерлар, телевизорлар, гаджетлар хам бугунги кунда анча оммалашган хамда жами харажатларимизнинг тахминан 10 фоизини "еб куяди". "Ушбу ускуналар одатда уйдаги тармокда уланган холда колдирилади ва ёкилмаган вактда хам ток олади", дейди А.Перявичюс.

Уйимизни ёритиш учун уртача статистикага кура, жами харажатларнинг тахминан 10-12 фоизи кетади. Агар ёруFлик диодли лампалар урнига куйма лампалардан фойдаланилса, бу курсаткич бир неча баравар юкори булиши хам мумкин. Чирок хакида гап кетганда, электрни тежашнинг энг оддий усули - хеч кимга керак булмаган хоналарда чирокни ёкик колдирмасликдир.

Стандарт музлаткич йилига уртача 150 киловатт-соат энергия истеъмол килади. Бирок мутахассисларнинг таъкидлашича, музлаткич хона девори ёки бурчагига ута якин куйилса ва хаво айланиши яхши булмаса, жуда иссик хонада турса, энергия сарфи ошиб кетади. "Яна бир жихат -музлаткич 3/4 кисмга тулдирилган холатда самарали ишлайди. Шу сабабдан

унинг эскирган нарсалар билан тулиб колишига йул куймаслик керак", дейди А.Перявичюс.

Хулоса урнида айтганда, уйда хамда офисда аксарият энергия тежамкор ечимларни тез ва осонлик билан руёбга чикариш мумкин. Бунинг учун алохида инвестиция ёки катта бир мехнат талаб этилмайди. Аввало, уз хонадонимизни (ёки офисимизни) вакт ажратиб аудитдан утказишимиз лозим булади. Х,ар ким бугунги истеъмол курсаткичидан катъи назар, тежаш учун кандайдир ортикча нарсани топади.

Бу ерда яна бир жихатни унутмаслик лозим. Фанда "Хулк-атвор иктисодиёти" деган назария бор (унинг асосчиларидан бири булган Ричард Талер 2017 йилда Нобель мукофотига лойиц курилган). Ушбу назарияга кура, одамлар баъзида уз хулк-атворига зид булган, иктисодий иррационал харакатлар килади. Масалан, фитнес-клубга абонемент сотиб олади, аммо бормайди.

Энергия хамда сув ресурсларидан фойдаланишда тежамкор ва масъулиятли булиш, аввало, хеч булмаганда, уз истеъмолини катъий назорат килиш куникмаларини шакллантиришда айнан шу иктисодий моделдан самарали фойдаланиш мумкин. Оддий мисол: сизнинг телефонингизга хар ой келадиган ойлик электр истеъмоли туFрисидаги одатдаги курук статистик маълумот билан бирга, ушбу хонадон бир ойда уз махалласи, тумани ва республикадаги уртача истеъмолдан купрок/камрок ишлатгани курсатиб берилса, бу маълумот хар кандай одамни уйлашга, уз истеъмолини "жиловлашига" жуда кучли туртки булади.

Юкоридаги казусдан куриниб турибдики, электр энергиясини тежамкорлик билан ишлатишни болаларга тушунтириш имкониятлари мавжуд. Мисол учун, авваламбор муракккаб физик ходиса булган электр эренгиясини хакида маълумот бериш азрур булади. Бунда электр энергиясини мусбат ва манфий зарядлардан хосил булишини, унинг фойдали томонлари билан бирга нотуFри фойдаланиш окибатида инсон хаётига нукта куйиши мумкинлигини кургазмали курол воситалари ёрдамида стимуляцион вазиятни уюштириш тушунтириш мумкин.

Шунингдек, электр энергияси товар экани, шу сабабли уни ишлаб чикарилиши ва сотилиши, хар бир истеъмолчи уни сотиб олиши мумкинлигини тушунтириш зарур булади. Бунда бир киловаат соат энергияни бир соат ёниб турган кондиционер мисолида бир дона олма ёки песеньега киёс килиб курсатиш мумкин. Бу эса электрнинг куринмагани билан маълум бир микдордаги пул экани ва кимматли махсулотлигини намоён этади.

Адабиётлар:

1. Черных А. С.. "ОСНОВНЫЕ ХАРАКТЕРИСТИКИ ЭКОЛОГИЧЕСКОГО СОЗНАНИЯ" Актуальные проблемы авиации и космонавтики, vol. 3, 2019, pp. 808-810.

2. Тошева Д.И.. "ОБУЧЕНИЕ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНЫХ КЛАССОВ РАЦИОНАЛЬНОМУ ИСПОЛЬЗОВАНИЮ ПРИРОДНЫХ РЕСУРСОВ" Вестник магистратуры, по. 4-4 (91), 2019, рр. 19-20.

3. Маркова, О. Ю. (2013). Современные аспекты экологического образования. Вестник Красноярского государственного аграрного университета, (5), 247-250.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.