Научная статья на тему 'МАХСУС САВОЛ ТАРЗИДАГИ АУДИТНИНГ ЗАРУРИЯТИ'

МАХСУС САВОЛ ТАРЗИДАГИ АУДИТНИНГ ЗАРУРИЯТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
35
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МАХСУС САВОЛ / АУДИТ / РЕЖА / ДАСТУР

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Хусанов М.Ҳ.

Мақолада махсус саволлар аудитининг зарурияти, унинг турлари, ўтказиш тартиблари баён қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE NEED FOR A SPECIAL QUESTION-LIKED AUDIT

The article describes the need for an audit of special questions, its types, procedures.

Текст научной работы на тему «МАХСУС САВОЛ ТАРЗИДАГИ АУДИТНИНГ ЗАРУРИЯТИ»

Хусанов М.Х.

СамИСИ Узбекистан

МАХСУС САВОЛ ТАРЗИДАГИ АУДИТНИНГ ЗАРУРИЯТИ

/

Аннотация: Мацолада махсус саволлар аудитининг зарурияти, унинг турлари, утказиш тартиблари баён цилинган.

Калит сузлар: махсус савол, аудит, режа, дастур.

Xusanov M.H.

SamISI Uzbekistan

THE NEED FOR A SPECIAL QUESTION-LIKED AUDIT

Abstract: The article describes the need for an audit of special questions, its types, procedures.

Keywords: special question, audit, plan, program.

Иктисодиётимизни ривожлантиришда корхоналар урни бекиёсдир. Корхоналар фаолияти канчалик ривожланса бу уз навбатида иктисодиётни хам ривожлантиришга сабаб булади. Шу боисан хам корхоналар фаолиятини тугри ташкил этиш мухим масалалардан биридир. Корхоналар фаолиятини тугри ташкил этишда аудиторлик хизмати урни алохида ахамиятга эга булган омиллардан бири булиб хисобланади.

Президентимиз узларининг катор маърузаларида аудиторлик фаолиятига хам тухтаб утадилар. "Аудиторлик фаолиятининг миллий стандартлари умумэътироф этилган халкаро аудит стандартларига тули; мос эмас, бу эса хорижий инвесторларда махаллий корхоналар молиявий хисоботларининг хакконийлигини тушуниш куникмасининг шакилланишини таъминлайди. Аудиторлик хизматлари бозорининг ривожланиши учун шароитларни янада яхшилаш ва аудиторлик фаолиятини тартибга солишда халкаро стандартларга мувофи; замонавий ёндашувларни жорий этиш лозим"61

Мамлакатимизга хорижий инвесторларни жалб килишнинг бир омили сифатида баркарор, ишончли ва жахон тан олган аудиторлик ташкилотларини вужудга келишидир. Хорижий инвесторлар тан олинган аудиторлик ташкилотларининг хулосаларига караб уз инвестицияларини жойлаштиради. Шу сабадан хам аудиторлик фаолияти кун сайин ривож топиб бормока.

61"УзбекистонРеспубликасидааудиторликфаолиятиниянадаривожлантиришчора-тадбирларитугрисида" ги Карори2018 йил 19 сентябрдагиПК-3946-сон.

Махсус савол тарзидаги аудит аудитнинг бир булаги булиб хисобланади. Махсус савол тарзидаги аудитга тариф беришда биз аудитга берилган таърифларни урганиб чикишимиз максадга мувофик.

Профессор К.Б.Уразов аудиторлик фаолияти мохиятини куйидагича эътироф этган:Аудиторлик фаолияти махсус аудиторлик ташкилотининг бошка юридик шахсларга курсатаётган хизматларининг мажмуаси, шунингдек хужалик юритувчи субъектнинг махсус булимлари ёки ходимларининг тасдикланган Низомларга кура юритаётган иш фаолияти хдсобланади.62

Доцент Х.Н.Мусаев аудитнинг мохиятини куйидагича эътироф этган: «Аудит -бу муайян ваколатлар берилган шахслар, яъни аудиторлар томонидан хужалик юритаётган субъектлар фаолиятларининг Республикада кабул килинган конун-коидаларга мувофиклигини текшириш йули билан бахолаш ва холисона хулосалар беришдир»63

Юкорида келтирилган таърифлардан келиб чикиб, бизнингча, махсус саволлар аудитининг максади мазкур корхонада махсус саволлар буйича амалга оширилган барча хисоб китоблар республикамизда амалда булган меъёрий хужжатлар, солик кодекси ва бошка солик конунчилигига мослигини, уларнинг молиявий хисоботларда тугри акс эттирилганлигини текшириш йули билан бахолаш ва холисона хулосалар беришдир. жавоб бериши мухим долзарб масалалардан хисобланади.

Шу нуктаи назардан, аудиторлик текширувини 2 гурухга

1-чизма. Аудиторлик текширувининг гурухлари.

Молиявий хисоботлар аудити компания ва фирмалар томонидан тузилган молиявий хисобот шаклларидаги курсаткичларни бухгалтерия хисоби маълумотларига мос келишини текшириб бахо бериш хисобланади. Махсус саволлар аудити алохида масалалар буйича текшириш ва унинг

62К.Уразов. Бухгалтерия хисоби ва аудит. Маъруза матнлари туплами. 11-кисм, Самарканд, СамИСИ, 2004.

63 Мусаев Х.Н. Аудит. Дарслик, «Молия» нашриёти, Тошкент, 2003, 18-бет.

нaтижaлapи бyйичa ayдитopлик хдсоботини тузиш x1иcoблaнaди. Бyндaй текширишни 2 гурух,га 6улиш мумкин.64

Í 1 взорат K1T1TV R4I] ¿5IÍÍ1

му?4,оф;эза щшиш ор га ]] J [<ip it : i i-i иг'

тamaГюусÍÍга. к^^ра аудитор гтик тскширу вларинн ЗНгказиш

Аудитор Tintí 111 a iiikhj i lt'i ; iHp 111111 н i ПрОфсССОНЯЛ Кизмитлари вз махсус саволларнн

луднтор.ттик тскцшру видам у гквзпш

2 чизма. Махсус саволлар буйича аудитнинг шакиллари.

«Аудиторлик фaолияти тyFpиcидa»ги конуннинг 15-моддacигa мувофик ayдитоpлик тeкшиpyви нaзоpaт килувчи ëки хукукни мyx1офaзa килиш оpгaнлapининг тaшaббycигa ^pa ayдитоpлик тaшкилоти томонидaн, yлap ypтacидa xyжaдик юритувчи cyбъeктлapнинг молия-xyжaлик фaолиятини ayдитоpлик тeкшиpyвидaн УТКВЗИШ юзacидaн тyзилгaн шapтномaгa acоcaн yткaзилaди.

Kоpxонaлap мaxcyc caволлap бyйичa ayдитоpлик тeкшиpyвидaн УТКВЗИШНИНГ бошлaнFич боcкичи 6УЛИ6 peжaлaштиpиш x1иcоблaнaди. Рeжaдaштиpиш жapaëни 3 боcкичдa aмaдгa ошиpилaди:

- Дacтлaбки peжaлaштиpиш;

- Аудитнинг умумий peжacини тaйëpлaш Ba тузиш;

- Аудит дacтypини тaйëpлaш Ba тузиш. Юкоpидaгилapдaн ^либ чикиб aйтиш мумкинки, мaxcyc caволлap

ayдити жapaëнидa кyйидaги aмaдлap бaжapилaди:

64^H.Ky3^B "Хaлкapо молия Ba ^œô" илмий элeктpон жypнaли. № 1, фeвpaль, 2019 йил

3-чизма. Махсус саволлар аудитини режалаштиришнинг асосий

БУГУНГИ кyндa мaмлaкaтимиздa ayдиторлик фaолиятининг ривожлaниши учун KaTTa зaмин ярaтилди. Бу эсa ayдиторлик фaолиятини янaдa ривожлaнтириш, yлaр yртaсидa кучли рaкобaтнинг тайдо бyлишигa олиб кeлмокдa. Аудиторлик фaолиятини ривожлaнтириш бир мyнчa xозирги фaолият юритaётгaн кaдaрлaр сaлоxиятигa xaM богливдир. Кучли ayдиторлaрни eткaзиб чикдриш олий тaълим мyaссaсaлaирнинг xaM aсосий вaзифaлaридa бири сифaтидa кaрaлмокдa.

Биз мaxсyс сaволлaр ayдити бyйичa олиб борган тaкикотлaримиз нaтижaсидa кyйидaги xyлосaлaргa ^лдик:

1.Мaxсyс сaволлaр ayдитининг мaзмyн моxияти, унинг мaксaди Ba вaзифaлaри мaмлaкaтимиз олимлaри томонидaн eтaрличa очиб бeрилмaгaн;

2. Айнaн мaxсyс сaволлaр ayдити бyйичa мaxсyс xорижий aдaбиётлaр хдм мaвжyд эмaс. Бу эсa xaли бу борaдa килиниши лозим 6улшн ишлaрнинг кyплигидaн дaлолaтдир;

3. Мaxсyс сaволлaр бyйичa ayдитни yткaзиш кyпинчa xy^^™ химоя килувчи оргaнлaр томонидaн тaшкиллaштирилмокдa;

4. Мaxсyс сaволлaр бyйичa ayдитни yткaзиш мaxсyс билимлaрни тaлaб килaди. Чунки мaxсyс сaвол aйнaн бир соxaни чукуррок Ургaниш учун aмaлгa оширилaди;

5. Мaмлaкaтимиздa мaxсyс сaволлaр бyйичa ayдиторлик стaндaртлaри мaвжyд эмaс фaкaтгинa '^Мяксус сaволни тeкшириш нaтижaлaри бyйичa ayдитор хисоботи" 80-сонли АФМС мaвжyд. Хaлкaро дaрaжaдa эсa № 800

амаллари.

"Maxcyc максадга мувофик тайёрланган молиявий хисоботлар аудитининг хусусиятлари", №805 "Maxcyc молиявий хисоботлар ва молиявий хисоботдаги махсус элементлар, счётлар ёки моддалар аудитининг хусусиятлари" ва №810 "^иска молиявий хдсоботлар буйича хулоса тайерлаш буйича топшириклар" номли стандартлар мавжуд. Биз тадкикот н атижасида куйидаги таклифларни ишлаб чикдик:

1. Махсус саволлар аудитининг наъмунавий дастури ва режаси ишлаб чикилди;

2. Мамлакатимизда махсус саволлар аудити номли стандартни ишлаб чикиш;

3.Махсус саволлар аудити буйича аудиторларда куникмаларни хосил килиш учун купрок малака ошириш курсларини ташкил этиш лозим.

Юкоридаги таклиф ва тавсияларимиз махсус саволлар аудити сифатини янада оширади деб уйлаймиз.

Фойдаланилган адабиётлар:

1.Узбекистон Республикасида аудиторлик фаолиятини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида" ги ^арори 2018 йил 19 сентябрдаги П^-3946-сон.

2.К.Уразов. Бухгалтерия хисоби ва аудит. Маъруза матнлари туплами. II-кисм, Самарканд, СамИСИ, 2004.

3.Мусаев Х.Н. Аудит. Дарслик, «Молия» нашриёти, Тошкент, 2003, 18-бет.

4.И.НДузиев "Халкаро молия ва хисоб" илмий электрон журнали. № 1, февраль, 2019 йил.

5. Shirinov U. The ways of accounting over telephone communication services in the existence of billing systems //TRANS Asian Journal of Marketing & Management Research (TAJMMR). - 2017. - Т. 6. - №. 2а^3. - С. 23-31. https://www.indianjournals.com/ijor.aspx?target=ijor:tajmmr&volume=6&issue =2and3&article=003

6. Ширинов У. А. и др. Учет расходов в субъектах оказывающих услуги телерадио //Интернаука. - 2019. - №. 5-2. - С. 19-21. url: https: //internauka. org/j ournal/science/internauka/87

7. Ширинов У. А. и др. Телефон хизматларидан олинадиган даромадлар хисобини такомиллаштириш //Интернаука. - 2019. - №. 2-2. - С. 83-85. url: https: //internauka. org/j ournal/science/internauka/84

8. Shirinov, U. (2020) "ACCOUNTING IN THE DIGITAL ECONOMY: SIGNIFICANCE AND ADVANTAGES," International Finance and Accounting: Vol. 2020 : Iss. 3 , Article 23. Available at: https://uzjournals.edu.uz/interfinance/vol2020/iss3/23

9. Худайбердиев Н., Ширинов У., Алибоев А. РЕСУРС СОЛЩЛАРИ АУДИТИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ // Интернаука: электрон. научн. журн. 2021. № 7(183). URL: https://internauka.org/journal/science/internauka/183 (дата обращения: 12.05.2021). DOI:10.32743/26870142.2021.7.183.251828

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.