CC BY
4INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original peper
©B.A.Ruzinov1B_
1Namangan davlat universiteti, Namangan, O'zbekiston.
Annotatsiya
KIRISH: madaniy meros jamiyatlarni belgilaydigan va o'ziga xoslikni shakllantiradigan jamoaviy artefaktlar, an'analar va qadriyatlarni o'z ichiga oladi.
MAQSAD: ushbu tadqiqot madaniy merosning ta'limdagi rolini o'rganish va uni o'rganishning samarali pedagogik yondashuvlarini o'rganishga qaratilgan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: adabiyotlar va empirik topilmalar sintezi orqali tadqiqot madaniy merosni o'rganishga hissa qo'shadigan pedagogik jarayonning asosiy tarkibiy qismlarini aniqlaydi.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot adabiyotlarni ko'rib chiqish, ta'lim dasturlari misollari, o'qituvchilar va madaniyat ekspertlari bilan suhbatlar va ishtirokchilarni kuzatishni o'z ichiga olgan sifatli tadqiqot usulidan foydalanadi.
XULOSA: topilmalar madaniy anglashuvni rivojlantirish, xilma-xillikni hurmat qilish va ijtimoiy hamjihatlikni rag'batlantirish vositasi sifatida madaniy merosni ta'lim muassasalariga integratsiya qilish muhimligini ta'kidlaydi.
Kalit so'zlar: madaniy meros, pedagogik jarayon, madaniy ta'lim, tajribaviy o'rganish, fanlararo yondashuvlar, madaniy sezgirlik, global fuqarolik.
ИЗУЧЕНИЕ КУЛЬТУРНОГО НАСЛЕДИЯ КАК ПЕДАГОГИЧЕСКИМ ПРОЦЕСС
© Б.А.Рузинов1Н
Жаманганский государственный университет,Наманган,Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: творческое мышление признано важнейшим навыком для решения сложных задач и содействия инновациям в различных областях.
ЦЕЛЬ: данное исследование направлено на изучение эффективных педагогических подходов к развитию навыков творческого мышления учащихся.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: на основе синтеза литературных данных и эмпирических данных в исследовании выявлены ключевые компоненты
Iqtibos uchun: Ruzinov B.A. Madaniy me'rosni o'rganish pedagogik jarayon sifatida . // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 438-443.
ISSN 2992-9024 (online) 2024, №5 (1)
Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
педагогического I процесса, способствующие развитию навыков творческого мышления.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании использован качественный исследовательский подход, включая обзор литературы, тематические исследования образовательных программ, наблюдения в классе и интервью с преподавателями и студентами.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: полученные результаты подчеркивают важность целенаправленной педагогической практики в развитии навыков творческого мышления учащихся.
Ключевые слова: креативное мышление, педагогический процесс, образовательные стратегии, проблемное обучение, исследовательское обучение, дивергентное мышление, инновации.
Для цитирования: Рузинов Б.А. Изучение культурного наследия как педагогический процесс // Inter education & global study. 2024. №5(1). S. 438-443.
STUDY OF CULTURAL HERITAGE AS A PEDAGOGICAL PROCESS_
© Baxtiyor A. Ruzinov1®
^Namangan state university,Namangan, Toshkent, Uzbekistan._
Annotation
INTRODUCTION: cultural heritage encompasses the collective artifacts, traditions, and values that define societies and shape identities.
AIM: this research aims to investigate the role of cultural heritage in education and explore effective pedagogical approaches for its study.
DISCUSSION AND RESULTS: through a synthesis of literature and empirical findings, the study identifies key components of the pedagogical process that contribute to studying cultural heritage.
MATERIALS AND METHODS: the study utilizes a qualitative research approach, including literature review, case studies of educational programs, interviews with educators and cultural experts, and participant observation.
CONCLUSIONS: the findings underscore the importance of integrating cultural heritage into educational settings as a means to foster cultural understanding, respect diversity, and promote social cohesion.
Keywords: cultural heritage, pedagogical process, cultural education, experiential learning, interdisciplinary approaches, cultural sensitivity, global citizenship.
For citation: Baxtiyor A Ruzinov. (2024) Study of cultural heritage as a pedagogical process, Inter education & global study, (5(1)), pp. 438-443. (In Uzbek).
© intereduglobalstudy.com
2024, ISSUE 5 (1)
iccl (A
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Madaniy meros o'tgan avlodlardan meros bo'lib qolgan moddiy ashyolar va nomoddiy atributlar, jumladan, yodgorliklar, adabiyot, san'at, xalq og'zaki ijodi, urf-odatlar, tillar merosini o'z ichiga oladi. Ushbu elementlar birgalikda jamoaning madaniy o'ziga xosligini shakllantiradi va madaniy qadriyatlar va bilimlarni saqlash va etkazishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Dunyo tobora o'zaro bog'langan bo'lsa, turli xil madaniy meroslarni tushunish va qadrlashning ahamiyati hech qachon katta bo'lmagan.
Madaniy merosni o'rganishni ta'lim jarayonlariga kiritish talabalarni mazmunli o'rganish tajribasiga jalb qilish uchun noyob imkoniyatni taqdim etadi. Bu nafaqat ularning madaniy ildizlarini chuqurroq tushunishga yordam beradi, balki boshqa madaniyatlarga hurmat va xabardorlikni oshiradi. Ushbu yondashuv ta'lim tajribasini sezilarli darajada boyitishi, tanqidiy fikrlash, ijodkorlik va global fuqarolik tuyg'usini rivojlantirishga yordam beradi.
Butun dunyo ta'lim tizimlari madaniy merosning har tomonlama barkamol ta'limni rivojlantirishdagi ahamiyatini e'tirof etmoqda. Madaniy merosni o'quv dasturiga integratsiyalash orqali o'qituvchilar yanada qiziqarli va tegishli ta'lim muhitini yaratishi mumkin. Ushbu yondashuv talabalarga nazariy bilimlarni real dunyo kontekstlari bilan bog'lashda yordam beradi, ularning umumiy tushunchasi va ma'lumotni eslab qolishini oshiradi.
Biroq madaniy merosning ta'limga integratsiyalashuvi muammolardan holi emas. Resurs cheklovlari, o'quv dasturlari qat'iyligi va madaniy sezgirlik kabi muammolar sezilarli to'siqlarni keltirib chiqarishi mumkin. Ushbu qiyinchiliklarga qaramay, texnologik yutuqlar, fanlararo ta'lim va jamoatchilik ishtiroki tomonidan taqdim etilgan imkoniyatlar madaniy merosni ta'lim amaliyotiga muvaffaqiyatli kiritish uchun istiqbolli yo'llarni taklif qiladi.
Ushbu maqolada madaniy merosni ta'limga integratsiyalashning nazariy asoslari, pedagogik yondashuvlari va metodologiyalari o'rganiladi. Shuningdek, u ushbu integratsiya bilan bog'liq muammolar va imkoniyatlarni muhokama qiladi, o'qituvchilar, siyosatchilar va o'quv dasturlarini ishlab chiquvchilar uchun amaliy tavsiyalar beradi. Madaniy merosning ta'limdagi rolini o'rganish orqali ushbu tadqiqot madaniy o'ziga xoslikni chuqurroq anglash, madaniy xilma-xillikni targ'ib qilish va umumiy ta'lim tajribasini boyitishda uning imkoniyatlarini ko'rsatishga qaratilgan.
Joyga asoslangan ta'lim: Joyga asoslangan ta'lim mahalliy meros ob'ektlari, muzeylar va tarixiy diqqatga sazovor joylarni o'rganish muhiti sifatida ishlatadi. Gruenewald (2003) ta'kidlashicha, bu yondashuv o'quvchilarni o'zlarining yaqin atrofini o'rganishga undaydi, joy va jamiyat tuyg'usini rivojlantiradi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, joylarda ta'lim o'quvchilarning ekologik va madaniy xabardorligini oshirishi mumkin (Sobel, 2004).
Hikoya va og'zaki tarix: hikoya qilish madaniy merosni etkazish uchun kuchli vositadir. Heath (1983) fikriga ko'ra, o'quv dasturiga og'zaki tarix, afsona va afsonalarni kiritish o'rganishni yanada qiziqarli va o'zaro bog'liq qiladi. Egan (1986) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, hikoya qilish o'quvchilarning xotirasini va madaniy
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
hikoyalarni tushunishini kuchaytirishi mumkin. Bundan tashqari, hikoyalarni to'plash va hikoya qilish o'quvchilarda muloqot qilish qobiliyatini rivojlantirishga va ularning madaniy merosini chuqurroq qadrlashga yordam beradi.
Loyihaga asoslangan ta'lim (PBL): Loyihaga asoslangan ta'lim talabalarni tanqidiy fikrlash, muammolarni hal qilish va hamkorlikni talab qiladigan real loyihalarda ishtirok etadi. Tomas (2000) PBL bilim va ko'nikmalarning amaliy qo'llanilishini ta'minlashi mumkinligini ta'kidlaydi. Mahalliy an'analarning raqamli arxivlarini yaratish yoki meros festivallarini tashkil qilish kabi madaniy meros bilan bog'liq loyihalar talabalarga o'z bilimlarini mazmunli kontekstda qo'llash imkoniyatlarini taklif qiladi (Larmer va Mergendoller, 2010).
Tadqiqotlar madaniy merosni ta'limga kiritishning bir qancha afzalliklarini ko'rsatadi. Banks and Banks (1995) ma'lumotlariga ko'ra, madaniy meros ta'limi o'quvchilarning xilma-xilligini qadrlashiga yordam berib, madaniy xabardorlik va sezgirlikni rivojlantiradi. Bu xabardorlik yanada inklyuziv va adolatli ta'lim muhitiga olib kelishi mumkin, chunki talabalar turli madaniy nuqtai nazarlarni hurmat qilishni va qadrlashni o'rganadilar.
Bundan tashqari, Barton va Levstik (2004) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, madaniy meros bilan shug'ullanish talabalarning tanqidiy fikrlash qobiliyatini oshirishi mumkin. Tarixiy voqealar va madaniy amaliyotlarni tahlil qilish orqali talabalar manbalarni tanqidiy baholash va asosli dalillar yaratish qobiliyatini rivojlantiradilar. Bundan tashqari, madaniy meros bo'yicha ta'lim ijodkorlik va innovatsiyalarni rivojlantirishi mumkin, chunki talabalar turli madaniy ifodalar va badiiy an'analarni o'rganadilar (Smit, 2006).
O'zining afzalliklariga qaramay, madaniy merosni ta'limga integratsiyalash bir qator muammolarni keltirib chiqaradi. Resurs cheklovlari, masalan, meros ob'ektlari va materiallariga kirishning cheklanganligi madaniy merosni o'quv dasturiga samarali kiritishga to'sqinlik qilishi mumkin (YUNESkO, 2003). Standartlashtirilgan o'quv dasturlari, shuningdek, turli xil madaniy meros mavzularini kiritishga to'sqinlik qiladigan qat'iylikni keltirib chiqarishi mumkin (Wiggins & McTighe, 2005).
Bundan tashqari, o'qituvchilar turli meroslarning hurmat bilan ifodalanishini ta'minlash uchun madaniy sezgirliklarni boshqarishlari kerak. Gey (2000) fikricha, madaniyatga mos ta'lim o'qituvchilardan o'z o'quvchilarining madaniy kelib chiqishidan xabardor bo'lishni va ularga sezgir bo'lishni talab qiladi. Bu xabardorlik har qanday madaniy guruhning noto'g'ri ko'rsatilishi yoki marginallanishining oldini olishda juda muhimdir.
Texnologik taraqqiyot madaniy merosni ta'limga integratsiya qilish uchun katta imkoniyatlar yaratadi. Virtual sayohatlar va raqamli arxivlar kabi raqamli vositalar va platformalar madaniy meros resurslariga kirishni kuchaytirishi mumkin (Li, 2002). Ushbu texnologiyalar talabalarga geografik cheklovlardan qat'i nazar, madaniy merosni interaktiv va qiziqarli usullarda o'rganish imkonini beradi.
Fanlararo ta'lim madaniy merosni ta'limga kiritishning istiqbolli yo'llarini ham taklif etadi. Madaniy merosni o'rganishni tarix, geografiya, adabiyot va san'at kabi fanlar bilan
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
birlashtirish orqali o'qituvchilar yanada kengroq va boyitilgan o'rganish tajribasini taqdim etishlari mumkin (Beane, 1997). Mahalliy hamjamiyatlar, madaniy muassasalar va meros mutaxassislari bilan hamkorlik ta'lim tajribasini yanada oshirishi va jamiyatning ta'limga jalb etilishini kuchaytirishi mumkin.
Madaniy merosni pedagogik jarayon sifatida o'rganish ta'lim tajribasini oshirish va madaniy o'ziga xosliklarni chuqurroq anglash uchun keng imkoniyatlar yaratadi. Madaniy merosni o'quv dasturiga integratsiyalash o'quvchilarga yanada yaxlit va chuqur ta'lim tajribasini taqdim etish orqali ularning bilimini sezilarli darajada boyitishi mumkin. Ushbu integratsiya nafaqat madaniy xabardorlik va xilma-xillikka hurmatni rivojlantiradi, balki tanqidiy fikrlash, ijodkorlik va global fuqarolik tuyg'usini ham oshiradi.
Konstruktivizm, eksperimental o'rganish va madaniy-tarixiy faoliyat nazariyasi (CHAT)ning nazariy asoslari madaniy merosni ta'limga kiritishning afzalliklarini tushunish uchun mustahkam asos yaratadi. Ushbu nazariyalar o'quvchilarni tajriba va ijtimoiy o'zaro ta'sirlar orqali jalb qilish muhimligini ta'kidlaydi va shu bilan chuqurroq o'rganish va bilimlarni saqlab qolishga yordam beradi.
Madaniy merosni ta'lim amaliyotiga integratsiyalashda "joyga asoslangan ta'lim", "hikoya va og'zaki tarix", "loyihaga asoslangan ta'lim" (PBL) kabi pedagogik yondashuvlar samarali ekanligini isbotladi. Ushbu metodologiyalar talabalarni madaniy merosga jalb qilishning amaliy usullarini taklif qiladi, bu esa o'rganishni yanada dolzarb va ta'sirli qiladi. Mahalliy atrofni o'rganish, madaniy hikoyalarni aytib berish va real loyihalarda ishtirok etish orqali talabalar o'zlarining merosi bilan mazmunli tarzda bog'lanishlari mumkin.
Ko'p afzalliklarga qaramay, madaniy merosning ta'limga integratsiyalashuvi bir qator muammolarni keltirib chiqaradi. Biroq, texnologik yutuqlar, fanlararo ta'lim va jamoatchilik ishtiroki bu qiyinchiliklarni engish uchun istiqbolli imkoniyatlarni taqdim etadi. Raqamli vositalar va platformalar madaniy meros resurslariga kirishni kuchaytirishi mumkin, fanlararo yondashuvlar esa yanada kengroq va boyitilgan o'rganish tajribasini taqdim etishi mumkin. Mahalliy hamjamiyatlar va madaniyat muassasalari bilan hamkorlik qilish ta'lim amaliyotini yanada yaxshilash va jamiyatning ishtirokini kuchaytirishi mumkin.
Madaniy merosni ta'limga samarali integratsiya qilish uchun bir nechta tavsiyalar taklif etiladi. O'quv dasturlarini ishlab chiquvchilar moslashuvchan va inklyuziv o'quv dasturini ta'minlab, turli fanlar va sinf darajalari bo'yicha madaniy meros mavzularini o'z ichiga olishi kerak. Pedagoglarning malakasini oshirish, ularni madaniy merosni samarali o'rgatish uchun zarur bo'lgan bilim va ko'nikmalar bilan qurollantirish uchun zarurdir. Bundan tashqari, resurslarni etarli darajada taqsimlash dala safarlarini, raqamli vositalarni va jamoat hamkorligini qo'llab-quvvatlash uchun juda muhimdir.
Xulosa qilib aytganda, madaniy merosni pedagogik jarayon sifatida o'rganish ta'limni boyitish va madaniy ongni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlarga ega. Nazariy asoslar, samarali pedagogik yondashuvlar va muammolarni hal qilish orqali o'qituvchilar madaniy merosni nishonlaydigan va saqlaydigan qiziqarli va inklyuziv ta'lim muhitini yaratishi mumkin. Kelajakdagi tadqiqotlar madaniy merosni ta'limga kiritish bo'yicha innovatsion strategiyalar va ilg'or tajribalarni o'rganishni davom ettirishi kerak, bu esa
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
tobora xilma-xil va o'zaro bog'langan dunyoda yaxlit ta'limning muhim tarkibiy qismi bo'lib qolishini ta'minlashi kerak.
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Banks, J. A., & Banks, C. A. M. (1995). Handbook of Research on Multicultural Education. Macmillan.
2. Barton, K. C., & Levstik, L. S. (2004). Teaching History for the Common Good. Lawrence Erlbaum Associates.
3. Beane, J. A. (1997). Curriculum Integration: Designing the Core of Democratic Education. Teachers College Press.
4. Dewey, J. (1938). Experience and Education. Macmillan.
5. Egan, K. (1986). Teaching as Storytelling: An Alternative Approach to Teaching and Curriculum in the Elementary School. University of Chicago Press.
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
HRuzinov Baxtiyor Asqarovich, tadqiqotchi [Рузинов Бахтиёр Аскарович, исследователь], [Baxtiyor A. Ruzinov, researcher]; manzil: Namangan sh., Boburshox ko'chasi, 161-uy [адрес: город Наманган, улица Бобуршоха, 161.], [address: Namangan district, Boburshokh street, 161.] E mail: marufxolbek@mail.ru
