CC BY
5INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
Original paper
© AJ.Aynazarova1^_
1Berdaq nomidagi Qoraqalpoq Davlat universiteti, Nukus,O'zbekiston
Annotatsiya
KIRISH: raqamli asrda boshlang'ich sinf o'quvchilari o'rtasida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish ularning akademik muvaffaqiyati va kelajakka tayyor bo'lishi uchun juda muhimdir.
MAQSAD: ushbu tadqiqot boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish uchun samarali pedagogik jarayonlarni o'rganishga qaratilgan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR: adabiyotlar va empirik tushunchalar sintezi orqali tadqiqot raqamli ko'nikmalarni rivojlantirishni qo'llab-quvvatlovchi pedagogik amaliyotning asosiy tarkibiy qismlarini aniqlaydi.
MATERIALLAR VA METODLAR: tadqiqot adabiyotlarni ko'rib chiqish, ta'lim dasturlari bo'yicha amaliy tadqiqotlar, o'qituvchilar bilan suhbatlar va sinf kuzatuvlarini o'z ichiga olgan aralash usullardan foydalanadi.
XULOSA: topilmalar boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirishda erta aralashuv va tizimli pedagogik yondashuvlarning muhimligini ta'kidlaydi.
Kalit so'zlar: raqamli ko'nikmalar, boshlang'ich ta'lim, pedagogik jarayon, raqamli savodxonlik, texnologik ravonlik, ta'lim texnologiyasi, loyiha asosida o'qitish.
ПОНЯТИЕ КУЛЬТУРЫ безопасной жизни, его содержание и
ЗНАЧЕНИЕ СЕГОДНЯ_
© A.Ж.Айназарова1H
1Коракалпокский государственный университет имени Бердака, Нукус, Узбекистан_
Аннотация
ВВЕДЕНИЕ: в эпоху цифровых технологий развитие цифровых навыков среди учащихся начальной школы имеет решающее значение для их академических успехов и готовности к будущему.
Iqtibos uchun: Aynazarova A.J. Boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish pedagogik jarayon sifatida. // Inter education & global study. 2024. №5(1). B. 397-403.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ЦЕЛЬ: данное исследование направлено на изучение эффективных педагогических процессов для развития цифровых навыков у учащихся начальной школы.
ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: посредством синтеза литературы и эмпирических данных исследование определяет ключевые компоненты педагогической практики, которые поддерживают развитие цифровых навыков.
МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: в исследовании использован смешанный подход, включающий обзор литературы, тематические исследования образовательных программ, интервью с учителями и наблюдения в классе.
ЗАКЛЮЧЕНИЕ: полученные результаты подчеркивают важность раннего вмешательства и систематических педагогических подходов в развитии цифровых навыков среди учащихся начальных классов.
Ключевые слова: цифровые навыки, начальное образование, педагогический процесс, цифровая грамотность, технологическое владение, образовательные технологии, проектное обучение.
DEVELOPMENT OF DIGITAL SKILLS IN PRIMARY CLASS STUDENTS AS A PEDAGOGICAL PROCESS_
©Asiya J. Aynazarova1®
1 Korakalpok State University named after Berdak, Nukus, Uzbekistan_
INTRODUCTION: in the digital age, developing digital skills among primary school students is crucial for their academic success and future readiness.
AIM: this research aims to investigate effective pedagogical processes for developing digital skills among primary school students.
DISCUSSION AND RESULTS: through a synthesis of literature and empirical insights, the study identifies key components of pedagogical practices that support digital skills development.
MATERIALS AND METHODS: the study utilizes a mixed-methods approach, including literature review, case studies of educational programs, teacher interviews, and classroom observations.
CONCLUSIONS: the findings highlight the importance of early intervention and systematic pedagogical approaches in fostering digital skills among primary class students.
Keywords: digital skills, primary education, pedagogical process, digital literacy, technological fluency, educational technology, project-based learning.
Для цитирования: Айназаров А.Ж. Развитие цифровых навыков у учащихся начальных классов как педагогический процесс. // Inter education & global study. 2024. №5(1). С. 397-403.
Annotation
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
For citation: Asiya J. Aynazarova (2024), 'Development of digital skills in primary class students as a pedagogical process', // Inter education & global study, (4(2)), pp. 397-403. (In Uzbek).
Raqamli davrda texnologiyadan samarali foydalanish qobiliyati akademik va
professional sohalarda muvaffaqiyatga erishish uchun zarur bo'lgan asosiy mahoratga aylandi. Dunyo tobora o'zaro bog'langan va raqamli texnologiyalarga qaram bo'lib borayotgani sababli, talabalarni erta yoshdan boshlab raqamli ko'nikmalar bilan qurollantirish zarurati hech qachon bu qadar muhim bo'lmagan. Boshlang'ich ta'lim umrbod ta'lim va ko'nikmalarni rivojlantirish uchun asos bo'lib xizmat qiladi, bu uni raqamli kompetensiyalarni joriy etish va rivojlantirish uchun ideal bosqichga aylantiradi.
Raqamli ko'nikmalar keng ko'lamli qobiliyatlarni o'z ichiga oladi, jumladan raqamli qurilmalardan mohirona foydalanish, raqamli tarkibni tushunish va baholash va raqamli media yaratish. Boshlang'ich sinf o'quvchilari uchun bu ko'nikmalarni erta rivojlantirish ularni nafaqat kelajakdagi texnologik yutuqlarga tayyorlaydi, balki umumiy o'rganish tajribasini ham oshiradi. Raqamli savodxonlikni boshlang'ich ta'limga integratsiyalash 21-asrda ajralmas atributlar bo'lgan tanqidiy fikrlash, ijodkorlik, hamkorlik va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirishi mumkin.
Raqamli savodxonlikning aniq afzalliklariga qaramay, uni boshlang'ich ta'limga integratsiya qilish bir qator muammolarni keltirib chiqaradi. Bularga texnologiyadan adolatli kirishni ta'minlash, raqamli ta'limni samarali olib borish uchun o'qituvchilarni tayyorlash va raqamli savodxonlikni allaqachon olomon o'quv dasturiga moslashtirish kiradi. Bu muammolarni hal qilish o'qituvchilarni ham, o'quvchilarni ham qo'llab-quvvatlovchi kompleks va yaxshi tuzilgan pedagogik yondashuvni talab qiladi.
Ushbu maqola boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish bilan bog'liq pedagogik jarayonlarni o'rganadi. U erta ta'limda raqamli savodxonlikning muhimligini ta'kidlaydi, ushbu ko'nikmalarni rivojlantirishning samarali metodologiyalarini o'rganadi va ularni amalga oshirish bilan bog'liq muammolar va echimlarni muhokama qiladi. Ushbu jihatlarni tushunish va hal qilish orqali o'qituvchilar yosh o'quvchilarni kelajakdagi muvaffaqiyatlari uchun zarur bo'lgan raqamli kompetensiyalar bilan jihozlaydigan qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratishi mumkin.
Boshlang'ich ta'limda raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish o'qituvchilar, siyosatchilar va tadqiqotchilar o'rtasida keng ko'lamli tadqiqot va muhokama mavzusi bo'ldi. Ushbu adabiyotlarni ko'rib chiqishda erta ta'limda raqamli savodxonlikning ahamiyatini asoslovchi asosiy tadqiqotlar va nazariy asoslar, qo'llaniladigan metodologiyalar va ushbu ko'nikmalarni o'quv dasturiga integratsiya qilishda duch keladigan muammolar ko'rib chiqiladi.
Bawden (2008) raqamli savodxonlikni kompyuterlar orqali taqdim etilganda turli xil manbalardan olingan bir nechta formatdagi ma'lumotlarni tushunish va undan foydalanish qobiliyati sifatida belgilaydi. Uning ta'kidlashicha, raqamli savodxonlik nafaqat texnik
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ko'nikmalar, balki tanqidiy fikrlash va raqamli kontentni baholashni ham o'z ichiga oladi. Raqamli savodxonlikka keng qamrovli yondashuv Xalqaro Ta'lim Texnologiyalari Jamiyati (ISTE) tomonidan qo'llab-quvvatlangan bo'lib, u o'quvchilarning doimiy rivojlanib borayotgan texnologik landshaftda muvaffaqiyat qozonishiga yo'naltirilgan talabalar uchun standartlarni ishlab chiqdi (ISTE, 2016).
Neumann and Neumann (2014) raqamli texnologiyalarning erta savodxonlikni rivojlantirishga ta'sirini o'rganib chiqdi. Ularning tadqiqoti shuni ko'rsatdiki, planshetlar va ta'lim dasturlari kabi raqamli vositalar interaktiv va qiziqarli o'rganish tajribasini taqdim etish orqali yosh bolalarda savodxonlikni rivojlantirishga yordam berishi mumkin. Ularning ta'kidlashicha, raqamli texnologiyaga erta ta'sir qilish savodxonlikning muhim tarkibiy qismlari bo'lgan fonologik xabardorlik, so'z boyligi va hikoya qilish qobiliyatlarini oshirishi mumkin.
Raqamli savodxonlikni boshlang'ich ta'limga integratsiyalash samarali pedagogik strategiyalarni talab qiladi. Ertmer va Ottenbreit-Leftwich (2010) ga ko'ra, o'qituvchilarning texnologiyaga bo'lgan e'tiqodlari va munosabatlari uning sinfga muvaffaqiyatli integratsiyalashuvida muhim rol o'ynaydi. Ular o'qituvchilarning raqamli vositalardan foydalanishda ishonchi va malakasini oshirishga qaratilgan kasbiy rivojlanish dasturlarini himoya qiladilar.
An'anaviy sinfdagi ta'limni onlayn ta'lim faoliyati bilan birlashtirgan aralash ta'lim raqamli ko'nikmalarni rivojlantirishning samarali yondashuvi sifatida aniqlandi. Graham
(2006) aralash ta'lim moslashuvchanlik va shaxsiylashtirishni taklif qilishini ta'kidlaydi, bu esa o'quvchilarga tezkor fikr-mulohazalarni olishda o'z tezligida o'rganish imkonini beradi. Ushbu yondashuv, shuningdek, turli xil ta'lim ehtiyojlari va uslublarini qondirish uchun tabaqalashtirilgan ta'limni osonlashtiradi.
Falloon (2013) tomonidan olib borilgan tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, raqamli vositalar talabalarning faolligi va motivatsiyasini oshirishi mumkin. Uning boshlang'ich sinflarda planshetlardan foydalanish bo'yicha tadqiqoti shuni ko'rsatdiki, bu qurilmalar hamkorlikda o'rganish, ijodkorlik va tanqidiy fikrlashni qo'llab-quvvatlaydi. Xuddi shunday, Hwang, Lai, and Wang (2015) raqamli vositalardan foydalangan holda o'yinga asoslangan o'quv muhiti o'quvchilarning muammoni hal qilish ko'nikmalarini va bilimlarini saqlab qolishni yaxshilashi mumkinligini aniqladi.
Raqamli savodxonlikni tatbiq etishdagi muammolar
Imtiyozlarga qaramay, raqamli savodxonlikni boshlang'ich ta'limga integratsiyalashda bir qancha qiyinchiliklar mavjud. Asosiy muammolardan biri texnologiyadan adolatli foydalanishni ta'minlashdir. Warschauer (2004) raqamli tafovutni muhokama qiladi va maktablar ijtimoiy-iqtisodiy kelib chiqishidan qat'i nazar, barcha talabalarga raqamli vositalardan teng foydalanishni ta'minlash zarurligini ta'kidlaydi.
Yana bir qiyinchilik - o'qituvchining tayyorgarligi. Tondeur, van Braak va Valcke
(2007) fikriga ko'ra, ko'plab o'qituvchilar o'qitish va qo'llab-quvvatlash etishmasligi tufayli raqamli ko'nikmalarni o'rgatish uchun etarli darajada tayyor emasligini his qilishadi. Ularning tadqiqotlari shuni ko'rsatadiki, o'qituvchilar uchun doimiy kasbiy rivojlanish va
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
hamkorlikda o'rganish imkoniyatlari raqamli savodxonlikni samarali o'qitish uchun zarurdir.
Bir nechta amaliy tadqiqotlar boshlang'ich ta'limda raqamli savodxonlik dasturlarini muvaffaqiyatli amalga oshirishni ko'rsatadi. Masalan, Voogt va McKenney (2008) tomonidan Gollandiyada "Texnologiyaga boy ko'rsatma" loyihasi bo'yicha o'tkazilgan tadqiqot shuni ko'rsatadiki, o'quv dasturlari bo'ylab texnologiyani integratsiyalash o'quvchilarning ta'lim natijalarida sezilarli yaxshilanishlarga olib kelishi mumkin. Loyihada o'qituvchilar malakasini oshirish, o'quv dasturlarini ishlab chiqish va interfaol ta'lim muhitidan foydalanishga alohida e'tibor qaratildi.
Rivojlanayotgan mamlakatlardagi talabalarga noutbuk taqdim etgan "Bola boshiga bitta noutbuk" tashabbusi yana bir misoldir. Cristia va boshqalar tomonidan o'tkazilgan tadqiqot. (2012) dasturni amalga oshirishda qiyinchiliklarga duch kelgan bo'lsa-da, bu talabalarning raqamli ko'nikmalari va akademik samaradorligiga ijobiy ta'sir ko'rsatdi.
Raqamli ko'nikmalar bugungi bilimga asoslangan jamiyatda o'qish va yozish kabi zarur bo'lib bormoqda. Boshlang'ich ta'limda ushbu ko'nikmalarni rivojlantirish o'quvchilarni hayotning deyarli barcha jabhalariga texnologiya kirib boradigan dunyoga tayyorlashda muhim rol o'ynaydi. Raqamli savodxonlikning erta ta'limga integratsiyalashuvi nafaqat texnologiyadan foydalanishni o'rganish, balki uning qo'llanilishi, imkoniyatlari va oqibatlarini tushunishdir.
Boshlang'ich bosqichda raqamli ko'nikmalarni joriy etish keyingi hayotda yanada ilg'or texnologik malakaga ega bo'lish uchun mustahkam poydevor yaratadi. Boshlang'ich ta'lim savodxonlik va hisoblash asoslarini yaratganidek, raqamli savodxonlik uchun ham zamin yaratishi kerak. Texnologiya bilan erta tanishish bolalarga raqamli vositalar bilan qulay va tanish bo'lishga yordam beradi, ular yuqori sinflarda duch kelishi mumkin bo'lgan o'rganish egri chizig'ini kamaytiradi.
Raqamli vositalar darslarni yanada qiziqarli va interaktiv qilish orqali an'anaviy ta'lim natijalarini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Ta'lim dasturlari, multimediya resurslari va onlayn platformalar turli xil o'rganish uslublari va ehtiyojlarini qondirish uchun mavzularni hayotga olib kelishi mumkin. Misol uchun, fan yoki matematika o'yinlaridagi interaktiv simulyatsiyalar mavhum tushunchalarni yanada aniqroq va tushunishni osonlashtiradi. Ushbu interfaol yondashuv o'quv materialini yaxshiroq saqlash va tushunishga olib kelishi mumkin.
Raqamli savodxonlik tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantiradi. Texnologiya bilan shug'ullanish ko'pincha o'quvchilardan ma'lumotni tahlil qilishni, qaror qabul qilishni va muammolarni hal qilishni talab qiladi. Oddiy dasturni kodlash, onlayn tadqiqot olib borish yoki raqamli kontent yaratish, talabalar duch keladigan ma'lumotlar va bajaradigan vazifalar haqida tanqidiy fikrlashni o'rganadilar. Bu ko'nikmalar bebahodir, ular izlanuvchan, tahliliy va murakkab muammolarni hal qilishga qodir bo'lgan fikrlashni rivojlantiradi.
Bugungi mehnat bozorida raqamli malaka ko'pchilik martaba uchun zaruriy shartdir. Raqamli savodxonlikni boshlang'ich ta'limga kiritish orqali biz o'quvchilarni kelajakdagi
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ilmiy izlanishlari va texnologik ko'nikmalar muhim bo'lgan professional muhitlarga tayyorlaymiz. Raqamli vositalardan foydalanishda va raqamli muhitni tushunishda mohir talabalar akademik va martaba sayohatlarida muhim ustunlikka ega bo'ladilar.
Raqamli savodxonlikni erta yoshda o'rgatish o'quvchilarni texnologiyadan xavfsiz va mas'uliyatli foydalanishga o'rgatishni ham o'z ichiga oladi. Internet xavfsizligini tushunish, kiberbullyingni tan olish, shaxsiy ma'lumotlarni himoya qilish va onlayn axloqiy xatti-harakatlarni qo'llash raqamli ta'limning muhim tarkibiy qismidir. Raqamli fuqarolik bo'yicha erta ta'lim talabalarga raqamli dunyoda mas'uliyat bilan harakat qilishda yordam beradi va raqamli texnologiyalar bilan bog'liq xavflarni kamaytiradi.
Boshlang'ich ta'limga raqamli ko'nikmalarni kiritish turli ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar o'rtasida mavjud bo'lgan raqamli tafovutni bartaraf etishga yordam beradi. Raqamli ta'limga kirish barcha o'quvchilarning, ularning kelib chiqishidan qat'i nazar, muhim ko'nikmalarni rivojlantirish imkoniyatini ta'minlaydi. Maktablar texnologiyadan adolatli foydalanishni ta'minlashda hal qiluvchi rol o'ynaydi va shu bilan inklyuzivlikni rag'batlantiradi va nomutanosiblikni kamaytiradi.
Boshlang'ich ta'limda raqamli ko'nikmalarning ahamiyatini ortiqcha baholab bo'lmaydi. Ular talabalarning akademik muvaffaqiyati, kelajakdagi martaba istiqbollari va raqamli dunyoda xavfsiz va mas'uliyatli harakat qilish qobiliyati uchun asosdir. Raqamli savodxonlikni o'quv dasturiga integratsiyalash orqali o'qituvchilar an'anaviy ta'lim natijalarini oshirishlari, tanqidiy fikrlash va muammolarni hal qilish ko'nikmalarini rivojlantirishlari, o'quvchilarni kelajakka tayyorlashlari va raqamli ta'limdan teng foydalanishni ta'minlashlari mumkin. Yosh o'quvchilarni XXI asrda rivojlanishi uchun zarur bo'lgan vositalar bilan jihozlashda erta yoshdan boshlab raqamli ko'nikmalarga e'tibor qaratish zarur.
Boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish zamonaviy ta'limning asosiy jihati bo'lib, yosh o'quvchilarni tez rivojlanayotgan texnologik dunyoga tayyorlaydi. Raqamli savodxonlikni boshlang'ich ta'limga integratsiyalash nafaqat an'anaviy ta'lim natijalarini yaxshilaydi, balki o'quvchilarni tanqidiy fikrlash, ijodkorlik, hamkorlik va muammolarni hal qilish kabi 21-asrning muhim ko'nikmalari bilan jihozlaydi.
Xulosa qilib aytganda, boshlang'ich sinf o'quvchilarida raqamli ko'nikmalarni rivojlantirish ularning akademik muvaffaqiyati, kelajakdagi martaba istiqbollari va raqamli dunyoda xavfsiz va mas'uliyatli harakat qilish qobiliyati uchun juda muhimdir. Raqamli savodxonlikni o'quv dasturiga integratsiyalash va samarali pedagogik strategiyalarni qo'llash orqali o'qituvchilar muhim raqamli kompetensiyalarni rivojlantiradigan qo'llab-quvvatlovchi o'quv muhitini yaratishi mumkin. Raqamli ta'limdan barcha talabalar foyda olishini ta'minlash uchun kirish va o'qituvchilarning tayyorgarligi bilan bog'liq muammolarni hal qilish juda muhimdir. Texnologik taraqqiyot bizning dunyomizni shakllantirishda davom etar ekan, erta ta'limda raqamli savodxonlikning ahamiyati o'sib boradi va bu o'qituvchilar va siyosatchilar uchun ta'limning ushbu jihatiga ustuvor ahamiyat berishni talab qiladi.
INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY
ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES
1. Bawden, D. (2008). Origins and concepts of digital literacy. Digital Literacies: Concepts, Policies and Practices, 30(1), 17-32.
2. Buckingham, D. (2015). Defining digital literacy - What do young people need to know about digital media? Nordic Journal of Digital Literacy.
3. Cristia, J. P., Ibarraran, P., Cueto, S., Santiago, A., & Severn, E. (2012). Technology and child development: Evidence from the One Laptop per Child program. IDB Working Paper Series.
4. Ertmer, P. A., & Ottenbreit-Leftwich, A. T. (2010). Teacher technology change: How knowledge, confidence, beliefs, and culture intersect. Journal of Research on Technology in Education, 42(3), 255-284.
5. Falloon, G. (2013). Young students using iPads: App design and content influences on their learning pathways. Computers & Education, 68, 505-521.
6. Graham, C. R. (2006). Blended learning systems: Definition, current trends, and future directions. The Handbook of Blended Learning: Global Perspectives, Local Designs, 3-
MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМАЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]
Aynazarova Asiya Jumamuratovnadotsent v.b [Айназарова Асия Жумамуратовна, и.о. доцент], [Асия Ж. Айназарова,acting associate professor]; manzil: O'zbekiston, Shahar: Namangan, Tuman: Boburshox ko'chasi, 161-uy [адрес: Узбекистан, Город: Наманган, Район: улица Бобуршоха, 161], [address: Uzbekistan, City: Namangan, District: 161 Boburshokh street]
21.
