Научная статья на тему 'Маҳаллий ижро ҳокимияти фаолиятида KPI тизимидан фойдаланишнинг хориж тажрибаси'

Маҳаллий ижро ҳокимияти фаолиятида KPI тизимидан фойдаланишнинг хориж тажрибаси Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
18
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
самарадорликнинг муҳим кўрсаткичлари (KPI) / маҳаллий ижро ҳокимияти / давлат бошқарув тизими / функция ва вазифалар / мезонлар. / Key Performance Indicators (KPIs) / local executive power / public administration system / functions and tasks / criteria.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Бердиназаров Зафар Улашович

Ушбу амалий тадқиқотда Ўзбекистон маҳаллий давлат ҳокимияти органлари фаолиятини KPI тизими бўйича баҳолашнинг мезонлари ва услубларини илғор хорижий тажрибалар асосида шакллантириш, ишлаб чиқиш ва улардан фойдаланиш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган. Мазкур тадқиқот Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги ҳузуридаги Давлат хизматлари агентлиги, БМТ Тараққиёт Дастури ва Европа Иттифоқининг “Ўзбекистоннинг қишлоқ ҳудудларида давлат хизматларини тақдим этишни такомиллаштириш ва маҳаллий бошқарув даражасини ошириш” қўшма лойиҳаси доирасида бажарилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Foreign experience of using the KPI system in the activities of local government bodies

The study presents proposals and recommendations for the formation, development and use of criteria and methods for assessing the activities of local government bodies in Uzbekistan according to the system of key performance indicators (KPIs) based on international best practices. The study was carried out within the framework of a joint project of the Public Services Agency under the Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan, UNDP and the European Union "Improving the provision of public services and improving local self-government in rural areas of Uzbekistan."

Текст научной работы на тему «Маҳаллий ижро ҳокимияти фаолиятида KPI тизимидан фойдаланишнинг хориж тажрибаси»

УУК: 352.07

МАХДЛЛИЙ ИЖРО Х,ОКИМИЯТИ ФАОЛИЯТИДА KPI ТИЗИМИДАН ФОЙДАЛАНИШНИНГ ХОРИЖ ТАЖРИБАСИ

Бердиназаров Зафар Улашович,

ик;тисодиёт фанлари доктори, проректор в.б.

Узбекистон Республикаси Банк-молия академияси

Аннотация. Ушбу амалий тадцицотда Узбекистон мацаллий давлат цокимияти органлари фаолиятини KPI тизими буйича бацолашнинг мезонлари ва услубларини илгор хорижий тажрибалар асосида шакллантириш, ишлаб чициш ва улардан фойдаланиш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чицилган. Мазкур тадцицот Узбекистон Республикаси Адлия вазирлиги цузуридаги Давлат хизматлари агентлиги, БМТ Тарацциёт Дастури ва Европа Иттифоцининг "Узбекистоннинг цишлоц цудудларида давлат хизматларини тацдим этишни такомиллаштириш ва мацаллий бошцарув даражасини ошириш" цушма лойицаси доирасида бажарилган.

Таянч тушунчалар: самарадорликнинг муцим курсаткичлари (KPI), мацаллий ижро цокимияти, давлат бошцарув тизими, функция ва вазифалар, мезонлар.

ЗАРУБЕЖНЫЙ ОПЫТ ИСПОЛЬЗОВАНИЯ СИСЕМЫ KPI В ДЕЯТЕЛЬНОСТИ ОРГАНОВ МЕСТНОГО УПРАВЛЕНИЯ

Бердиназаров Зафар Улашович,

доктор экономических наук, и.о. проректора

Банковско-финансовая академия Республики Узбекистан

Аннотация. В данном исследовании представлены предложения и рекомендации по формированию, развитию и использованию критериев и методов оценки деятельности органов местного государственного управления Узбекистана по системе ключевых показателей эффективности (КПЭ) на основе передового международного опыта. Исследование проводилось в рамках совместного проекта Агентства государственных услуг при Министерстве юстиции Республики Узбекистан, ПРООН и Европейского Союза «Совершенствование предоставления государственных услуг и улучшения местного самоуправления в сельской местности Узбекистана».

Калит сузлар: ключевые показатели эффективности (КПЭ), местная исполнительная власть, система государственного управления, функции и задачи, критерии.

FOREIGN EXPERIENCE OF USING THE KPI SYSTEM IN THE ACTIVITIES OF LOCAL GOVERNMENT BODIES

Berdinazarov Zafar Ulashovich,

Doctor of Economics, Acting Vice-rector

Banking and Finance Academy of the Republic of Uzbekistan

Annotation. The study presents proposals and recommendations for the formation, development and use of criteria and methods for assessing the activities of local government bodies in Uzbekistan according to the system of key performance indicators (KPIs) based on international best practices. The study was carried out within the framework of a joint project of the Public Services Agency under the Ministry of Justice of the Republic of Uzbekistan, UNDP and the European Union "Improving the provision of public services and improving local self-government in rural areas of Uzbekistan."

Keywords: Key Performance Indicators (KPIs), local executive power, public administration system, functions and tasks, criteria.

Кириш

Жах,он мамлакатлари тажрибаси шу-ни курсатмоцдаки, давлат бошцаруви ор-ганлари фаолияти, шу жумладан, мах,ал-лий ижро х,окимияти органлари фаолия-тини самарадорликнинг мух,им курсат-кичлари (кейинги уринларда КР1) тизими-дан фойдаланган х,олда бах,олаш ва бош-цариш узининг бошца турдош бах,оловчи моделлар тизимидан бир цатор устунлик-лари билан ажралиб туради. Бугунги кун-да бир цатор ривожланган ва ривожлана-ётган мамлакатларда, хусусан, АКШ, Австралия, Буюк Британия, Ирландия, Германия, Франция, Бельгия, Канада ва Россия давлатларида мазкур тизимдан кенг фойдаланилмоцда.

Чет мамлакатлар тажрибаси шуни курсатмоцдаки, КР1 тизимини жорий цилишдан кузланган асосий мацсад дав-лат бошцарувининг барча бугинларида фаолият курсатувчи давлат хизматчилари устидан якка тарзда ва интеграллашган умумий жамоатчилик х,амда институцио-нал назоратни урнатиш, уларнинг нати-жаларини жамоатчилик, х,окимиятнинг цонун чицарувчи, ижро этувчи ва суд х,окимиятига, бошца мутасадди органлар ва ташкилотларга тацдим этиш орцали хабардор цилиш билан белгиланади.

Мах,аллий ижро х,окимияти фаолия-тида КР1 тизимини жорий цилиш ва бу тизимдан фойдаланишда энг биринчи цадамлардан бири мах,аллий давлат х,оки-миятининг фаолият курсатиш йуналиш-лари ва стратегик ривожланиш мацсадла-рини белгилаб олишдир. Иккинчи босцич-да мах,аллий ижро х,окимияти органлари-нинг функция ва вазифалари самарали тацсимланиши х,амда ваколатлари аниц курсатилган булиши лозим. Шунингдек, давлат бошцаруви органлари ва мах,ал-лий ижро этувчи х,окимият органлари уртасида бир-бирини такрорламайдиган функция ва вазифаларнинг аниц белгила-ниши х,амда ушбу функция ва вазифа-ларнинг ходимлар уртасида х,ам оцилона тацсимланиши КР1 тизимини жорий ци-лишга зарур шарт-шароитлар яратади.

2017-2021 йиллaрдa Узбекистон Республикaсини ривожлaнтиришнинг бештa устувор йуталиши бyйичa X^ara^ лaр стрaтегиясини "Илм, мaърифaт Ba рaк;aмли и;тисодиётни ривожлaнтириш йили"дa aмaлгa оширишгa оид дaвлaт дaс-туридa мax,aллий ижро этувчи х,окимият оргaнлaри фaолияти сaмaрaдорлигини ошириш чорaлaрини кyришгa aлоxддa эътибор к;aрaтилмок;дa. Шу мaк;сaддa мaз-кур дaвлaт дaстуридa x,окимлaрнинг Ba^-лaтлaрини ;aйтa куриб чи;иш Ba улaргa хос бyлмaгaн x,aмдa тaкрорлaнувчи функ-циялaрни тегишли оргaнлaргa yткaзиш, x,окимлaр фaолиятини бax,олaш бyйичa aни; мезон Ba мa;сaдли вaзифaлaрни иш-лaб чи;иш тaлaби куйилган.

Maзкур тaдк;ик;отнинг бош мa;сaди Узбекистон мax,aллий дaвлaт х,окимияти оргaнлaри фaолиятини KPI тизими бу-йичa бax,олaшнинг мезонлaри Ba услублa-рини илFор хорижий тaжрибaлaр aсосидa шaкллaнтириш, ишлaб чи;иш Ba улaрдaн фойдaлaниш бyйичa aмaлий тaклиф Ba тaвсиялaр ишлaб чи;ишдaн иборaт.

Aдабиётлаp шаpx,и

KPI тизимининг назаpий ва методологик асослаpи

KPI тизимининг илмий нaзaрий Ba методологик aсослaрининг ривожлaниш тaрихи 1950 йиллaргa тyFри келaди. Дaст-лaб ушбу илмий нaзaрия А^Шлик и;ти-содчи олим Peter Drucker [1] (1954)нинг "Management by Objectives (MBO)" деб номлaнгaн нaзaрияси aсосидa тaшкил этилиб, кейинчaлик ривожлaнтириб борилгaн (1-жaдвaл).

70-йиллaрдa ушбу нaзaриягa тaя-нилгaн бошк^ бир к^тор методологик ёндaшувлaр Faрб мaмлaкaтлaри орaсидa жудa кенг тaрк;aлиб, унтершл услубиёт сифaтидa Total Quality Management (TQM) Fояси билaн бойитилди [2].

80-йиллaргa келиб эсa ушбу Fоя "Performance management (PM)" концеп-цияси билaн тaкомиллaштирилди. Ушбу концепциянинг aсосчиси aмерикaлик и;тисодчи олим Aubrey Daniels х,исоб-лaнaди. Maзкур концепциянинг aсосий Fояси нaтижaгa йyнaлтирилгaн чорa-

тадбирлар мажмуасининг компания мак;-садларига самарали жавоб беришини таъ-

минлаш дисобланган [3].

1-жaдвaл

KPI acocидa бax,oлaшнинг нaзapий Ba методологик acocлapи тapихи_

Бoшк;apyв нaзapиялapи

Дaвp

Acocий мeтoдoлoгик ёндaшyвлap

Ма;садлар сари бошкарув (Management by Objectives -

MBO, Peter Drucker, 1954)

1950 йиллар

Компания ходимларининг компания ривожига кушган шахсий диссаларини бадолаш тизимига йуналтирилганлиги_

Умумий сифат бош;аруви (Total Quality Management - TQM)

1970-йиллар

^мпаниялар фаолиятини бадолаш умумий сифат бош;арувига каратилганлиги_

Фаолият (самарадорлик) бош;аруви (Performance management - PM)

1980-йиллар

^мпаниялар фаолият самарадорлигининг компания олдига куйилган ма;садларга жавоб беришга каратилганлиги_

^мпитентли бошкарув (Competence Management -CM)

Иктисодий кушилган киймат (экономическая добавленная стоимость, Stewart Stern, 1990)

Баланслашган курсаткичлар тизими (Orgnizational Balanced Scorecard System, Kaplan R., Norton D., 1992),

Стратегик карта модели (модель стратегических карт, Maisel, 1992)___

1990-йиллар

Самарали тараккиёт ва фаолият самарадорлигини улчаш модели (Effective Progress and Performance Measurement, К.Роберт, П.Адам, 1993)

Компаниялар фаолиятида бошкарув кобилияти (компитент), янги кушилган киймат яратиш, баланслашган фаолиятни таъминлаш, стратегик максадларга эришиш дамда истикболли ривожланиш жараёнлари самарадорлиги ва натижадорлигини улчаш, бадолаш ва дисобот бериш тизимининг моделли йуналишларини ривожлантиришга йуналтирилганлиги_

Фаолият курсаткичларининг универсал тизими (универсальная система показателей деятельности Рамперсада Хьюберта - Total Performance Scorecard, 2003)_

Унумдорлик даракати (движение производительности, Talbot, 2005; Boyne, 2006)_

Самарадорликни бошкариш даври (эпоха управления эффективностью, Bouchaert & Halligan, 2008)_

20002010 йиллар

Асосий самарадорлик курсаткичлари тизими (Key Performance Indicators -KPI, Breul, Kamenskiy, 2008; Sanger, 2008; Diefenbach, 2009; Marr, 2009; Зорин, 2009), Клочков, 2010)_

Компаниялар фаолиятида бошкарув самарадорлиги ва натижадорлигини улчаш, бадолаш ва дисобот бериш тизимининг моделларидан давлат бошкарув тизимларида дам кенг фойдаланиш дамда уларнинг узига хос хусусиятларини инобатга олган долда мослаштириш ва такомиллаштиришга каратилганлиги

Асосий самарадорлик курсаткичлари тизими (Key

Performance Indicators -KPI,

Marr, 2014; Mihaiu, 2014; David Parmenter, 2015)

2010 йил -Д.в.

Давлат бошкарув тизимларида KPI тизимидан фойдаланишнинг такомиллаштирилган моделларини куллаш, энг мудим индикаторларни танлаш, ижтимоий, иктисодий, сиёсий ва дукукий асосларнинг бошкарув тизими фаолиятининг стратегик максадлари, функция ва вазифалари, ресурслар таксимоти дамда фаолият содасининг мустакиллигини оширишга йуналтирилганлиги_

Манба: Нaзapий тaxдиллap aсoсидa мyaллифлap тoмoнидaн шaкллaнтиpилди.

Бошкарув самарадорлигини боскич-ма-боскич ошириш ва такомиллаштириш максадида тадкикотлар жадаллашиб, уш-

бу гоя атрофида бошка концептуал ёнда-шувлар шаклланди дамда бошкарув сама-радорлиги ва натижадорлигини улчаш

xaмдa бaxолaшнинг моделли йyнaлиш-лaри ривожлaнтирилди. Хусусaн, ушбу йyнaлишдa Компетентли бошк;aрув (Competence Management, 1990), И;тисодий кушилган киймaт (экономичес^я добaв-леннaя стоимость, Stewart Stern, 1990), Бaлaнслaшгaн кyрсaткичлaр тизими (Orgnizational Balanced Scorecard System, Kaplan R., Norton D., 1992), Стрaтегик гар-тa модели (модель стрaтегических кaрт, Maisel, 1992), Сaмaрaли тaрaк;к;иёт Ba фaолият сaмaрaдорлигини yлчaш модели (Effective Progress and Performance Measurement, К.Роберт, П.Адaм, 1993), Фaолият кyрсaткичлaрининг универсaл тизими (универсaльнaя системa покaзaтелей деятельности Рaмперсaдa Хьюбертa - Total Performance Scorecard, 2003), Унумдорлик x^a^™ (движение производительности, Talbot, 2005), Сaмaрaдорликни бош^риш дaври (эпохa упрaвления эффектт-ностью, Bouchaert & Halligan, 2008) ^би моделли ёндaшувлaр ишлaб чикилган Ba компaниялaр xaмдa дaвлaт бошк;aрув ту-зилмaлaридa кенг кyллaнилa бошлaнгaн.

2000 йиллaрдa эта сaмaрaдорлик менежментининг aмaлий жиxaтлaригa оид илмий тaдк;ик;отлaргa бyлгaн ;изи-кишлaр ортиб (Boyne Ba бошк;aлaр, 2006), улaрни дaвлaт бошк;aрув тизимлaри фaо-лиятигa изчил жорий ;илиш борaсидa ик;тисодчилaр, олимлaр Ba экспертлaр Уртaсидa турли хил к;aрaшлaр, муно-сaбaтлaр Ba фикр-мулоxaзaлaр чукур-лaшди (Van Dooren Ba бошк;aлaр, 2010).

Сунгги ун йилликдa олиб борилгaн тaдк;ик;отлaр сaмaрaдорликни yлчaш Ba бaxолaшнинг методологик aсослaригa бyлгaн ёндaшувлaрнинг янaдa ривожлa-нишигa сaбaб булди. Айни;га, сaмaрaдор-ликни yлчaш Ba бaxолaшгa булган муно-сaбaт дaвлaт Ba мaxaллий бошк;aрув оргaнлaри мик;ёсидa жудa фaоллaшди (Breul, Kamenskiy, 2008). Хусусaн, бу борa-дa АКШ xукумaти Буюк Бритaния, Янги Зелaндия Ba Австрaлия мaмлaкaтлaри-нинг энг илFор ёндaшув методологиялa-ридaн сaмaрaли фойдaлaнгaн xолдa дaвлaт бошк;aрув оргaнлaридa сaмaрaдор-ликни бaxолaш тизимини тaкомиллaш-

тириш бyйичa чорa-тaдбирлaрни кучaй-тирди (Moynixan, 2002). Аммо сaмaрaдор-лик Ba нaтижaдорлик бyйичa хисобот бе-риш тизимидa бироз муaммолaр борлиги сезилди Ba улaр бyйичa aлоxидa тaдк;ик;от-лaр олиб бориш зaрурлиги белгилaнди. Ушбу тaдк;ик;отлaр нaтижaдорликни ул-чaш Ba бaxолaшнинг сaмaрaли тизимини мувaффaк;иятли лойиxaлaштириш, жорий этиш xaмдa ундaн фойдaлaниш йyнaлиш-лaридa изчил aмaлгa оширилa бошлaнгaн (Sanger, 2008).

И;тисодчи олим Marr (2009) тaъкид-лaгaнидек, кyплaб дaвлaт бошк;aруви ор-гaнлaри уз фaолиятлaридa унумдорлик (сaмaрaдорлик) Ba нaтижaдорликкa эри-шишдa xaддaн зиёд мaъмурий ёндaшув-лaр, усул Ba воситaлaрдaн кенг фойдaлaн-гaнликлaри нaтижaсидa мaъмурчилик юки yтa оFирлaшгaн Ba бу кyллaнилaётгaн чорa-тaдбирлaрнинг сaмaрaсиз нaтижa-лaр берaётгaнлигигa сaбaб бyлгaн.

Сaмaрaдорлик (унумдорлик)ни ул-чaш тaшкилот ривожлaнишини тaвсиф-ловчи воситa булиб, унинг ёрдaмидa сaмa-рaдорликни бaxолaш Ba прогнозлaш-тириш мумкин. Шу боис дaвлaт оргaнлaри Ba тaшкилотлaридa сaмaрaдорликни ул-чaш Ba уни бaxолaшнинг зaмонaвий мо-деллaрини кyллaш yтa мухим aмaлий axa-мият кaсб этaди. Бундa корпорaтив сек-тордaги сaмaрaдорлик Ba нaтижaдор-ликкa кaрaтилгaн зaмонaвий бошк;aрув усул Ba моделлaрини дaвлaт бошк;aруви тузилмaлaри фaолиятигa сaмaрaли мос-лaштириш чорa-тaдбирлaрини ишлaб чи-;иш Ba жорий ;илиш мухимлиги тaъкид-лaнaди (Diefenbach, 2009).

Сaмaрaдорликни yлчaш Ba бaxолaш нaзaрияси xaмдa aмaлиёти куп к;иррaли зaнжирли жaрaён булиб, ундa дaвлaт бош-кaрув сектори сaмaрaдорлигини yлчaш Ba бaxолaш узи^ хос хусусият кaсб этaди. Унинг урни aксaрият xоллaрдa жaмият мaнфaaтлaригa хизмaт кyрсaтиш жaрaён-лaрини ифодaлaйди (Behn, 2003).

Умумaн олгaндa, дaвлaт бошк;aруви секторидa, шу жумлaдaн, мaxaллий дaвлaт бошк;aруви секторлaридa фaолият сaмaрa-дорлигигa йyнaлтирилгaн моделли ёндa-

шувлардан самарали фойдаланиш, унинг хукуций ва иктисодий тартиб-таомил-ларини белгилаш зарурий омиллардан бири хисобланади. Самарадорликни улчаш ва бахолашнинг илгор моделли ёнда-шувлари бир катор ривожланган ва ри-вожланаётган мамлакатлар давлат бошца-руви тузилмалари фаолиятида кулланиб келинмокда.

Ицтисодчи олим David Parmenter (2015) узининг "Key Performance Indicators: Developing, Implementing, and Using Winning KPIs" деб номланган китобида давлат ва хусусий сектор корхоналари учун умумий булган KPI тизими методо-логиясига оид куйидаги еттита босцичдан иборат булган фундаментал асосларни курсатиб утади. Улар: 1. Ходимлар, касаба уюшмалари ва бошца учинчи томон субъ-ектлари (товарлар, ишлар ва хизмат-ларнинг якуний истеъмолчилари) билан хамкорлик алокаларини самарали ташкил килиш; 2. Хокимият функция ва вазифала-рини самарали тацсимлаш ва ваколатлар-ни булишиш; 3. Фацат бахолаш (улчаш) мумкин булган нарсаларнигина бахолаш ва улар хакида хисобот бериш; 4. Фаолият сохаси муваффациятининг мухим омилла-рини ифодаловчи КР1ни шакллантириш; 5. Фаолият сохасига алоцадор булмаган хизматлар ва улар билан боглиц жараён-ларни курсатишдан (ишларни бажариш-дан) воз кечиш; 6. Ташкилот (муассаса) фаолиятини бахолаш ишларини ташкил килувчи малакали менежер (мута-хассис)ни тайинлаш; 7. Ташкилот (муассаса) мицёсида фаолият сохаси муваффациятининг мухим омилларини ифодаловчи КР1ни тушуниш.

Давлат бошцаруви органларида, шу жумладан, махаллий давлат бошцаруви органларида KPI тизимини бошцариш ва бахолашнинг методологик жихатлари буйича хам бир цатор илмий изланишлар амалга оширилган булиб, унда: а) бошцарув самарадорлиги услубининг (методи-касининг) стратегик мацсадларни аниц-лаштиришга йуналтирилганлиги; б) мац-садларнинг тузилмалараро (булимлар-аро) уйгунлаштирилганлиги (богланган-

лиги); в) КР1ни стратегик нуктаи назар-дан белгилаш; г) бошкарувнинг функция ва вазифаларини ижрочилар уртасида ра-ционал таксимлаш дамда уларни макбул даражада ихчамлаштириш (кискарти-риш); д) даврий статистик маълумотлар ва молиявий курсаткичлар натижалари-дан келгусида (истикболда) фойдаланиш имкониятини берадиган чораларни кул-лаш; е) бошкарув вазифалари ва страте-гияси уртасидаги богликликни таъмин-лаш; ж) мавжуд молиявий (бюджет) ре-сурслардан мустакил фойдаланиш ва уларнинг даромадлилик манбаларини ошириш каби методологик жидатлар тад-кик килинган (Niven, 2006).

Marr (2014) узининг тадкикотида юкоридаги методологик жидатлардан келиб чиккан долда, давлат ва нодавлат бошкарув ташкилотларида, шу жумладан, мадаллий давлат бошкаруви органларида бошкарув самарадорлигини бадолашнинг 10 та энг яхши усулларини тавсия килган. Булар KPI (Key Performance Indicators), самарадорликни бадолаш, баланслашган курсаткичлар тизими (Balanced Scorecard (BSC), максадлар буйича бошкариш ва киёслаш каби усуллардир.

Мазкур усулларнинг бошкарув самарадорлигида тутган урни ва адамия-ти дакида кискача тухталадиган булсак, хусусан, баланслашган курсаткичлар ти-зимидан дар кандай корхоналар (ташки-лотлар) фаолиятида фойдаланишнинг ку-лайлиги, улар фаолиятидаги функционал вазифалар, бизнес режалар, стратегиялар ва операцион фаолият самарадорлигини бадолаш имкониятларини оширишга ка-ратилган бошкарув самарадорлигининг мудим усулларидан бири дисобланади (Punniyamoorthy, Murali 2008).

Иктисодчи олим Niven (2003) баланслашган курсаткичлар тизимини ташкилот стратегиясидан келиб чиккан дол-да, синчковлик билан танланган ва улча-надиган чора-тадбирлар мажмуаси сифа-тида тавсифлайди. Баланслашган курсаткичлар тизими учун танланган чоралар радбарлар учун ташкилотнинг уз олдига куйган стратегик максадлар ва миссияга

эришиш мумкин булган натижалар хасида ташки манфаатдор томонларга хабар (сигнал) беришда фойдаланиш воситаси-ни англатади.

Россиялик иктисодчи олим А.Клоч-ковнинг (2010) бу борадаги фикрлари юкоридаги олимлар фикридан анча фарк-ланади. Хусусан, муаллиф Balanced Score-card (BSC) усули хозирги ва;тда уз аха-миятини йукотганлигини алохида таъ-

кидлайди. Ушбу усулнинг асосий гояси си-фатида курсаткичлар тизими эмас, балки стратегик ма;садлар устувор килиб олин-ганлиги ва ундан келиб чикувчи жараён-лар тизимида бахолашнинг уйгунлашган ёндашувлари ифодаланишини ;айд этади. Муаллиф KPI тизимини Balanced Scorecard (BSC) усули билан киёслаган холда унинг бир ;атор хусусиятларини алохида эътироф этади (2-жадвал).

2-жадвал

KPI тизимининг хусусиятлари ва мацсадлари

KPI хусусиятлари Мацсадлар/йуналишлар

Манзиллилик KPI хар бир шахс ёки гурух ёхуд тизим фаолиятига тегишли булиши (функционал жавобгарлик объекти буйича) билан бош;а ёндашувлардан фар; килади

Т^ри йуналтирилганлик KPI доим корпоратив стратегик ма;садлар, бизнес режалар, жараёнлар ва уларни ривожлантириш йуналишларига богли;ликда аникланиши ва бахоланиши

Имкониятлилик Тугри танланган KPI тизимида белгиланган (тасдикланган) ма;садли курсаткичлар ва стандартларга эришиш имкониятининг ю;орилиги. Ма;садларга эришиш катта куч ва сарф-харажатларни талаб килиши хамда унга эришиш эхтимоли 70-80 %дан кам булмаслиги

Очицлик KPI курсаткичлари жамоатчилик учун очи; ва шаффоф булиши хамда жорий маълумотларга асосланиши кераклиги. Ундан фойдаланувчилар ва;тни бой бермасдан уз фаолият натижаларини яхшилашга каратилган чора-тадбирлар устида иш олиб боришлари лозимлиги

Прогнозлаш KPI микдор ва сифат жихатдан бизнес фаолияти кийматига таъсир этувчи омилларни улчаш ва бахолаш хамда келгуси фаолият натижаларини прогнозлаш имкониятига эгалиги

Чекланганлик KPI фойдаланувчилар эътибори ва саъй-харакатларини умумий сафарбарлик сари эмас, балки бир нечта энг мухим устувор вазифаларни бажаришга йуналтирилганлиги билан чекланганлиги

Осон цабул цилинишлик КР1ни жорий килиш, унинг мазмун ва мохиятини тушуниш хамда ундан фойдаланишнинг кулайлиги. Бошкача айтганда, KPI баланслашган ва узаро боглик (интеграл) булиши хамда элементларининг бир-бирини тулдириши

Ташаббусни раFбатлантиришлик KPI ташкилотда ташаббускорлик ва ижобий узгаришларнинг занжирли реакциясини келтириб чикаришлилиги

Улчовнинг соддалиги KPI максадли ва чегаравий (пороговой) ахамиятга эга булган аник улчовли жараёнларни узида ифодалаши ва фойдаланувчиларга кулайлик яратиши

Якка раFбатлантиришлилик KPI мезонлари ходимларни якка ва жамоавий тарзда рагбатлантиришга ёрдам бериши керак. Ташкилот KPI таъсирини кучайтириш оркали хар бир ходимнинг фаолият самарадорлигини рагбатлантириши мумкин

БоFланганлик Энг яхши КР1ларнинг таъсири вакт утиши билан заифлашиб боради, шунинг учун уларни вакти-вакти билан такомиллаштириш ва янгилаб бориш талаб этилади

Таццослаш (циёслаш) KPI курсаткичларини бир хил вазиятларда бир-бири билан киёслаш имкониятининг мавжудлиги

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Оцилоналик (мулохазалик) Хар бир KPI курсаткичи уз мазмун ва ахамиятига эга булиши билан бирга тахлил учун хам асосли булиши керак

Бошца бир гурух рус ицтисодчилари (Савельев, 2008; Бурганова, 2005; Чиче-лев, Лялин, 2014; Якунин, Сулакшин, Тимченко, 2006) КР1 тизими буйича уз фикр-мулохазаларини билдиришади. Хусусан, А.Савельев КР1 тизимини стратегик мац-садларга йуналтирилган фаолият натижа-ларининг мицдор ва сифат узгаришларига таъсир цилувчи молиявий ва номолиявий курсаткичлар сифатида эътироф этади.

Бурганованинг фикрича (2005), КР1 тизими ташкилотга стратегик ва тактик (операцион) мацсадларга эришишга ёр-дам беради. Мазкур услубий ечим кенг цамровли цулланилиш сохасига эга булиб, у стратегик режалаштириш ва бошцариш инструменти х,амда ходимларни рагбат-лантириш ва самарадорлигини бахолаш элементи сифатида мухим ахамият касб этади. Шу боис ундан нафацат корпоратив бошцарув секторида, балки давлат бошца-руви секторида хам самарали фойдала-нилади.

Шунингдек, муаллиф КР1 тизимини хозирги вацтдаги бошцарувнинг энг ил-гор инструментларидан бири сифатида эътироф этиб, уни давлат ривожланиш стратегиясини муваффациятли амалга оширишнинг барча даражаларида самарали цуллаш мумкинлиги хацида хулоса ци-лади. Шу муносабат билан КР1га асос-ланган хисоб-китоблар тизимини давлат бошцарувининг барча бугинларида (ва-зирликлар, идоралар, хокимликлар ва бошца давлат хизматчилари фаолиятида) татбиц этишни тавсия этади.

Якунин, Сулакшин ва Тимченколар КР1га цуйидагича таъриф беришади: КР1 -бу олдиндан белгилаб олинган муайян ва-зирлик ёки идораларнинг манфаатдор хизмат булимлари ва/ёки булинмалари билан узаро келишилган хамда вазирлик ва идоралар муваффациятининг асосий омилларини акс эттирувчи мацсадларга эришишнинг мицдорий курсаткичлари-дир. Мазкур курсаткичлар давлат тузил-малари, унинг булинмалари хамда давлат хизматчиларининг бевосита функционал вазифалари билан боглиц фаолиятлари

самарадорлиги ва натижадорлигини бах,о-лаш имконини беради.

Муаллифлар, давлат органларининг бошцарув сохасидаги стратегия, гарчи ушбу юцори турувчи органлар рахбарла-рининг зиммасига юклатилса-да, аммо уларни амалга ошириш цуйи бугин вакиллари (махаллий хокимиятлар, мар-казий идоралар булимлари, мутасадди худудий органлар ва бошцалар) томони-дан талаб этилади ва айнан мана шундай ёндашув ушбу бошцарувнинг самарадорлигини хавф остига цуйишга сабаб булув-чи асосий омиллардан бири деб х,исоб-лайди.

Давлат бошцаруви органларида, шу жумладан, махаллий давлат бошцаруви органларида аниц белгиланган функция ва вазифалар хамда улар фаолиятлари самарадорлигини бахолаш тизимининг мавжуд эмаслиги цуйи бугин вакиллари саъй-харакатларининг хукуматнинг усту-вор вазифалари билан мувофицлашти-рилмаслиги ва уларга нисбатан рационал ечимга келинмаслигига сабаб булмоцда.

Давлат бошцаруви органлари томо-нидан у ёки бу муаммоларни х,ал цилиш учун бундай курсаткичлар давлат х,оки-миятининг стратегик мацсадларига мос равишда хар томонлама танлаб олиниши, расмийлаштирилиши ва мувозанатлашти-рилиши керак. Акс холда, алохдда олин-ган давлат хизматчиси ёки унинг тарки-бий булинмасининг фаолият натижалари буйича аниц тасаввурга эга булмасдан, шунингдек, улар цандай мацсадлар учун мулжалланганлигини англамасдан туриб тегишли равишда бахоланиши мумкин эмас.

Зорина (2009) уз тадцицотларида, КР1ни жорий цилишнинг асосий мацсад-лари сифатида цуйидагиларни курсатиб утади:

- давлат бошцаруви органлари, уларнинг таркибий бугинлари ва алохдда олинган давлат хизматчиларининг фао-лият самарадорлиги ва иш сифатини раг-батлантириш;

- давлат хизматчилари функция ва вазифаларининг энг мухим ижтимоий

эхтиёжлар (муаммолар)ни хал этишга каратилган мувофиклик тахлили;

- мансабдор шахслар ва давлат хиз-матлари фойдаланувчилари уртасида коммуникация тизимининг мавжудлиги;

- турли даражадаги давлат хоки-мияти органлари фаолиятининг шаффоф-лигини ошириш.

KPI тизимини жорий килиш барча давлат бошкаруви бугинларида фаолият курсатувчи давлат хизматчилари фаолия-ти устидан жамоатчилик назоратини ур-натишга имконият яратади (Галкин, 2010).

Якуний натижалар жамоатчилик, парламент, мамлакат рахбарияти ва хуку-мати томонидан давлат бошкаруви буги-нининг барча даражаларидаги давлат хиз-матчилари фаолиятларининг маълум бир даврдаги натижаларини бахоловчи аник микдор ва сифат курсаткичларини ифо-далаши керак.

Давлат хокимияти органларида KPI тизимини жорий килиш, куллаш, ривож-лантириш ва керакли натижага эришиш йулидаги биринчи кадамлардан бири бу давлат бошкарув тузилмалари томонидан улар фаолият йуналишлари ва стратегик ривожланишининг асосий вазифаларини белгилашдир. Турли давлат тузилмалари уз фаолиятларининг максад ва вазифа-ларидан келиб чиккан холда, ушбу йуна-лишга мос ёндашув ва услубларни ишлаб чикишлари мумкин. Аммо KPI тизими давлат бошкаруви ва ижро хокимияти учун ноёб хусусият касб этиши билан ажралиб туриши лозим. Бундаги жараён-лар ушбу органларнинг белгиланган мак-садга эришиши натижасида узгариб бори-ши мумкин.

KPI мохиятини аниклаган холда, хо-кимиятлар фаолиятини бахолашнинг асо-сий мезонларини белгилаб олиш лозим ва улар уз фаолиятларини айнан ушбу бахо-лаш мезонлари сари ривожлантириб бо-риши керак (Зайцева, Зорина, 2006). Бунда куйидаги вазифаларни инобатга олган холда ёндашиш лозим:

- юкори турувчи давлат бошкаруви органи ва давлат бошкаруви органлари

фаолиятини бахоловчи органларга давлат бошкаруви органларининг самарасиз фаолият олиб боришининг асосий омиллари ва сабаблари хамда уларни зудлик билан бартараф этиш буйича долзарб, объектив, тезкор ва комплекс маълумотлар олиш имкониятини яратиш;

- жамоатчилик, манфаатдор корхо-налар ва ташкилотлар хамда юкори ту-рувчи давлат бошкарув органларига дав-лат бошкарув тизими самарадорлигини такомиллаштириш юзасидан чора-тад-бирлар ишлаб чикиш ва тизим шаффоф-лигини таъминлаш максадида олиб бора-ётган фаолиятлари натижадорлиги ва са-марадорлиги буйича объектив ва тулик маълумотлар (ахборотлар) олиш имко-ниятини яратиш;

- юкори турувчи давлат бошкарув органига давлат бошкарув органлари фао-лиятини узаро таккослаш нуктаи наза-ридан улар буйича рейтинг тизимини шакллантириш имкониятларини яратиш.

Мазкур вазифалар пировард натижа-да давлат бошкаруви органлари фаолия-тини оператив (тезкор) ёки кенгайти-рилган тарзда бахолаш турини белгилаб беради. Давлат бошкаруви органлари фао-лиятини тезкор бахолаш давлат бошкарув тизимининг мухим элементи сифатида махаллий хокимиятлар даражаси учун мухим ахамият касб этади. Ушбу органлар фаолиятини тезкор бахолаш хар йили (агар зарур булса, чоракда ёки ярим йилликда), кенгайтирилган бахолаш эса хар 3 йилда амалга оширилиши мумкин (Максуров, 2010).

КРЫи жорий килиш, улчаш, бахолаш ва мониторинг килиш тизимини яратиш-дан кузланган асосий максад барча дара-жадаги давлат хизматчиларининг корруп-цион ва ноконуний саъй-харакатлари хам-да фаолиятларининг олдини олишдир (Mihaiu, 2014).

Та;лиллар

Ривожланган давлатлар бошцарув органларида KPI тажрибаси

Бир катор ривожланган мамлакат-лар тажрибасида, хусусан, Австралия, Буюк Британия, Бельгия, Янги Зеландия,

Франция, Германия, Нидерландия, Канада каби давлатлар тажрибасида KPI тизими муваффациятли цулланилган булиб, улар-дан баъзиларини куриб чицамиз.

АВСТРАЛИЯ

Австралия давлат бошцаруви тизими вертикал буйсуниш тизимига булинган булиб, улар республика, вилоятлар (штат-лар) ва туманлар таркибидан иборат. Ушбу тизимнинг цуйи бугинида 560 га яцин махаллий хокимиятлар уз фао-лиятини олиб боради. Австралияда давлат бошцаруви тузилмалари фаолиятини бахолаш ва мониторинг цилиш буйича ислохотлар жараёнлари 1980 йиллардан бошланган. Бунда асосий эътибор ах,оли ва тадбиркорлик субъектларига сифатли давлат хизматлари курсатиш, махаллий бюджет харажатларидан самарали фой-даланиш (тежаш), давлат хизматчила-рининг уз функция ва вазифаларига муно-сиб равишда фаолият олиб боришлари, бир суз билан айтганда, махаллий хоки-мият фаолиятига оид барча ресурслар (input) ва уларнинг натижалари (output) буйича асосий фаолият курсаткичларини бахолаш ва хисобот юритиш тизимларига царатилган (Christine, Marc and Trevor, 2000).

Мазкур ислохотлар тизими бошцарувнинг жараёнли хисобдорлик тизими-дан фаолият буйича хисобдорлик тизими-га утиш босцичини бошлаб бериб, бу бо-рада илмий тадцицотлар олиб борили-шига жуда катта таъсир курсатди. Айниц-са, фаолият самарадорлиги курсаткичла-рини аницлаш, бахолаш ва хисобдорлик тизимлари буйича тадцицотлар олиб бо-риш мухим амалий ахамият касб этди. Мазкур йуналишда давлат ва хусусий сектор фаолиятларининг мицдор ва сифат курсаткичлари, молиявий ва номолиявий улчов мезонлари орцали аницлаш, белги-лаш, бахолаш ва хисоботини юритиш бо-расида турли хил ёндашувлар, усул ва во-ситалар хамда механизмлар илгари сурил-ди. Мана шундай ёндашув, усул ва воси-талардан бири давлат бошцаруви орган-лари фаолиятида маъмурий буйруцбоз-ликка асосланган фаолият ёндашувидан

бозор механизмларига асосланган давлат хизматларини курсатиш фаолият ёндашу-вига утилганлигидир.

Янгича ёндашувлар буйича асосий муаммо бу бутун мамлакат мицёсида бар-ча махаллий хокимият органлари учун бир хил амал циладиган миллий KPI тизимини жорий цилиш муаммосидир. Шунга царамасдан, махаллий хокимият органла-ри фаолиятини KPI тизими буйича бахо-лашда асосий эътибор улар томонидан курсатиладиган давлат хизматларининг сифат даражаси ва уларга сарфланадиган харажатлар мицдорига устуворлик берил-ган. Демакки, махаллий хокимият орган-ларининг фаолият самарадорлиги куп жихатдан уларнинг молиявий мустацил-лиги билан боглиц.

Австралия тажрибасида махаллий хокимият органларининг фаолият сама-радорлиги, асосан, молиявий самарадор-лик индикаторлари мезонлари билан бахоланади. Мана шу мацсадда 1992 йил-да Австралия Хисоб Стандарти 27 (Australian Accounting Standard 27; AAS 27) хуж-жати цабул цилинган булиб, унга кура, махаллий хокимиятлар уз фаолиятлари буйича хар йили молиявий хисобот тац-дим этиб боради. Бундай амалиёт бутун мамлакат мицёсида махаллий хокимият органларининг молиявий масалалар (фискал барцарорлик)га оид циёсий тахлил-ларни амалга ошириш ва фаолият йуна-лишлари буйича мос равишдаги бахолаш мезонлари ва методологияларини тако-миллаштириш имкониятини яратади.

Фискал барцарорлик масаласи хар бир махаллий хокимиятнинг бугуни ва эртасини белгиловчи энг мухим омил хисобланади. Махаллий бюджет ресурс-ларини шакллантиришдан тортиб то уни мустацил тасарруф этишгача булган барча жараёнларда мустациллик таъминланмас экан, махаллий хокимият фаолиятининг цисца, урта ва узоц муддатли KPI тизими уз самарасини бермайди. Мазкур жараён-да бюджет барцарорлиги чоралари цуйи-даги туртта йуналишни уз ичига цамраб олади: 1) даромадлар манбаининг ишонч-лилиги ва мустахкамлиги; 2) даромад-

ларнинг мослашувчанлиги ва интенсив-лиги; 3) карздорликнинг баланслашган-лиги; 4) ликвидлиликнинг таъминланган-лиги.

Махаллий хокимият органларининг молиявий холатини бахолаш ва уни улчаш келажакдаги молиявий стресс (;и-йинчилик)ни прогнозлашга имконият яратади. Махаллий хокимият фаолия-тининг KPI тизими курсаткичлари тур-лича булиши ма;садга мувофикдир, чунки махаллий хокимият органлари савдо кор-хоналаридан тортиб бюджетдан молия-лаштириладиган ижтимоий дастурлар-гача булган фаолиятни камраб олади.

Австралия махаллий хокимликлар тажрибасида ;уйидаги KPI курсаткичла-ридан кенг фойдаланилади: жамоатчи-ликнинг хокимлик маслахат хизматлари-дан ;они;иши ва уларнинг кенг жалб ;и-линиши; Жамоатчилик кенгаши вакили-нинг (раисининг) хокимлик кенгашла-рида иштироки; Жамоатчиликнинг кен-гаш кабул килган карорларидан ;они;и-ши; махаллий ахамиятдаги йуллар фойда-лилигини стандартлаштириш; йул кури-лиш харажатларининг самарадорлиги; йуллардан фойдаланувчиларнинг ;они-кишлари; ахолининг маиший чи;инди-ларни олиб чи;иб кетиш буйича эътироз-лари; махаллаларнинг маиший чи;инди-лар солинадиган контейнерлар билан таъминланганлиги; маиший чи;индилар-га хизмат курсатиш харажатларининг самарадорлиги; мол-мулкни бахолаш харажатларининг самарадорлиги; мах,ал-лий бюджет профицити ёки та;чиллиги курсаткичлари ва хоказо.

Буюк Британия

Буюк Британия давлат бошкаруви органлари фаолияти самарадорлигини тизимли бахолашга утиш буйича илк харакатлар 1980 йиллардан бошланган. Марказий хукумат Британия миллий сог-ли;ни са;лаш тизими (шифохоналар, ти-зим таркибидаги муассасалар) фаолияти самарадорлигининг асосий натижаларини бахолаш буйича мезонлар ишлаб чи;иш ва хисобот бериш дастурларини жорий ;ила бошлаган. Худди шу даврда бош;а

бир ;атор давлат муассасаларининг (урта мактаблар, олий таълим муассасалари ва бош;а давлат иштирокидаги корхоналар), шу жумладан, махаллий хокимият орган-ларининг фаолиятларини бахолаш, хисо-бот бериш ва бош;ариш буйича тажри-балар утказилган. Уларнинг баъзилари марказий хукумат ташаббуслари билан амалга оширилган булса, баъзилари кор-хона ва ташкилотларнинг ташаббуслари билан ташкил килинган.

Британия хукумати (Лейбористлар партияси) KPI тизимини 1998 йилдан бошлаб "Давлат хизматлари келишуви (битими) - Public Service Agreement (PSA)" ва "Хизматларни етказиш келишуви (би-тими) - Service Delivery Agreements (SDAs)" кабул килингандан сунг фаол тарзда куллай бошлаган. Консерватив партия вакиллари шунга ухшаш тизимни (Output and Performance Analysis - ОРА) 1990 йилда хукумат бош;армаларининг давлат маблагларидан самарали фойдала-ниш буйича хисобот олиш ма;садида кул-лашган.

Давлат хизматлари битимининг асл мохияти икки томонлама узаро манфа-атли шартномани назарда тутган. Яъни давлат газначилиги (бюджет) ва ушбу газнадан молиялаштириладиган бюджет ташкилотлари уртасида "ислохотлар эва-зига ресурс" ва/ёки "давлат хизматларини етказиб бериш эвазига ресурс" шартлари асосида икки томонлама узаро манфаатли шартномага асосланган. Шу билан бирга, ушбу жараён "хал; ва парламент" муно-сабати буйича хам ифодаланган. Хал; манфаатларини ифодаловчи парламент-нинг хал; фаровонлиги йулида амалга ошираётган фаолият натижалари (жамоат манфаатларининг устуворлиги ва хал;-чил ислохотлар натижалари)га ;араб ку-шимча ресурслар ажратилиши шартнома-вий тавсифдаги муносабатлар сифатида эътироф этилган. Том маънода, PSA ва SDA ху;у;ий жихатдан шартнома кучига эга булмаган, аммо субъектив кучлар таъ-сирида уз мав;еини мустахкам са;лаган хужжат хисобланган [4].

Буюк Британия тажрибасида давлат бошцарув тузилмаларида KPI тизимини жорий цилишга бyлгaн умумий "Стра-

тегик" ёндашув жараёни 1-расмда келти-рилган.

PMs Delivery Unit

(C)SRs, PSAs and Delivery plans

1-расм. KPI тизимини жорий к;илишга булган "стратегии" ёндашув Манба: [4].

Умуман олганда, давлат бошцаруви органлари тузилмалари хамда уларнинг юцори мансабдор хизматчиларининг фао-лиятини KPI тизими бyйичa бахолаш мацсадларида yзaро манфаатли шартно-малар тузилган. Шартномада цуйидаги-ларга алохида эътибор берилган: жавоб-гарликнинг асосий йyнaлишлaри; вазифа-лар, натижадорликнинг мезонлари ва уларнинг мацсадли кyрсaткичлaри; шарх-ланиш - "мацсадга эришилган" ёки "мац-садга эришилмаган"; билим, куникма ва тажрибалар орттириш; ярим йил якун-лари бyйичa хисобот тацдим этиш; бахо-лаш мезонлари билан бирга келгуси йил учун фаолият самарадорлигини ривож-лантиришнинг индивидуал режаси.

Британия тажрибасида давлат бошцарув тузилмаларида KPI тизими бyйичa бахолашлар хар олти ойда, яъни ярим йил ва йил якунлари бyйичa амалга оширил-ган. Йил якунида давлат хизматчиси хо-дими, шу жумладан, рахбар ходимлар йил бошида цуйилган мацсадларга эришилган натижаларни кyрсaтиб берувчи Уз-Узини бахолаш шаклини тулдиришади. Ушбу шакл унинг бевосита рахбари билан мухокама цилинади, заруриятга кура, унга

тузатишлар киритилади ва рахбар томонидан фаолият натижалари тугри-сида ёзма хисобот тайёрланади. Ходим фаолиятини бахолашда юцоридаги ёнда-шувдан ташцари унга буйсунувчи хам-касбларининг фикр-мулохазалари, шу-нингдек, давлат хизматларидан фойдала-нувчилар билан утказилган суровномалар натижалари хам урганилади ва инобатга олинади. Йил якунлари буйича хар бир гурухдаги вазирлик, идора ва хокимият рахбарларининг KPI буйича туплаган бахолари энг яхшисидан ёмонига цараб жойлаштирилади. Шундан сунг эришилган натижалар туртта гурухга ажратиб олинади ва шунга мос равишда ходим-ларни моддий ва маънавий (лавозимини кутариш) рагбатлантириш амалга оши-рилади (Performance Management Guidance, 2Q13).

Буюк Британия тажрибасига мисол сифатида Дербишайр Дэйлс (Derbyshire Dales) туман хокимлигининг стратегик мацсад ва ривожланиш дастурларига бог-лиц холда шакллантирилган цуйидаги KPI курсаткичларини келтириб утиш мумкин: туман мицёсида янги корхоналарнинг очилиши, ишлаб чицариш объектлари-

нинг кенгайтирилиши; янги ва кушимча иш уринларининг яратилиши; янги биз-несни бошлашдаги 25 ёшгача булган ёш-лар сони; Дербишайр Дэйлс туманининг «Inspired by the Peak District» брэнди остида бирлашган корхоналар сони каби курсаткичлар шулар жумласидандир.

Мазкур курсаткичлар буйича ижо-бий натижаларга эришиш юзасидан хар бир хокимият булинмалари узларининг тегишли функционал вазифаларини амал-га оширади.

ИРЛАНДИЯ

Ирландия махаллий ижро хокимияти уз фаолиятини 2014 йилда кабул килин-ган янги тартибдаги "Махаллий хокими-ятлар тугрисида"ги конунга мувофик

Мазкур KPI йуналишларининг тан-ланганлиги хар бир махаллий хокимият фаолиятини узаро таккослаш ва барча махаллий хокимият тузилмалари учун бир хил булган функция ва вазифалардан келиб чиккан холда, умумий индика-торларни жорий килишдир. Аммо ушбу индикаторлар хамма вакт хам киёсий

амалга ошириб, куйидаги KPI йуналиш-лари буйича фаолиятни бахолаш ва хисо-бот тизимини жорий килган:

Уй-жой ва коммунал сохалар хиз-мати; Йуллардан фойдаланиш инфра-структурасини яхшилаш; Сув таъминоти-ни яхшилаш; Экологияни саклаш (маи-ший чикиндилар хизмати ва атроф-мухит мухофазаси); Режалаштириш; Ёнгин хавф-сизлиги хизматини ташкил этиш; Кутуб-хоналар хизматини ташкил этиш; Ёшлар ва жамоатчилик билан ишлаш; Корпора-тив сектор кузатуви (мониторинга); Махаллий бюджетлаштириш; Худудни ижти-моий-иктисодий ривожлантириш. Ушбу фаолият йуналишларининг KPI курсат-кичлари 3-жадвалда келтирилган.

3-жадвал

натижаларнинг ишончлилигига етарлича бахо бермайди. Сабаби айрим худуд-ларнинг географик жойлашуви ва бошка узига хос хусусиятлари бир-биридан фаркланади. Шу боис баъзи индикаторлар худуд хусусиятларини инобатга олган холда кисман узгариши ёки уларни хисоб-

Шарлотта шахар мэриясининг (А^Ш) Balanced Scorecard индикаторлари

Тасаввуф/ Vision Жамиятнинг муносиб яшаши, механт к;илиши ва дам олиши учун зарур шарт-шароитлар яратиш

Стратегии йуналишлар Хавфсиз жамият/ Community safety Шахар ичидаги жамиятлар/ Communities within a city Янгиланган хокимият/ Restructuring government Транспорт/ Transportation

Стратегии тамойиллар Аклли усиш тамойилларига асосланган

Корпоратив бахо картаси/Corporate Scorecard

Корпоратив бахо картаси/ Corporate Scorecard MH^03^apra XH3MaT Kypcaram/ Serve the customer • жиноятчилик даражасини камайтириш; • хавфсизлик чораларини кучайтириш; • кушничилик алокаларини мустахкамлаш; • транспорт хизматларидан фойдаланиш танловини яратиш; • атроф-мухитни мухофаза килиш ва тоззаликни саклаш.

EH3Hec ropHramra KyMaK^amum/ Run the business • хамкорликда карор кабул килиш алокаларини ривожлантириш; • инновацион давлат хизматларини курсатиш (кумаклашиш); • технологик самарадорликни ошириш.

Pecyp^apHH 6om^apHm/ Manage resources • AAA рейтинги сари интилиш; • ракобатбардош хизматлар курсатиш; • бюджет даромадлари манбаини кенгайтириш; • инвестицияларни инфраструктураларга йуналтириш.

BaHg^HKHH pHBO^^aHTHpum/ Develop employees • ижобий бандлик мухитига эришиш; • малакали мутахассисларни жалб килиш; • урганиш ва лавозимга кутарилишни куллаб-кувватлаш.

лаш методикаларига тегишлича узгар-тиришлар киритилиши мукин.

ГЕРМАНИЯ

Германия давлати давлат хизмати тизимида М.Вебернинг давлат бошцарув принципларига юцори даражада риоя цилиши билан ажралиб туради, шунинг учун у давлат хизматчиларини бошца-ришда консервативдир. Бошца бир цатор мамлакатлар тизимларида булгани каби Германия давлат хизматлари тизимида Хам натижадорликни бошцариш тамойил-лари амал цилсада, аммо натижадорликни мицдорий бахолаш механизмлари тулиц жорий цилинмаган. Шунга царамай хозир-ги вацтда давлат органларининг юцори мансабдор шахслари учун хар ойлик моддий рагбатлантириш тизими мавжуд булиб, у базавий иш хацининг 7 фоизи мицдорида амалга оширилади. Ушбу раг-батлантириш юцори рахбар томонидан ходимларнинг утган йилги фаолият сама-радорлиги натижалари буйича амалга оширилади. Бунда давлат органлари хизматчиларини рагбатлантиришнинг энг юцори даражаси базавий маошнинг 10 фоизидан ошмаслиги белгиланган.

Юцоридаги давлатларнинг тажриба-ларига таянган холда давлат бошцарув органлари хизматчиларининг самарадор-лигини бахолаш ва уларни моддий раг-батлантиришни амалга оширишда юзага келадиган цуйидаги мухим масалаларни ажартиб курсатиш мумкин:

биринчидан, давлат бошцарув орган-лари хизматчиларининг КР1 курсаткич-лари мезонларини ишлаб чициш ва улар-ни бахоловчи юцори давлат органи томо-нидан тасдицлаш;

иккинчидан, бахолаш жараёнини (сухбат ёки суровнома) амалга ошириш методологиясини ишлаб чициш ва уни утказиш тартибини белгилаш;

учинчидан, иш фаолияти самарадор-лигини бахолашда "360 даража" услуби-дан (ёки шунга ухшаш услублардан) фойдаланиш;

туртинчидан, давлат хизматчилари-ни бир нечта гурухлар буйича иш натижа-

дорлигига караб ажратиб олиш ва уларга рейтинг бериш усулларини куллаш;

бешинчидан, эришилган натижалар-га кура иш хаки микдорини узгартириш ва/ёки моддий рагбатлантириш микдорини оширишда бахолаш курсаткичлари-нинг узаро боглицлигини таъминлаш.

АЦШ

АКШ KPI бахолаш тажрибасида давлат бошцарув органларининг юцори ман-сабдор шахсларига давлат органининг стратегик мацсадларидан келиб чиккан холда мацсадлар белгиланади. Ушбу мац-садларга эришишнинг батафсил холат-лари баён килинади. Мацсадларни белги-лашда унинг устуворлиги акс эттирилади, яъни келгуси йил учун рахбар фаолия-тининг асосий йуналишлари ажратиб кур-сатилади. Шу боис белгиланган максад-ларнинг акалли биттаси бажарилмаса хам рахбар фаолияти коникарсиз бахоланади.

АКШ KPI тизимида юкори лавозимли мансабдор шахсларни моддий рагбат-лантиришда иккита асосий рагбатлан-тириш усулидан фойдаланилади. Бирин-чиси Президент мукофоти, иккинчиси Performance мукофоти. Президент томо-нидан бериладиган мукофотлар узок вакт давлат органидаги хизматлари учун бериладиган булса, Performance мукофоти ходимнинг йил давомида эришган фао-лият натижаларига караб белгиланади. Бунда ушбу рагбатлантириш "барча та-лабларга жавоб берадиган" тоифасига эга булган рахбар ходимлар таркиби буйича базавий окладнинг 5 фоизидан 20 фоизи-гача бир марталик тартибда рагбатлан-тирилади.

Агар давлат хизматчисининг самара-дорлиги белгиланган талабларга жавоб бермаса, давлат органи мансабдор шахсни ушбу лавозимдан озод этишга ёки бошка лавозимга утказишга хаклидир. Агар дав-лат органи ходимни уз лавозимида колди-ришга карор килса, у холда орган унинг иш сифатини яхшилаш буйича кумак бе-риши зарурдир (Guide to the Senior Executive Service, 2011).

АКШнинг шахарлар тавсифидаги ма-халлий ижро хокимият тузилмаларида ба-

лaнcлaшгaн кypcaткичлap тизими (Balan- шax,ap ижpo xoкимияти aмaлиëтини ced Scorecard - BSC)дaн кeнгpoк фoйдaлa- кeлтиpиб Утиш мумкин (4-жaдвaл). нилaди. Бyнгa миcoл cифaтидa Шapлoттa

4-жaдвaл

Иpлaндия мaх;aллий ^химият opгaнлapидa KPI

Йyнaлишлap/Сoхaлap KPI (Сaмapaдopликнинг энг мухим кypcaткичлapи)

Уй-жсй вa кoммyнaл coxaflap xизмaти а ижтимoий yй-жoйлap билaн тaъминлaнгaнлик; а yй-жoйлapни кaйтa ижapaгa oлиш учун capфлaнaдигaн Уpтaчa вaкт вa yлapнинг ижapa нapxи; а yй-жoйлapгa тexник xизмaт кУpcaтиш нapxи; а xycycий ceктopдaги ижapa мyнocaбaтлapини тeкшиpиш; а y3oK вaкт дaвoмидa уйсиз юpгaн кaм тaъминлaнгaн oилaлap ^axcnapjra yй-жoй aжpaтиш.

Иyллapдaн фoйдaлaниш инфpacтpyктypacини яxшилaш а худудий вa мaxaллий фoйдaлaнишдaги йyллapнинг улуши, фoиздa (Koплaми йyллap xoлaти индeкcи бyйичa); а тpoтyap йyлaклapнинг кoплaмaли йyллap xoлaти индeкcидaги peйтинги; а oнлaйн peжимдa aвтoмoтoтpaнcпopт вocитaлapидaн yндиpилaдигaн coликлap вa бoшкa тyлoвлapнинг улуши.

Сув тaъминoтини яxшилaш а умумий сув xaжмидa xиcoбгa oлинмaгaн сув xaжмининг улуши (сув тaкcимoти тизими бyйичa йУкoтишлap); а умумий сув тaкcимoти тизимидa ичимлик сувининг улуши.

Экалегияни гак^ш (мaиший чикиндилap xизмaти вa aтpoф-мухит мyxoфaзacи) а мaиший чикиндилapни тaшиш (й^иш) учун бepилгaн pyxcaтнoмaлap/гyвoxнoмaлap coни; а мaиший чикиндилapгa xизмaт кУpcaтиш юзacидaн уй xyжaликлapининг шикoятлapи; а aтpoф-мyxит мyxoфaзacи бyйичa кeлиб тyшгaн бoшкa шикoятлap; а aтpoф-мyxит ифлocлaнишининг дapaжacи (бeш дapaжaли мeзoн бyйичa).

Рeжaлaштиpиш а янги yй-жoй кypилишлapини инcпeкция килиш; а ep бepиш (aжpaтиш) кoмиccияcигa шикoятлap; а peжaлaштиpиш xизмaтининг axoли жoн бoшигa xapaжaтлapи; а мaxaллий xoкимият opгaнлapи тoмoнидaн кoнyнлapнинг ижpo этилиши.

ЁнFин xaвфcизлиги xизмaтини тaшкил этиш а ëнFин xизмaти вa xизмaтни caфapбap килиш xapaжaтлapи; а caфapбapлик вaкти (%); а ëнFин юз бepгaн вa юз бepмaгaн жoйлapгa биpинчи тaшpиф.

Kyтyбxoнaлap xизмaтини тaшкил этиш а кyтyбxoнaлapгa тaшpифлap вa бepилгaн нapcaлap; а кyтyбxoнaлap xизмaтидaн фoйдaлaниш xapaжaтлapи.

Ёшлap вa жaмoaтчилик билaн ишлaш а ëшлap вa жaмoaтчилик иштиpoки; а мaxaллий мaктaблap вa ëшлap клyблapининг Ёшлap кeнгaшигa жaлб килингaнлик дapaжacи (%); а мaxaллий тaшкилoтлapнинг жaмoaт иштиpoки тapмoклapи (Public Participation Networks^a - кoллeжлap билaн xaмкopлик килиш aлoкaлapининг улуши.

Kopпopaтив ceктop кyзaтyви (мoнитopинги) а умумий вaкт эквивaлeнтининг шни; а кacaллик вapaкacи тyфaйли xaк тyлaнгaн иш кунининг фoиз микдopи; а кacaллик вapaкacиcиз (уз xoличa) xaк тyлaнгaн иш кунининг фoиз микдopи; а LA вeб гайтига тaшpифлapнинг умумий coни.

Maxaллий бюджeтлaштиpиш а мaxaллий бюджeт дapoмaдлapи xиcoби кoлдиFи; а тижopaт йиFимлapи, ижapa вa йиллик тyлoвлap, yй-жoй кoммyнaл тУлoвлapи вa бoшкa кpeдитлapнинг yндиpилиш дapaжacи.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Худудни ижтимoий- иктигадий pивoжлaнтиpиш а мaxaллий бaндликкa кyмaклaшиш мyaccacaлapи ëpдaмидa яpaтилгaн иш Уpинлapи coни.

Манба: [5].

КАНАДА

Канада тажрибасида давлат хизмат-чилари фаолиятини, шу жумладан, махал-лий хокимият органлари ходимлари фао-лиятини КР1 тизими буйича бахолашда КР1 шартномалари тузилади. Мазкур шартномада бюджетлаштириш, кадрлар бошцаруви, режалаштириш, сиёсатни иш-лаб чициш ва операцион дастурларни бошцариш хамда уз-узини ривожлан-тириш йуналишларида 4 дан 7 тагача бул-ган мажбурият уз ифодасини топган булади.

Ушбу мажбуриятлар цуйидаги фао-лият йуналишлари билан боглиц: жамият ривожи учун курсатиладиган ижтимоий соха хизматларини яхшилашга цушаётган хиссаси (махаллий мицёсда); жамият хавфсизлигини таъминлаш буйича амалга оширилаётган вазифалардаги хиссаси; иц-тисодий соха ривожи учун амалга ошири-лаётган функционал фаолият натижала-ридаги хиссаси (бандлик, молиявий, хуцу-ций ва технологик хизматлар); ижтимоий-ицтисодий инфраструктура хизматлари буйича фаолият йуналишлари шулар жум-ласидандир.

Канада бошцаруви органлари ходим-ларини моддий рагбатлантириш тизими жорий ва асосий мажбуриятларга боглан-гандир. Жорий мажбуриятларни бажариш базавий иш хацини олишнинг мухим шар-тидир. Рахбарнинг жорий фаолиятни таш-кил этиш самарадорлиги унинг ушбу ла-возими учун урнатилган "вилка" доира-сидаги иш хацининг ошишига таъсир кур-сатади. Асосий мажбуриятларни бажар-ганда, ходимга бир марталик рагбат-лантириш берилади. Канада тажрибасида самарадорлиги паст булган рахбар ходим-ларга нисбатан жазо чораларини цуллаш амалиёти йуц. Бундай ёндашув ходим-ларнинг профессионал малакасини оши-риш мацсадларини рагбатлантириш ва цуллаб-цувватлашга йуналтирилганлиги билан изохланади.

Ривожланаётган давлатлар бош-царув органларида KPIни цуллаш таж-рибалари

Россия Федерацияси

Россия Федерацияси махаллий давлат бошцаруви органлари фаолиятида КР1 тизимидан фойдаланиш Россия Федера-цияси Президентининг 2008 йил 28 апрелдаги 607-сон «Об оценке эффективности деятельности органов местного самоуправления городских округов и муниципальных районов» фармонига асосан жорий цилинган. Мазкур тизим 2012 йил 21 августда Россия Федерацияси Прези-дентининг 1199-сон «Об оценке эффективности деятельности органов исполнительной власти субъектов Российской Федерации» фармони билан бутун Россия давлат бошцаруви органлари фаолиятига жорий цилинган. Ушбу фармон билан цуйидагилар белгиланган:

1. Асосий мицдорий бахолаш кур-саткичлари 12 та цилиб белгиланган (ми-сол учун, хар 10 минг ахолига тугри келув-чи кичик ва урта бизнес субъектларининг сони; кичик ва урта бизнесда банд булган уртача ишчилар сонининг жами корхона ва ташкилотларда ишчилар сонидаги улу-ши; махаллий умумфойдаланиш буйсунув-даги жами автомобиль йуллари узунли-гида меъёрий талабларга жавоб бермай-диган автомобиль йулларинингулуши; махаллий худуднинг умумий майдонида ер солиги солинадиган ер майдонлари (участ-калар)нингулуши ва хок.).

2. Комплекс (интеграл) индикатор тушунчаси киритилиб, у уртача тортилган йигма курсаткичлар индексини аницлаш-ни ифодалайди.

3. Йигма индекс курсаткичи сифати-да индекснинг уртача усиш суръати билан уртача индекс хажмининг йигиндиси ту-шунилади ва улар мос равишда 0,6 ва 0,4 коэффициентлар (весь) билан аницланади.

4. Нисбий цийматлар куринишида тацдим этиладиган маълумотларни ягона улчов шкаласига келтириш учун чизицли масштаблаш цулланилиши цайд этилган. Улчовни хисобга олишда бошлангич кур-саткич ошиши ёки пасайиши билан бог-лиц холат хисобга олиниши белгиланган.

5. Тасодифий узгаришларни тартиб-лаш мацсадида индикаторларнинг ций-матлари олдинги иккита хисобот даври-

дaги мaълyмoтлapни xиcoбгa oлгaн xoлдa Уpтaчa xиcoблaнaди.

Шyнингдeк, фapмoндa кoмплeкc бa-Xoлaшни шaкллaнтиpишдa xyдyдий xycy-cиятлap xиcoбгa oлиниши вa xиcoблaш жapaëнидa xap биp xyдyднинг yзигa xoc мyaммoлapини aкc эттиpyвчи индивидyaл кypcaткичлapдaн фoйдaлaнилиши ^pca-тил^н. Рoccия тaжpибacидa 44 тa индиви-дyaл кypcaткичлapдaн ибopaт гypyxлaш-тиpилгaн бaxoлaш индикaтopлapи мaв-жуд булиб, ушбу индикaтopлapгa мaxaл-лий ижpo xoкимияти opгaнлapи фaoлия-тини бaxoлoвчи экcпepтлap гypyxигa ^л-гуси йил кypcaткичлapи учун биттaдaн куп бyлмaгaн тaклиф киpитиш xyкyки бe-pилгaн.

Kypcaткичлapни тaнлaшдa мaxaллий ижpo opгaнлapи мaвжyд мyaммoлapдaн кeлиб чиккaн xoлдa ëндaшишлapи вa yлap тoмoнидaн тaклиф килинaëтгaн ^pca^ кичлap opacидaн фaкaт иккитa кypcaткич кoмплeкc бaxoлaш кypcaткичлapи cифa-тидa тaнлaб oлиниши мумкинлиги бeлги-лaнгaн. Аммo бyндaй индивидyaл ^pca^ кичлapнинг киpитилиши кyплaб caвoл-лapни кeлтиpиб чикapишгa caбaб булган: биpинчидaн, биp coxaни тaвcифлoвчи ик-ки чизикли ëки юкopи кoppeляциялa-нувчи кypcaткичлapни тaнлaб oлиш; ик-кинчидaн, кypcaткичлapни тaнлaшдa yp-нини бocyвчи кypcaткичлapни тaъмин-лaш; yчинчидaн, ижpo этувчи opгaнлap тoмoнидaн ^бул килинaëтгaн ^pop-лapнинг бaлaнcлaшгaн axaмият кacб эти-ши; тypтинчидaн, arap peйтингдa тypли индивидyaл кypcaткичлap бyлaëтгaн бул-ca, y xoлдa yлapни бутун Рoccия cyбъeкт-лapи ypтacидa тaккocлaш имкoниятининг мaвжyд булиши; бeшинчидaн, peйтинг нaтижaлapигa кypa, уз фaoлият caмapa-дopлигини бaxoлaшнинг тaккocлaниши.

Бугунги кyндa Рoccия aмaлиëтидa KPI билaн бoFлик лoйиxaлapни ишлaб чикишдa ëra yлapдaн фoйдaлaнишдa мaн-фaaтдop тoмoнлapни идeнтификaциялaш (aниклaштиpиш) мyxим axaмият ^сб эт-мoкдa. Taдкикoтчилap ушбу мacaлaни уч гypyxгa бyлгaн xoлдa тaдкик этмoкдaлap.

Биpинчи гypyxдa, Рoccия Фeдepaция-си фyкapoлapи вa бизнec тyзилмaлapи учун тypмyш дapaжacи вa тaдбиpкopлик мyxитининг яxшилaнишини xиc этишлa-pи кepaк бyлгaн acocий кypcaткичлap ти-зимини ишлaб чикиш.

Иккинчи гypyxдa, дaвлaт cиëcaтини eтapли дapaжaдa aмaлгa oшиpмacлик вa дaвлaт вaзифaлapини минтaкaвий дapa-жaгa eткaзиш мyaммocининг мaвжyдлиги билaн бoFлик кypcaткичлapни бaxoлaш Xoлaти. Фeдepaл ижpoия opгaнлapи ушбу мyaммoлapни xaл килишдa минтaкaвий ижpoия opгaнлapи фaoлиятини бaxoлaш индикaтopлapини жopий этишдaн мaнфa-aтдop. Уз нaвбaтидa, Рoccия Пpeзидeнти aдминиcтpaцияcи вa Рoccия xyкyмaти xaм ушбу лoйиxaни aмaлгa oшиpишдa мyвo-фиклaштиpyвчи opгaн cифaтидa мyxим axaмият кacб этaди.

Учинчи гypyxнинг мaнфaaтдop то-мoнлapи cифaтидa Рoccия Фeдepaцияcи-нинг xyдyдий ижpo этувчи opгaнлapи cyбъeктлapи (вилoятлap xoкимликлapи) Xиcoблaнaди. Улap фaoлиятидa KPIни жo-pий этиш дaвлaт cиëcaтини aмaлгa omH-pиш дoиpacидa xyдyдлapни pивoжлaнти-pишнинг ycтyвop йyнaлишлapи, шунинг-дeк, yлap фaoлиятлapини бaxoлaшнинг aник мeзoнлapини бeлгилaшгa xизмaт ки-лaди.

Юкopидaгилapдaн ^либ чиккaн Xoлдa, кyйидaги xyлocaлapни шaкллaнти-pиш мумкин:

биpинчидaн, бapчa дaвлaт бoшкapy-ви бyFинлapидa бoшкapyв caмapaдopли-гини oшиpиш yтa мyxим вaзифaлap x^o6-лaнaди;

иккинчидaн, xaлкapo тaжpибaлap KPI тизимини дaвлaт бoшкapyви opгaнлa-pи тизимигa жopий килишнинг дoлзapб-лигини кУpcaтмoкдa;

yчинчидaн, ушбу тизимни жopий килиш бocкичмa-бocкич вa интeгpaл жa-paëн кacб этиши зapyp. Caбaби, биpинчи-дaн, мaзкyp тизимнинг xy^^^ иктиш-дий (шу жyмлaдaн, инcтитyциoнaл) вa ижтимoий acocлapи eтapли дapaжaдa шaкллaнмaгaн; иккинчидaн, xyдyдлap, иктиcoдиëт тyзилмaлapи вa жaмoaтчилик

институтлари уртасидаги ало;аларда уз-вийлик етарли даражада таъминлан-маган, ю;ори ва куйи бугин бош;арув хамда ижро органларининг функционал вазифалари аник; та;симланмаган; учин-чидан, ушбу органлар уртасида молиявий ресурсларни (бюджет маблагларини) шакллантириш ва уларни тасарруф этиш-да муста;илликнинг тули; таъминланма-ганлиги; туртинчидан, худудлар ижти-моий-и;тисодий ривожланишидаги ба-ланслашмаган ишлаб чи;ариш тизими-нинг са;ланиши каби омиллар KPI тизи-мини давлат бош;арув ва ижро органлари тизимида бос;ичма-боск;ич жорий ;илиб боришни та;озо этади.

K030FHCT0H Республикаси

Козогистон Республикаси 2000 йил-дан бошлаб бос;ичма-боск;ич равишда МДХ, мамлакатлари орасида биринчилар-дан булиб, KPI тизимини давлат бошцаруви органлари тизимига жорий килишга киришган мамлакатлардан биридир.

Жах,он банки томонидан 2005 йилда нашр килинган "Стратегик эслатма: давлат сектори иш х,а;и тизимини ислох, ;и-лиш" деб номланган тавсиялар буйича мазкур давлат бош;арув тизимини бахо-лашни бос;ичма-боск;ич ташкил ;илиш ва амалга ошириш белгиланган. Бунда энг аввало давлат органларига аник; ма;сад-лар ва уларга эришиш курсаткичларини белгилаб олиш хамда стратегик режалар-ни ишлаб чи;иш буйича куникма ва таж-рибаларни ривожлантириш чора-тадбир-ларига асосий эътибор каратиш лозим-лиги таъкидланган.

Ташкилий ислохотларнинг кейинги бос;ичи ушбу мамлакат учун барча давлат бош;аруви органлари томонидан са-марадорликка эришишнинг устувор ма;-садларига йуналтирилган ани; ;адам-ларни (бос;ичларни) белгилаб олиш билан ифодаланган. Хусусан, 2007 йилда ^озогистон Республикаси Президенти-нинг "^озогистон Республикаси давлат бош;аруви тизимини модернизация ;и-лиш чора-тадбирлари тугрисида"ги ;аро-ри кабул килиниб, унда: а) марказий давлат ва махаллий ижро органлари фаолия-

тини хар йили бахолаш тизимини ишлаб чи;иш; б) стратегик ма;садларга эришиш даражаси, давлат хизматларини курсатиш сифати, давлат дастурларининг бажари-лиши ва бош;а индикаторлар буйича са-марадорликни хисобга олган холда дав-лат органлари фаолиятини рейтинг тизи-мида бахолаш тизимини ишлаб чи;иш ва жорий этиш; в) давлат хизматлари сифа-тини бахолаш ма;садида доимий равишда жамоатчилик фикри суровини утказиб бо-риш; г) давлат хизматчилари фаолиятини бахолаш тизимини яратиш буйича устувор вазифлар белгиланган[6].

^озогистон Республикаси Президен-тининг 2010 йил 19 мартдаги "Марказий давлат ва вилоятлар махаллий ижро ор-ганлари хамда республика ахамиятидаги шахарлар ва пойтахт махаллий ижро органлари фаолият самарадорлигини йил-лик бахолаш тизими тугрисида"ги 954-сон Фармонига асосан куйидаги йуналиш-лар буйича давлат бош;арув органлари-нинг фаолият самарадорлигини бахолаш тизими белгиланган:

- стратегик ва дастурий хужжатлар-ни бахолаш - стратегик ва дастурий хуж-жатларни амалга ошириш натижадорлиги ва самарадорлигига эришишни ани;лаш ма;сади буйича (масъул орган: Цозогис-тон Республикаси хукумати ва Цозогис-тон Республикаси ицтисодий ривожланиш ва савдо вазирлиги);

- марказий давлат ва махаллий ижро этувчи хокимият органлари, вилоятлар хамда республика ахамиятидаги шахар-лар ва пойтахт махаллий ижро органлари фаолият самарадорлигини ани;лашга мулжалланган йиллик бахолаш тизими (Цозогистон Республикаси Президенти администрациям);

- натижаларга эришиш даражасини мунтазам, объектив равишда урганиш ва тахлил ;илиш хамда уларга тузатишлар киритиш буйича таклифлар ишлаб чи-;иш. Амалга оширилаётган назорат чора-тадбирлари доирасида (Республика бюд-жети ижросини назорат цилиш буйича Хисоб цумитаси, Тафтиш комиссияси);

- бюджeт кoнyнчилиги, дaвлaт xa-pидлapи тyFpиcидaги кoнyнчилик вa бoш-кa кoнyнчилик xyжжaтлapининг ижpo этилишини нaзopaт килиш тaдбиpлapини aмaлгa oшиpиш (K,030rucm0H Респyблuкасu Молuя вазuрлuгuнuнг назорат-тафтuш KyMumacu).

Умyмaн oлгaндa, дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлияти caмapaдopлигини бaxoлaшнинг KoзoFиcтoн тaжpибacи yчтa acocий pивoжлaниш бocкичигa эгaдиp:

1-бocкич 2010 йилни уз ичигa oлиб, yндa acocaн дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлияти caмapaдopлигини бaxoлaшнинг Xyкyкий мeъëpий вa мeтoдoлoгик acoc-лapини ишлaб чикиш xaмдa yчтa дaвлaт opгaнидa ушбу мeтoдoлoгиялapни cинoв-дaн yткaзишгa йyнaлтиpилгaн (иккитa мapкaзий дaвлaт идopacи, биттa мaxaллий ижpo xoкимияти). 2011 йилдaн бoшлaб ушбу мaмлaкaтдa дaвлaт бoшкapyв opra^ лapи фaoлияти caмapaдopлигини xap то-мoнлaмa бaxoлaш aмaлгa oшиpилиб линмoкдa.

2-бocкич 2011 йилни уз ичигa oлиб, yндa 40 тa дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлияти, шyндaн 24 тacи мapкaзий дaв-лaт xoкимияти opгaнлapи, 16 тacи мaxaл-лий xoкимият opгaнлapининг фaoлият ca-мapaдopлиги бaxoлaнгaн xaмдa мeтo-дoлoгик ëндaшyвлapгa xopижий экcпepт-лapнинг тaвcиялapигa acocaн тeгишли тyзaтишлap киpитилгaн.

З^^ич 2012 йилни уз ичигa oлиб, yндa юкopидaги Пpeзидeнт фapмoнигa тeгишли yзгapтиpишлap киpитиш, 39 тa дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлиятини, шyндaн 23 тacи мapкaзий дaвлaт xo^-мияти opгaнлapи, 16 тacи мaxaллий xo^-мият opгaнлapининг фaoлият caмapa-дopлигини тулик бaxoлaш xaмдa 20122016 йиллapдa дaвлaт бoшкapyв opra^ лapи фaoлияти caмapaдopлигини бaxoлaш тизимини pивoжлaнтиpишнинг бeш йил-лик кoнцeпцияcини ишлaб чикиш бeлгилaнгaн.

Maзкyp кoнцeпция дoиpacидa дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлияти caмapa-дopлигини бaxoлaш тизимининг xoлиc-лиги, oчиклиги вa шaффoфлигини тaъ-

минлaш xaмдa уни aмaлгa oшиpиш жapaë-нидa жaмoaтчилик фикpини ypгaниш мaк-caдидa Mиллий иктиcoдиëт вaзиpлиги тoмoнидaн 2014 йилдa илк 6op БMT Ривoжлaниш Дacтypи дoиpacидa 4 тa нoдaвлaт тaшкиoтлapини жaлб килгaн Xoлдa "Дaвлaт xизмaтлapи cифaтини бaxoлaш тизими^ кyмaклaшиш" кУшмa пилoт лoйиxacини ишга тyшиpди.

Нoдaвлaт тaшкиoтлapини дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлияти caмapa-дopлигини умумий бaxoлaш тизимигa жaлб килишдaн кyзлaнгaн acocий мaкcaд yлapнинг бу бopaдaги фикpлapини ypra-ниш вa тeгишли тaклиф xaмдa тaвcия-лapини oлишдиp. Maнa шу мaкcaддa БMT Ривoжлaниш Дacтypининг янги лoйиxacи acocидa вaзиpлик 2015-2017 йиллapгa мyлжaллaнгaн нoдaвлaт тaшкилoтлapи-нинг жaвoбгapлик дapaжacини oшиpиш-нинг кУшимчa мexaнизмлapини ишлaб чикиш, мeтoдoлoгик acocлapни тaкoмил-лaштиpиш вa yЙFyнлaштиpиш (унифи^-

циялaш) вa мaмлaкaтнинг бapчa 16 тa xy-

дудини кaмpaб oлиш бeлгилaнгaн.

Юкopидa кaйд этилган уч бocкичли иcлoxoтлap нaтижacигa ^pa, 2012 йил нaтижaлapи бyйичa 65 фoиз дaвлaт бoш-кapyв opгaнлapининг фaoлияти ypтaчa caмapaли дeб бaxoлaнгaн бyлca (ушбу кypcaткич 2011 йилдa 23%ни, 2010 йилдa эca 7,5%ни тaшкил килган), 35 фoизи эта пacт caмapaдopлик cифaтидa кaйд этил-гaн (2011 йилдa 77%ни, 2010 йилдa 90%-ни тaшкил эт^н). Олиб бopилгaн иcлo-Xoтлap нaтижacидa мaмлaкaт paxбapия-тининг cифaтcиз бaжapилгaн тoпшиpик-лapи coни 1,5 бapaвapгa киcкapиб, дaвлaт бoшкapyв opгaнлapи фaoлиятининг CTpa-тeгик peжaлaштиpиш билaн кaмpaб oли-ниш дapaжacи 69%дaн 83%га oшгaн. Ko-Foз кypинишдaги xyжжaтлapнинг aKfla-ниш дapaжacи 9 бapaвapгa киcкapиб, дaв-лaт xизмaтлapини кypcaтишнинг элeкт-poн cтaндapтлapи тaъминлaнгaн.

KoзoFиcтoн тaжpибacидa KPI тизимини жopий килишнинг кучли вa кучсиз ^иф) тoмoнлapи кyйидaгилapдa нaмoëн бyлгaн.

Кучли томонлари: мамлакат рахба-риятининг ушбу тизимни сиёсий жихат-дан куллаб-кувватлаши; конунчилик асос-ларининг мавжудлиги; эволюцион ёнда-шув; пилот лойиханинг борлиги; бахолов-чиларнинг профессионаллиги; бахолаш жараёнларини хам марказий, хам махаллий даражаларда жорий килиниши; дав-лат органлари тизими ва оммавий ахбо-рот воситаларида ушбу тизим хакида комплекс таргибот ва ташвикот ишлари-нинг амалга оширилганлиги ва б.

Кучсиз томонлари: натижаларга етарлича эътибор каратилмаганлиги; манфаатлар тукнашувининг мавжудлиги; институционал тизимнинг етишмаслиги; бахолаш жараёнларининг етарлича тез-кор эмаслиги; бахоланаётган ва бахолов-чи давлат органлари уртасидаги мулокот-нинг етарли эмаслиги; нодавлат ташки-лотларининг ушбу жараёнлардаги суст иштироки; бахолаш натижаларининг ОАВларида эълон килинмаслиги ва б.

Юкоридагилардан келиб чиккан хол-да кейинги даврлар учун давлат орган-лари фаолияти самарадорлигини бахолаш тизимини куйидаги йуналишларда тако-миллаштириш белгилаб олинган: а) дав-лат органлари фаолиятининг энг мухим самарадорлик курсаткичлари (КР1)ни иш-лаб чикиш ва бахолаш; б) давлат орган-ларида бахолаш ишлари буйича ички аудит хизматларини яратиш; в) давлат органларининг ташки бахолаш ва аудити-нинг институционал базасини мустах-камлаш; г) давлат режалаштириш тизи-мини такомиллаштириш, шу жумладан стратегик ривожланиш ва бюджет тизи-мини режалаштириш методологиялари-ни такомиллаштириш ва б.

Давлат режалаштириш тизимини такомиллаштириш максадларига эришиш учун эса куйидаги йуналишлардаги исло-хотлар жараёнини изчиллаштириш ло-зимлиги белгиланган: а) фаолият максад-лари ва натижаларига мувофик идоравий ва идоралараро режалаштириш хамда лойихаларни бошкаришнинг яхлит тизимини яратиш ва амалга ошириш; б) дав-лат органлари уртасида ресурсларни

ракобатбардош таксимлаш ва улар фао-лият натижаларига эришилишини назорат килиш; в) давлатнинг стратегик мак-садларига мувофик давлат режалаштириш субъектлари фаолияти самарадор-лиги ва натижадорлигини бахоловчи кур-саткичлар тизимини ишлаб чикиш; г) иж-рочиларини аник белгилайдиган ва мак-садларнинг узаро богланишини таъмин-лай оладиган технологиялар ва жараён-лар тартибини жорий килиш; д) максад-ларга эришиш даражасини ва ушбу мак-садларга эришиш учун бажариладиган сайъ-харакатларни адекват бахолаш кур-саткичларини ишлаб чикиш.

Узбекистон махаллий ижро х;оки-миятида чет эл тажрибаси асосида KPI тизимини жорий цилиш буйича тав-сиялар

Юкорида амалга оширилган ада-биётлар шархи ва хорижий мамлакатлар тажрибаларидан келиб чиккан холда Узбекистон махаллий ижро хокимияти органлари фаолиятида KPI тизимини жорий килишнинг ахамияти, мохияти ва зарурлиги куйидагилар билан ифода-ланади:

1. Давлат бошкарув органлари тизи-мида, шу жумладан махаллий хокимият бошкаруви органларида КР1га асосланган бахолаш ва хисобдорлик тизимининг жорий килиниши ушбу органлар фаолия-тида мехнат унумдорлиги ва натижа-дорлигини оширишга каратилган мотива-цияни кучайтиришга олиб келади.

2. Давлат бошкарув органлари фао-лиятида, шу жумладан махаллий хоки-мият бошкарув органлари фаолиятида KPI тизимининг жорий килиниши ушбу органлар фаолиятида стратегик максад-ларга йуналтирилган фаолият натижа-ларини микдор ва сифат узгаришлари жихатидан хамда молиявий ва номо-лиявий курсаткичлар нуктаи назаридан бахолаш имкониятини яратади.

3. KPI тизимини жорий килиш барча давлат бошкаруви бугинларида фаолият курсатувчи давлат хизматчиларининг фаолияти устидан жамоатчилик ва институционал назоратни урнатишга хамда

унинг натижалари буйича жамоатчилик, парламент, президент, хукумат ва бошка мутасадди вазирлик ва идораларга хисоб-дорлик масъулиятини оширади.

4. KPI тизимини жорий килишнинг асосий максадлари сифатида куйидагилар белгиланган: а) давлат бошкарув орган-лари, уларнинг таркибий тузилмалари ва алохида олинган давлат хизматчила-рининг фаолият самарадорлиги ва иш сифатини рагбатлантириш; б) давлат хизматчиларининг функция ва вазифа-ларини энг мухим ижтимоий-иктисодий муаммоларни (эхтиёжларни) хал этишга каратилган самарадорлик тахлилини олиб бориш; в) давлат бошкарув органла-рининг мансабдор шахслари, мутахас-сислари ва бошка ходимлари билан дав-лат хизматларининг истеъмолчилари (фойдаланувчилари) уртасида фаол коммуникация тизимини йулга куйиш; г) тур-ли даражадаги давлат бошкарув орган-лари фаолиятининг очиклиги ва шаффоф-лигини таъминлаш.

5. Давлат бошкарув органларида, шу жумладан махаллий хокимият бошкарув органларида KPI тизимини жорий килиш-нинг куйидаги методологик жихатларига асосий эътибор каратиш лозим: а) бош-карув самарадорлиги услубининг (мето-дикасининг) стратегик максадларни аниклаштиришга йуналтирилганлиги; б) максадларни тузилмалараро (булим-лараро) уйгунлаштирилганлиги (боглан-ганлиги); в) КР1ни стратегик нуктаи на-зардан белгилаш; г) бошкарувнинг функция ва вазифаларини ижрочилар уртасида рационал таксимлаш ва уларни макбул даражада ихчамлаштириш (кискарти-риш); д) даврий статистик маълумотлар ва молиявий курсаткичлар натижала-ридан келгусида (истикболда) фойдала-ниш имкониятини берадиган чораларни куллаш; е) бошкарув вазифалари ва стра-тегияси уртасидаги богликликни таъмин-лаш; ж) мавжуд молиявий (бюджет) ресурслардан мустакил фойдаланиш ва уларнинг даромадлилик манбаларини ошириш.

6. Узбекистон шароитида KPI тизимини жорий килишда Ирландия тажри-басининг KPI фаолият йуналишлари ва курсаткичлари (4-жадвал) хамда Австралия тажрибасининг фискал баркарорлик принципидан фойдаланиш мумкин. Бу борада махаллий хокимиятнинг махаллий бюджетни шакллантириш ва уни тасар-руф этишдаги мустакиллигини ошириш мухим ахамият касб этади. Мазкур жара-ёнда бюджет баркарорлигининг чоралари куйидаги туртта йуналишни уз ичига кам-раб олиши мумкин: а) даромадлар ман-баининг ишончлилиги ва мустахкамлиги; б) даромадларнинг мослашувчанлиги ва интенсивлиги; в) карздорликнинг баланс-лашганлиги; г) бюджет ликвидлилиги-нинг таъминланганлиги.

7. Узбекистон шароитида KPI тизими буйича давлат хизматчилари фаолиятини рагбатлантиришда Канада (ходимларни жорий ва асосий мажбуриятлар буйича эришилган натижаларни рагбатланти-риш) ва АКШ (Президент мукофоти ва Performance мукофоти) тажрибаларидан фойдаланиш мумкин.

8. Узбекистон шароитида шахар ту-ридаги хокимиятлар фаолиятини KPI тизими буйича бахолашда АКШнинг Шарлотта шахар мэриясининг тажриба-сидан фойдаланиш мумкин. Бунда KPI-нинг асосий йуналишлари сифатида куйидаги курсаткичлардан фойдаланиш максадга мувофик: мижозларга хизмат курсатиш/Serve the customer (жиноятчи-лик даражасини камайтириш; хавфсизлик чораларини кучайтириш; яцин цушничилик алоцаларини муста^камлаш; транспорт хизматларидан самарали фойдаланиш танловини яратиш; атроф-му^ит му%о-фазасини таъминлаш); Бизнес юритишга кумаклашиш/Run the business (щмкорлар билан щмкорликда царор кабул цилиш алоцаларини ривожлантириш; иннова-цион давлат хизматларини курсатиш; технологик самарадорликни ошириш); Ресурсларни бошкариш/Manage resources (^удуд молиявий салощятини AAA рейтинги сари таъминлашга интилиш; рацо-батбардош давлат хизматларини курса-

тиш; бюджет даромадлари манбасини кенгайтириш; инвестицияларни инфра-структураларга йуналтириш).

9. Узбекистон шароитида KPI тизи-мини жорий килишда Россия тажриба-сининг куйидаги сегментланган методо-логик ёндашувларидан фойдаланиш мум-кин: а) фукаролар муносиб турмуш дара-жасини, тадбиркорлик субъектлари эса муносиб тадбиркорлик мухитини хис этишлари учун хизмат киладиган асосий курсаткичлар тизимини ишлаб чикиш; б) давлат сиёсатининг стратегик максад-ларини етарли даражада амалга ошир-маслик ва давлат вазифаларини минта-кавий даражага етказиш билан боглик муаммоли курсаткичларни бахолаш; в) худудий ижро этувчи органлар (вилоят-лар ва туманлар хокимликлари) фаолия-тини интеграл занжирда бахолаш ва хи-собдорлик тизимини белгилаш.

10. Узбекистон шароитида KPI тизи-мини боскичма-боскич жорий килишда ^озогистон тажрибасининг куйидаги жи-хатларидан фойдаланиш мумкин: а) дав-лат органлари фаолиятининг энг мухим самарадорлик курсаткичлари (КР1)ни иш-лаб чикиш ва бахолаш; б) давлат орган-ларида бахолаш ишлари буйича ички аудит хизматларини яратиш; в) давлат органларининг ташки бахолаш ва ауди-тининг институционал базасини мустах-камлаш; г) давлат режалаштириш тизи-мини такомиллаштириш, шу жумладан, стратегик ривожланиш ва бюджет тизимини режалаштириш методология-ларини такомиллаштириш.

Хулосалар

Олиб борилган тадкикотлар нати-жасида Узбекистон шароитида давлат бошкаруви органлари фаолиятида, шу жумладан, махаллий хокимият бошкаруви органлари фаолиятида KPI тизимини жорий килишнинг хорижий мамлакатлар тажрибаларидан келиб чиккан холда куйидаги хулосаларга келинди:

биринчидан, давлат бошкаруви органлари фаолиятида, шу жумладан, махал-лий хокимият бошкаруви органлари фао-лиятида KPI тизимига асосланган бахо-

лаш ва хисобдорлик тизимини жорий килиш ушбу органлар фаолиятида сама-рали мех;нат унумдорлиги ва нати-жадорлигига эришишга булган кучли мотивацияни шакллантириш, мехнат ва капитал ресурсларни окилона таксимлаш хамда улардан самарали фойдаланиш-нинг замонавий механизмларини ташкил килиш имкониятини юзага келтиради;

иккинчидан, барча даражадаги давлат бошкаруви органлари фаолиятида KPI тизимини жорий килиш ушбу органлар томонидан бажариладиган функция ва вазифаларнинг улар стратегик мацсад-ларидан келиб чиццан ;олда цайта шаклланиши ва тацсимланишига асос хисобланади;

учинчидан, давлат бошкаруви ор-ганлари фаолиятига, шу жумладан, махаллий хокимият бошкарув органлари фаолиятига бахо бериш ва хисобдорликнинг давлат ва жамоатчилик алокаларига асос-ланган интеграл тизимнинг шаклла-нишига замин яратилади;

туртинчидан, барча даражадаги давлат бошкаруви органлари фаолиятида KPI тизимини жорий килиш натижасида янги институционал тузилмаларнинг ташкил топиши ва ушбу йуналишда мала-кали иш уринлари яратилишига олиб ке-лади (дастлабки боскичда бошкарув органлари тузилмаларида KPI булин-малари ёки бошкармалар ташкил этилса, кейинги боскичларда улар фаолиятини илмий, амалий ва услубий жихатдан такомиллаштириб боришга каратилган алохида ташкилот ва/ёки муассасалар ташкил этилади);

бешинчидан, махаллий хокимият бошкаруви органлари фаолиятида KPI тизими самарадорлигини ошириш учун махаллий хокимият органларининг ма-халлий бюджетни шакллантириш ва уни тасарруф этиш буйича мустациллигини таъминлашнинг зарурлиги билан белги-ланади;

олтинчидан, Узбекистон шароитида KPI тизимини жорий килиш ва унинг методологик асосларини ишлаб чикиш боскичма-боскич принципи асосида таш-

кил килиниши ва унда давлат бошкаруви органлари, шу жумладан, махаллий хокимият бошкаруви органларининг

(танланган пилот туманларда) ;удудий хусусиятларини инобатга олган ;олда

ёндашиш талаб этилади.

Манба ва адабиётлар

1. Adams C. and Robert P. (1993). "You are what you measure", in Manufacturing Europe, 1993. Sterling publications, London, UK. 504 p.

2. Bouckaert G. and Halligan J. (2008). Managing performance: International comparisons ISBN 9780415 42395 3; 464 p.

3. Boyne, GA., Meier, KJ., O'Toole, LJ, Walker, RM. (2006). Public Service Performance. Cambridge: Cambridge University Press.

4. Behn, RD. (2003). Why Measure Performance? Different Purposes Require Different Indicators. Public Administration Review, 63(5), pp. 586-606. DOI: 10.1111/1540-6210.00322.

5. Бурганова Э.О. (2005). Внедрение ключевых показателей эффективности. Персонал Микс, 6.

6. Van Doreen, W., Bouchaert, G., Halligan, J. (2010). Performance Management in the Public Sector. Oxon: Routledge.

7. Галкин, А.И. (2010). Формирование инфраструктуры электронного правительства как подсистемы эффективного государственного управления. В книге Система государственного и муниципального управления: проблемы и перспективы развития. М.: Издательство ООО «ПКЦ Альтекс».

8. Drucker P. The Practice of Management. 1954.

9. Diefenbach, T. (2009). New public management in public sector organizations: the dark sides of managerialistic 'enlightenment'. Public Administration, 87(4), pp. 892-909. DOI: 10.1111/j.1467-9299.2009.01766. x.

10. David Parmenter. Key Performance Indicators: Developing, Implementing and Using Winning KPI's. - New Jersey, USA: John Wiley & Sons, inc., 2007.

11. Джунусбекова Г. Совершенствование системы оценки эффективности деятельности государственных органов в Республике Казахстан. Viesoji politika ir administravimas/Public policy and administration. 2015, T. 14, Nr. 2 / 2015, Vol. 14, No 2, p. 250-264. D0I:10.13165/VPA-15-14-2-07

12. Зорина, Э. (2009). Использование технологии «ключевые показатели эффективности» на государственной службе. Кадровик, 6-3, 55-61.

13. Зайцева, Т.В., Зорина, Э.О. (2006). Применение технологии «Ключевые показатели эффективности» в государственном управлении. В книге Государственное управление в 21 веке: Традиции и инновации. Материалы 4-й международной конференции факультета государственного управления МГУ им. М.В. Ломоносова (С. 1118-1123). М.: МГУ.

14. Клочков А.К. KPI и мотивация персонала. М.: Эксмо, 2010. 103 с.

15. Клочков А.К. KPI и мотивация персонала. Полный сборник практических инструментов. Эксмо. -Москва. 2010. 12 стр.

16. Kaplan R.S., Norton D.P. (1992). The balanced scorecard - Measures that drive performance. Harvard Business Review 70 (1): 71-79.

17. Каплан Р., Нортон Д. Система сбалансированных показателей. От стратегии к действию. М.: ЗАО «Олимп-Бизнес», 2004. С. 10.

18. Colin Talbot (2010). Performance in Government: The Evolving System of Performance and Evaluation Measurement, Monitoring, and Management in the United Kingdom. ECD Working Paper Series. No. 24. 5-8 p.

19. Christine Ryan, Marc Robinson and Trevor Grigg (2000). Financial performance indicators for Australian local governments. Accounting, Accountability and Performance 6 (2): pp. 89-106.

20. Moynihan, DP. (2002). Ambiguity in Policy Lesson: The Agencification Experience. Public Administration, 84(4), pp. 1029-1050. DOI: 10.1111/j.1467-9299.2006.00625. x.

21. Marr, B. (2009). Managing and Delivering Performance. Oxford: Butterworth-Heinemann.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

22. Mihaiu, D. (2014). Measuring Performance in the Public Sector: Between Necessity and Difficulty. Studies in Business, and Economics. Available at:http://eccsf.ulbsibiu.ro/RePEc/blg/journl/925mihaiu.pdf [10. 5. 2017].

23. Максуров, А.А. (2010). Проблема определения эффективности государственного управления (на примере координационной юридической практики). Государственная власть и местное самоуправление, 10, 1416.

24. Niven, PR. (2006). Balanced Scorecard Step-by-step for Government and Nonprofit Agencies. 2nd ed., Hoboken: John Wiley & Sons.

25. Nielsen P.A. Performance Management, Managerial Authority, and Public Service Performance // Journal of Public Administration Research and Theory. 2014. 24(2):431-458.

26. Niven, P.R. (2003) Balanced Scorecard Step-by-Step for Government and Non Profit Agencies. John Wiley & Sons, New York.

27. Питер Ф. Друкер. Практика менеджмента. Пер. с анг. М.: Манн, Иванов и Фербер, 2014. 416 с.

28. Питер Ф. Друкер. Рынок: как выйти в лидеры. Пер. с анг. М.: Бук Чембер Интернэшнл, 1992. 288 с.

29. Рамперсад X. Универсальная система показателей: Как достигать результатов, сохраняя целостность /Пер. с англ. 3-е изд. М.: Альпина Бизнес Букс, 2006. 352 с.

30. Punniyamoorthy M. and Murali R. (2008). Balanced score for the balanced scorecard: A benchmarking tool//Benchmarking An International Journal 15(4):420-443 • July 2008. DOI: 10.1108/14635770810887230

31. Parmenter David. Key performance indicators: developing, implementing, and using winning KPIs. - Third edition. John Wiley & Sons, inc. 2015.

32. Sanger, M B. (2008). From Measurement to Management: Breaking through the Barriers to State and Local Performance. Public Administration Review 68(s1), pp. S70-S85. DOI: 10.1111/j.1540-6210.2008.00980. x.

33. Сапронова А.В. Ключевые показатели эффективности в контексте оценки профессиональной деятельности государственных служащих// Российское предпринимательство. - 2015. - № 1 (271). - c. 129136. - http://www.creativeconomy.ru/journals/index.php/rp/article/view/39/

34. Talbot, C. (2005). Performance Management In Ferlie, E., Lynn, LE., Pollitt, C., (eds). The Oxford Handbook of Public Management. Oxford: Oxford University Press.

35. Чичелев М., Лялин Е. Методология разработки и применения KPI для государственных служащих: практ. пособие для разработчиков систем KPI в органах государственной власти. Саарбрюккен, 2014. 72 с.

36. Якунин, В., Сулакшин, С., Тимченко, А. (2006). Теоретические аспекты проблемы эффективности государственного управления. Власть, 8, 7-14.

37. Local Government Performance Reporting Framework Strategic Directions Paper 2018-21. Local infrastructure/local government Victoria. Department of Environment, Land, Water and Planning. 2018.

Тацризчи: О.О. Олимжонов, ицтисодиёт фанлари доктори, профессор, Прогнозлаштириш ва макроицтисодий тадцицотлар институти лойща раубари.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.