CC BY
3УДК 622.24 (072.8)
М¥НАЙ ¥ЦГЫМАЛАРЫН САЛУ ТШМДШЮН АРТТЫРУ ТЭС1Л1 РЕТ1НДЕ Б¥РГЫЛАУ ЦОНДЫРГЫЛАРЫН ¥ТЫМДЫ ПАЙДАЛАНУ
САЙЛАУОВ 0РКЕН ГАЛЫМ¥ЛЫ
Мунай-газ инженериясы кафедрасыныц магистранты, Батыс - ^азакстан инновациялык-технологиялык университетi, Орал, ^азакстан
ЕРПАЙЫЗ ГАЛЫМЖАН БАЩОЦЫР¥ЛЫ
Мунай-газ инженериясы кафедрасыныц магистранты, Батыс -^азакстан инновациялык-технологиялы; университетi, Орал, ^азакстан
ЦАРШЫГА Н¥РБОЛ АЗАМАТ¥ЛЫ
Мунай-газ инженериясы кафедрасыныц магистранты, Батыс -^азакстан инновациялык-технологиялык университет^ Орал, ^азакстан
КАЛЕШЕВА ГУЛЬМИРА ЕРМУХАМБЕТОВНА
Мунай-газ инженериясы кафедрасыныц ага окытушысы, Батыс - ^азакстан инновациялык-технологиялык университет^ Орал, ^азакстан
Аннотация. Мацалада мунай мен газга уцгымаларды бургылау кезгнде цолданылатын бургылау цондыргыларыныц неггзгг техникалыц сипаттамалары келтгрглген. Олардыц жогары цунын жэне мунай уцгымаларын салуга кететгн шыгындарды азайтуды ескере отырып, жогары функционалды цаныцтылыгы бар заманауи бургылау цондыргыларын неггзделген тацдау Yлкен мацызга ие. ¥цгымаларды салудыц техникалыц-экономикалыц тшмдшгт арттыру Yшiн бургылау жумыстарын дайындау сатысында ¥цгымаларды салудыц тау-кен-геологиялыц жагдайларын ескере отырып, бургылау цондыргысын оцтайлы тацдау зд1стер1н цолдану взект1 болып табылады.
TyrnHdi свздер: уцгыма, бургылау цондыргылары, жумыс принцит, техникалыц сипаттамалары, бургылау жабдыцтары, бургылау цондыргысыныц тшмдшт.
^азакстанныц мунай-газ кешеншщ алдында турган непзп мшдеттердщ 6ipi техникалык куралдарды - бургылау кондыргыларын (БК) утымды пайдалануга байланысты уцгымалар курылысыныц тшмдшпн арттыру болып табылады.
Геологиялык, курылыс, iздестiру жумыстарыныц кептеген тYрлерiн жерге терец енбей орындау мYмкiн емес:
-пайдалы казбалар кен орындарын iздеу; -кемiрсутек кен орындарын пайдалану; -уцгымалардыц кемегiмен су кабылдауды уйымдастыру; -гимараттар мен курылыстарга кадалар салу; -инженерлш iзденiстер; топыракты 6екiту жэне т. б.
Бул жумыстардыц барлыгы бургылау кондыргылары колданылатын эртYрлi диаметрл1 жэне терецдштеп уцгымаларды орнатуды камтиды. Бургылау кондыргылары: мунай мен газ ендiруге, гылыми эксперименттер жYргiзуге арналган стационарлык [1].
Олар мунарадан, бургылау жабдыктарынан, беру жэне сору соргыларынан, бургылау ерiтiндiсiн ендiруге арналган кондыргылардан, баска жабдыктардан турады; мобильдь жылжымалы жэне ездшнен жYретiн, шынжыр табанды немесе пневматикалык доцгалакты жYрiске орнатылган, оныц негiзгi элементi шасси козгалткышынан жетеп бар немесе езiндiк кYш агрегаты бар айналмалы, соккы немесе аралас типтеп бургылау кондыргысы болып табылады. Бургылау ферма немесе кубырлы дщгекке орнатылган жабдыкпен жYзеге
асырылады, ол тасымалдау кезшде келденец калыпка койылады. Бургылау бургылау куралын баскаратын ротордыц жумысы кезiнде жYредi.
Жук кетерпштш 450тн ZJ70LDB стационарлык бургылау кондыргысы, казiргi замангы бургылау кондыргыларын шыгаруга маманданган ауыр жабдыктыц ipi ендiрушiсi болып табылатын "HONGHUA GROUP" компаниясы шыгарган 7000 метр бургылау терецдш.
^азiрri уакытта "Honghua GROUP" Сычуань мунай жабдыктары компаниясы жер усп бургылау кондыргыларын ендiру бойынша букш элемде екiншi орында, сонымен катар ^ытайда толык бургылау кондыргыларын экспорттау бойынша бiрiншi орында тур.
Бул кондыргыныц ерекшелiгi-айналу жылдамдыгы мен ротордыц айналу моментш сандык жиiлiктi тYрлендiрудi баскару, кашаудагы жYктеменi сандык бакылаумен дербес бургылау функциясы карастырылган, гидравликалык дискiлi тежегiш жэне косалкы электромагнитпк тежегiш бар.
Автоматты роторды баскару жэне кашауды автоматты турде беру жуйеа бургылау кондыргысына сандык баскарылатын жэне жиiлiк тYрлендiргiшi бар бургылау кондыргысы сиякты сипаттамаларга ие болуга мYмкiндiк бередi: бургылаушы оцтайлы параметрлерi бар сенсорлык экран аркылы бургылауды баскарады, бул ецбек шыгындарын айтарлыктай азайтады жэне жумыс тиiмдiлiгiн арттырады.
Бул баскару жYЙесi бургылау процес бойынша деректердi жинауга, сактауга, карауга, басып шыгаруга жэне кашыктан баскаруга мYмкiндiк бередi.
ZJ70LDB аралас электр жэне механикалык жетектi бургылау кондыргысы-электр жетегiн орнатудыц сапалы артыкшылыктарына да, механикалык жетект кондыргыныц Yнемдiлiгiне де ие.
ZJ70LDB бургылау кондыргысы 450 тонна жYк кетерпштш бар Varco TDS-11SA жогаргы жетегiмен, 520атм. Yш 3NB1600HL бургылау соргысымен, G12V190PZL-3/0 маркалы терт куат блогымен жабдыкталган. куаты 810 кВт. Bu Yш дизельдi генератор кондыргысымен жабдыкталган: CAT 3512 A-1020 квт. , C15-292 квт. косалкы генераторлар жэне DGR520-520 квт. Айналым жYЙесiнiц пайдалы келемi 350м3 (5 дана х70м3), ал тазарту жYЙесi мен ерiтiндi дайындау жYЙесi "Swaco"жабдыFымен усынылган. ^ыс мезгiлiнде технологиялык байланган ПКН-2М казандык кондыргысы карастырылган. Шыгарындыларга карсы жабдык 135/8" х 700 атм "Эуе корганысы блогымен жэне" Камерон" фирмасыныц ендiрiс - бакылау станциясымен усынылган.1-кестеде ZJ70LDB бургылау кондыргысыныц техникалык сипаттамасы келтiрiлген.
1кесте - ZJ70LDB бyрFылау кондырFысынын техникалык сипаттамасы келтiрiлген
Б^ тYрi ZJ-70LDB
ШыFарылFан жылы 2011
¥нFымалардын терендiгi 7000 м
Дизель отынына арналFан сыйымдылыктардын кeлемi 110
Ерiтiндi ыдыстарыньщ кeлемi 350 м3
Бул бургылау нYктесiнде курастырылган жэне бургылау куралыныц кемепмен уцгымалар курылысы бойынша технологиялык операцияларды ез бетiнше орындауды камтамасыз ететш бургылау машиналары, механизмдер мен жабдыктар кешенi. ¥цгымаларды бургылауды бYгiнгi кэсiби мобильдi бургылау кондыргыларынсыз елестету киын [2]. ^азiрri кездегi бургылау кондыргыларыныц курамына келесiдей курамдас белштер кiредi:
1) бургылау жабдыктары (тэл жYЙесi, сораптар, шыгыр, уршык, ротор, жетек, жанармай кондыргысы, дизельдi электр станция, пневможYЙелер);
2) бургылау негiздерi (мунара, негiз, каркасты - панельдi жинактала белшектенетiн жабылмалар, т.б);
3) ец кеп жумысты кажет ететш механизация жабдыктары (кашауга берi-летiн жYктеменi реттегiш, KeTepin TYcipy операцияларын автоматтандыруга арналган механизмдер, кубырларга арналган пневматикалык сыналы устагыш, автоматты бургылау кшт^ кeмeкшi шыгыр, пневмобурагыш, жендеу жумыстарына арналган кран, бургылау пpоцeciн баскаратын пульттер, баскару орыны);
4) жуу суйыгын дайындау, тазалау жэне кайта калпына кeлтipy жабдыктары (жендеу блогы, виброелек, кум, саз тазалагыштар, "прекпк сорап, химиялык реагенттерге арналган ыдыс, жуу суйыгы жэне су);
5) манифольд (айдау жYЙeci блогы, дpоcceльдi тиeктi курылгылар, т.б);
6) бургылау кондыргысы блогын жылытуга арналган курылгы (жылыту генераторы, жылу тасымалдауга арналган коммуникация, жылыту радиаторлары).
Мобильдi бургылау кондыргылары ^азакстанныц эpтYpлi кен орындарында колданылады, мысалы: Батыс ^азакстан облысындагы Чинаревск мунай кен орны. Онда мунай уцгымаларын жендеуге арналган TW125 CA-A6 жылжымалы бургылау кондыргысы орнатылды.
TW125 CA-A6 мобильдi кондыргысы "генерация" ПГ бpeндiмeн бipiктipiлгeн кэciпоpындаp тобына юретш "УПЕТ"(Румыния) зауытында шыгарылды. ^ондыргы Roman 75540 MPEG (12x8) автомобиль шассшне орнатылган, гидравликалык баскарылатын телескопиялык дщгеп бар жэне Diesel Caterpillar C 15 ACERT дизeльдi козгалткышымен баскарылады. Бургылау кондыргысыньщ куаты-540 ДС./2100 айн / мин.кондыргы
Мунай жэне газ уцгымаларында бургылау, жендеу жэне жерасты жумыстарын орындайды, максималды жYктeмeci 125 КС шмекте, монтаждау мYмкiндiгi жэне жогары уткырлыгы бар.
Мобильдi бургылау кондыргылары (МБК) бургылаудыц бip нYктeciнeн eкiншiciнe epкiн орын ауыстыру мYмкiн болган орындардагы уцгымаларды бургылауга арналган. МБ^ уцгылар мен шурфтардыц курылгыларында маманданган арнайы техниканыц ерекше тYpi болып табылады. Олар жумыс орнында жылдам жайылатын шнек жабдыктарымен жабдыкталган. Мундай эдic дайындык жумыстарыныц уакытын кыскартуга жэне арнайы бригаданы шакыру кажeттiлiгiн жоюга мYмкiндiк бepeдi. Барлык мобильдi кондыргылардыц нeгiзгi артыкшылыктары олардыц темен куны, жогары манeвpлiлiгi, ягни epкiн козгалуы жэне оцай пайдаланылуы болып табылады. Бiздiц eлiмiздe ец кеп таралган механизмдер - отандык жэне кытайлык машиналар. Бул техниканы жeткiзy жeцiлдiгiнe жэне оныц темен багасына байланысты. Мобильдi eздiгiнeн жYpeтiн кондыргыларда агрегаттар жYк кeтepгiштiгi Yлкeн кeлiк куралында орналасады, рама жэне кабина орнатылады. Жабдыктыц осы тYpiн жылжыту Yшiн косымша кeлiктi кажет eтпeйдi. Агрегат шынжыр табанды тракторларда орнатылады, КАМаЗ рамасы колданылады. Суда бургылауда кондыргыны пайдалану кeзiндe катер немесе баска су кeлiктepi пайдаланылады.
Эздiгiнeн жYpeтiн бургылау кондыргылары енеркэсштш курылыс кeзiндe, мунай жэне газ eндipy кeзiндe, усак шаруашылыкта када орнату Yшiн колданылады. Бургылау козгалткышынан куат алган кезде гидравликалык немесе механикалык жYЙe, электр козгалткышы немесе гидромотор колданылады. Жогарыда аталгандай, ездшнен жYpeтiн агрегаттарга гидравликалык машиналар сыныбы жатады. Гидравликалык жYЙeнiц артыкшылыгы агрегаттыц электрмен коpeктeндipiлyiн кажет eтпeйдi. Бургылау ауырлатылган бурдыц салмагы eceбiнeн жYзeгe асырылады.
Мобильдi кондыргыларга тэн тагы бip конcтpyктивтiк бeлгici - модyльдi жинактау. Эpбip модуль толык зауыттык курастырудан еткен жэне монтаждауга жэне пайдалануга арналган барлык кажeттi жабдыктары (технологиялык жабдык, коммуникациялар, жабындар, жылыту курылгылары) бар кeлiк бipлiгiн бiлдipeдi. Бургылау кондыргыларын модyльдiк куру жабдыкты монтаждау, белшектеу жэне тасымалдау мepзiмдepiн eдэyip кыскартуга мYмкiндiк бepeдi[3]. Бургылау кондыргыларыныц модyльдepiн тасымалдау жалпы пайдалану жолдары бойынша жYзeгe асырылуы мYмкiн, ал модyльдepдiц eздepi монтаждау кезшде кран
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
техникасынсыз етуге мумкшдш беретш гидродомкраттык курылгылармен жабдыкталган. Блок - модульдер бургылау нуктесшде жалпы алацдар, мысалы, циркуляциялык жуйенщ алацы жэне бургылау соргыларыныц алацы курылатындай етiп курастырылады.
Эздiгiнен журетш бургылау кондыргыларыныц артыкшылыктарына келесi елшемдердi жаткызуга болады:
1) Мобильдiлiк бургылау кондыргысы лайыкты жол талгамайтын немесе жук келшшц шассиiне орнатылады;
2) Стационарлык кондыргымен салыстырганда жумыстыц езшдш куны анагурлым темен;
3) Жумыстыц толык циклi аз уакыт алады;
4) ^ызмет керсету мен жендеуде карапайымдылыгы;
5) Жогары енiмдiлiгi мен жаксы техникалык сипаттамалары бар.
Заманауи ездшнен жYретiн жабдыктардыц мYмкiндiктерi бурын тек стационарлык техникада гана кол жетiмдi болатын бiркатар мiндеттердi шешуге мYмкiндiк бередi. Ауысымды куралмен жинактау бiр кондыргыга эр тYрлi параметрлермен бургылау жYргiзуге мYмкiндiк бередi. Жалпы мобильдi бугылау кондыргылары МЕМСТ 16293 - 89 стандартында берiлген шартты руксат етшген iлмектегi жYктеме бойынша тацдалынады.
Мобильдi бургылау кондыргыларында мунаралы-шыгыр блогын орындаудыц ездiгiнен жYретiн немесе жартылай тiзбектi нускасы болуы мYмкiн. ^ондыргылар екi секциялы мачтамен, алдыцгы жагы ашык, енсiз созылгыштармен жабдыкталады. ^ондыргылар бургылаушыныц пультiнен баскару жYЙесi бар непзп механизмдердщ дизель, дизель-электр немесе электрлш реттелетiн жетегiмен дайындалады. Тапсырыс берушiнiц талаптарына байланысты мобильдi бургылау кондыргылары келемi 120-дан 200 куб.м-ге дешнп айналмалы жYЙемен, косалкы жэне тазалау жабдыктарыныц эртYрлi жиынтыктарымен жаракталады. Ресей ендiрiсiнiц ИДЕЛЬ-160 мобильдi бургылау жYЙесi пайдалану жэне барлау уцгымаларын бургылауга, уцгымаларды кYPделi жендеуге, коршаган ауаныц температурасы минус 450С-тан плюс 500С-ка дейiн, орналастыру санаты 1 МЕМСТ 15150 бойынша орташа жэне салкын климатты макроклиматтык аудандарда бYЙiр окпандарын бургылауга арналган.
ИДЕЛЬ-160 кондыргысы келес операцияларды жYргiзуге мYмкiндiк бередi:
1) барлык санаттагы жолдармен жYPу;
2) уцгымада агрегатты монтаждау-белшектеу;
3) уцгыма жабдыктарын монтаждау жэне демонтаждау;
4) соргы штангаларымен, соргы-компрессорлык жэне бургылау кубырларымен кетерiп - ту^ру операциялары;
5) СК^ колонналарын жэне бургылау кубырларын механикаландырылган агыту жэне бурау;
6) мунара манифольды аркылы уцгымаларда цемент кепiрлерiн кою;
7) кумды тыгындарды жэне цемент кетрлерш ротормен немесе туптiк козгалткышпен бургылау;
8) апаттарды жою бойынша устагыш жэне баска да жумыс тYрлерi;
9) уцгымаларды ротормен немесе тYптiк козгалткышпен бургылау. 2 кесте - вздшнен жYретiн шассидегi ИДЕЛЬ-160 ^ сипаттамалары
Параметрлерi Мэндерi
шмектеп максимал сыналы жYктеме, т 200
iлмектегi руксат етiлген жYктеме, т 160
шартты бургылау терецдiгi (Б^ 127), м 3100
шартты жендеу терецдш (Б^ 89), м 7200 40 7200
мунара бшктш, м 40
ротор асты аркалыкка дейiнгi биiктiк, м 4.7/6
бургылау свечасыныц узындыгы, м тэл 18-25
тэл арканы диаметр^ мм 28
тэл жYЙесшщ жабдыкталуы 5х6
ротор Yстелi тесЫнщ диаметр^ мм , 560
ротор Yстелi жэне сыналы кыскышка тYсетiн 1570
руксат етшген статикалык жYктеме кН
дизельдi жетепнщ куаты, кВт 440,810,884
Модульдердi тасымалдау жэне оларды монтаждау ершшт тарткыштар мен гидродомкраттардыц KeMeriMeH жYргiзiледi. ^ондыргыныц модульдерi толык зауыттык дайындыкта орындалган жэне барлык кажетп технологиялык жабдыктарды, соныц iшiнде коммуникацияларды, жылыту жYЙелерiн, баскару пульттерiн жэне т. б. камтиды.
^орытындылай келе, мобильдi бургылау кондыргысыныц параметрi 7000 м теревдштеп осы уцгыма Yшiн артык корга сэйкес келедi деп айтуга болады.
ЭДЕБИЕТЕР
1. Мухин В.М. Бурение нефтяных и газовых скважин учебно-методическое пособие / В. М. Мухин, А. Д. Коробов. — Москва; Саратов : ОАО «Центральный коллектор библиотек «БИБКОМ», 2015 — 44 с. : 21 рис. цв., ч/б. - ISBN 978-5-905563-57-7.
2. Акынбеков Е.К. ¥цгыманыц кисаюы жэне багыттап бургылау. Оку куралы./2-бeлiм/ Е.К. Акынбеков, А.Н. Кутжанов, А.С. Садырбаева. Алматы: «Эверо», 2017. -204б.
3. Технология бурения нефтяных и газовых скважин: в 5 т.: учебник для студентов вузов / под общ. ред. В.П. Овчинникова. - 2-е изд., перераб. и доп. - Тюмень, ТИУ. 2017. т.1 - 584 с., т.2 - 584 с., т.3 - 330 с., т.4 - 562 с., т.5 - 270 с.
