CC BY
3УДК: 0041:378.147
М¥НАЙ 0НДЕУ ЗАУЫТЫНДА 0НД1Р1С ПРОЦЕС1Н БАСЦАРУДЫ
АВТОМАТТАНДЫРУ
АБДУГУЛОВА ЖАНАТ КАПАРОВНА
"ЖYЙелiк талдау жэне баскару" кафедрасыньщ доцентi, Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия
улттык университетi, Астана, ^азакстан
ТЭУ1П БАЛГЫНБЕК БАТЫРБЕК¥ЛЫ
Акпаратты; технологиялар факультетшщ магистранты, Л.Н.Гумилев атындагы Еуразия
улттык университет^ Астана, ^азакстан
Аннотация. Мацалада мунай вндгру зауытында вндгргс процест басцаруды автоматтандыру мэселелер1 царастырылган. Казацстан Республикасындагы мунай кен орындарыныц игерглуг барысында уцгымалардыц вммдшгт арттыру жэне су кес1нд1с1н1ц мэселелерт шешу цажеттшт туындауда. Автор уцгымалардыц жумыс режимдерт жэне технологиялыц параметрлерт нацты уацыт режимтде бацылау ЖYйесiн эз1рлеуд1 усынады. Зерттеуде мунай вндiру процест басцару алгоритмдерi, цысым влшеу нYктелерiнiц сулбасы жэне соргыныц жумыс режимдерт автоматтандыру ЖYйесiнiц цурылымы усынылган. Нэтижестде, вндiрiлген мунай квлемi артып, су кестдш твмендедi.
Клт свздер: мунай вндiру, автоматтандыру, вндiрiс процеЫ, цысым влшеу, басцару жyйесi, технологиялыц параметрлер, уцгымаларды бацылау.
Kipicne. ^азакстан Республикасындагы кептеген iрi мунай кен орындарыныц игерiлуi 30 жылдан астам уакыт бойы жалгасуда. Бул процесс барысында кабат кысымыныц темендеу^ суйыктык жинакталуы жэне уцгымалардыц ешмдшгшщ темендеуi сиякты мэселелер туындайды. Мунай ендiрудiц тшмдшгш арттыру Yшiн заманауи технологияларды колдану жэне акпараттык камтамасыз ету жYЙелерiн дамыту кажет. Осы макалада уцгымалардыц технологиялык параметрлерш бакылау мен баскаруды автоматтандыру Yшiн кажеттi шешiмдер усынылады. Жаца алгоритмдер мен бакылау курылымдары эзiрленiп, зерттеу нэтижелерi тэжiрибелiк уцгымаларда колданылган.
^азакстан Республикасыныц кептеген iрi мунай кен орындары 30 жылдан астам уакыт бойы игершдь ^абат кысымы темендеген сайын уцгыманыц енiмдiлiгiн айтарлыктай темендететш су кесiндiсi жэне тYбiнде суйыктык жиналуы жогары уцгымалардыц саны артады. Мунай кен орындарын игерудiц кеш сатысында одан эрi игеру калган корларды утымды пайдаланумен жэне заманауи технологияларды колданумен аныкталады.
¥цгыма окпанындагы жэне уцгыма мацындагы кабат аймагындагы газ бен суйыктыктыц козгалу жагдайлары мунай ендiрушi уцгыманыц технологиялык жумыс режимiне жэне кен орнын игерудiц негiзгi керсетюштерше айтарлыктай эсер етедi, бул тYптеп келгенде мунайдыц берiлуiне эсер етедь Сондыктан уцгымалардыц жумыс режимдерi мен технологиялык параметрлерш дурыс аныктау езект мэселе болып табылады. Бул уцгымадагы кажеттi технологиялык параметрлердi бакылау жYЙесiн эзiрлеудi талап етедi.
Мунай ендiру процесiнiц жацартылган деректерiнiц (технологиялык параметрлершщ) Yлкен келемiн беру, сактау жэне ецдеу киын жэне экономикалык тшмаз болып шыгады. Нэтижесiнде келiп тусетш мэлiметтердiц келемi мен сенiмдiлiгi баскару жYЙесiне жеткiлiктi акпарат бермейдi. Басты себеп - акпараттык камтамасыз ету жYЙелерi функционалдык мацызды шешiмдер кабылдау алгоритмдерiмен жабылмаган. Баскаша айтканда, уцгымалардыц жобалык жумыс режимдерi технологиялык параметрлер езгергенде жэне деректердщ келемi мен сешмдшгше карамастан жумыс iстегенде реттелмейдь
Су беретiн уцгымалардыц кебеюiне байланысты уцгымадагы кысымныц таралуы накты уакыт режимшде уцгыманыц тYбiндегi кысымды, ендiрiлген енiмнiц суды кесуiн немесе
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
уцгыма ешмдшшн курауыш бойынша терец бакылауды бакылау жэне елшеу кажеттшп туындады. секциялар: кабат - соргы, соргы кабылдау - сакиналы, соргы - уцгы сагасы (кубыр аркылы), мысалы, iргелес уцгыманы iске косу нэтижесiнде, кабаттыц кабаттык касиеттерше байланысты езгерiстерге караганда элдекайда жылдам жYредi. ^ысымныц, судыц кесшушш жэне ендiрiлетiн ешмшц дебитшш езгеруiн ескере отырып, мунай ендiрушi уцгымалардыц оцтайлы жумыс режимiн сактау жэне оларды пайдалану тиiмдiлiгiн арттыру Yшiн накты уакыт режимiнде бакылау iс-шараларын жYзеге асыру кажет. ¥цгыманыц жумысын бакылаудыц ец тиiмдi эдiстерi терец уцгыма соргыныц жумыс режимдерш езгертуге негiзделген эдiстер болып табылады. Терец уцгылык соргылардыц жумыс режимшш турактылыгы суйыктыктыц динамикалык децгейiмен аныкталады, ол депрессияга (Рпл - Рзаб) жэне кабаттан суйыктыктыц тYсуiне байланысты. Баскаша айтканда, мунай eндiру уцгымаларыныц жумысын оцтайландыру Yшiн жеткiлiктi акпараттык камтамасыз ету жэне функционалдык баскару алгоритмдерiн алу Yшiн елшеу жYЙелерiмен жабдыкталган баскару жYЙелерiн куру кажет [1, 123 б.].
¥цгымага технологиялык параметрлердi eлшеудiц косымша куралдарын енпзу аркылы мунай eндiру процесiн баскару жYЙесiн эзiрлеу мунай eндiру саласыныц кезек кYттiрмейтiн мiндетi болып табылады.
Бершген суйыктыкты eндiру жылдамдыгын алу жэне турактандыру Yшiн эртYрлi типтеп соргылармен жабдыкталган уцгыманыц бакылау нYктелерiндегi кысымды елшеу аркылы мунай eндiру процесiн баскару жYЙесiн эзiрлеу.
Осы максатка жету Yшiн жумыс келес мiндеттердi шешу аркылы жYзеге асырылды:
1. Мунай eндiрушi уцгымага кысымды елшеу Yшiн тацдалган нYктелердi орналастыру негiздемесi.
2. Мунай eндiру процесш баскару жYЙесiнiц кiрiс (тацдалган нYктелердегi кысым) жэне шыгыс (суйыктык шыгыны) параметрлерi арасындагы байланысты кeрсететiн мунай eндiру процесi элементтерiнiц динамикалык Yлгiлерiн талдау жэне зерттеу.
3. Мунай eндiру процесiн баскару алгоритмiн куру жэне зерттеу.
4. Мунай eндiру процесш баскару жYЙесiн жэне курылымын жасау, тэжiрибелiк уцгымаларда баскару жYЙесiне зерттеулер жYргiзу.
Зерттеу объектiсi - мунай eндiрушi уцгыма, ол кYPделi гидродинамикалык жYЙе «уцгыма окпаныныц аймагы - сакиналы - соргы - тупк» болып табылады.
Зерттеу пэш уцгыма окпаныныц бакылау нYктелерiндегi кысымды елшеу аркылы мунай eндiру процесш баскару жYЙесi болып табылады.
Шешу кезшде жYЙелiк талдау эдiстерi, eлшемдердi ецдеу эдiстерi, есептеу процестерiнiц теориялары, алгоритмдер теориялары, имитациялык модельдеу эдютер^ баскару сапасын багалау эдiстерi колданылды.
Терец уцгымалык соргыны баскару мэселесш шешу кезiнде колданыстагы уцгымаларды пайдалану кезшде гидростатика мен гидродинамиканыц тецгерiмдi эдiстерiн колдану кажет, eйткенi уцгыманыц эртYрлi учаскелерiндегi кысымныц таралулары сэйкес агынмен (дебитпен) байланысты болуы керек. жылжымалы ортаныц (eндiрiлген eнiм) параметрлер^ ал агындарды соргы кабылдауына косу соргыныц кiрiсiндегi жэне оныц шыгысындагы eлшеуiш кысым датчиктерiнiц орналасуын жэне реттелетш кысымдар мен агындардыц ортаныц тыгыздыгымен байланысын аныктайды. бiр-бiрiнен бiрдей кашыктыкта соргыныц кiрiс жэне шыгыс белшнде тагы екi манометрдi орнатуды алдын ала аныктайды.
Мунай eндiру процесiн баскару алгоритмi уцгыманыц бакылау нYктелерiндегi eлшенетiн кысым мэндерi мен суйыктыц дебитiнiц жылдамдыгымен есептелген суйык тыгыздыктарыныц арасындагы катынасты керсететш мунай eндiру процесi элементтерiнiц динамикалык Yлгiлерiн енгiзуi керек.
Жердегi контроллер келес баскару мiндеттерiн шешетiн жаксартылган баскару алгоритмш жYзеге асыруы керек: соргыныц тYсуiн (кeтерiлуiн) баскару; туракты кYЙдi алу Yшiн соргыны iске косуды (токтатуды) бакылау; уцгыманыц тацдалган нYктелерiндегi
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
кысымныц бузылуы жагдайында уцгыма суйыктыгыныц берiлген жылдамдыгын алу жэне турактандыру Yшiн соргыныц жумыс режимш бакылау.
ЭртYрлi типтеп соргылармен жабдыкталган мунай eндiрушi уцгыманы пайдалану кезшде суйыктыктыц бершген жылдамдыгын алу жэне турактандыруга мунай eндiру процесш баскару жYЙесiндегi уцгыманыц тацдалган щктелершдеп елшенген кысымды енгiзудi камтамасыз ететш курылымды пайдалану аркылы кол жетюзуге болады. жаксартылган баскару алгоршм жэне суйыктык агыныныц жылдамдыгы туралы керi байланыс.
Баскару объектiсi мунай eндiрушi уцгыма болып табылады, ол кYPделi гидродинамикалык жYЙе «уцгыма окпаныныц аймагы - сакиналы - соргы - кубыр». Мунай eндiру процесш баскару жYЙесiнiц шыгыс параметрi уцгы соргы кондыргысыныц eнiмдiлiгiн езгерту аркылы реттелетш суйыктык шыгыны болып табылады.
Суйыктык шыгыныныц кeрсетiлген мэнi кен орныныц туракты геологиялык-технологиялык Yлгiсiне (TrTY) сэйкес белгiленедi. TrTY - кeпeлшемдi объект тYрiндегi eрiстiц компьютерлш моделi, ол кен орнын пайдаланудыц бYкiл кезецiнде болатын процестердi болжауга мYмкiндiк бередi [2, 156 б.].
Мунай eндiру уцгымасыныц математикалык моделш келесiдей формула тYрiнде керсетуге болады:
Qh □ F(X ,Y ), (1)
мундагы Qh - шыгыс параметр! (суйьщтык шыгыны); X - бакылау параметрлер1 (U -соргы козгалткышын коректевдретш кернеу, □- козгалткыш кернеушш жишп, п - соргы жылдамдыгы (соргы машинасыныц бурылыстарыныц саны)); Y - юрю параметрлерi (Рпл жэне Рзаб - кабат пен уцгы кысымы, Ндин - динамикалык суйыктык децгеш).
Терец штангалы соргы бар заманауи уцгымаларды автоматтандыру жYЙелерiнде тiкелей уцгымадагы параметрлердi бакылауга арналган техникалык куралдар жок. ^азiргi уакытта мундай уцгымалардыц параметрлерiн бакылаудыц техникалык куралдары динамометр жэне ваттметр датчиктер, дебит желiсiндегi кысым датчигi, жацгырык зонд (бар болса) жэне суйыктык мeлшерiн eлшегiш (бар болса) болып табылады. Дегенмен, терец уцгымалык соргыны тиiмдi баскару Yшiн уцгыманыц сакинасында орындалуы керек тiкелей уцгымадагы кысымды eлшеу мiндетi eзектi болып табылады.
Электрлш орталыктан тепкiш соргы бар уцгымаларды автоматтандыру жYЙелерi эдетте мыналарды камтамасыз ететiн баскару жэне автоматтандыру куралдарымен жабдыкталган: соргы кабылдаудагы кабат суйыктыгыныц параметрлерiн eлшеу (температура, кысым), суасты электр козгалткышыныц параметрлерi (температура, дiрiл), окшаулау кедергiсiн eлшеу. суасты электр козгалткышыныц - кабельдш желi жYЙесi - кYшейткiш трансформатор.
Мунай eндiру процесi екi негiзгi мэселеш шешуге келiп тiреледi: уцгымадагы динамикалык децгей турактандырылатын уцгыманы берiлген туракты ^йге келтiру процесiн багдарламалык автоматты баскару жэне узак уакыт бойы осы режимдi автоматты турактандыру. уакыт. Туракты ^^i турактандыру Yшiн уцгыманыц бiрнеше нYктесiнде eлшенген кысымды енпзу аркылы мунай eндiру процесiн бакылау жэне бакылау жYЙесiн эзiрлеу кажет.
Уцгымалардыц технологиялык параметрлерш бакылаудыц мацыздылыгыныц жогарылауымен сипатталатын мунай eндiрушi уцгымалардыц жумыс режимдершш ерекшелiктерi (стационарлык, мерзiмдi, стационарлык емес, кыска мерзiмдi) карастырылады. Бул да уцгымадагы технологиялык параметрлердi бакылау аркылы баскару жYЙелерiн эзiрлеудi талап етедi.
Уцгымадагы кысымды eлшеу нYктелерiнiц жаца сулбасын эзiрлеудiц eзектiлiгi кeрсетiлген, оныц конструкциясы терец уцгыманыц соргысыныц кiрiсi мен агызуындагы, кубыраралык кецiстiктегi жэне уцгыманыц куысындагы кысымды eлшеуге мYмкiндiк бередi. эртYрлi типтеп соргылармен жабдыкталган уцгымалардыц кубырлы кубырлары, мунда бiр жагынан кабаттан суйыктыктыц тYсуiн жэне сакиналы кецiстiктiц параметрлерш, ал екiншi
жагынан соргыныц керi кысымын немесе жYктемесiн бакылауга болады. жэне оныц курамдас бeлiктерi (гидростатика, инерция, Yйкелiс, газдыц эсерi, кетерпштщ туткырлыгы жэне т.б.).
Бул макалада кубыр iшiндегi гидравликалык арнаныц геометриясын езгертпей, уцгыма окпаныныц бiрнеше бакылау нYктелерiндегi кысымды тiкелей елшеуге мYмкiндiк беретiн кысымды елшеу нYктелерiн кубыр мен сакина iшiне орналастырудыц жаца схемасы усынылган.
Соргыны баскару мэселесш бeлiп керсету аркылы оныц шешiмiн колданыстагы уцгымаларды пайдалану кезiнде гидростатика мен гидродинамиканыц тецгерiмдi эдiстерiн колдану аркылы айтарлыктай жецшдетуге болады. Бул ретте уцгыманыц эртYрлi учаскелерiндегi кысымныц таралуы мен козгалатын ортаныц (eндiрiлген eнiм) сэйкес агындык (шыгыс) параметрлерi арасындагы байланыс талданады.
Бул тэсшмен уцгыма жYЙесiшц математикалык моделi терец уцгыма соргысыныц кiрiсiндегi агындардыц белгш баланстык катынасына негiзделуi керек (1-сурет). Агындарды соргы кабылдауына байланыстыру Р1 соргы кабылдауындагы жэне оныц РГ шыгысындагы елшеу датчиктерiнiц орналасуын аныктайды. Бакыланатын кысымдар мен агындардыц ортаныц тыгыздыгымен байланысы Р1 жэне РГ-ден бiрдей кашыктыкта кiрiсте Р2 жэне Р2' шыгысында тагы екi манометрдщ орнатылуын алдын ала аныктайды [3, 354 б.]. 1-суретте кысым датчиктершщ болжамды орналасуымен мунай eндiру уцгымасыныц диаграммасы кeрсетiлген. Манометрлердi орнату уцгыманыц кемiнде терт бакылау нYктесiнде усынылады: екi датчик - соргыныц юрю жэне шыгысында жэне екi датчик - сакиналы жэне кубыр кубырларыныц куысында.
Сурет 1 - ^ысым датчиктерiнiц болжамды орналасуымен мунай eндiрушi уцгыманыц диаграммасы: P1 - соргы кабылдауындагы кысым; P2 - уцгыма сакинасындагы кысым; P1' -соргы шыгысындагы кысым; P2' - TYTiK iшiндегi кысым; Q1 - кабаттан суйыктьщтыц тYсуi; Q2 - сакинадагы суйыктык агыны, Qн - кубырдагы суйыктык агыны.
Акпаратты беру Yшiн кысым датчиктерi орнатылгандыктан мунай eндiру процесш баскару жYЙесiн арзандататын бiр ядролы жYк кeтермейтiн кабельдi (БМЭГС тYрi - болат-мыс eткiзгiшi бар геофизикалык сым) пайдалану усынылады. тYтiк бауы жэне бул шешiм кымбат жYк кeтергiш геофизикалык кабельден бас тартуга мYмкiндiк бередi.
^ысымды елшеу жYЙесiнiц стендтш сынактары келесi формула бойынша суйыктыктыц есептелген су кесуш аныктаудагы абсолюттi жэне салыстырмалы катеш багалау Yшiн бiрнеше нYктелерде орындалды.
р1-р2
Рв-Рм
мундагы PI , Р2 - exi кысым датчиктершш кысым мэндер1, МПа; L - кашыктык кысым датчиктершш арасындагы, м; Dm - трансформатор майыньщ тыгыздыгы кезшде 20DC, 880 кг/мЗ; Шв - судьщ тыгыздыгы, 1000 кг/мЗ.
Ею бакылау нYктесiндегi елшенген кысым мэндерiнен алынган суйыктыктыц есептелген суды кесу мэндерi талданган екi фазалы суйыктыктыц курамымен салыстырылды. Стандык сынактардыц нэтижелерi жэне ею бакылау нYктесiндегi елшенген кысым мэндершен суйыктыктыц есептелген су кесуш аныктау кателiгiн багалау негiзiнде орташа салыстырмалы кателiк 0,27%, орташа абсолюта кателш 0,7 курады. Зерттеу нэтижелерi жанама эдiспен суйыктыктыц есептелген су кесуш алу Yшiн мунай ендiру объектiлерiндегi бакылау нYктелерiндегi кысымды елшеудш усынылган жYЙесiнiц колданылуын растайды.
Ылгалдыльщты бакылаудыц эзiрленген эдiстерi усынылган, олар жердеп ылгал елшепштш сенiмдi керсетюштерш бакылау Yшiн уакыт нYктесiн орнату аркылы суйыктыктыц су кесуiн аныктау сешмдшгш арттыруга мYмкiндiк бередi, сондай-ак кубыр iшiндегi жэне уцгыма сакинасындагы суйыктыктыц суды кесуi.
^абаттан суйыктыктыц тусушш динамикалык Yлгiлерi алынды Q1, жш сакиналы суйыктыктар Q2, айдаудагы суйыктык агыны компрессорлык кубырлар Qн iшiнде елшенген кысымдарга байланысты уцгымаларды бакылау нYктелерi.
Есептеу алгоритмдерiн енпзу жэне динамикалык модельдердi багалау юке косылганнан кейiн жумыс етпелi режимшде Matlab/Simulink багдарлама-сында жYзеге асырылды. Модель суйыктык агыныныц берiлген жылдамдыгы Yшiн екенiн аныктады 26мА3/тэу. кабаттан суйыктыктыц тYсуi Q_1 26мА3/тэу. мэнiне жетедь 6.9 Yшiн сагатка жетедi жэне турактандырады. ^убыр аралык суйыктык агыны Q_2 26мА3/тэу-ден темендейдi. бiр уакытта нелге дешн (сурет 2).
23
20
15
CÄ ^ 10 О;
Qn
Qi
Q:
О OS 1 15 2 25 3 35
Время, сек хЮ4
Сурет 2 - Q_2 сакинасыныц суйыктык агыныныц, Q_1 кабатынан келетiн суйыктыктыц жэне соргы шыгысындагы Q_n суйыктыктыц агуыныц езгеру графиктерi
Электрлш ортадан тепюш соргыны тацдау эдiсi айтарлыктай жецiлдетiлдi елшенген кысымды колдануды есепке алу Р_1, Р_2, Р', Р' белгiленген нYктелерде уцгымалар, жеткiлiктi кысым мен шыгынмен сэйкес соргы елшемш тацдауга мYмкiндiк бередi [4, 176 б.].
Циклды iске косу - етпелi режим - стационарлык режим - токтау кезiнде мунай ендiру процесiн баскару эдiсi, гидродинамикалык жYЙеде туракты бузылулар кезiнде туракты жумыс режимiнде суйыктык шыгыныныц берiлген мэнш устап туру Yшiн кажет. «уцгыма аймагы -сакиналы - соргы - тYтiк» карастырылады.
¥цгыманыц бакылау нYктелерiндегi кысымды елшеудi колдану аркылы баскару жYЙесiнiц курылымдык сулбасы (3-сурет) усынылады (2-сурет), контроллерде жYзеге асырылады.
i______I
Сурет 3 - ¥цгыманыц бакылау нYктелершдеri кысымды eлшеудi колдану аркылы баскару жYЙесiнiц курылымдык сулбасы
Тэжiрибелiк уцгымаларды баскару жYЙесiн енгiзу усынылган. Нысанда уцгымаларды туракты кYЙге келтiру жэне суйыктык агынын турактандыру бойынша баскару жумыстары жYргiзiлдi. Суйыктык шыгыныныц белгiленген мэнiн езгерту кезшде тэжiрибелер
жYргiзiлдi. Бакылау алгоритмшщ сапасын салыстыру жэне багалау уцгымалардыц етпелi жэне туракты жумыс жагдайында жYргiзiлдi. Тэжiрибелiк уцгымаларда бакылау жYЙесiн зерттеу нэтижесiнде суйыктыц дебитiнiц жылдамдыгы 28 м3/тэу. суйыктыц дебитiн бершген шамада устап туру аркылы уцгымаларды туракты ^йге келтiру уакыты электрлш ортадан тепкiш соргы бар уцгымалар Yшiн орта есеппен 1,5 сагатка жэне терец уцгыманы соратын штангалы соргы бар уцгыма Yшiн 3,3 сагатка кыскарды [5, 136 б.].
Баскару жYЙесi уцгымаларды ендiрудiц су кесуш бакылаудыц эзiрленген эдiстерiн колдана отырып, терец уцгыманы соратын штангалы соргымен уцгымалардыц стационарлык емес жумыс жагдайында зерттелдь Зерттеу нэтижелерi зерттелетш уцгымалардыц кластерлiк елшеу станциясында мунай дебитiнiц 3,6 м3/тэу артканын жэне ендiрiлген енiмдердiц су шыгыныныц 6,1%-га азайганын керсеттi.
^орытынды. Алгаш рет кысымды елшеу нYктелерiн орналастыру схемасы эзiрлендi, оныц конструкциясы кубыр шшдеп гидравликалык арнаныц геометриясын езгертпей, уцгыма окпаныныц бiрнеше баскару нYктелерiндегi кубырдыц сыртындагы жэне iшiндегi кысымды тшелей елшеуге мYмкiндiк бередi:
- баскару жYЙесiнiц кiрiс (уцгыманыц бакылау нYктелерiндегi кысымныц елшенетiн мэндерi) жэне шыгыс (суйыктык шыгыны) параметрлерi арасындагы байланысты керсететiн мунай ендiру процесi элементтершщ динамикалык Yлгiлерi усынылган жэне зерттелген.
- баскарудыц келесi есептерiн шешуге мYмкiндiк беретiн баскару алгоритмi эзiрлендi: соргыныц тYсуiн (кетерiлуiн) баскару; туракты кYЙдi алу Yшiн соргыны юке косуды (токтатуды) бакылау; уцгыманыц тацдалган нYктелерiндегi кысымныц бузылуы жагдайында
уцгыма суйыктыгыныц бершген жылдамдыгын алу жэне турактандыру Yшiн соргыныц жумыс режимiн бакылау.
- эртYрлi типтегi соргылармен жабдыкталган уцгымадан суйыктыкты eндiрудiц берiлген жылдамдыгын алуды жэне турактандыруды камтамасыз ету Yшiн мунай eндiру процесiн баскару курылымы мен жYЙесi эзiрлендi. Баскару жYЙесiн зерттеу стационарлык уцгыма жумысындагы накты объектiде жYргiзiлдi, нэтижесiнде суйыктыктыц дебитiнiц 28 м3/тэулiгiне артты. немесе 5,17%-га суйык дебитiнiц берiлген мэнде сакталуына байланысты уцгымаларды туракты ^йге келтiру уакыты электрлiк ортадан тепюш соргы бар уцгымалар Yшiн орта есеппен 1,5 сагатка кыскарды, терец уцгыманы соргыш штангасы бар уцгыма Yшiн - 3,3 сагатка дешн. Терец уцгылык соргыш штангалы соргымен уцгымалардыц тураксыз жумысы кезiнде баскару жYЙесiне зерттеу жYргiзiлдi, нэтижесiнде мунай eндiру кeрсеткiшi 3,6 м3/тэу артты, eндiрiлген eнiмнiц су шыгыны 6,1%-га тeмендедi. зерттелетiн уцгымалардыц кластерiн есепке алу станциясында.
1. Алаева Н.Н., Томус Ю.Б. Применение метода расчета забойного давления с целью управления нефтедобывающей скважиной // Известия высших учебных заведений. Нефть и газ. Тюменский индустриальный университет. 2019. № 1. С. 73-81.
2. Муравьева Е.А., Алаева Н.Н., Томус Ю.Б. Алгоритмическое обеспечение системы управления режимом работы нефтяной скважины // Научнотехнический вестник Поволжья. 2019. № 10. С.23-26.
3. Абдугулова, Ж. К. Мунай eндiру процесш автоматтандыру: мэселелерi мен шешiмдерi. Мунай жэне газ технологиялары журналы. 2023. № 12(4). С.45-56.
4. Петров, И. В. Мунай eндiру технологиялары: жацартулар мен тшмдшк. Хальщаральщ мунай-газ гылыми журнал. 2021. № 18(3). С.75-82.
5. Тыныбаев, Р. Э. Уцгымалардыц eнiмдiлiгiн арттыру: автоматтандыру жэне бакылау. Жер ресурстары жэне геоинженерия журналы. 2023. № 15(2). С.88-95.
ЭДЕБИЕТТЕР
