11Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
muammo va yechimlar
LOTIN VA YUNON ASLI TIBBIY ATAMALARNING QO'LLASH USULLARI BO'YICHA QIYOSIY XARAKTERISTIKALAR.
Shahnoza Esonovna Abrayeva
Toshkent tibbiyot akademiyasi Pedagogika, psixologiya va tillar kafedrasi o'qituvchisi
ANNOTATSIYA
Maqola lotin va yunon tilidagi tibbiy atamalarning o'ziga xos xususiyatlariga bag'ishlangan. Anatomik va klinik atamalardan misollar yordamida lotincha atama va yunon atamalarining turli tuzilishi va funksiyalarini tasvirlangan. Klinik terminologiyada yunoncha kelib chiqqan qisqa va ixcham klinik atama ustunlik qiladi. Muayyan tilning ma'lum bir sohada ustunlik qilishi bu atamaning lotin yoki yunoncha tabiati bilan izohlanadi. Shu bilan birga, foydalanish an'anasi tufayli ushbu qoidadan istisnolar mavjud.
Kalit so'zlar: tibbiy atama, anatomik terminologiya, klinik terminologiya, atama elementi, lingvistik moslik, motivatsiya belgilari.
АННОТАЦИЯ
Статья посвящена особенностям медицинских терминов на латыни и греческом языке. Описывает различные структуры и функции латинских и греческих терминов, используя примеры из анатомических и клинических терминов. В клинической терминологии преобладают короткие и лаконичные клинические термины греческого происхождения. Преобладание того или иного языка в той или иной области объясняется латинской или греческой природой этого термина. Однако в силу традиций употребления из этого правила есть исключения.
Ключевые слова: медицинский термин, анатомическая терминология, клиническая терминология, термоэлемент, языковая совместимость, мотивационные признаки.
ANNOTATION
The article is devoted to the peculiarities of medical terms in Latin and Greek. Describes the various structures and functions of Latin terms and Greek terms using examples from anatomical and clinical terms. Clinical terminology dominated by a short and concise clinical term of Greek origin. The predominance of a particular
400
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
language in a particular field explained by the Latin or Greek nature of the term. However, due to the tradition of usage, there are exceptions to this rule.
Keywords: medical term, anatomical terminology, clinical terminology, term element, linguistic compatibility, motivational signs.
Anatomik terminologiyaning ildizlari qadimgi davrlarga borib taqaladi. Anatomik terminologiya Gippokrat (miloddan avvalgi 460-375) va Klavdiy Galen (milodiy 129-200) nomlari bilan bog'liq. Yozma an'ana Kos va Kniddagi yunon tibbiyot maktablaridan boshlanadi, ularning eng muhim vakili Gippokrat (miloddan avvalgi 460-377). Tana qismlarining birinchi belgilari va kasalliklarning nomlari shu vaqtga to'g'ri keladi. Miloddan avvalgi 280-yillarda (III asr) Iskandariya kutubxonasida nomsiz qadimgi yunon asarlari (700 mingdan ortiq papirus varaqlari) qadimgi yunon tibbiyotining entsiklopediyasi bo'lgan "Gippokratlar to'plami" ga birlashtirilgan. Lotin tilidagi eng qadimgi tibbiy risola Aulus Korneliy Tsels tomonidan yozilgan. Unda Rim tibbiyotining yutuqlari batafsil bayon etilgan. Rimliklarning tabiatshunoslik sohasidagi ilg'or qarashlari Tit Lukretsiy Kara asarlarida o'z ifodasini topgan. U Fridrix Yakob Henle (1809-1885) asarlariga asoslangan. 19-asr oxirida anatomiyada 50000 ga yaqin atamalar ishlatilgan. Ko'pgina atamalar bir xil ma'noni anglatadi. Bazel nomenklaturasi tartiblilik va standartlashtirish idealidan yiroq edi, lekin u baribir atamalar sonini 5528 tagacha qisqartirishga muvaffaq bo'ldi. 1935-yilda Xalqaro anatomiya uyushmalari federatsiyasi Yena anatomik nomenklaturasini qabul qildi. Quyidagi ro'yxat 1955 yilda qabul qilingan, Parij anatomik nomenklaturasi Nomina Anatomica, 5640 ta atamani o'z ichiga olgan. 1998-yilda anatomik ro'yxatning so'nggi nashri -Terminologia Anatomica tasdiqlandi. Bu oxirgi variant lotin va ingliz tillarida mavjud. Tibbiyot tili antik davrdan boshlab o'z rivojlanishining dastlabki bosqichlarida eng tub va keskin o'zgarishlarni boshidan kechirgan. Ko'p asrlar davomida shifokorlar va olimlar atamalarning nomlarini mustaqil ravishda ixtiro qildilar.
Lotin tibbiyot terminologiyasini, uning kelib chiqishi va hozirgi holatini yanada o'rganish uning rivojlanish qonuniyatlarini chuqur bilish tufayli tibbiyot oliy o'quv yurtlarida lotin tibbiyoti terminologiyasini o'qitishni takomillashtirishga qaratilgan.
Tadqiqot maqsadlari:
1) klinik terminologiya sohasida yunon tili, anatomik terminologiya sohasida lotin tili ustunlik qilish sabablarini aniqlash;
401
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
2) lotincha atamalar va yunoncha atamalarning qiyosiy tavsifini o'tkazish;
3) lotin va lotinlashtirilgan yunon atamalari o'rtasidagi funksional farqlarni aniqlash;
4) ba'zi klinik atamalarning etimologik ildizlarini o'rnatish.
Tibbiyot terminologiyasi makroterminal tizim yoki tizimlar tizimidir. Bu shuni anglatadiki, u bir qator alohida mustaqil quyi tizimlardan iborat bo'lib, ularning har biri alohida tibbiy bilim sohasiga xizmat qiladi. Shunday qilib, har bir atama ma'lum bir quyi tizimning elementi hisoblanadi: anatomik, gistologik, embriologik, terapevtik, immunologik, biokimyoviy va boshqalar. Har bir quyi tizim tushunchalarning muayyan ilmiy tasnifini aks ettiradi. Makrotermlar tizimida farmatsevtika terminologiyasi bilan bir qatorda anatomik nomenklatura va klinik terminologiya yetakchi o'rinlarni egallaydi. Shuning uchun tibbiyot talabalari lotin tibbiyot terminologiyasini o'rganishni ushbu uchta asosiy quyi tizimdan boshlaydilar. Ushbu maqolada biz anatomik terminologiya va klinik terminologiyaga e'tibor qaratamiz, chunki ular lotin va yunoncha atamalardan foydalanishdagi nutq farqini aniq ko'rsatib beradi.
Hozirgi vaqtda terminologiya masalalari mahalliy tadqiqotchilarni alohida qiziqtirmoqda. Buning sababi shundaki, tibbiy bilimlar rivojlanishining hozirgi bosqichi atamalarni tanlash va qurish sohasida qat'iy ilmiy asoslanganlik bilan tavsiflanadi.
REFERENCES
1. Chernyavskiy M.N. Lotin tili va tibbiyot terminologiyasi asoslari. M.: M. 2002 yil.
2. Esonovna, A. S. (2020). Linguistic features of Latin and Greek synonymous morphemes in the lexical system of the french language. International scientific review, (LXXII), 47-48.
3. Esonovna, A. S. (2023). Substitution of Latin and Greek Morphemes in Words in Medical Terminology. Central Asian Journal of Theoretical and Applied Science, 4(2), 32-34.
4. Ziyoda, A., Mukaddam, S., & Shakhnoza, A. (2019). Communicative peculiarities of impersonal sentences in English discourse. Вопросы науки и образования, (7 (53)), 82-84.
5. Esonovna, A. S. (2023). LOTIN VA YUNON TILLARINING TIBBIYOT TERMINOLOGIYASIDAGI O 'RNI.
6. Abrayeva, S. E., Esanov, U. J., Saydullayeva, M. A., & Shirinkulova, S. M. (2022). Linguistic Features of Latin and Greek Synonymous Morphemes in the Lexical System of the French Language (Based on Medical Texts).
402
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
muammo va yechimlar
7. Shahnoza, A. (2022). ФРАНЦУЗ ТИЛИ ТИББИЙ ТЕРМИНОЛОГИЯСИДА СТАТИСТИК-КОМБИНАТОР МЕТОДЛАРНИНГ ИШЛАТИШИ.
8. Абраева, Ш. Э. (2023). ЛОТИН ВА ЮНОН МОРФЕМАЛАРИНИНГ ТИББИЁТ МАТНЛАРИДА ТАКСИМЛАНИШИ ВА КУЛЛАНИЛИШИ. Scientific Impulse, 7(6), 1255-1258.
9. Abrayeva, S. (2022). DYU GARA ASARLARIDAGI FRAZEOLOGIK BIRLIKLARNING FUNKSIONAL STILISTIK VAZIFALARI.
10.Esonovna, A. S. (2021). Аpplication of latin and greek synonymic morphemes in medical terminology of the french language.
n.Esonovna, A. S. (2023). TIBBIYOT TERMINOLOGIYASIDA LOTIN VA YUNON TILLARINING AHAMIYATI.
Esonovna, A. S. (2023). ZAMONAVIY TIBBIYOTNING TERMINOLOGIK TIZIMI. Новости образования: исследование в XXI
403
April 26, 2024
