0Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
LOTIN TILINING TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI
Ozoda Axtamovna Muhammedova
TMA Pedagogika, psixologiya va tillar kafedrasi o'qituvchisi Axtamovna777@gmail .com
Jurabek Shavkatjon o'g'li Azimov
TMA 2-davolash fakulteti 201-guruh talabasi azimovjurabek449@gmail.com
ANNOTATSIYA
Maqolada hozirgi davrda lotin tilining tibbiyotdagi o'rni tahlil qilinadi. Lotin tili katolik dinining asosiy tili bo'lib, asosan tibbiyotda anatomik, klinik va farmatsevtik atamalarni shakllantirish uchun ishlatiladi. G'arbiy Yevropa tillarining shakllanishida va rus tiliga o'zlashtirilgan so'zlar va professional iboralar bilan boyitishda ayniqsa lotin tilining roli juda katta.
Kalit so'zlar: xalqaro terminologiya, xalqaro terminologiya, kasbiy til, professional, anatomik, klinik, farmatsevtik, aforizm, bilim, ko'nikmalar.
Lotin tili zamonaviy dunyoning muhim madaniy hodisasi bo'lib qolmoqda. Bu "o'lik til"siz esa inson faoliyatining juda ko'plab sohalarini tasavvur ham qilib bo'lmaydi. Shu munosabat bilan "Lotin tili va qadimiy madaniyatga kirish" darsl igi muallifi A.V. Podosinovning "Agar lotin tili "o'lik" bo'lsa, demak uning "o'limi" go'zal edi - degan gapini eslash o'rinlidir. Lotin tili ming yilllar davomida Yevropa tillarining ko'pchiligini urug'lantirdi, ba'zilariga (italyan, ispan, fransuz, portugal, rumin, moldavan va boshqalar) asos bo'ldi va boshqa tillarga yuzlab, minglab so'z va atamalarni berdi. Rus tili ham bu ta'sirdan chetda qolmadi" Agar diqqat bilan qaralsa, lotin tilining doirasi juda keng va sezilarli xilma-xillikka ega ekanligi yaqqol ko'rish mumkin.
Talabalar tibbiyot fanining dastlabki qadamlaridanoq lotin tilida maxsus tushunchalar bilan tanishishadi. Lotin tili tibbiyotda an'anaviy ravishda anatomiya va farmakologiya uchun xalqaro terminologiya, shuningdek, retseptlar tayyorlashda
494
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
qo'llaniladi. Lotin tilini bilish turli mamlakatlar shifokorlariga bir-birlarini kasbiy nuqtai nazardan osongina tushunish imkonini beradi.
Tibbiyot lotin tili kursining o'rganish obyekti tibbiyot fanining maxsus tushunchalarini bildiruvchi so'z va iboralar bo'lib hisoblanadi. Bunday so'z va iboralar atamalar deb ataladi va ularning birikmasi tibbiy terminologiyani - tibbiyot xodimlarining kasbiy tilini tashkil qiladi. Tibbiyot mutaxassisi doimiy ravishda yangilanib turadigan professional tildan malakali foydalanishi va atamalarning paydo bo'lishini belgilaydigan qonunlarni tushunishi kerak bo'ladi.
Har qanday mamlakat shifokorlari qadimgi yunon va lotin tillari asosida paydo bo'lgan xalqaro, umumiy qabul qilingan atamalardan foydalanadilar. Ushbu atamalar universaldir va ularning millatidan qat'i nazar, mutaxassislar uchun tushunarli. Bunday atamalar-internatsionalizmlar tibbiyot fanining asosiy fondini tashkil qiladi. Ayrim fanlarning terminologiyalari o'nlab va yuz minglab atamalardan iborat. Terminologiyaning boshlang'ich nuqtasi atamaning maqsadi ilmiy tushunchani qisqa va aniq tarzda ifodalashdir.
Zamonaviy tibbiyotning terminologik tizimi ko'plab quyi tizimlardan ular orasida uchta yetakchi tizim: anatomik va gistologik terminologiya, farmatsevtik va klinik terminologiyadan iboratdir. Deyarli barcha prefikslar TE prefikslari sifatida ishlatiladi, ammo yunoncha prefikslar lotin tiliga qaraganda ancha keng tarqalgan bo'lib, ularning klinik ma'nosi odatda anatomik ma'noga to'g'ri keladi. Biroq, ko'pincha yunoncha prefiksning ma'nosini ko'p atamalarda aniqlash qiyin, chunki birinchidan, bunday atamalarning prefikssiz ildiz morfemalari tibbiy terminologiyada ishlatilmaydi, ikkinchidan, yunoncha prefikslarning o'zi juda ko'p ma'nolarga ega.
Dori shakllari va dori vositalarining lotincha nomlari ro'yxati Xalqaro farmatsevtika nomenklaturasidir. Vaqti-vaqti bilan ba'zi dori vositalari yoki dozalash shakllari eskirganligi va boshqa dori vositalari yoki dozalash shakllari paydo bo'lishi bilan farmatsevtika atamalari ro'yxati qayta ko'rib chiqiladi va yangilanadi.
So'zlarni o'rganish lotin tili darslarining ajralmas qismidir. Talabalar yangi so'zlarni yozish uchun maxsus daftarlarni boshlaydilar. Daftarlarni saqlash muntazam ravishda tekshiriladi. So'zlar lug'at shaklida o'rganiladi, bu grammatik mashqlar bilan yordam beradi. O'quv materiallari o'tilgan materialni mustahkamlashga yordam beradigan grammatik mashqlarni muntazam ravishda bajarishni o'z ichiga oladi. Talabalar tarqatma kartochkalar bilan individual ishlashni, kompyuter testlarini yaxshi ko'radilar. Yangi so'zlar bilan diktantlar o'tkazish va og'zaki so'rovlar ham materialning o'zlashtirilishini joriy nazorat qilish shakllaridir.
495
April 26, 2024
Tashkent Medical Academy Integration of Science, Education and Practice in Modern Psychology,
Pedagogy: a Problem and Solutions
Toshkent tibbiyot akademiyasi Zamonaviy psixologiya, pedagogikada fan, ta'lim va amaliyot integratsiyasi:
_mumovayechimlaL
Guruhlarda tibbiyot terminologiyasidan tashqari lotincha aforizmlar va iboralarga ham e'tibor qaratiladi, ular nafaqat ko'p asrlik hikmatlarni o'rganishga, balki lotincha so'zlarni yaxshi yod olishga ham yordam beradi. Har bir darsda talabadan ma'lum darajada "o'lik" tilni o'rganishni "jonlantiradigan" bir yoki ikkita aforizmni yodlab olish so'raladi. Masalan: Vivere militare est. - Yashash - bu kurashishdir, Gigiena amica valetudinis. - Gigiyena - salomatlikning do'sti. Shunday qilib, talabaning umumiy madaniy rivojlanishi muammosi ham hal qilinadi. O'qituvchi lotin tilini o'rganishda olingan bilim va ko'nikmalar keyingi kurslarda, maxsus fanlarni o'rganish jarayonida keng qo'llanilishini doimiy ravishda talabaga eslatib turishi lozim bo'ladi. Bunga, bir tomondan, lotin tili kursi, ikkinchi tomondan, tibbiy-nazariy va klinik fanlar o'rtasidagi integratsiya yordam beradi.
O'qituvchi anatomik atamalar bilan tanishtirib, ularni tuzishda qo'llaniladigan grammatik qoidalarni tushuntirar ekan, anatomiya kursida ularning paydo bo'lishini aytib o'tishi mumkin.
Demak, lotin tilini o'rganish bo'lajak shifokorlarni tayyorlashning ajralmas qismi bo'lib hisoblanadi. Ushbu fan o'zbek, rus, ingliz yoki boshqa tilda o'qitilishidan qat'I nazar, maqsad o'zgarishsiz qoladi - professional tilning terminologik tizimi uchun asos yaratishdir. Albatta, atamalarning konseptual mazmunini faqat tegishli kafedralarda maxsus fanlarni o'rganishda to'liq va qat'iy ravishda ochib berish mumkin. Lotin tilini muvaffaqiyatli o'rganish esa ularning oson o'zlashtirilishi va qo'llanilishiga yordam beradi.
REFERENSES:
1.З.Аванесьянц Э.М., Кахацкая Н.В. Основы латинского языка и медицинской терминологии -М.: «А Н Т И», 2001. - 345 с.
2.Abrayeva Sh.E. Tibbiyot terminologiyasida lotin va yunon tillarining ahamiyati. Новости образования: исследование в XXI веке. 2023 yil mart
3.Akhtamovna, M. O. (2023). Development of Russian-Language Competence of Medical Students. Eurasian Journal of Learning and Academic Teaching, 16, 46-48.
4. Энциклопедический словарь медицинских терминов / гл. ред. В.И.
Покровский. - 2-е изд. - М.: Медицина, 2001. -960с
496
April 26, 2024
