CC BY
7(художественные произведения на страницах газеты «Ленинабадская правда»).
2. Русская литература как часть публицистики:
Материалы журналистских жанров из художественно-публицистической группы.
3. Публицистская литература как «текст в тексте».
4. Русский язык и литература как объект рассмотрения журналистиких исследований.
ЛИТЕРАТУРА
1. Абрамов Н. Словарь русских синонимов и сходных по смыслу выражений. М., 1994.
2. Ожегов С., Шведова Н. Толковый словарь русского языка. М., 1999. С. 196.
3. Там же.
4. Есин Б. Возникновение и развитие русской журналистики в XVIII веке // Есин Б. История русской журналистики : учеб.-метод. пособие. М., 2000. С. 16
5. Айхенвальд Ю. Литература и словесность // Литературная энциклопедия: Словарь литературных терминов : в 2 т. М.; Л., 1925. Т. 1: А-П. Стлб. 416-417.
6. Национальная программа поддержки и развития чтения // Сайт Агентства по печати и массовым коммуникациям РФ. URL: http://www.fapmc.ru/files/ download/188_188_ffle.doc (дата обращения: 21.02.2011).
7. Землянова Л. Зарубежная коммуникативистика в преддверии информационного общества : толковый словарь терминов и концепций. М., 1999. С. 67.
8. Там же. С. 428.
9. Булкина И. Литература в СМИ // Знамя. 2007. №> 2. С. 208.
РУССКИЙ ЯЗЫК И ЛИТЕРАТУРА В ПЕРИОДИЧЕСКИХ ИЗДАНИЯХ: ОПЫТ СИСТЕМАТИЗАЦИИ
В статье рассмотрены и анализированы возможные варианты и разновидности существования русского языка и литературы на страницах печатных изданий, прослеживается историческая взаимосвязь и взаимодействие журналистики и русской литературы.
Ключевые слова: периодика, печатные СМИ, русская литература, газета, художественная литература, печать, пресса.
RUSSIAN LANGUAGE AND THE LITERATURE IN PERIODICALS: ORDERING EXPERIENCE
The article gives a detailed review and classification of the possible variants of belles-lettres existence on the pages of the printed mass media; a historic correlation and modern collaboration ofjournalism and literature is traced.
Keywords: periodicals, literature, belles-lettres, printed mass media, the press, belles-lettres, print.
Сведения об авторе:
Абдусаломова Мухайё Абдусафоевна - ассистент кафедры зарубежных языков политехнического института Таджикского технического университета имени академика М. С. Осими, г. Худжанд, abdusalomova1970@mail.ru., Тел. +992929516363
About the author:
Abdusalomova Mukhayo Abdusafoevna - Assistant of the Department of Foreign Languages of the Polytechnic Institute of the Tajik Technical University named after Academician M.S. Osimi, Khujand, abdusalomova1970@mail.ru., Tel. +992929516363
ТА^ЛИЛИ ЛИНГВИСТИИ ОРОНИМ^ОИ ВОХДИ СУРХОН
Турсунова М.А.
Донишгощ давлатии омузгории Тоцикистон ба номи Садриддин Айни
Номчойх,ои чугрофй бозгуйи таърихи зиндаи кавму миллатхд расму оин, урфу одат ва дигар чанбах,ои хдёти мардум ба шумор мераванд. Вале онхд пеш аз хдма, аз чониби забоншиносон мавриди омузишу баррасй карор мегиранд. Номх,о хдмчун чузъи чудонопазир ва вох,иди зиндаи забонй марх,илах,ои дури таърихи забонро аз давраи бостон тачассум менамоянд ва дар ин замина дар ошкор намудани масъалаву хдводиси таърихй, чугрофй барои риштах,ои сотсиолингвистика ва этнолингвистика мусоидат менамоянд. Ин хусусияти номх,о метавонанд аз даврах,ои мухталифи таърихй, аз кабили дарки масъалах,ои таърихи забон ва ташаккули миллат дар тули таърих афкори
моро густариш диханд ва ба мухаккикони соха имкониятхои васеъ дар тахия ва истифодаи усулхои нави омузиши масъала шароит фарохам оваранд.
Омухтану аз нигохи вижагихои забонй мавриди баррасй карор додани оронимхои мавзеъхои алохидаи таърихй дар айни хол хеле муфидовар аст. Вохаи Сурхон низ яке аз мавзеъхои бостонии кисмати чанубу шимолии вилояти Бохтари бостон ё таърихй шуморида шуда, дар кисмати Бухорои Шаркй ва ё ба таври дигар дар водии Хисор вокеъ гардидааст. Х,оло ин мавзеи зебову сабзпуш дар худуди вилояти Сурхондарёи Чумхурии Узбекикистон вокеъ буда, яке аз музофотхои ободу зебо ва маркази фархангу маънавиёти точикони вилояти Сурхондарё ба хисоб меравад.
Дар худуди ин мавзеи куханбунёд чандин куху дара ва талу теппа мавчуд аст, ки онхоро дар илми топонимика аз нигохи забоншиносй шохаи оронимия мавриди омузиш карор медихад. Тавре маълум гардид, ки оронимия як шохаи топонимия [марбут ба сатхи заминй ё релеф аст] буда, номи дараву кух ва талу теппахоро ифода мекунад. Ороним аз чузъхои а^- кух, апаш - ном таркиб ёфта, номи мавзеъхои сатхизаминии ба шаклхои релеф, яъне кух, талу теппа марбут бударо меомузад ва орономия - мачмуи чунин номхо мебошад. Яъне ба маънои дигар номи куууо, теппауо, горщ цариуо, нишебиуоро оронимия меноманд.
1). Номи куддо. Дар вохаи Сурхон ба монанди тамоми манотики дигари точикнишин куххо хеле зиёданд. Метавон ин чо номи куххои БоботоF [номи каторкух дар худудхои нохияхои Дехнав, Шурчй, Сариосиё], Бодидаво [номи деха дар Дехнав], Говурган [номи мавзеи кухй дар Дехнав], Гегирдак [номи кух ва деха дар Шеробод], Дуновгй [номи кух ва деха дар Олтинсой], Карсагон [мавзеи кухй дар Олтинсой], Катманчовдй [номи куллаи кух дар Бойсун], Куллисой [номи кулла дар Шеробод], Куди Сафед [номи кух дар Бойсун], Куди Чош [номи кух дар Сариосиё], Кудтош [номи кулла дар Сариосиё], ^ирккиз [номи кух дар Тирмиз], Оккоя [номи кулла дар Бойсун], ПарFут [номи кух дар Олтинсой], Почур [номи доманаи кух ва деха дар Дехнав], Тумшукт^ [номи кух дар Бойсун], Хурсаню' [номи куллаи кух дар Сариосиё], Хуфар [номи мавзеи кадимаи кухй дар Сариосиё], Хубон [мавзеи кухй дар Сариосиё], Хучабаркуд [номи кух дар Олтинсой], Чакадй [номи кулла дар Сариосиё], Чашка [номи кулла дар ^умкургон], Човдй [номи кух дар Бойсун] овард, ки дар мачмуъ ин куххо ба таркиби каторкухи Х,исор дохил мешаванд. Х^оло номи кухи Сиёмротахлил менамоем:
Вожаи Сиём ва шаклхои тагйирёфтаи он, яъне Сом дар нигоштахои муаррихону лугатнигорон хамчун номи кух омада, дар он кух панох ёфтани Муканнаъро зикр намудааст, ки яке аз муборизони зидди арабхо буда, барои озодии халку механаш зидди онон набард намудааст. Вале маънои лугавии ин вожа дар ягон осори таърихй ва лугатномахо ба таври возех ва равшан зикр нагардидааст. Бояд гуфт, ки Сиём вожаи точикй буда, маънои кууи азим ва баланд буда, маънояш бар ифодаи ранги сиёх далолат мекунад. Зеро мавкеи чугрофии кухи мазкур ба ин казия чавобгу аст.
2) номи дара, баландй ва адирдо. Дар вохаи Сурхон чандин дараву баландй ва адиру чукурй мавчуд аст, ки бештари онхо ба забони точикй мансуб буда, дар айни замон низ бо хамон шаклашон ифода мешаванд: Бештахта [номи дашт, Бойсун], Гурбузар [номи адир дар Шеробод], Пустиндара [номи дара дар Олтинсой], Гури Калмок [номи мавзеи даштй дар Заркамар], Гуровон [номи баландй дар Шеробод], Гуритеппа [номи баландй дар Бойсун], Дарбанд [номи дара ва деха дар Бойсун], Дашти Калтатой [номи дашт дар Сариосиё], Дашти Чинор [номи дашт ва деха дар Олтинсой ё Заркамар], Дадана [номи дара, сой ва деха дар Олтинсой ва Дехнав], Дадна [номи дара дар Бойсун ва Шеробод], Дуволли [номи дара дар Бойсун], ДуFиртош [номи баландй дар Дехнав], Зангкутон [номи адир дар Шеробод], Заравут [номи дара Шеробод], Заргус [номи дара дар Бойсун], Какайдй [номи баландй дар Шурчй], Камари Турк [номи камар дар Олтинсой], Килкон [номи адир дар Шеробод], Кофиркалъа [номи диж, баландй дар Шеробод], КуккарFа [номи дара дар Шеробод], Кулак [номи баландй ва чой дар Бойсун], Курчашма [номи дара дар Бойсун ва Сариосиё], КурFOв [номи баландй дар Шеробод], Кусан [номи баландй дар Сариосиё], Кайракли [номи баландй дар Шеробод], КаЙFи [номи адир дар Бойсун], Кайнаклитеппа [номи баландй дар Тирмиз], Каритеппа [номи баландй дар Сариосиё], Капч^айлболо [номи дара дар Бойсун], Карикиз [номи баландй дар Тирмиз], Кизилдисор [номи баландй дар Дехнав], Луклук [номи сой ва дара дар Бойсун], МарFЗор [номи адир дар Бойсун], Морхона [номи адир ва деха дар Олтинсой], Наврузсой [номи дара дар Олтинсой], НоFорахона [номи баландй дар Ангор], НуFайкук [номи
адир дар Бойсун], Онналй [номи адир дар Бойсун], Оккапч^ай [номи адир дар Олтинсой], ПалFар [номи баландй дар Бойсун], Пашмакли [номи адир дар Шеробод], Питоб [номи дара ва деха дар Бойсун], Поёндара [номи дара дар Бойсун], Регдашт [номи баландй дар Чагониён], Рудакул [номи дара ва сой дар Бойсун], Сардоба [номи адир дар Бойсун], Сарибанд [номи дара ва сой дар Бойсун], Саридара [номи дара ва деха дар Олтинсой], Саричар [номи жарф ё чарй дар Сариосиё], Сариктеппа [номи теппа дар Сариосиё], Сиёрек [номи баландй дар Бойсун], Талашкон [номи адир дар Шеробод], Тешиктош [номи гор дар Бойсун], Тузлокдара [номи дара дар Бойсун], Тумшук [номи гор дар Бойсун], ТупроккурFOн [номи баландй дар шахри Тирмиз], Туябунок [номи баландй дар Бойсун], Туякутан [номи дашт дар Шеробод], Хумдонак [номи баландй дар Бойсун], Хучакучкор [номи баландй дар Бойсун], Хучадисор [номи теппа ё баландй дар Бойсун], Чаканда [номи адир дар Сариосиё], Чакдара [номи дара дар Бойсун], Чакишли [номи адир дар Шеробод], Чадакдара [номи адир дар Бойсун], Чуянли [номи адир дар Бойсун], Ч,артеппа [номи адир ва деха дар Чдркургон ва Шурчй], Чаркутан [номи баландй дар Шеробод], Чизакдара [номи баландй дар Сариосиё], Чувозтош [номи дара, камар дар Шеробод], Чулга [номи сой, дара дар Бойсун], Чуробзор [номи адир дар Шеробод], Шалкан [номи баландй дар Шеробод], Шерак [номи адир дар Шеробод], Шергаза [номи баландй дар Шеробод], Шеркутан [номи адир дар Шеробод], Шоввасой [номи сой дар Бойсун], Шурчоб [номи сой дар Бойсун], Урдали [номи баландй дар Ч,аркургон] ...
Мавзеъхои марбут ба сатхи заминй ё релефии вохаи Сурхон аз нигохи сохт низ гуногун буда, онхоро метавон ба чунин зергуруххо чудо намуд:
-сода: ПарFуг [номи кух дар Олтинсой], Почур [номи доманаи кух ва деха дар Дехнав], Хуфар [номи мавзеи кадимаи кухй дар Сариосиё], Сиём ва шаклхои тагйирёфтаи он, яъне Сом (номи кух), Заравут [номи дара Шеробод], Заргус [номи дара дар Бойсун], Кусан [номи баландй дар Сариосиё], ^аЙFи [номи адир дар Бойсун], Тумшук [номи гор дар Бойсун], Шалкан [номи баландй дар Шеробод] ва г.;
-сохта: Гегирдак [номи кух ва деха дар Шеробод], Дуновги [номи кух ва деха дар Олтинсой], Карсагон [мавзеи кухй дар Олтинсой], Катманчовди [номи куллаи кух дар Бойсун], Хубон [мавзеи кухй дар Сариосиё], Чашка [номи кулла дар ^умкургон], Чакади [номи кулла дар Сариосиё], Човди [номи кух дар Бойсун], Дадана [номи дара, сой ва деха дар Олтинсой ва Дехнав], Дадна [номи дара дар Бойсун ва Шеробод], Дуволли [номи дара дар Бойсун], Какайди [номи баландй дар Шурчй], Килкон [номи адир дар Шеробод], Кулак [номи баландй ва чой дар Бойсун], ^айракли [номи баландй дар Шеробод], МарFЗор [номи адир дар Бойсун], Оннали [номи адир дар Бойсун], Пашмакли [номи адир дар Шеробод], Чуянли [номи адир дар Бойсун], Чулга [номи сой, дара дар Бойсун], Чуробзор [номи адир дар Шеробод], Шерак [номи адир дар Шеробод], Урдали [номи баландй дар Ч,аркургон] ва г.;
-мураккаб: БоботоF [номи каторкух дар худудхои нохияхои Дехнав, Шурчй, Сариосиё], Бодидаво [номи деха дар Дехнав], Куллисой [номи кулла дар Шеробод], Кудтош [номи кулла дар Сариосиё], ^ирккиз [номи кух дар Тирмиз], Оккоя [номи кулла дар Бойсун], Тумшукю" [номи кух дар Бойсун], Хурсаш^ [номи куллаи кух дар Сариосиё], Хучабаркуд [номи кух дар Олтинсой], Бештахта [номи дашт, Бойсун], Гурбузар [номи адир дар Шеробод], Пустиндара [номи дара дар Олтинсой], Гуритеппа [номи баландй дар Бойсун], Дарбанд [номи дара ва деха дар Бойсун], ДуFиртош [номи баландй дар Дехнав], Зангкутон [номи адир дар Шеробод], Кофиркалъа [номи диж, баландй дар Шеробод], КуккарFа [номи дара дар Шеробод], Курчашма [номи дара дар Бойсун ва Сариосиё], КурFов [номи баландй дар Шеробод], ^айнаклитеппа [номи баландй дар Тирмиз], ^аритеппа [номи баландй дар Сариосиё], К^апч^айлболо [номи дара дар Бойсун], ^арикиз [номи баландй дар Тирмиз], ^изилдисор [номи баландй дар Дехнав], Морхона [номи адир ва деха дар Олтинсой], Наврузсой [номи дара дар Олтинсой], НоFорахона [номи баландй дар Ангор], НуFайкук [номи адир дар Бойсун], Оккапч^ай [номи адир дар Олтинсой], Питоб [номи дара ва деха дар Бойсун], Поёндара [номи дара дар Бойсун], Регдашт [номи баландй дар Чагониён], Рудакул [номи дара ва сой дар Бойсун], Сардоба [номи адир дар Бойсун], Сарибанд [номи дара ва сой дар Бойсун], Саридара [номи дара ва деха дар Олтинсой], Саричар [номи жарф ё чарй дар Сариосиё], Сариктеппа [номи теппа дар Сариосиё], Сиёрек [номи баландй дар Бойсун], Талашкон
[номи адир дар Шеробод], Тешиктош [номи Fор дар Бойсун], Тyзлокдaрa [номи дара дар Бойсун], Тумшук [номи гор дар Бойсун], TynpoKKypFOH [номи баландй дар шахри Тирмиз], Туя6унок [номи баландй дар Бойсун], Тyякyтaн [номи дашт дар Шеробод], Хунякучкор [номи баландй дар Бойсун], Хуняхисор [номи теппа ë баландй дар Бойсун], 4a«^apa [номи дара дар Бойсун], 4ax,aK^apa [номи адир дар Бойсун], Чдртеппя [номи адир ва деха дар Ч,аркyрFOн ва Шурчй], ^apKyraH [номи баландй дар Шеробод], 4,roaK^apa [номи баландй дар Сариосде], Чувозтош [номи дара, камар дар Шеробод], Чуробзор [номи адир дар Шеробод], Шергaзa [номи баландй дар Шеробод], Шеркуган [номи адир дар Шеробод], Шоввaсой [номи сой дар Бойсун], Шурчоб [номи сой дар Бойсун] ва f.;
-иборa-ороним: Кущ Сaфед [номи кух дар Бойсун], Кущ Чош [номи кух дар Сариосда], Гури Кялмок [номи мавзеи даштй дар Заркамар], Дaшти Кaлтaтой [номи дашт дар Сариосиë], Дaшти Чинор [номи дашт ва деха дар Oлтинсой ë Заркамар], БоботоF [номи каторкух дар худудхои нохияхои Дехнав, Шурчй, Сариосиë], Бодихдво [номи деха дар Дехнав], Говyргaн [номи мавзеи кухй дар Дехнав], Гегирдaк [номи кух ва деха дар Шеробод], Дуновгй [номи кух ва деха дар Oлтинсой], Кaрсaгон [мавзеи кухй дар Oлтинсой], Кaтмaнчовдй [номи куллаи кух дар Бойсун], Куллисой [номи кулла дар Шеробод], Кущ Сaфед [номи кух дар Бойсун], Кущ Чош [номи кух дар Сариосда], Гури Кялмок [номи мавзеи даштй дар Заркамар], Дaшти Кaлтaтой [номи дашт дар Сариосиë], Дaшти Чинор [номи дашт ва деха дар Oлтинсой ë Заркамар] ва f.
Х,амчунин мавзеъхои марбут ба оронимхои вохаи Сурхон аз нигохи мансубият ба забонхо низ гуногун буда, онхоро метавон ба чунин зергуруххо чудо намуд:
-тоникй: ПaрFyт [номи кух дар Oлтинсой], Понур [номи доманаи кух ва деха дар Дехнав], Хyфaр [номи мавзеи кадимаи кухй дар Сариосда], Сиём ва шаклхои таFЙирëфтаи он, яъне Сом (номи кух), Зaрaвyт [номи дара Шеробод], Зaргyс [номи дара дар Бойсун], Гегирдaк [номи кух ва деха дар Шеробод], Кaрсaгон [мавзеи кухй дар Oлтинсой], Хубон [мавзеи кухй дар Сариосиë], Чaшкa [номи кулла дар ^умкурFOн], Чaкaдй [номи кулла дар Сариосиë], Човдй [номи кух дар Бойсун], Дя^^ [номи дара, сой ва деха дар Oлтинсой ва Дехнав], Дяхня [номи дара дар Бойсун ва Шеробод], Дуволли [номи дара дар Бойсун], Кя^^й [номи баландй дар Шурчй], Килкон [номи адир дар Шеробод], Куляк [номи баландй ва чой дар Бойсун], MaрFЗор [номи адир дар Бойсун], Чулгя [номи сой, дара дар Бойсун], Чуробзор [номи адир дар Шеробод], Шерaк [номи адир дар Шеробод], Бодихдво [номи деха дар Дехнав], Хyнaбaркyx, [номи кух дар Oлтинсой], Гурбузяр [номи адир дар Шеробод], Пустиндяря [номи дара дар Oлтинсой], Fyритеппa [номи баландй дар Бойсун], Дярбянд [номи дара ва деха дар Бойсун], Курчяшмя [номи дара дар Бойсун ва Сариосда], КyрFов [номи баландй дар Шеробод], Морхоня [номи адир ва деха дар Oлтинсой], НоFорaxонa [номи баландй дар Ангор], Питоб [номи дара ва деха дар Бойсун], Поёндяря [номи дара дар Бойсун], Регдяшт [номи баландй дар ЧаFOниëн], Сярдобя [номи адир дар Бойсун], Сярибянд [номи дара ва сой дар Бойсун], Сяридяря [номи дара ва деха дар Oлтинсой], Сяриняр [номи жарф ë чарй дар Сариосиë], Сиёрек [номи баландй дар Бойсун], Тяляшкон [номи адир дар Шеробод], Чякдяря [номи дара дар Бойсун], Чax,aкдaрa [номи адир дар Бойсун], Чизякдяря [номи баландй дар Сариосде], Чуробзор [номи адир дар Шеробод], Шергязя [номи баландй дар Шеробод], Шурчоб [номи сой дар Бойсун], Кущ Сяфед [номи кух дар Бойсун], Кущ Чош [номи кух дар Сариосда], Дяшти Чинор [номи дашт ва деха дар Oлтинсой ë Заркамар], Бодих,яво [номи деха дар Дехнав] ва f.;
-туркй-узбекй: KaÏFii [номи адир дар Бойсун], Тумшук [номи Fор дар Бойсун], Шялкян [номи баландй дар Шеробод], Кятмянчовдй [номи куллаи кух дар Бойсун], Оннялй [номи адир дар Бойсун], Урдяли [номи баландй дар Ч,аркyрFOн], ^ирккиз [номи кух дар Тирмиз], Оккоя [номи кулла дар Бойсун], ТyмшyктоF [номи кух дар Бойсун], ^aйнaклитеппa [номи баландй дар Тирмиз], ^яритеппя [номи баландй дар Сариосиë], ^ярикиз [номи баландй дар Тирмиз], Ок^пчетяй [номи адир дар Oлтинсой], Тешиктош [номи гор дар Бойсун], Тумшук [номи Fор дар Бойсун], Туябунок [номи баландй дар Бойсун], Туякутян [номи дашт дар Шеробод], Чaркyтaн [номи баландй дар Шеробод] ва f.;
-ярябй: Кофиркялъя [номи диж, баландй дар Шеробод] ва f.;
-омехта ё гибрид: Кайракли [номи баландй дар Шеробод], Пашмакли [номи адир дар Шеробод], Чуянли [номи адир дар Бойсун], БоботоF [номи каторкух дар худудхои нохияхои Дехнав, Шурчй, Сариосиё], Куллисой [номи кулла дар Шеробод], Кудтош [номи кулла дар Сариосиё], Хурсантог [номи куллаи кух дар Сариосиё], ДуFиртош [номи баландй дар Дехнав], Зангкутон [номи адир дар Шеробод], Кукк;арFа [номи дара дар Шеробод], Капчотайлболо [номи дара дар Бойсун], Кизилдисор [номи баландй дар Дехнав], Наврузсой [номи дара дар Олтинсой], Сариктеппа [номи теппа дар Сариосиё], Тузлокдара [номи дара дар Бойсун], Хучакучкор [номи баландй дар Бойсун], Хучадисор [номи теппа ё баландй дар Бойсун], Чартеппа [номи адир ва деха дар Ч,аркургон ва Шурчй], Чаркутан [номи баландй дар Шеробод], Чувозтош [номи дара, камар дар Шеробод], Шеркутан [номи адир дар Шеробод], Дашти Калтатой [номи дашт дар Сариосиё], Гури Кал мок [номи мавзеи даштй дар Заркамар] ва монанди инхо.
Хамин тарик, вожахои ифодагари оронимхои вохаи Сурхони таърихй асосан мутааллики забони точикй мебошанд ва аз нигохи сохт оронимхо бештар сода, сохта, мураккаб ва ибора-ороним буда, аз чихати мансубияти забонй ба гуруххои точикй, туркй-узбекй, арабй ва омехта(гибрид) чудо шуда, бештари онхо то имруз дар истифода карор доранд ва бархе то андозае ба тагйирот дучор шуданд.
АДАБИЁТ
1. Айнй С. Куллиёт. 4,11. // С. Айнй.- Душанбе, Ирфон, 1976. - С. 11 - 120.
2. Алимй 4. Ташаккул ва тахаввули микротопонимияи минтакаи Кулоб. // 4. Алимй. - Душанбе, 1995. - С. 82 - 110.
3. Девонакулов А. Асрори номхои кишвар. // А. Девонакулов. - Душанбе, Ирфон, 1989. - С. 48 - 112.
4. Исмоилов Ш. Тахлили лингвистии топонимхо. // Ш. Исмоилов. -Душанбе, 1994. -С. 28.
5. Лившиц В. А. Согдийские слова в таджикском языке. // В.А. Лившитс. - Душанбе, 1967.-С.68.
6. Олимчони Мухаммадчон. Баррасихо дар номашиносии точик // А. Махмадчонов. -Душанбе, 2004. - С. 19.
7. Офардиев Н. Ойконимияи вилояти мухтори кухистони Бадахшон. // Н. Офаридаев. -Душанбе, 2001. - С. 125.
8. Фарханги забони точикй. - М.., СЭ, 1969. - 4. 1. - 908 с.
9. Фарханги забони точикй. - М.., СЭ, 1969. - 4.2. - 910 с.
10. Хромов А. Л. Очерки по топонимике и микротопонимике Таджикистана. // А. Л. Хромов. - Душанбе, 1978. - С.
39.
11. Хрмидов Д. Топонимияи водии Кешруд. // Д Хрмидов. - Душанбе, 2013. - 164 с.
12. Худуд-ул-олам. - Душанбе: Ирфон, 1987.- 165 с.
ЛИНГВИСТИЧЕСКАЯ АНАЛИЗ ОРОНИМОВ ОАЗИС СУРХОНА
В этой статье обсуждаются вопросы, связанные с рельефами оазис Сурхона. Это хорошая идея рассмотреть важность изучения языка отдельных исторических сайтов одновременно. Оазис Сурхон также известен как южная часть южной части южного или центрального Бохтарского региона, расположенная в восточной части Бухары или в долине Гиссара. Теперь этот красивый и зеленый области является один из областей Республике Узбекистан. В территориях этого оазиса имеется некоторых горах, ущелье, долина,, как: Бештахта, Гурбузар, Пустиндара, ГуриЦалмоц, Дахр.на, Дахца, ...
Ключевая слова: агроним, топоним, зависимости, таджикский язык, структура, ономастика, поля, рынок, торговль, формант, народ, город, исследованние, учеба,студенты.
LINGUISTIC ANALYSIS OF ORONYMS IN SURXON
This article discusses issues related to water resources or other areas of Surxon It is a good idea to consider the importance of learning the language of individual historical sites simultaneously. Oazis Surxon is also known as the southern part of the southern part of the southern or central Bokhtar region, located in the eastern part of Bukhara or in the Gissor valley. Now this beautiful and green city is the capital of the state of Uzbekistan. This article is devoted to the linguistic study of the hydronyms of the city of Surxon as historical and ancient toponyms of the region of Uzbekistan and Central Asia.
Key words: oronym, ononym, dependent, related, Tajik language, structure, onomastics, swimming pool, river, lake, formant,people, city, research, research, study, students...
Сведения об авторе:
Турсунова М. А. - старший преподаватель кафедры методика преподавание таджикский язык и литературы ТГПУ имена С. Айни. Тел.: 919 -59 - 09-09.
About the author:
Tursunova M. A. - Senior Lecturer, Department of Teaching Tajik Language and Literature, TSPUnamedefter S. Ami. Tel.: 919 -59-09-09.
ХУСУСИЯТ^ОИ ИСТИЛОХОТИ ЮНОНЙ ДАР «ХАЗИНАИ ТИББИ КАДИМ»-И
ХОМИДЧОН ЗОХИДОВ
Хусанбоев Н.
Донишгощ давлатии Хуцанд ба номи академик Бобоцон Fафуров
Илми тиб дар сарзамини точикон таърихи кухан дошта, дар давоми асрхо инкишоф ёфтааст. Олимони машхур ба монанди Закариёи Розй, Абуалй ибни Сино, Абунасри Форобй, Абубакр Рабеи Бухорой ва дигарон дар пешрафти илми тибби чахонй мавкеву макоми ба худ хос доранд. Бояд зикр намуд, ки махз осори дар сохаи тиб таълифнамудаи онхо боиси ба вучуд омадани як катор истилохоти тиббй гардидааст. Ин анъанаи гузаштагон дар замони муосир низ аз чониби баъзе олимон идома пайдо карда истодааст. Аз чумла лугатшинос ва табиби халкй Хомид Зохидов, ки муаллифи «Хазинаи тибби кадим» ва «Канзи шифо ба шумор меравад.
«Хазинаи тибби кадим»-и Хомид Зохидов ягона асаре мебошад, ки дар он зиёда аз 3600 истилохоти тибби кадим шарх дода шудааст. Харчанд истилохоти сохаи тиб дар он ба касрат истифода шуда бошанд хам, аммо онхо аз назари илми истилохшиносй мавриди баррасй карор нагирифтаанд. Тавре ки мухаккики лугатнигор зикр мекунад, ки дар ин асар «...факат аз таърихи тулонии тибби кадими форсу точик як мархалаи хурди онро мавриди назар кардем ва ин сайри сатхию тезгузари мо максад надошт, ки таърихи тибби хамин давраи кутохи таърихиро шояду бояд, интихобану нихоят мухтасар баён кунем, зеро баёни лозими падидахои тиббии хар як асари таърихи тамаддуни форсу точик тадкикоти амику бардавоми мутахассисонро такозо менамояд» [1, 7]. ин гуфтахои муаллиф аз он дарак медиханд, ки таърихи илми тибби кадим ба омузиши чиддй ниёз дорад. Асархои олим Хомид Зохидов «Канзи шифо» ва «Хазина тибби кадим» имруз воситае мебошанд, ки моро бо илми тибби кадимаи точик то кадри имкон наздику ошно месозанд.
Умдатан барои дуруст фахмидан ва комилан омухтани як сохаи илм мухаккик бояд бо истилохоту вожахои хоси хамон соха пурра ошно бошад ва аз ин сабаб омухтани истилохоти сохахои гуногуни илм дар мавкеи аввал меистанд.
Баробари омухтани истилохоти тиббии замони муосир, аз истилохоти таърихии ин илм, ки ачдодони мо дар тули садсолахо инкишоф додаанд, аз фоида холй нест. Аз ин ру, мо кушиш намудем, ки чанд истилохи тиббии ин асарро мавриди тахкику баррасй карор дихем.
Истилохоти тиббй дар «Хазинаи тибби кадим» бо риояи анъанаи муосири фархангнигории точикй аз руи тартиби алифбои забони точикй чой дода шудаанд. Аксари онхоро вожахо ва ибораистилоххои аслии забони точикй ва иктибосии забони арабй ташкил медиханд. Ба гайр аз он, боз калима ва ибораистилоххои иктибосии юнонй, суриёнй ва хиндй низ ба назар мерасанд. Боиси тазаккур аст, ки истилохоти тиббии иктибосии юнонй дар осори тиббии кадим мавкеи ба худ хосро ишгол мекунанд. Зеро дастпарварони ин гавхораи тамаддуни башар на танхо дар илми фалсаву мантик, балки дар улуми дигар, аз чумла, тиб низ дорои макоми махсус буданд ва як гурух истилохоти юнониасли ин соха, ки гузаштагон ва имрузиён аз онхо истифода кардаву мекунанд, далели ин гуфтахо мебошанд. Табист, ки истилохоти юнониасл ба асархои марбути ин сохо ворид гардида, имруз низ дар гардиш мебошанд.
Яке аз ин гуна асархо «Хазинаи тибби кадим» мебошад, ки дар он зиёда аз 70 истилохи тиббии иктибосии юнонй шарх дода шудааст, ки ин аз муносибат доштан ва бахурдор будани олимони шарку гарб аз дастовардхои илмии хамдигар дарак медихад. Як зумра олимон, ки имруз бо тадкикоти сохахои гунонгуни илм машгуланд, аз чумла таърихнигорон ва чугрофидонон дар ин бора афкори хешро баён намудаанд. Таърихшиноси араб Абдулазиз Солим дар асари худ «Таърихи араб кабл аз Ислом» дар бораи муносибати эронихо, арабхо ва юнонихо чунин навиштааст: «Ин китобхо алорагми иштибохот ва хатохои таърихй, ки дар онхо рох ёфта, мутазаммини иттилооти таърихиву чугрофиёии судманде дар бораи араб пеш аз Ислом аст, зеро ки нависандагони ин китобхо дар таълифоти худ ба ахбору иттилооте такя кардаанд, ки чангчуёни юнониву румй ва сайёхону бозаргононе фарохам овардаанд, ки дар сарзаминхои арабй, бахусус дар сарзаминхои
