CC BY
17FTAXP 14.07.07
ЭЛЕУМЕТТ1К-ГУМАНИТАРЛЬЩ ПЭНДЕРД1 ОЦЫТУ НЕГ1З1НДЕГ1 ТАРИХИ ЖАДЫ ПАТРИОТИЗМД1 ЦАЛЫПТАСТЫРУ КвЗ1 РЕТ1НДЕ
М.Т. Цудагелдин1, Е.Э. Абылцасъшов2 1 6D010300-Педагогика жэне психология мамандыгыныц докторанты 2 PhD (педагогика) докторы
1 Каза^ инновациялыщ гуманитарлыщ-зац университет^ Семей, Казахстан
2 Шэкэрiм атындагы Семей мемлекеттiк университетi, Семей, Казахстан
email: kudageldin@gmail.com
Макалада тарихи жады мен патриотизмнiн езара байланысы карастырылган. Сонымен 6ipre, авторлар когамнын б1р1гушдеп тарихи жадынын орны жэне бшм беру аркылы патриотизмдi калыптастырудагы тарихи жадыньщ мацыздылыгы мэселесiн кетередi. Макалада элеуметпк-гуманитарлык пэндер неriзiнде берiлетiн жады педагогикасындагы педагогикалык ^станымдар атап етшед1. Тиiстi максатка жету барысында патриотизм Ke3i ретiнде тарихи жадынын орны карастырылган. Авторлар макала аясында аталмыш мэселенiн толыкканды шешiлгендiгiн керсетуге ^мтылмайды.
Tyüíh свздер: тарихи жады; патриотизм; мэдени бгрегейлгк; вткентц образы; тарихи бЫ1м
Каз1рг1 казакстандык когамнын жэне бшм беру саласынын барлык сферасында жастар саяси манипуляцияга, криминал, радикалды жэне дши экстермиспк топтардын объектюше айналу каут жогары кезде олардын элеуметтену дагдарысы мен инкультурациясына жол бермеу басты максаттын б1р1 болып табылады.
Каз1рг1 жаhандану дэу1р1нде кандай-да б1р когам мYшелерiнiн тарихи санасы непзвде калыптаскан элеуметтiк тэжiрбиенiн кершю ретiнде позитивтi патриотизм мен мэдениетаралык карым-катынастын белсендiлiгi мэселенiнiн кeкейкестiлiгiн арттыра тYседi. Осыган орай отансYЙгiштiк пен мэдениетаралык коммуникациянын калыптасуына белсендi ыкпал ететiн кез ретiнде тарихи сананы карастыру кажеттшп туындайды.
Тарих азаматтык-патриоттык тэрбие кeзi ретiнде жастар тарапынан кызыгушылык тугызады. Б^л кызыгушылыкка бшм беру мекемелерiндегi тарих жэне элеуметпк-гуманитарлык пэндердiн мазм^ны мен окытылу сапасы, сонымен бiрге б^каралык акпарат к¥ралдары мен элеуметтiк институттардын тарих жешндеп эралуан багытта киыншылыктар келтiрiледi. Тарихи мифтер мен «^лттык артыкшылыктардын» насихатталуы тарихи жайтты, окиганы, т^лганы бiр багытта карастырып тарихи жадыны езгертедь Ондай мифтiк шыгармашылык жалган акпараттар к^рылымына «сенш» жастар арасында ксенофобия мен жатсынуды тудырып, eзгелердiн к¥кыгын безумен катар сыни т^ргыдан ойлауларына кедергi келтiре отыра, «ура-патриотизмге» жэне мэдени коммуникацияларына бегет болады.
Педагогикалык сараптама кeрсетiп отыргандай жастарга патриоттык тэрбие беру мазм^нын элеуметтiк-экономикалык, саяси езгерютер мен ашык элемдеri жаЬандану Yдерiсi сиякты езге де когамымыздагы eзrерiстерrе сай кайта карастыруды талап етш отыр. Себебi, патриотизм мен мэдениетаралык коммуникация когамнын бiрлiri мен тиiмдi еларалык катынас неriзi болып табылады.
Осы мэселеде америкалык кей галымдар патриотизмге неriзделrен мазм^ндагы бшм беру тарихи, элеуметпк жэне саяси т^ргыда манызды деп санаса, кей птрлер азамат тэрбиелеудеri аса манызды неriздеме емес деп карастырады. Б^л мэселенiн eзектiлiri патриотизм мен бшм берудщ катынасы жeнiнде пiкiрталас философ, саясаткерлер мен педагогтар арасында патриотизмдi бiлiм беру жYЙесiнде насихаттау каншалыкты д^рыс, деген с^ракка саяды.
Мысалы, Имонн Каллан (Eamonn Callan) (1994, 1997) патриотизм - азаматтык iзгiлiк кeзi, себебi ол езгелер Yшiн eзiн к¥рбан етуге даяр азаматтар дайындайтын ынталандырушы кез. Сол себеш!, патриотизм либералды-демократиялык бiлiм берудiн занды максаты болуы керек деп есептейдi [1]. 2001 жылдын карашасында ДYниежYзiлiк сауда орталыгына жасалынган террорлык
акпге ею ай толмастан Небраска штатыньщ (А^Ш) бшм беру жвнiндегi мемлекетпк кецес Небраска штатындагы американизм туралы 1949 жылгы зацга сэйкес жогары мектептердегi когамдык пэндердщ мазм^нын аныктайтын патриотизм туралы зац жобасын бекгтп.
Зац жобасына сэйкес когамдык гылымдар вз мазм^нында «АКШ баскару нысаныныц артыкшылыгын, коммунизм мен взге ¥ксас идеологиялардыц кауштшп, азаматтык мiндеттер мен raidi патриоттык тэрбие жвнiнде щскаулыктар енпзущ» карастырды. Кецес сонымен бiрге орта мектепте окыту «елге деген махаббатты дагдыландыру» жэне когамдык гылымдар бойынша оку багдарламалары «америкалык батырлардыц ерлiгiн, патриоттык эндер айту» мен «Star Spangled Banner» мен «Американы» айту жэне «Туга к¥рмет кврсетущ» насихаттау керектiгiн кврсеттi.
Бiрнеше айдыц квлемiнде жиырмадан астам штаттыц зац шыгарушы кауымдастыктары барлык мектептерде патриоттыкка негiзделген бiлiм берудi колдайтын немесе мiндеттейтiн жаца зацдар кабылдап немесе есю зандарды кайта жацгыртты [2].
Патриоттык тэрбие беруге карсы Гарри Брайгхаус (Harry Brighouse, 1996, 2003) патриотизмнщ iзгi ниетiн жамылып мемлекеттiк мектептерге енгiзуге болмайды, себебi iс жYзiнде патриотизм тYсiнiгi эдшеттшк тYсiнiгiн квмескiлендiруi мYмкiн, дейдi [3]. Брайгхаус (2003) «шынайы либералды, тшн залалсыз ^лтты; иденттiлiгi бар, елдердщ квбiнде патриотизм эдiлдiлiктi шектейдi» деп атап втп [4].
Патриотизм мен бшм беру катынасы жвшнде пiкiрталас элi де жалгасуда [5]. Честер Финн (Chester Finn, АКШ экс-Президент Рейган экiмшiлiгiнiц бiлiм жвшндеп хатшы квмекшi) "Patriotism Revisited," атты эссесiнде 11-кыр^йектеп белгiлi жайттан соц «патриотизм мен азаматтык когамга емес толеранттылык жэне мультимэдениетке багытталган америкалык бiлiм жYЙесi былыкка батты», ол «Американы мактан т^ту мен коргауга емес к^лдыратуга экеледi», дедi [6].
Б^л пiкiрмен Уиллиам Дамон (William Damon) келюе отыра, «БYгiнде квптеген студенттер бiздiц когамныц моральдык табыстары туралы ештеме бiлместен окуда. Азаматтыкка YЙрету Yшiн мектептер бiздiц демократияны коргауга жетерлiктей позитивтен бастаулары тшс» вйткенi «Мектеп барлык фактiлерге непзделген жэне патриотизм рухынан куаттанган ниетп дамытуы керек» десе, взге педагогтар б^л мэселеге жогарыда аталган т^лгалардан взгеше карайды.
Кей педагогтар АКЩ-агы мектеп бiлiмi пен жастар арасында патриотизмнiц жоктыгына алацдаганша патриотизмды перде кылып жекелеген азаматтар мен Yкiметтiц саяси эрекеттерiне сын айтушыларга кысым жасау жYрiп жатканын, сонымен катар, халыкаралык ынтымактастыкты талап ететiн жаhандык мэселелердiц артуын алга тартады. Патриотизмге караганда жаhандык адамзат мэселесi мен халыкаралык адам к¥кыктары кагидаттарына CYЙену кажетпгше акцент жасайды [7].
Бiздiц ойымызша Нью-Йорктагы террорлык актiге байланысты патриотизмдi кYшейту вз кезегiнде К¥рама Штаттарында исламофобия мен дiни, этникалык, нэсiлдiк жатсынуды да арттырды. Б¥л жаhандык коммуникацияда терiс эсерiн беруде.
Патриоттык тэрбие беру бшм беру жYЙесiнiц мшден ретiнде ^Р «Бшм туралы» зацыныц 11- бабында: «3) азаматтык пен патриотизмге, вз Отаны - Казакстан Республикасына CYЙiспеншiлiкке, мемлекетпк рэмiздер мен мемлекеттiк тiлдi к¥рметтеуге, халык дэстYрлерiн кастерлеуге, Конституцияга кайшы жэне когамга жат кез келген квршютерге твзбеуге тэрбиелеу» ерекше атап втiледi [8].
Патриоттык тэрбие окушылардыц (студенттердiц) тарихи жадыларыныц сакталуы мен дамуымен тыгыз байланысты. Тарихи жады буынаралык бiрiздiлiк пен ¥лттык-азаматтык бiрегейлiктiц взегi болып табылады.
Тарихты б¥рмалау, этноорталык ¥станымдар, вткендi эмоционалды багалау, тарихи мифтер мен стереотиптерге CYЙену тарихи сананы взгертiп мэдениетаралык катынастарды б¥зады.
Ресейлiк галым П. Г. Постников тарихи сананы тарихи вткенге катысты багдарлаудыц персоналды тэсш ретiнде карастырады. Аталмыш тэсiл когнитивнк, операциялык-эрекеттiк жэне к¥ндылык-мэндiк к¥рылымдардан т¥рады. М¥нда тарихи фактiлердi, окигалары, даталар мен есiмдердi, терминдердi бiлу когнитивнк к¥рылымды к¥райды. Тарихи сараптама мен тYсiндiру элементтерiн мецгеру (себеп-салдар байланысын, салыстыру, окиганыц мэнiн айкындау) мен тарихи бiлiмдi тарихи квздерден ала бiлуi жэне жаца ситуацияларда тарихи бiлiмдi колдана алуы операциялык-эрекеттiк кырын кврсетедi. К^ндылык-мэндш к¥рылым тарихи к¥былыстарды,
тарихи т^лгаларды багалай 6wyi жэне тарихи о^игаларга, катысушыларына мэдени м^раларга катысты взiндiк пiкiрiн негiздеyiнен тирады. Тарихи жэйттарды багдарлаудыц персоналдык тэсiлi алынган тарихи бiлiмдi накты вмiрде колдана алу аркылы кврiнiс бередi деп ecercre^i [9].
Тарихи жадыньщ тYзiлyi - квпкырлы жэне кYрдeлi Yдeрic. Бiр тарихи о^ига тYрлi элeyмeттiк топтар тарапынан эркалай багалануы мYмкiн болганды^тан тiптi идеологиялык, идеялык ^айшылы^тарга да экeлeдi. Казакстанда квптеген диаспоралар мен конфессиялар вкiлдeрi жэне тYрлi саяси режимде дYниeгe келген (советпк жэне поcтcовeттiк) ^рпак вмiр CYрeтiндiктeн ол тарихи жадыныц калыптасуына Yлкeн эceрiн тигiзeдi.
Сонымен катар, тарихи сананыц калыптасуына саяси, элеуметш-экономикалык взгeрicтeр, геосаяси жагдаяттар, идеологиялык ^станымдар, бiлiм беру мeкeмeлeрiндeгi ^огамды^ пэндeрдi окыту сапасы сиякты факторлар да эсер етедь
Отбасында ата-бабалары, туган жeрлeрi, казакы ортадагы «жет ата» институты, шeжiрeнiц айтылуы бастапкы тарихи жадыны калыптастырады. Студенттер арасында 2018-2019 оку жылында Семей каласыныц Казак инновациялык гуманитарлык-зац yнивeрcитeтi мен Семей мемлекетпк медицина yнивeрcитeтi cтyдeнттeрi арасында втюзшген сауалнамадан кврeтiнiмiз олардыц Кецес Одагы туралы бастапкы тYciнiктeрi ата-аналарыныц айтуы бойынша калыптаскан. «Нагыз балм^здак пен лимонад» жэне коррупцияныц болмауы, тeгiн бiлiм алу мен медициналык квмектщ болуы сиякты отбасындагы ата-ананыц жастык кезещндеп кврiнicтeр мен казiргi элеуметпк-экономикалык сипаттар арасындагы кайшылыктардыц квршюшен студенттердщ ол кезец туралы шшара квзкарастарыныц калыптасканды^ын квруге болады.
Екiншi кезенде, тарихи жадыныц гылыми нeгiздeмeлeрi мектепте нeгiзiнeн тарих курсы аркылы жYрeдi. Тарих м¥Fалiмi пэн аркылы окушылардыц дYниeжYзiлiк тарих кещстшндеп eлiмiздiц орнын кврceтiп патриотизм, азаматтык жэне этносаралык толеранттылык калыптастырады. взге де пэндер (т1л, эдебиет, коFамтанy, дштану) жады педагогикасыныц нeгiзiн к¥рай алады.
Тарихи жады бiлiм беру cалаcындаFы пэнаралык нeгiздe карастырылатын квпкырлы мэселе болып табылады. Мысалы, тарихи жадыны калыптастыру педагогикасы бeйбiтшiлiк пен кдушаздш, адам к¥кы^ы, мэдени м^ра, азаматтык коFам к¥ру, саяси режим сиякты c¥рактарFа да катысты мэселелерде взара байланысады. Мысалы, кецеспк кeзeндeгi тшге катысты ^станымдар мен казiргi «^шт^ырлы тiл» ^сатынымы араcындаFы байланыс аркылы адам к¥кы^ы, казак тшшщ жойылу каyпi мен коммyниcттiк идеология тарихы туралы акпараттар бeрiлeдi. «Казак эдебиеп» пэнiндe Ахмет Байт^рсынов, МаFжан Ж^мабаевтардыц репрессия к¥рбандары болуы окушыларды олардыц шы^армашылы^ынан взге тоталитарлык рeжимнiц ^лт тарихындаFы рвлiн тYЙciнyлeрiнe мYмкiндiк береди 9-сыныпта окытылатын «Дштану» cабаFы окушылардыц дiн тарихы мен олардыц взара Yндecтiгiн ^ыну аркылы квп конфессиялык ашык элемде толерантты мэдени коммуникация жасауларына ceптiгiн тигiзeдi.
Тарихи жадыныц калыптаcyындаFы Yшiншi сатысында жоFары мектепте Отан мен элемдш вркeниeттiц вткеншен тарихи сабак алып сындарлы (критикалык) ойлауларына окытушылар нeгiздeмe жасайды. Университет кабырFаcында тарихи жадыны калыптастыруда Отан тарихы, элеуметтану, саясаттану, философия, дштану, пэн (мамандык) тарихы, этносаралык толеранттылык пэнi жэне таFы баска да тарих мэселешмен байланысты курстар ерекше рвл аткарады. Осы орайда, жоFары мектепте мiндeттi пэн болып табылатын «Казак тiлi» курсын шeтeлдiк тэжрбиелер (шeтeлдiк студенттерге арналFан «Итальян тш жэне мэдeниeтi», «Поляк тiлi жэне мэдениеп») нeгiзiндe «Казак тiлi жэне мэдениеп» пэнi мазм^нында вткiзyдi ^сынамыз. Сeбeбi, казак тiлiндe окитын академиялык топ нeгiзiнeн моно^лтты (казак ¥лты) студенттерге караFанда контингeнтi квп^лтты орыс (аFылшын) тiлiндeгi топ cтyдeнттeрi мемлекетпк тiлдi оныц мэдeниeтi контeкciндe Yйрeнyi олардыц мэдени коммуникациясы мен бшктшктерш арттырады деп ойлаймыз.
Осы орайда, жоFары оку орындарында мiндeттi пэн ретшде б^рынгы «Казакстан тарихы» пэншщ орнына окытылатын Казакстан аyмаFында ХХ Fаcырдыц басынан бастап кYнi бугшге дeйiн орын алFан тарихи ок^аларды, к¥былыстарды, фактiлeрдi, YPДicтeрдi баяндайтын «Казакстанныц казiргi заман тарихы» курсын оку барысында педагогикалык тэжiрбиe кврсеткендей, эиресе, eлiмiздe окитын шeтeлдiк студенттер арасында Казакстан советпк жэне поcтcовeттiк кезец бойынша окытылуы олардыц тарихи санасында eлiмiздiц тарихи образын
бiржакты калыптастырады. ^азакстан Кецеспк билiктiц к¥лауынан пайда болган ел ретiнде квршш, вркениеттер тарихындагы орныныц баяндалмауы вз кезепнде шетелдiктердiц жергiлiктi студенттермен, т¥ргындармен мэдени карым-катынасында кедергi келтiредi. ^азакстанныц квне заманнан бергi тарихын окыту сыни ойлау кабiлетi дамыган студенттерге окыту мектепте алган бiлiмдерiн одан эрi дамыта отыра взге элеуметпк-гуманитарлык пэндермен бiрге олардык азаматтык ¥станымдарын ныгайта тYсер едi.
Элбетте, вткен тарих ешкашанда дэл сол тYPде кайталанбайды. Окушылар мен студенттер элеуметпк-гуманитарлык пэндер аркылы карастырылатын Yдерiстердiц тарих контекс негiзiнде ортак жэне айырмашылыктарын ажырата бiлулерiне окытушылар квмектесулерi тшс.
Жады педагогикасыныц тэрбиелеу функциясы т¥лга калыптастыруда ерекше рвл аткарады. вз ауылыныц, каласыныц, аймагыныц, Отаныныц тарихын бiлу адамныц азаматтык болмысын, отансYЙгiштiгiн, ¥лттык мактанышын тугызып, жекелеген т¥лгалардыц тарихтагы рвлi мен каhармандардыц ерлштерше, ецбектерiне елiктеу мен CYЙсiну оларга ¥ксауга Yмтылдырады. Адам мен адамзаттыц тарихын оку оныц моралдык жэне адамгершшк кырын да тануга квмектеседь Оныц дамуын бiлу аркылы ¥лттык мэдениет пен жетiстiктер квздерiнiц мазм¥ны мен барысын кврсетедi. Б¥л ¥лттык тарихтыц адамзат вркениетiндегi орны мен оныц дамуына коскан Yлесiн айкындауга мYмкiндiк бередi. ^Р Елбасы Н. Э. Назарбаевтыц «¥лы даланыц жен кыры» макаласында аталмыш мэселелердi ¥тымды кврсеткен.
Элбетте, отандык жэне дYниежYзiлiк тарихты окыту барысында тарихи салыстыру жYредi. Дегенмен, отандык тарихты оку барысында жалган патриотизмге негiзделген ¥^ымдар тудырмау кажет. Мысалы, Ежелгi Грекия мен Рим тарихындагы экономиканыц барлык жYЙесiнде кецiнен пайдаланылып, тауар реннде саналган к¥лдык жYЙенiц ^азакстан тарихында болмауы ¥лттык артыкшылык немесе гуманиспк квзкарастыц жогарылыгынан деп кврсету, ол жайында акпараттыц толыкканды болмауын жэне тарихи даму ерекшелштершщ болуын бiлдiредi. Дегенмен, б¥л тарихи жайтты казiргi балама Yдерiспен салыстыру окушылар мен студенттердщ азаматтык ¥станымдарын калыптастыруга позитивп эсер етедi. К¥лдык жYЙедегi адамдарды тегiн эксплуатациялау кврiнiсiн казiргi уакыттагы вндiрiсте немесе ауылшаруашылыгында арзан ж¥мыс кYшi ретiнде адамдарды, балаларды жэне мигранттарды пайдаланатындыгын кврсету аркылы адам к¥кыгын сыйлау мен азаматтык ¥станымдарын дамытуга болады.
Тарихы сананы калыптастыру педагогикасы бiлiмнiц баска квздерiнен мэлiметтер алып кана коймай, вздiгiнен тэрбиелеуде, т¥лганыц дYниетанымын калыптастыруда мацыздылыгын кврсетедь Б¥дан внер, дэстYP, эдебиет, тарих, дш, к¥кык, мэдениет, саясат жэне взге де когамдык сана нысандарынан алынган педагогикалык аргументациялар кецiнен колданылады.
Тарихи жады дегенiмiз не? Аталмыш терминнщ бiрнеше аныктамасы бар. Дегенмен, оларды бiрiктiретiн тYЙiн когамдык субъектшердщ вткен тарихи окигалар мен тарихи т¥лгалар, каhармандар, эдет-г¥рып, дэстYP мен халыктыц даму тарихындагы жолдар туралы нарративтердi ¥рпактан ¥рпакка жеткiзу тэсш болып табылады.
Тарихи жадыныц рухани жэне эмоционалды элеуетi ¥лттык мэдени код реннде тарихи дискурстыц взепне айналып, отансYЙгiштiк сананы калыптастырады.
Элеуметнк-педагогикалык мэнде отансYЙгiштiк т¥лганыц Отанга деген катынасын к¥ндылык катынасыныц кврсеткiш объекнс ретiнде кврiнiс беретiн элеуметтiк-адамгершiлiк к¥ндылык ретiнде карастырылады. М¥нда патриотизм когамдык сананыц к¥былысы ретiнде нактылык реннде емес оныц орындалуын талап ете отыра бага берушен кврiнедi.
Психологиялык-педагогикалык аспектiде патриотизм т¥лганыц адамдарга, когамга, ецбек пен взге эрекеттерге, материалдык к¥ндылыктарга жэне взара байланысты катынастардан т¥ратын жYЙе жYзеге асыру барысындагы кYPделi, квпкырлы интегралды сапа [10; 28-29].
Студентттер мен окушыларды патриотизмге тэрбиелеу барысында бшм беру Yдерiсiнде твмендепдей шарттарды ескеру олардыц тарихи санасын калыптастыруда тиiмдi эсер бередк
1. вткендi объективтi жэне жан-жакты окыту. Патриоттык тэрбиедеп жалган жэне саяси мифке непзделген тарихи бшм туган тарихы мен мэдениетше деген CYЙiспеншiлiгiне, вз елi мен барша адамзаттыц тарихи м¥расын сактау мен байытуга ешкандай позитивтi Yлес коспайды.
2. Отан тарихын жэне/немесе эдебиет тарихын окыту барысында вткен ^ндер мен бYгiнгiнiц арасындагы логиканы б¥збау кажет. Мысалы, Сэкен Сейфуллиннiц комуниспк идеяларга негiзделген «Советстан» жэне взге де шыгармаларына бола оны ¥лтка карсы т¥лга
реннде багалау, тшсшше казак эдебиетшдеп орнын твмендету тарихи т¥ргыда эдiлеттi емес немесе, Эбшкайыр ханныц Ресеймен одактас болуга ¥мытылысын тек саткындык деп карау-тарихи шындыктан алшактау болып табылады. Тарихи дамудыц кандай да бiр кезецiнiц Yдерiсiн сараптамастан вткенге бYгiнгiнiц квзкарасымен карау мYмкiн емес.
3. Патриоттык тэрбиеш объективтi тарихи оптимизм негiзiнде жYзеге асыру лазым. Казак жэне элем тарихында мыцдаган жылдар бойы согыстар жYPдi. Дегенмен де, сол уакыт аралыгында адамдар бейбiт келiсiмге де келдi. Достык, ынтымактастык, мэмiлеге келу - согыстан да кYштi к¥рал. Арабтармен согыс, кейiн олармен бiрiгiп кытайларды жецу тарихы жэне Абылайдыц т¥сындагы эскери кактыгыста кытайлармен келiсiмге келу, кешннен взара сауда-саттык жасасу; жоцгарлармен к¥дандалы болу; Б¥хара медiреселерiнде казак зиялыларыныц окуы; кан к¥Йлы I жэне II дYниежYзiлiк согыстан кейiнгi адамзат дамуына зор ыкпал еткен 1948-жылы 10 желтоксанда Адам к¥кыгыныц жалпыга ортак Декларациясыныц кабылдануы адамзатка карсы кылмыска бага берушi жэне тарихтан сабак алудыц кврсеткiшi болып табылады. Элбетте, оптимисик тарих голливудтык хэппи-ендке айналмай тарихи шындыкка негiзделген мэлiметтерге CYЙене отыра баяндалуы тиiс.
4. Тарихи жайттарды немесе эдеби шыгарманы оку барысында жекелеген т¥лгалардыц рвлше аса зор мэн берген д¥рыс. Тарихи т¥лгалардыц iшкi элемi, к¥ндылыктары, Отан туралы тYсiнiктерi взiн-взi тэрбиелеуi жэне ортасы, ягни, ¥лттык танымдар негiзiнде калыптасатындыгына педагогтар назар аударуы кажет. Ацыракай согысы мен Желтоксан квтерiлiсiне катысушылардыц, Кабанбай мен Бауыржан Момыш¥лыныц арасындагы тарихи жэне рухани байланысты кврсету аркылы казiргi жастардыц коммуникация кецiстiгi образдар мен имиджден т¥ратындыгын да ескеремiз. Тиiсiнше тарихи образдар мен имидж позитивке непзделген патриотизмдi тарихи т¥лгалар аркылы к¥руга квмектеседi.
Патриотизм эрдайым к¥ндылык жэне когамдык дамудыц ресурсы реннде квршю берш келедi. Накты элеуметтiк вмiр мен тэжiрбиеде патриотизмнiц негiзгi квзшщ бiрегейi ретiнде тарихи жады ерекше орын алады. Тарихи жадыныц элеуметнк к¥растырушы рвлi т¥ргындар ортак тарих, вткеннщ кайгылы немесе мактанарлык беттерi аркылы ¥лттык идентификациясына жэне т¥лганыц азаматтык ¥станымдарына ыкпал етедi. Тарихи сана мен патриотизмнщ педагогикалык кыры-оныц бiлiм беру жYЙесi аркылы карастырылуында. ¥рпактардыц ортак жадысы-когам, элеуметтiк топтардыц бiрлiгiнiц, взара квмек кврсетудiц непзь Тарихи жадыныц б¥зылуы т¥лганыц элеуметтенуше керi эсер етсе, ол вз кезегшде когамныц бiрт¥тастыFына терiс ыкпал етедь Студенттердiц бiлiм алу барысындаFы жинакталFан к¥зыреттiлiктер кешенi олардыц вмiрлiк жаFдаяттар мен кэсiби эрекетi барысында квршю береди Философия, дiнтану, саясаттану, элеуметтану жэне взге де гуманитарлык оку пэндерi студенттердiц дYниетанымдарыныц Fылыми негiздемесi ретiнде олардыц тарихи санасын байытушы жэне патриоттык тэрбие беру квзi ретiнде инновациялык шекарасыз элемде олардыц взшдш ¥лттык болмысын жоFалтпауларына, радикалды идеологияларFа карсы т¥руына жэне жаhандык мэдени коммуникациясына позитивтi ыкпал етедь
ПайдаланылFан эдебиеттер
1. Callan E (1994) Beyond sentimental civic education. American Journal of Education 102(2): 190-221. https://doi.org/10.1086/444064
2. Joel Westheimer. Politics and Patriotism in Education. https://www.democraticdialogue.com/DDpdfs/PDKWestheimer.pdf
3. Brighouse H (1996) Against nationalism. In: Couture J and Seymour M (eds) Rethinking Nationalism. Calgary, AB, Canada: The University of Calgary Press, 365-406. https://doi.org/10.1080/00455091.1997.10716822
4. Brighouse H (2003) Should we teach patriotic history? In: McDonough K and Feinberg W (eds) Citizenship and Education in Liberal-Democratic Societies: Teaching for Cosmopolitan Values and Collective Identities. Oxford: Oxford University Press, doi: 10.1093/0199253668.001.0001 doi:10.1093/0199253668.003.0007
5. Callan E (2010) The better angels of our nature: patriotism and dirty hands. Journal of Political Philosophy 18(3): 249-270.https://doi.org/10.1111/j.1467-9760.2009.00352.x
6. Is Patriotism Good for Democracy? A Study of High School Seniors' Patriotic Commitments. By Joseph Kahne and Ellen Middaugh, April, 2006// Электронды квз: https://www.democraticdialogue.com/DDpdfs/PDKKahne&Middaugh.pdf
7. William Damon, "What Schools Should Do to Prepare Students for Democracy," paper presented at a meeting on "Youth and Civic Engagement," sponsored by the Center for Information and Research on Learning and
Citizenship, Washington, D.C., March
2005.https://civicyouth.org/PopUps/WorkingPapers/WP45LevineYouniss.pdf#page=7
8. 2007 жылгы 27 шшдедеп №319 Казакстан Республикасыныц «Бшм туралы» зацы
9. Постников П.Г. Дидактика истории (на пути к профессиональному мастерству). Учебное пособие. Нижний Тагил. 2003 [электронды ресурс: http://uchebana5.ru/cont/2199224-p27.html]
10. Мищенко Л.И. Патриотическое воспитание младших школьников: дисс. ...канд.пед. наук. М., 1982. - 208 с.
ИСТОРИЧЕСКАЯ ПАМЯТЬ КАК ИСТОЧНИК ПАТРИОТИЗМА В ПРОЦЕССЕ ИЗУЧЕНИЯ СОЦИАЛЬНО-ГУМАНИТАРНЫХ ДИСЦИПЛИН
T.T. Кудагельдин1, E.A. Абылкасышов2
1 докторант специальности 6D010300-Педагогика и психология
2 PhD (педагогика)
1 Казахский гуманитарно-юридический инновационный университет, Семей, Казахстан 2 Государственный университет имени Шакарима города Семей, Казахстан email: kudageldin@gmail.com
В статье обозначена взаимосвязь и состояние исторической памятии патриотизма. Также рассматривается важность исторической памяти для консолодации общества и авторы поднимают актуальную проблему места исторической памяти в системе формирования патриотического сознания через обучение. В статье подчеркнуто основные педагогические подохы которые используются в современной теории в педагогике памяти в рамках социально-гуманитарного знания. Достижение поставленной цели предпологает решение взаимосвязанных задач: раскрыть сущность исторической памяти как важнейшего компонента патриотизма. Авторы не претендуют на полноту освещения рассматриваемой проблемы.
Ключевые слова: историческая память; патриотизм; культурная идентичность; образы прошлого; историческое знание
HISTORICAL MEMORY AS A SOURCE OF PATRIOTISM IN THE PROCESS OF THE SOCIAL AND HUMANITIES STUDY
T. T. Kudageldin1, E.A. Abylkassymov 2 1 Doctoral student of the specialty 6D010300-Pedagogy and Psychology
2 PhD (Education) 1 Kazakh Humanitarian Law Innovative University, Semey, Kazakhstan
2 Semey State University named after Shakarim, Semey, Kazakhstan
email: kudageldin@gmail.com
The article outlines the relationship and state of the historical memory of patriotism. The importance of historical memory for the consolidation of society is also considered, and the authors raise the actual problem of the place of historical memory in the system of formation of patriotic consciousness through education. The article emphasizes the basic pedagogical approaches that are used in modern theory in the memory pedagogy in the framework of socio-humanitarian knowledge. Achieving this goal involves solving interrelated tasks: to reveal the essence of historical memory as the most important constituent element of patriotism. The authors do not claim to be fully covered in this problem.
Key words: historical memory; patriotism; cultural identity; images of the past; historical knowledge
Редакцияга 22.08.2019 кабылданды
